Xana U Ta Ponisiwa Loko Xikwembu Xi Teka Goza?

“Loko masiku walawo a ma nga hungutiwanga, a ku nga ta pona munhu, kambe hikwalaho ka vahlawuriwa va Xikwembu, masiku ya kona ma ta hungutiwa.”—MATEWU 24:22.

1, 2. (a) Ha yini swi ri swa ntumbuluko ku karhateka hi vumundzuku bya hina? (b) Ku khumbeka loku tolovelekeke ku nga ha va ku katsekile eka swivutiso swihi swa nkoka?

XANA u tirhandza ku fikela kwihi? Vo tala namuntlha va tikarhata swinene hi leswi nga swa vona vini, lerova va kala va va ni vutianakanyi. Kambe, Bibele a yi ku soli ku karhateka loku faneleke eka leswi swi hi khumbaka. (Vaefesa 5:33) Sweswo swi katsa ku karhateka hi vumundzuku bya hina. Kutani i swa ntumbuluko eka wena ku lava ku tiva leswi vumundzuku byi ku khomeleke swona. Xana wa swi tsakela ku swi tiva?

² Hi nga tiyiseka leswaku vaapostola va Yesu a va ri ni muxaka wolowo wa ku karhateka hi vumundzuku bya vona. (Matewu 19:27) A swi kanakanisi leswaku sweswo a swi ri tano loko mune wa vona va ri na Yesu eNtshaveni ya Mitlhwari. Va vutisile: “Xana timhaka leti ti ta humelela rini xana? Ni xikombiso xi ta va xihi xa leswaku hinkwaswo leswi swi le kusuhi ni ku humelela ke?” (Marka 13:4) Yesu a nga ku honisanga ku karhateka loku tolovelekeke hi vumundzuku—ku karhateka ka vona ni ka hina. Nkarhi na nkarhi u kandziyise ndlela leyi valandzeri va yena va nga ta khumbeka ha yona ni leswi vuyelo byo hetelela byi nga ta va xiswona.

3. Ha yini hi hlanganisa nhlamulo ya Yesu ni nkarhi wa hina?

³ Nhlamulo ya Yesu yi byi hlamusele kahle vuprofeta lebyi hetisekaka swinene enkarhini wa hina. Leswi hi nga swi vona eka tinyimpi ta misava ni hasahasa yin’wana eka lembe-xidzana ra hina, ku tsekatseka ka misava loku hetaka vutomi bya ntsandza-vahlayi, ku pfumaleka ka swakudya loku vangaka mavabyi ni rifu ni mintungu—ku sukela eka ntungu wa chachalaza ya le Spain wa 1918 ku ya eka ntungu wa sweswi wa AIDS. Hambiswiritano, nhlamulo ya Yesu yi ve ni ku hetiseka swinene loku yiseke ni le ku lovisiweni ka Yerusalema hi Varhoma hi 70 C.E. Yesu u tsundzuxe vadyondzisiwa va yena a ku: “Tivoneleni; va ta mi nyiketa etihubyeni; mi ta biwa emasinagogeni, mi ta yimisiwa emahlweni ka tindhuna ni tihosi hikwalaho ka mina, mi va timbhoni eka tona.”—Marka 13:9.

Leswi Yesu A Swi Vhumbheke, Ni Leswi Humeleleke

4. Hi swihi switsundzuxo swin’wana leswi katsiweke eka nhlamulo ya Yesu?

⁴ Yesu a nga vhumbhanga ndlela leyi van’wana a va ta va khoma ha yona vadyondzisiwa va yena ntsena. U tlhele a va byela ndlela leyi vona hi voxe a va fanele va endla ha yona. Hi xikombiso: “Loko mi vona ‘xilo xa manyala lexi onhetelaka’ xi ri laha xi nga faneriki ku va kona (la hlayaka a a twisise), enkarhini wolowo, lava nge Yudiya a va tsutsumele etintshaveni.” (Marka 13:14) Mhaka leyi fanaka eka Luka 21:20 yi ri: “Kutakuloko mi vona muti wa Yerusalema wu rhendzeriwile hi mavuthu ya valala.” Xana swoleswo swi ve tano eku hetisekeni ko sungula hi ndlela yihi?

5. Xana ku humelele yini exikarhi ka Vayuda eYudiya hi 66 C.E.?

⁵ The International Standard Bible Encyclopedia (1982) ya hi byela: “Vayuda a va ya va sihalala swinene ehansi ka vulawuri bya Varhoma naswona vakongomisi a va ya va va ni vukarhi, va va ni tihanyi ni ku nga tshembeki. Vuxandzuki byi sungule ku paluxeka hi A.D. 66. . . . Nyimpi yi sungule loko Vahiseki va khome Masada kutani va macha va ya eYerusalema va ri ehansi ka Menahem. Ku nga ri kungani Vayuda lava a va fumiwa hi mufumi wa muti wa Khezariya va dlayeteriwile, naswona mahungu ya tihanyi leti ma hangalakile etikweni hinkwaro. Swingwece leswintshwa swi kovotliwile swi tsariwa Lembe 1 ku fika eka Lembe 5 ra ku xandzuka.”

6. Xana ku xandzuka ka Vayuda ku endle leswaku Varhoma va angurisa ku yini?

⁶ Vuthu ra Vukhume-mbirhi ra Varhoma leri nga ehansi ka Cestius Gallus ri mache ri suka eSiriya, ri hlasela Galeliya na Yudiya, kutani ri hlasela ntsindza, hambi ku ri ku tshama eka xiphemu xa le henhla xa “Yerusalem e mutini lo’wo kwetsima.” (Nehemiya 11:1; Matewu 4:5; 5:35; 27:53) Loko yi komisa swiendlakalo swa kona, vholumo leyi nge The Roman Siege of Jerusalem yi ri: “Varhoma va ringete ku khandziya khumbi ku ringana masiku ya ntlhanu, va ri karhi va tlherisiwa nkarhi na nkarhi. Eku heteleleni vasirheleri, va lan’wile hikwalaho ka ku hluriwa hi miseve yo tala. Hi ku tisirhelela hi switlhangu—ku nga endlelo ro tipfala hi switlhangu swa vona etinhlokweni leswaku va tisirhelela—masocha ya Varhoma ma wise khumbi kutani ma ringeta ku lumeka ndzilo ku fika enyangweni. Vasirheleli va khome hi ku chava lokukulu.” Vakreste lava a va ri emutini a va fanele va tsundzuka marito ya Yesu kutani va twisisa leswaku xilo xa manyala a xi yime exivandleni lexi kwetsimaka.a Kambe leswi muti a wu rhendzeriwile, xana Vakreste volavo a va ta baleka njhani, hilaha Yesu a tsundzuxeke hakona?

7. Loko va ri kusuhi ni ku hlula hi 66 C.E., xana Varhoma va endle yini?

⁷ N’wamatimu Flavius Josephus wa hlamusela: “Cestius [Gallus], handle ko xiya ku karhateka ka lava hlaseriwaka kumbe ndlela leyi vanhu a va titwa ha yona, u yimise vanhu vakwe hi xitshuketa, a heleriwe hi ntshembo hambileswi a a nga hluriwanga, naswona handle ka xivangelo lexi twalaka a huma eMutini wolowo.” (The Jewish War, II, 540 [xix, 7]) Ha yini Gallus a balekile? Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, ku baleka ka yena ku endle leswaku Vakreste va kota ku yingisa xileriso xa Yesu kutani va balekela etintshaveni leswaku va hlayiseka.

8. A ri ri rihi goza ra vumbirhi eka matshalatshala ya Varhoma yo hlasela Yerusalema, naswona xana vaponi va tokote yini?

⁸ Ku yingisa a swi ponisa vutomi. Hi ku hatlisa Varhoma va fambile va ya herisa vuxandzuki. Tsima leri nga ehansi ka Ndhuna-nkulu Titus ri chapute eku rhendzeriweni ka Yerusalema ku sukela hi April ku ya eka August hi 70 C.E. Swa chavisa ku hlaya nhlamuselo ya Josephus ya ndlela leyi Vayuda va xanisiweke ha yona. Handle ka lava dlayiweke loko va lwa ni Varhoma, Vayuda van’wana va dlayiwile hi mavuthu lama phikizanaka ya Vayuda, naswona ku sika ku vangele vukhema. Hi nkarhi wa ku hlula ka Varhoma, Vayuda va 1 100 000 va file.b Eka lava 97 000 lava poneke, van’wana va dlayiwe hi ku hatlisa; van’wana va endliwa mahlonga. Josephus u ri: “Lava nga ni malembe yo tlula khume-nkombo a va bohiwa hi mapindza va yisiwa entirhweni wa nsindziso le Egipta, loko vo tala swinene va tekiwa hi Titus a va nyiketa vanhu va swifundzha-nkulu leswaku va dlayiwa hi mabanga kumbe hi swivandzana eka tiyindlu ta mintlangu.” Hambiloko vuyelo bya vona byo hetelela byi ri karhi byi hleriwa, 11 000 wa vabohiwa va file hikwalaho ko sika.

9. Ha yini Vakreste va nga tokotanga vuyelo lebyi Vayuda va byi tokoteke, kambe hi swihi swivutiso leswi salaka?

⁹ Vakreste va tsake swinene leswi va yingiseke xitsundzuxo xa Hosi kutani va baleka emutini mavuthu ya Varhoma ma nga si vuya. Xisweswo va ponisiwile eka xiphemu xa leswi Yesu a swi vuleke ‘nhlomulo lowukulu lowu nga si tshamaka wu humelela ku sukela loko misava yi sungurile ku fikela hi nkarhi wolowo, ni lowu nga taka wu nga ha humeleli nakambe’ eYerusalema. (Matewu 24:21) Yesu u engeterile: “Loko masiku walawo a ma nga hungutiwanga, a ku nga ta pona munhu, kambe hikwalaho ka vahlawuriwa va Xikwembu, masiku ya kona ma ta hungutiwa.” (Matewu 24:22) Xana swoleswo a swi vula yini enkarhini wolowo, naswona swi vula yini sweswi?

10. Xana a hi yi hlamusela njhani Matewu 24:22 enkarhini lowu hundzeke?

¹⁰ Enkarhini lowu hundzeke ku hlamuseriwe leswaku ‘vanhu lava nga ta ponisiwa’ a ku vuriwa Vayuda lava poneke nhlomulo eYerusalema hi 70 C.E. Vakreste va balekile, kutani Xikwembu xi pfumelele Varhoma ku tisa ndzoviso wa xihatla. Hi marito man’wana, hikwalaho ka leswi “vahlawuriwa” a va humile ekhombyeni, masiku ya nhlomulo a ma ta hungutiwa, ku pfumelela ‘vanhu’ van’wana va Vayuda leswaku va ponisiwa. A ku ehleketiwa leswaku Vayuda lava poneke a va fanekisela lava a va ta pona nhlomulo lowukulu lowu taka esikwini ra hina.—Nhlavutelo 7:14.

11. Ha yini swi vonaka onge nhlamuselo ya Matewu 24:22 yi fanele yi tlhela yi kambisisiwa?

¹¹ Kambe xana nhlamuselo yoleyo yi pfumelelana ni leswi humeleleke hi 70 C.E.? Yesu u vule leswaku ‘vanhu’ a va ta “pona” nhlomulo. Xana a wu ta ri tirhisa rito “pona” u hlamusela vaponi va 97 000, hikwalaho ka leswi magidi ya vona ma feke hi ku hatlisa hikwalaho ka ku sika kumbe va dlayiweke endlwini ya mintlangu ke? Josephus u vula leswi malunghana ni yindlu yin’wana ya mintlangu, eKhezariya: “Nhlayo ya lava feke hi ku va lwisa ni swivandzana kumbe hi ku va lwisa vona hi voxe kumbe hi ku va hisa va ri karhi va hanya a yi tlula 2 500.” Hambileswi va nga fangiki loko ku hlaseriwa muti, a va “pona[nga].” Naswona xana Yesu a ta va languta tanihi lava fanaka ni vaponi lava nga ta tsaka va ‘nhlomulo lowukulu’ lowu taka?

Vanhu Lava Ponisiweke—Hi Ndlela Yihi?

12. Xana “vahlawuriwa” va lembe-xidzana ro sungula lava Xikwembu a xi va tsakela a ku ri vamani?

¹² Hi 70 C.E., Xikwembu a xi nga ha languti Vayuda va ntumbuluko tanihi vanhu va xona lava hlawuriweke. Yesu u kombise leswaku Xikwembu xi tshike tiko rolero naswona a xi ta herisa ntsindza wa rona, tempele ya rona ni mafambiselo ya vugandzeri bya rona. (Matewu 23:37–24:2) Xikwembu xi hlawule tiko lerintshwa, Israyele wa moya. (Mintirho 15:14; Varhoma 2:28, 29; Vagalatiya 6:16) A ri vumbiwe hi vavanuna ni vavasati lava hlawuriweke eka matiko hinkwawo kutani va totiwa hi moya lowo kwetsima. (Matewu 22:14; Yohane 15:19; Mintirho 10:1, 2, 34, 35, 44, 45) Malembe ma nga ri mangani emahlweni ka nhlaselo wa Cestius Gallus, Petro u tsalele “lava hlawuriweke khale hi makungu ya Xikwembu Tatana, va hlawulekisiwa hi Moya.” Vanhu volavo lava totiweke hi moya a va ri “rixaka leri hlawuriweke, . . . vaprista va Hosi, . . . tiko leri hlawulekeke.” (1 Petro 1:1, 2; 2:9; xiitaliki i xerhu.) Xikwembu xi ta teka vanhu volavo lava hlawuriweke va ya etilweni leswaku va ya fuma na Yesu.—Vakolosa 1:1, 2; 3:12; Tito 1:1; Nhlavutelo 17:14.

13. Hi wihi mongo lowu marito ya Yesu lama nga eka Matewu 24:22 ma nga ha va ma ve na wona?

¹³ Ku tiviwa loku ka vahlawuriwa ka pfuna, tanihi leswi Yesu a vhumbheke leswaku masiku ya nhlomulo ma ta hungutiwa “hikwalaho ka vahlawuriwa va Xikwembu.” Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku ‘hi mhaka ya’ ri nga tlhela ri hundzuluxeriwa ri va “hikwalaho ka” kumbe ‘hi xivangelo xa.’ (Marka 2:27; Yohane 12:30; 1 Vakorinto 8:11; 9:10, 23; 11:9; 2 Timotiya 2:10; Nhlavutelo 2:3) Kutani Yesu u fanele a te, ‘Loko masiku wolawo ma nga hungutiwi, a ku nge poni munhu; kambe hi mhaka ya vahlawuriwa masiku wolawo ma ta hungutiwa.’c (Matewu 24:22, xiitaliki i xerhu.) Xana xi kona lexi humeleleke lexi pfuneke kumbe a ku ri ‘hi mhaka ya’ Vakreste lava hlawuriweke lava siveleriweke eYerusalema?

14. Xana ‘vanhu’ va pone njhani loko vuthu ra Varhoma ri suke eYerusalema swi nga languteriwanga, hi 66 C.E.?

¹⁴ Tsundzuka leswaku hi 66 C.E., Varhoma va nghene etikweni, va tshama ehenhla le Yerusalema, ivi va sungula ku wisa rirhangu. Josephus wa hlamusela: “Loko a a lo tiyisela a hlasela a ta va a hlule Muti xikan’we-kan’we.” Tivutise, ‘Ha yini vuthu ra matimba ra Varhoma hi xitshuketa ri tshike tsima ra rona kutani ri huma “handle ka xivangelo lexi twalaka”?’ Rupert Furneaux, la nga ni ntokoto eku hlamuseleni ka matimu ya nyimpi, wa hlamusela: “Ku hava n’wamatimu la tlhandlameke eku nyikeleni ka xivangelo xihi na xihi lexi eneleke xa xiboho xa Gallus lexi nga tolovelekangiki ni lexi nga ni khombo.” Ku nga khathariseki xivangelo xa kona, vuyelo bya kona hileswaku nhlomulo wu hungutiwile. Varhoma va balekile, Vayuda va ri karhi va va hlasela loko va ri karhi va baleka. Ku vuriwa yini hi Vakreste lava totiweke “vahlawuriwa” lava a va rhendzeriwile? Ku herisiwa ka nhlaselo a ku vula leswaku va ponisiwile eka ku dlayiwa kwihi na kwihi loku xungeteke hi nkarhi wa nhlomulo. Hikwalaho, Vakreste volavo lava pfunekeke eka ku hungutiwa ka nhlomulo hi 66 C.E. a ku ri vona ‘vanhu’ lava ponisiweke lava boxiweke eka Matewu 24:22.

Xana Vumundzuku Bya Wena Byi Ku Khomele Yini?

15. Ha yini u nga vulaka leswaku Matewu ndzima 24 yi fanele yi hi khumba hi ndlela yo karhi esikwini ra hina?

¹⁵ Un’wana a nga ha vutisa, ‘Ha yini ndzi fanele ndzi khumbeka hi ku twisisa loku vekiweke erivaleni ka marito ya Yesu?’ Phela, ku ni xivangelo lexikulu xo gimeta hileswaku vuprofeta bya Yesu a byi ta hetiseka hi ndlela leyikulu, ku tlula leswi humeleleke hi nkarhi wolowo ku katsa na leswi humeleleke hi 70 C.E.d (Ringanisa Matewu 24:7; Luka 21:10, 11; Nhlavutelo 6:2-8.) Hi malembe-xikhume, Timbhoni ta Yehovha a ti ri karhi ti dyondzisa leswaku ku hetiseka lokukulu loku humelelaka enkarhini wa hina ku kombisa leswaku hi nga wu langutela hi ndlela leyikulu ‘nhlomulo lowukulu’ lowu nga ekusuhi. Hi nkarhi wa kona, xana marito ya vuprofeta lama nga eka Matewu 24:22 ma ta hetiseka hi ndlela yihi?

16. Xana hi yihi mhaka leyi khutazaka leyi Nhlavutelo yi yi nyikelaka malunghana ni nhlomulo lowukulu lowu tshinelaka?

¹⁶ Kwalomu ka malembe-xikhume mambirhi endzhaku ka nhlomulo eYerusalema, muapostola Yohane u tsale buku ya Nhlavutelo. Yi tiyise leswaku nhlomulo lowukulu wu le kusuhi. Naswona, hi ku va hi karhateka hi leswi swi hi khumbaka hi hexe, hi nga ha ntshunxeka hi ku tiva leswaku Nhlavutelo hi vuprofeta yi hi tiyisekisa leswaku munhu u ta pona eka nhlomulo lowukulu lowu taka. Yohane u vhumbhe “ntshungu lowukulu wa vanhu . . . va huma ematikweni hinkwawo, ni le tinxakeni hinkwato, va ri va swivongo hinkwaswo ni va tindzimi hinkwato.” Xana vona i vamani? Rito leri humaka etilweni ra hlamula: “Lava, hi lava humaka e[nhlomulweni lowukulu].” (Nhlavutelo 7:9, 14) Ina, va ta va vaponi! Nhlavutelo yi tlhela yi hi pfuna ku twisisa ndlela leyi swilo swi nga ta endleka ha yona eka nhlomulo lowukulu lowu taka ni ndlela leyi Matewu 24:22 yi nga ta hetiseka ha yona.

17. Xana xiphemu xo sungula xa nhlomulo lowukulu xi ta katsa yini?

¹⁷ Xiphemu xo sungula xa nhlomulo lowu ku ta va ku lovisiwa ka nghwavava yo fanekisela leyi vitaniwaka “Babilona [Lonkulu].” (Nhlavutelo 14:8; 17:1, 2) U fanekisela mfumo wa misava hinkwayo wa vukhongeri bya mavunwa, ni Vujagana lebyi nyenyetsaka swinene. Hi ku ya hi marito ya Nhlavutelo 17:16-18, Xikwembu xi ta nghenisa makungu ya xona etimbilwini ta vanhu va tipolitiki leswaku va hlasela muoswi loyi wo fanekisela.e Anakanya ndlela leyi swi nga ta va ha yona eka vatotiwa va Xikwembu lava nga “vahlawuriwa” ni vanghana va vona, “ntshungu lowukulu.” Loko nhlaselo lowu onhaka wa vukhongeri wu ya emahlweni, swi nga ha vonaka onge wu ta herisa tinhlengeletano hinkwato ta vukhongeri, ku katsa ni vanhu va Yehovha.

18. Ha yini swi nga ha vonakaka onge a ku nge vi na ‘munhu’ la nga ta pona eka xiphemu xo sungula xa nhlomulo lowukulu?

¹⁸ Lowu ku ta va wona nkarhi lowu marito ya Yesu lama kumekaka eka Matewu 24:22 ma nga ta hetiseka hi mpimo lowukulu. Tanihi leswi vahlawuriwa eYerusalema a va vonaka va ri ekhombyeni, malandza ya Yehovha ma nga ha vonaka ma ri ekhombyeni ro herisiwa hi nkarhi wo hlasela vukhongeri, onge hi loko nhlaselo wolowo wu ta herisa ‘vanhu’ hinkwavo va Xikwembu. Kambe, a hi tsundzukeni leswi humeleleke le ndzhaku hi 66 C.E. Nhlomulo lowu vangiweke hi Varhoma wu hungutiwile, wu pfumelela vahlawuriwa va Xikwembu lava totiweke nkarhi lowu ringaneke wo baleka leswaku va pona. Xisweswo, hi nga tiyiseka leswaku nhlaselo lowu lovisaka vukhongeri a wu nge pfumeleriwi leswaku wu herisa nhlengeletano ya misava hinkwayo ya vagandzeri va ntiyiso. Wu ta va wa xihatla, onge “hi siku rin’we.” Kambe, nhlaselo wu ta hungutiwa hi ndlela yo karhi, a wu nge pfumeleriwi leswaku wu hetisisa xikongomelo xa wona, leswaku vanhu va Xikwembu va ta “pona.”—Nhlavutelo 18:8.

19. (a) Endzhaku ka xiphemu xo sungula xa nhlomulo lowukulu, i yini lexi nga ta va erivaleni? (b) Xana leswi swi ta yisa eka yini?

¹⁹ Switirho swin’wana swa nhlengeletano ya laha misaveni ya Sathana Diyavulosi endzhaku ka sweswo swi ta ya emahlweni swa xinkarhana, swi rilela ku lahlekeriwa ka sirha ra xigangu xa swona xa khale xa vukhongeri lexi a swi tirhisana na xona. (Nhlavutelo 18:9-19) Hi mpimo wo karhi, va ta swi xiya leswaku malandza ya ntiyiso ya Xikwembu ma ta sala, ma va “la[ma] ṭhamaka hi ku ṭhemba, la[ma] akeke [ma] nga biyi hi rirhangu” ma vonaka ma ri lama hlaselekaka hi ku olova. Wa nga vona ndlela leyi swi nga ta hlamarisa vahlaseri ha yona! Loko xi angula eka nkani ya xiviri kumbe leyi xungetaka yo lwisana ni malandza ya xona, Xikwembu xi ta avanyisa valala va xona eka xiphemu xo hetelela xa nhlomulo lowukulu.—Ezekiyele 38:10-12, 14, 18-23.

20. Ha yini xiphemu xa vumbirhi xa nhlomulo lowukulu xi nga ta ka xi nga va veki ekhombyeni vanhu va Xikwembu?

²⁰ Xiphemu lexi xa vumbirhi xa nhlomulo lowukulu xi ta fana ni leswi humeleleke hi Yerusalema ni vaaki va rona eka nhlaselo wa vumbirhi wa Varhoma hi 70 C.E. Xi ta va kukota “nhlomulo . . . lowukulu enkarhini wolowo; nhlomulo lowo tano a wu si va kona hi mpfhuka misava yi tumbulukile ku fikela namuntlha, naswona a wu nga ha vi kona ni siku ni rin’we.” (Matewu 24:21) Kambe hi nga tiyiseka leswaku vahlawuriwa va Xikwembu ni vanghana va vona va nge vi endhawini leyi nga ni khombo, khombo ro dlayiwa. Oho, a va nge boheki ku balekela endhawini yo karhi. Vakreste va lembe-xidzana ro sungula eYerusalema a va fanele va baleka emutini wolowo va ya tintshaveni, to kota Pella entsungeni wa Yordani. Hambiswiritano, enkarhini lowu taka Timbhoni ta Xikwembu leti tshembekaka ti ta va emisaveni hinkwayo, kutani ku hlayiseka ni ku sirheleleka ku ta va ku nga titsheganga hi ndhawu yo karhi.

21. I vamani lava va nga ta lwa eka nyimpi yo hetelela, naswona ku va ni vuyelo byihi?

²¹ Ndzoviso a wu nge tisiwi hi mavuthu ya Rhoma kumbe xitirho xihi na xihi xa munhu. Ematshan’weni ya sweswo, buku ya Nhlavutelo yi hlamusela mavuthu lama nga ta lovisa ma ri lama humaka etilweni. Ina, xiphemu xolexo xo hetelela xa nhlomulo lowukulu xi ta hetisisiwa hi “Rito ra Xikwembu,” Hosi Yesu Kreste, a pfuniwa hi ‘mavuthu lama nga le tilweni,’ ku katsa ni Vakreste lava totiweke lava pfuxiweke, ku nga ri hi vuthu ra vanhu. “Hosi ya tihosi ni Mufumi wa vafumi” yi ta dlaya ku tlula leswi Varhoma va endliseke swona hi 70 C.E. Yi ta herisa vakaneti va Xikwembu hinkwavo lava nga vanhu—tihosi, tindhuna ta nyimpi, vanhu lava ntshunxekeke ni mahlonga, lavatsongo ni lavakulu. Hambi ku ri tinhlengeletano ta vanhu ta misava ya Sathana ti ta fika emakumu ya tona.—Nhlavutelo 2:26, 27; 17:14; 19:11-21; 1 Yohane 5:19.

22. Xana ‘vanhu’ va ta tlhela va ponisiwa hi ndlela yihi?

²² Tsundzuka leswaku ‘masalela’ ya vatotiwa ni “ntshungu lowukulu,” ana se va ta va va ponisiwile loko Babilona Lonkulu a wa hi ku hatlisa, hilaha ku heleleke, eka xiphemu xo sungula xa nhlomulo. Hilaha ku fanaka eka xiphemu xo hetelela xa nhlomulo, ‘vanhu’ lava balekeleke etlhelweni ra Yehovha va ta ponisiwa. Wa nga vona ndlela leyi leswi swi nga ta hambana ha yona ni vuyelo bya Vayuda lava xandzukeke hi 70 C.E.!

23. Xana ‘vanhu’ lava poneke va nga langutela yini?

²³ Loko u anakanya hi leswi nga ha endlekaka eka vumundzuku bya wena ni leswi nga ta endleka eka varhandziwa va wena, xiya leswi tshembisiweke eka Nhlavutelo 7:16, 17: “A va nga ha twi ndlala kumbe torha, a va nga ha hisiwi hi dyambu kumbe ku tshwa kunene, hikuva Xinyimpfana lexi nge xiluvelweni xi ta va murisi wa vona; xi ta va yisa eswihlobyeni swa mati ya vutomi, kutani Xikwembu xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona.” Hakunene, koloko i ku ‘ponisiwa’ hi ndlela leyi hlamarisaka swinene, hi ndlela yo hetelela.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

◻ Hi swihi swiphemu swimbirhi leswi a swi ri kona eka nhlaselo wa mavuthu ya Varhoma eYerusalema?

◻ Ha yini swi kanakanisa leswaku vaponi va Vayuda va 97 000 hi 70 C.E. i xiphemu xa ‘vanhu’ lava boxiweke eka Matewu 24:22?

◻ Xana masiku ya nhlomulo wa Yerusalema ma hungutiwe njhani, naswona xana ‘vanhu’ va pone hi ndlela yihi?

◻ Eka nhlomulo lowukulu lowu tshinelaka, xana masiku ma ta hungutiwa njhani naswona ‘vanhu’ va ta ponisiwa hi ndlela yihi?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Xingwece xa Vayuda lexi endliweke endzhaku ka ku xandzuka. Maletere ya Xiheveru lama nge “Lembe ravumbirhi,” ku nga 67 C.E., lembe ra vumbirhi ra ntshunxeko wa vona

[Xihlovo Xa Kona]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Xingwece xa Varhoma lexi endliweke hi 71 C.E. Eximatsini i Murhoma la hlomeke; exineneni i wansati wa Muyuda a ri eku kololeni. Marito lama nge “IVDAEA CAPTA” ma vula leswaku “Yudiya la nga le Vuhlongeni”

[Xihlovo Xa Kona]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.