‘Xana Xikombiso Xa Vukona Bya Wena Xi Ta Va Xihi?’
“Xana swilo leswi swi ta humelela rini, naswona xana xikombiso xa vukona bya wena ni xa ku hela ka mafambiselo ya swilo xi ta va xihi?”—MATEWU 24:3, NW.
1, 2. I yini lexi kombisaka leswaku vanhu va tsakela ku tiva swilo swa nkarhi lowu taka?
VANHU vo tala va tsakela ku tiva swilo swa nkarhi lowu taka. Wena ke? Profesa Alvin Toffler ebukwini yakwe leyi nge Future Shock, u tsale hi “ku engeteleka lokukulu ka minhlangano leyi khomekeke hi ku kambisisa swilo swa nkarhi lowu taka.” U engeterile: ‘Hi vone ku tumbuluka ka mavandla ya vulavisisi bya vumundzuku; ku humelela ka vatsari va swilo swa nkarhi lowu taka le Nghilandi, Furwa, Italy, Jarimani ni le United States; ku hangalaka ka tidyondzo ta ku vhumbha ta le yunivhesiti.’ Toffler u gimete hi ku: “Kavula, ku hava loyi a nga ‘tivaka’ vumundzuku hi ku helela.”
2 Buku leyi nge Signs of Things to Come yi ri: “Ku nyanga xandla, ku vhumbha hi ku tirhisa swivoni, vungoma bya tinyeleti, ku vhumbha hi makhadi, ku tirhisa buku yo vhumbha ya I Ching hinkwaswo i tindlela leti rharhanganeke to hi kombisa leswi vumundzuku bya hina byi swi tameleke.” Kambe ematshan’wini yo languta tindlela ta vanhu, hi fanele ku languta eka xihlovo lexi tiyeke—Yehovha.
3. Ha yini swi fanerile leswaku hi languta eka Xikwembu leswaku xi hi tivisa hi ta swilo swa nkarhi lowu taka?
3 Xikwembu xa ntiyiso xi te: “Leši nḍi ši ehleketeke ši ta endlakala, ni leši nḍi ši kaneleke ši ta humelela.” (Esaya 14:24, 27; 42:9) Ina, Yehovha u swi kotile ku tsundzuxa vanhu hi leswi nga ta endleka, hakanyingi a tirhisa vanhu tanihi vavulavuleri vakwe. Un’wana wa vaprofeta lava u tsarile: “Yehova, a nga endli ntšhumu a nga si kombisa makungu ya yena e ka malanḍa ya yena v̌a nga v̌aprofeta.”—Amosi 3:7, 8; 2 Petro 1:20, 21.
4, 5. (a) Ha yini Yesu a nga pfunaka swinene malunghana ni swilo swa nkarhi lowu taka? (b) I xivutiso xihi lexi vadyondzisiwa vakwe va n’wi vutiseke xona hinkwavo?
4 Yesu Kreste a a ri muprofeta lonkulu wa Xikwembu. (Vaheveru 1:1, 2) A hi languteni vuprofeta byin’wana lebyikulu bya Yesu, lebyi vhumbhaka swilo leswi humelelaka exikarhi ka hina sweswi. Vuprofeta lebyi byi tlhela byi hi nyika vutivi bya leswi swi nga ta humelela ku nga ri khale loko ku hela mafambiselo lawa yo biha, kutani Xikwembu xi ma pfala hi paradeyisi ya laha misaveni.
5 Yesu u kombise leswaku a a ri muprofeta. (Marka 6:4; Luka 13:33; 24:19; Yohane 4:19; 6:14; 9:17) Xisweswo, swi le rivaleni leswaku ha yini vaapostola vakwe lava a va tshame na yena eNtshaveni ya Mitlhwari, va langute Yerusalema, va n’wi vutise hi timhaka ta nkarhi lowu taka va ku: “Xana swilo leswi swi ta humelela rini, naswona xana xikombiso xa vukona bya wena ni xa ku hela ka mafambiselo ya swilo xi ta va xihi?”—Matewu 24:3, NW; Marka 13:4.
6. Matewu 24, Marka 13 na Luka 21 ti yelana njhani; naswona i xivutiso xihi lexi xi faneleke ku hi khumba swinene?
6 U ta kuma xivutiso xa vona ni nhlamulo ya Yesu eka Matewu ndzima 24, Marka ndzima 13, na Luka ndzima 21.a Hakanyingi timhaka leti ta seketelana, kambe a ti fani hi ku helela. Hi xikombiso, i Luka ntsena loyi a boxaka ‘mintungu etindhawini to tala.’ (Luka 21:10, 11; Matewu 24:7; Marka 13:8) Kutani hi fanele hi tivutisa, Xana Yesu a a vhumbha swiendlakalo leswi a swi ta humelela hi nkarhi wa ku hanya ka vayingiseri vakwe ntsena, kumbe xana a a katsa ni nkarhi wa hina ni leswi nkarhi lowu taka wu hi khomeleke swona?
Vaapostola A Va Lava Ku Tiva
7. I yini lexi vaapostola va vutiseke xona hi ku hlawuleka, kambe xana nhlamulo ya Yesu a yi katsa yini?
7 Masiku ma nga ri mangani a nga si dlayiwa, Yesu u twarise leswaku Xikwembu xi fularhele Yerusalema, ntsindza wa Vayuda. Muti lowu ni tempele ya wona leyikulu a swi ta lovisiwa. Kutani van’wana va vaapostola va kombele ‘xikombiso xa vukona bya Yesu ni ku hela ka mafambiselo ya swilo.’ (Matewu 23:37–24:3) Handle ko kanakana a va anakanya ngopfu hi mafambiselo ya Vayuda ni ya Yerusalema, hikuva a va nga swi tivi leswi a swa ha ta. Kambe loko Yesu a va hlamula u hlamusele leswi humeleleke hi lembe ra 70 C.E. ni le mahlweni ka rona, loko Varhoma va lovisa Yerusalema, kun’we ni leswi a swi ta humelela endzhaku swinene ka lembe rero.—Luka 19:11; Mintirho 1:6, 7.
8. Hi swihi swin’wana swa swiendlakalo leswi Yesu a swi vhumbheke?
8 Hi laha u nga hlayaka ha kona eka marungula ya Tievhangeli tinharhu, Yesu u vulavule hi ku pfukelana ka matiko, ku pfukelana ka mimfumo, ku pfumaleka ka swakudya, ku tsekatseka ka misava, swivono swo chavisa ni swikombiso swa le tilweni. Emalembeni ya le xikarhi ka leri Yesu a nga nyika xikombiso xexo ha rona (33 C.E.) ni ku lovisiwa ka Yerusalema (66-70 C.E.), a ku ta va ni vaprofeta na va-Kreste va mavunwa. Vayuda a va ta xanisa Vakreste, lava a va chumayela rungula ra Yesu.
9. Vuprofeta bya Yesu byi hetiseke njhani eka lembe xidzana ro sungula C.E.?
9 Timhaka leti ta xikombiso ti humelerile hakunene, hi laha n’wamatimu Flavius Josephus a tiyisaka ha kona. U tsala leswaku loko Varhoma va nga si hlasela, Vamesiya va mavunwa va hlohlotele ku xandzuka. Ku ve ni ku tsekatseka loku chavisaka ka misava le Yudiya ni kun’wana. Ku pfuke tinyimpi eswiphen’wini swo tala swa Mfumo wa Rhoma. Xana tindlala letikulu a ti ri kona? Hakunene a ti ri kona. (Ringanisa Mintirho 11:27-30.) Ku vuriwa yini hi ntirho wo chumayela hi ta Mfumo? Hi 60 kumbe 61 C.E., loko ku tsariwa buku ya Vakolosa, ‘ntshembo wa mahungu wolawo lamanene’ ya Mfumo wa Xikwembu a wu twiwile hi vanhu vo tala le Afrika, Asia ni le Yuropa.b—Vakolosa 1:23.
“KUTANI” Ku Ta Fika Makumu
10. Ha yini hi fanele ku xiya rito ra Xigriki leri nge toʹte, naswona ri vula yini?
10 Eka swiphemu swin’wana swa vuprofeta byakwe, Yesu u hlamusele swiendlakalo tanihi leswi endlekaka hi ntlhandlamano. U te: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa . . . , kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” Tibibele ta Xitsonga hakanyingi ti tirhisa rito leri nge “kutani” ku vula ntsena leswaku “hikwalaho” kumbe “kambe.” (Marka 4:15, 17; 13:23) Hambi swi ri tano, eka Matewu 24:14, rito “kutani” ri tekiwa eka riengeteri ra Xigriki toʹte.c Tintlharhi ta Magriki ti vula leswaku toʹte i “riengeteri leri kombisaka nkarhi,” leri tirhiseriwaka “ku tivisa lexi landzelaka hi ku famba ka nkarhi” kumbe “ku tivisa xiendlakalo lexi tlhandlamaka.” Xisweswo, Yesu u vhumbhe leswaku a ku ta chumayeriwa hi ta Mfumo kutani (‘endzhaku ka sweswo’) “makumu” a ma ta fika. Makumu wahi?
11. Yesu u swi kombise njhani swiendlakalo leswi hlanganeke hi ku kongoma ni ku lovisiwa ka Yerusalema?
11 Ku hetiseka kun’wana ka vuprofeta bya Yesu ku nga kumiwa eka swiendlakalo leswi yisaka emakun’wini ya mafambiselo ya Vayuda. Tinyimpi, ku tsekatseka ka misava, ku pfumaleka ka swakudya ni swin’wana leswi vhumbhiweke hi Yesu swi endlekile hi nkarhi lowu endlaka malembe ya makume manharhu. Kambe ku sukela eka Matewu 24:15, Marka 13:14 na Luka 21:20, hi hlaya hi ta swiendlakalo leswi a swi hlangane hi ku kongoma ni ndzoviso lowu a wu tshinela, loko makumu ma ri enyangweni.—Xiya layeni yin’we leyi tsema-tsemiweke echatini.
12. Mavuthu ya Rhoma ma katseke njhani eku hetisekeni ka Matewu 24:15?
12 Hikwalaho ka ku xandzuka ka Vayuda hi 66 C.E., Varhoma lava fambisiwaka hi Cestius Gallus va machile va ya lwa na Yerusalema, va rhendzela muti lowu Vayuda a va wu languta wu ri lowu kwetsimaka. (Matewu 5:35) Ku nga khathariseki ku lwa ka Vayuda, Varhoma va nghene emutini va nga tlhentlhi. Hi ndlela yoleyo va sungule ‘ku yima exivandleni xo kwetsima,’ hi laha Yesu a vhumbheke ha kona eka Matewu 24:15 na Marka 13:14. Kutani ku humelele xihlamariso. Hambi leswi a va rhendzele muti, Varhoma va suke va famba swi nga languteriwanga. Vakreste va hatlise va xiya leswaku a ku ri ku hetiseka ka vuprofeta bya Yesu, naswona ku famba ka mavuthu swi va nyike nkarhi wo baleka eYudiya va ya etintshaveni leti nga entsungeni wa Yordani. Matimu ma vula leswaku va endle tano.
13. Ha yini Vakreste va swi kotile ku hlayisa xitsundzuxo xa Yesu xo baleka?
13 Kambe loko Varhoma va sukile eYerusalema, ha yini a swi fanerile leswaku vanhu va baleka? Marito ya Yesu ma kombise leswaku leswi humeleleke a xi ri xikombiso ‘xa leswaku ku lovisiwa ka Yerusalema a ku tshinele.’ (Luka 21:20) Ina, ku lovisiwa. U vhumbhe ‘nhlomulo lowu nga si tshamaka wu va kona ku sukela eku sunguleni ni lowu a wu nga ta va kona nakambe.’ Kwalomu ka malembe manharhu ni hafu endzhakunyana, hi 70 C.E., Yerusalema wu weriwe hi ‘nhlomulo lowukulu’ lowu tisiweke hi mavuthu ya Rhoma lawa a ma fambisiwa hi Jenerala Titus. (Matewu 24:21; Marka 13:19) Kambe ha yini Yesu a vule leswaku lowu i nhlomulo lowukulu lowu nga si tshamaka wu va kona ni lowu nga ta ka wu nga ha vi kona?
14. Ha yini hi nga vulaka leswaku leswi humeleleke ehenhla ka Yerusalema hi 70 C.E. a ku ri ‘nhlomulo lowukulu’ lowu a wu nga si tshama wu va kona ni lowu wu nga ta ka wu nga ha vi kona nakambe?
14 Yerusalema wu lovisiwile hi Vababilona hi 607 B.C.E., naswona ku lwiwe ngopfu emutini lowu eka lembe xidzana leri ra hina. Kambe leswi humeleleke hi 70 C.E. a ku ri nhlomulo lowukulu swinene. Eka tsima ra kwalomu ka tin’hweti ta ntlhanu, tinhenha ta Titus ti hlule Vayuda. Ti dlaye vanhu va kwalomu ka 1 100 000 ivi kwalomu ka 100 000 ti va yisa evuhlongeni. Tlhandla-kambirhi, Varhoma va lovise Yerusalema. Leswi swi kombisa leswaku mafambiselo ya Vayuda ya vugandzeri lebyi khale a byi amukeleka, lebyi a byi endleriwa etempeleni a byi heriseriwe makumu. (Vaheveru 1:2) Ina, swiendlakalo swa 70 C.E. swi nga vuriwa kahle leswaku i ‘nhlomulo lowu nga si tshamaka wu va kona [eka doroba, tiko ni mafambiselo ya rona] ku sukela eku sunguleni ka misava, naswona a wu nge he vi kona nakambe.’—Matewu 24:21.d
Hi Laha Ku Profetiweke Ha Kona, Leswikulu A Swa Ha Ta
15. (a) Yesu u vhumbhe swiendlakalo swa muxaka muni leswi a swi ta endleka endzhaku ka nhlomulo wa Yerusalema? (b) Hi ku ya hi Matewu 24:23-28, hi fanele hi fikelela makumu wahi malunghana ni ku hetiseka ka vuprofeta bya Yesu?
15 Hambi swi ri tano, leswi Yesu a swi vhumbheke a swi helelanga eka nhlomulo wa lembe xidzana ro sungula. Bibele yi komba leswaku a ku ta endleka leswikulu endzhaku ka nhlomulo wolowo, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi ku tirhisiwa ka rito toʹte kumbe “kutani” eka Matewu 24:23 na Marka 13:21. A ku ta humelela yini endzhaku ka 70 C.E.? Endzhaku ka nhlomulo lowu weleke mafambiselo ya Vayuda, a ku ta humelela va-Kreste ni vaprofeta va mavunwa lava engetelekeke. (Ringanisa Marka 13:6 na 13:21-23.) Matimu ma tiyisa leswaku vanhu vo tano va humelerile endzhaku ka malembe xidzana ku sukela loko ku lovisiwe Yerusalema hi 70 C.E., hambi leswi va hlulekeke ku hambukisa vanhu lava tiyeke emoyeni, lava a va langutele “vukona” bya Kreste. (Matewu 24:27, 28) Hambi swi ri tano, swiendlakalo leswi swa le ndzhaku ka nhlomulo lowukulu wa 70 C.E. swi vumba xikombiso xin’we xa leswaku Yesu a a vulavula hi swin’wana, handle ka nhlomulo wolowo lowukulu, lowu a wu ri masungulo ntsena ya ku hetiseka ka vuprofeta.
16. Luka 21:24 yi engetela mhaka yihi eka vuprofeta bya Yesu, naswona ha yini yi ri ya nkoka?
16 Loko hi teka Matewu 24:15-28 na Marka 13:14-23 hi ti ringanisa na Luka 21:20-24, hi kuma xikombiso xa vumbirhi xa leswaku leswi Yesu a swi vhumbheke a swi ta tirha ni le ndzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema. Tsundzuka leswaku i Luka ntsena loyi a boxeke mintungu. Naswona hi yena ntsena a nga gimeta xiyenge lexi hi marito ya Yesu lama nge: “Muti wa Yerusalema wu ta kandziyeriwa hi vamatiko ku kondza loko minkarhi ya vona yi ta va yi herile.”e (Luka 21:24) Vababilona va suse hosi yo hetelela ya Vayuda hi 607 B.C.E., naswona endzhaku ka sweswo, Yerusalema, la yimelaka Mfumo wa Xikwembu, u kandziyeriwile. (2 Tihosi 25:1-26; 1 Tikronika 29:23; Ezekiyele 21:30-32) Eka Luka 21:24, Yesu u kombise leswaku xiyimo lexi a xi ta ya emahlweni ku kondza ku fika nkarhi wa leswaku Xikwembu xi simeka Mfumo nakambe.
17. Hi xihi xikombiso lexi hi nga na xona xa vunharhu xa leswaku vuprofeta bya Yesu a byi ta tlhela byi hetiseka endzhaku ka nkarhi wo leha?
17 Hi lexi xikombiso xa vunharhu xa leswaku Yesu a a vulavula na hi swiendlakalo leswi a swi ta hetiseka endzhaku ka nkarhi wo leha: Hi ku ya hi Matsalwa, Mesiya a a ta fa ivi a pfuxiwa, kutani endzhaku a tshama evokweni ra xinene ra Xikwembu ku fikela loko Tatana a n’wi lerisa leswaku a sungula ku fuma. (Pisalema 110:1, 2) Yesu u khumbe ta ku tshama ka yena evokweni ra xinene ra Tata wakwe. (Marka 14:62) Muapostola Pawulo u tiyise leswaku Yesu la pfuxiweke a a ri evokweni ra xinene ra Yehovha, a rindzele nkarhi lowu a nga ta va Hosi ni Muavanyisi la vekiweke hi Xikwembu.—Varhoma 8:34; Vakolosa 3:1; Vaheveru 10:12, 13.
18, 19. Nhlavutelo 6:2-8 yi katseka njhani eka vuprofeta lebyi yelanaka ni bya yona lebyi nga eka Tievhangeli?
18 Leswaku hi kuma xikombiso xa vumune ni lexi tiyeke xa leswaku vuprofeta bya Yesu malunghana ni ku hela ka mafambiselo ya swilo byi tirha ni le ndzhaku ka lembe xidzana ro sungula, hi nga pfula eka Nhlavutelo ndzima 6. Loko a tsala makume ya malembe endzhaku ka 70 C.E., muapostola Yohane u hlamusele xivono xa matimba xa vagadi va tihanci lava chivirikaka. (Nhlavutelo 6:2-8) Mavonelo lawa ya vuprofeta ya “siku ra Hosi”—siku ra vukona bya yona—ma kombisa lembe xidzana ra hina ra vu-20 tanihi nkarhi wa nyimpi leyikulu (ndzimana 4), ku pfumaleka ka swakudya etindhawini to tala (ndzimana 5 na 6), ni ‘ntungu lowu dlayaka’ (ndzimana 8). Entiyisweni leswi swi fana ni leswi Yesu a swi vuleke eka Tievhangeli naswona swi komba leswaku vuprofeta byakwe byi hetiseka swinene ‘esikwini leri ra Hosi.’—Nhlavutelo 1:10.
19 Vanhu lava nga ni vutivi va pfumela leswaku xikombiso lexi hlanganeke lexi vhumbhiweke eka Matewu 24:7-14 na Nhlavutelo 6:2-8 a xi ri karhi xi vonaka ku sukela eku tlhekekeni ko sungula ka nyimpi ya misava hinkwayo hi 1914. Timbhoni ta Yehovha ti twarisile emisaveni hinkwayo leswaku vuprofeta bya Yesu sweswi byi hetiseka ra vumbirhi hi mpimo lowukulu, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi tinyimpi ta tihanyi, ku tsekatseka ka misava loku tsemaka nhlana, tindlala to chavisa ni mintungu yo tala. Malunghana ni yinhla leyi nga laha ku heteleleni, U.S.News & World Report (July 27, 1992) yi te: “Ntungu wa AIDS . . . wu koxa vutomi bya vanhu lava hlayiwaka hi timiliyoni naswona ku nga ri khale byi nga ha va vuvabyi byo biha ni lebyi nga ni khombo ngopfu ematin’wini. Vuvabyi bya Black Death byi dlaye vanhu va kwalomu ka 25 wa timiliyoni lava xanisekaka eka lembe xidzana ra vu-14. Kambe hi lembe ra 2000, vanhu va 30 wa timiliyoni ku ya eka 110 wa timiliyoni va ta va va ri ni HIV, xitsongwatsongwana lexi vangaka AIDS, kasi nhlayo ya namuntlha i 12 wa timiliyoni. Leswi wu nga riki kona murhi wo tshungula vuvabyi lebyi, hinkwavo va langutane ni rifu.”
20. Ku hetiseka ko sungula ka Matewu 24:4-22 a ku ta hlanganisa yini, kambe hi kwihi ku hetiseka kun’wana loku nga erivaleni?
20 Kutani, xana hi fanele hi fikelela makumu wahi malunghana ni ndlela leyi Yesu a hlamuleke xivutiso xa vaapostola ha yona? Vuprofeta byakwe byi pakanise kahle ehenhleni ka leswi byi swi vhumbheke malunghana ni swilo leswi endlekeke emahlweni ka ku lovisiwa ka Yerusalema kun’we ni le nkarhini wa ku lovisiwa kakwe hi xiviri, naswona byi hlamusele swilo swin’wana leswi a swi ta endleka endzhaku ka 70 C.E. Kambe swo tala swa swilo leswi a swi ta hetiseka ra vumbirhi hi mpimo lowukulu enkarhini lowu a wu ta landzela, leswi a swi ta yisa eka nhlomulo lowukulu lowu nga ta herisa mafambiselo lawa yo biha ya swilo. Leswi swi vula leswaku mhaka leyi Yesu a yi vhumbheke eka Matewu 24:4-22, swin’we ni timhaka leti fanaka ta Marka na Luka, ti hetisekile ku sukela hi 33 C.E. ku ya fika eka nhlomulo wa 70 C.E. Kambe tindzimana teto a ti ta hetiseka ra vumbirhi, leswi a swi ta katsa ni nhlomulo lowukulu wa le nkarhini lowu taka. Ku hetiseka loku lokukulu ku endleka enkarhini wa hina; ha ku vona siku na siku.f
Swi Yisa Kwihi Ke?
21, 22. Hi xi kuma kwihi xikombiso xa vuprofeta xa leswaku a ku ta va ni swiendlakalo leswi engetelekeke?
21 Yesu a nga gimetanga vuprofeta byakwe hi ku boxa vaprofeta va mavunwa lava endlaka swikombiso swa vukanganyisi hi nkarhi wo leha loko ‘minkarhi leyi vekiweke ya vamatiko yi nga si hela.’ (Luka 21:24; Matewu 24:23-26; Marka 13:21-23) U ye emahlweni a vula leswaku a ku ta endleka swilo swin’wana swo hlamarisa, swilo leswi nga ta voniwa emisaveni hinkwayo. Leswi a swi ta fambisana ni ku sungula ku fuma ni ku kwetsima ka N’wana wa munhu. Marka 13:24-27 yi hlamusela vuprofeta byakwe lebyi yaka emahlweni, yi ku:
22 “Eminkarhini yoleyo, endzhaku ka nhlomulo wolowo, dyambu ri ta hundzuka ntima, ni n’weti a wu nga ha voningi; tinyeleti ti ta wa hi le tilweni, ni leswa matimba swa le matilweni swi ta dzinginisiwa. Hi kona va nga ta vona N’wana-wa-Munhu a ta hi mapapa, a ri ni matimba lamakulu ni ku kwetsima. Kutani ú ta rhuma tintsumi ta yena ku ta hlengeleta vahlawuriwa va yena; va ta huma ematlhelweni ya mune ya misava, ku sukela emakun’wini ya yona ku yisa emakun’wini ya tilo.”
23. Ha yini hi nga rindzelaka ku hetiseka ka Matewu 24:29-31 endzhaku swinene ka lembe xidzana ro sungula C.E.?
23 N’wana-wa-munhu, loyi a nga Yesu Kreste la pfuxiweke, a nga tanga hi mukhuva wolowo lowu xiyekaka endzhaku ka ku lovisiwa loku heleleke ka fambiselo ra Vayuda hi 70 C.E. Entiyisweni tinxaka hinkwato ta misava a ti n’wi xiyanga, hi laha Matewu 24:30 yi kombisaka ha kona, naswona tintsumi ta le tilweni a ti va hlengeletanga hinkwavo Vakreste lava totiweke emisaveni hinkwayo hi nkarhi wolowo. Kutani xana xiphemu lexin’wana xa vuprofeta bya Yesu lebyi hlamarisaka a xi ta hetiseka rini? Xana xi hetisisiwa hi swiendlakalo leswi humelelaka emisaveni sweswi, kumbe, xana xi nyika mianakanyo ya Xikwembu malunghana ni swilo leswi hi nga swi langutelaka ku nga ri khale? Entiyisweni hi fanele hi tiyimisela ku swi tiva, hikuva Luka u nyikela xitsundzuxo xa Yesu lexi nge: “Loko swilo sweswo swi sungula ku humelela, ololokani, mi languta henhla, hikuva ku kutsuriwa ka n’wina ku kusuhi.”—Luka 21:28.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Swiyenge swa tindzima leti swi kumeka echatini leyi nga eka tluka 14 na 15; tilayeni leti tsema-tsemiweke ti fungha swiyenge leswi yelanaka.
b Leswaku u kuma mintshaho ya matimu ya swiendlakalo leswi, vona Xihondzo xo Rindza xa Xinghezi xa January 15, 1970, matluka 43-5.
c Toʹte ri humelela minkarhi leyi tlulaka 80 eka Matewu (minkarhi ya 9 eka ndzima 24) ni minkarhi ya 15 eka buku ya Luka. Marka u tirhise toʹte minkarhi ya tsevu ntsena, kambe minkarhi ya mune eka yona a yi katsa “xikombiso.”
d Mutsari wa le Britain Matthew Henry u hlamuserile: “Ku lovisiwa ka Yerusalema hi Vakalediya a ku chavisa swinene, kambe ku lovisa loku a ku chavisa ku tlurisa. A ku tikomba ku ta va ku dlayiwa ka Vayuda . . . hinkwavo.”
e Emhakeni ya Luka, vo tala va vona Luka 21:24 yi kandziyisa swin’wana. Dok. Leon Morris wa xiya: “Yesu u ya emahlweni a vulavula hi minkarhi ya Vamatiko. . . . Hi ku ya hi swidyondzi swo tala mhaka leyi yi vula ku ta ka N’wana wa munhu.” Profesa R. Ginns wa tsala: “Ku Ta Ka N’wana Wa Munhu—(Mt 24:29-31; Mr 13:24-27). Ku boxiwa ka ‘minkarhi ya Vamatiko’ ku andlala xisekelo xa nhloko-mhaka leyi; nhlamuselo [ya Luka] laha yi kombetela eka xiendlakalo xa le ndzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema.”
f Profesa Walter L. Liefeld wa tsala: “Swi fanerile ku pfumela leswaku timhaka leti vhumbhiweke hi Yesu a ti katsa swiyenge swimbirhi: (1) swiendlakalo swa A.D. 70 malunghana ni tempele na (2) leswi a swi ta endleka endzhaku ka nkarhi wo leha, leswi hlamuseriweke swinene hi marito ya vuprofeta.” Buku ya tinhlamuselo leyi hleriweke hi J. R. Dummelow yi ri: “Swo tala swa swiphiqo swo nonon’hwa swinene swa dyondzo leyi yo hlawuleka swa nyamalala loko ku xiyiwa leswaku Hosi ya hina yi kombetele eka swiendlakalo swimbirhi, hayi xin’we, naswona xo sungula a xi fana ni xa vumbirhi. . . . Ngopfu-ngopfu [Luka] 21:24 leyi vulavulaka hi ‘minkarhi ya Vamatiko,’ . . . yi kombisa leswaku a ku ta va ni nkarhi lowu nga tivekiki exikarhi ka ku wa ka Yerusalema ni makumu ya misava.”
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Nhlamulo ya Yesu ya xivutiso lexi nga eka Matewu 24:3 yi ve ni ku hetiseka kwihi loku yisaka eka 70 C.E.?
◻ Matirhiselo ya rito leri nge toʹte ma hi pfuna njhani ku twisisa vuprofeta bya Yesu?
◻ Ha yini ku vuriwe leswaku ‘nhlomulo lowukulu’ wa lembe xidzana ro sungula a wu nga si tshama wu va kona?
◻ Luka u vulavula hi timhaka tihi timbirhi ta nkoka ta vuprofeta bya Yesu leti hi khumbaka namuntlha?
◻ I swikombiso swihi leswi yisaka nyingiso eku hetisekeni ka vumbirhi, hi mpimo lowukulu ka vuprofeta bya Matewu 24:4-22?
[Chati leyi nga eka tluka 14, 15]
4 “Yesu a va hlamula a ku: ‘Tivoneleni leswaku mi nga tshuki mi xisiwa hi munhu. 5 Hikuva lavo tala va ta ta hi vito ra mina, un’wana ni un’wana a ku: “Hi mina Mesiya”, kutani va ta xisa lavo tala. 6 Mi ta twa huwa ya tinyimpi ni mahungundlela ya tinyimpi; tivoneleni leswaku mi nga tshukisiwi, hikuva sweswo swi fanele ku humelela, kambe a hi wona makumu.
7 “‘Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni mfumo wun’wanyana; ku ta va ni tindlala, ni ku tsekatseka ka misava ematlhelweni layo tala. 8 Swilo leswi hinkwaswo i ku sungula ka mahlomulo.
9 “‘Enkarhini wolowo va ta mi nyiketa eku xanisiweni, va mi dlaya; mi ta vengiwa hi vanhu va matiko hinkwawo hikwalaho ka vito ra mina. 10 Kutani lavo tala va ta khunguvanyeka; va ta hehlana, va vengana. 11 Ku ta humelela vaprofeta va mavunwa lavo tala, va ta xisa vanhu lavo tala. 12 Kutani rirhandzu ra lavo tala ri ta sungula ku titimela, hikuva ku homboloka ku ta va ku andzile. 13 Kambe loyi a tiyiselaka ku fika makumu, hi yena loyi a nga ta ponisiwa. 14 Kutani Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.
-----------------------------------------------------------------
15 “‘Kutaku loko mi vona xilo xa manyala lexi onhetelaka lexi vuriweke hi muprofeta Daniele, xi ri exivandleni lexo hlawuleka (la hlayaka a a twisise), 16 [kutani] lava nge Yudiya a va tsutsumele etintshaveni; 17 loyi a nge henhla ka lwangu, a nga tshuki a xika ku ya teka leswi nge ndlwini ya yena; 18 la nge masin’wini, a nga tshuki a tlhelela ekaya ku ya teka xiambalo xa yena. 19 Va ta va ni khombo vavasati lava tikeke ni lava mamisaka eminkarhini yoleyo. 20 Khongelani leswaku ku tsutsuma ka n’wina ku nga humeleri hi vuxika, hambi ku ri hi siku ra Savata, 21 hikuva nhlomulo wu ta va lowukulu enkarhini wolowo; nhlomulo lowo tano a wu si va kona hi mpfhuka misava yi tumbulukile ku fikela namuntlha, naswona a wu nga ha vi kona ni siku ni rin’we. 22 Loko masiku walawo a ma nga hungutiwanga, a ku nga ta pona munhu, kambe hikwalaho ka vahlawuriwa va Xikwembu, masiku ya kona ma ta hungutiwa.
-----------------------------------------------------------------
23 “‘Enkarhini wolowo, loko munhu a mi byela a ku: “Vonani, Mesiya hi loyi!” kumbe: “Hi luya!” mi nga tshuki mi pfumela. 24 Hikuva ku ta humelela Vamesiya va mavunwa, ni vaprofeta va mavunwa, va ta endla mahlori lamakulu ni swihlamariso, ku xisa hambi va ri vona vahlawuriwa va Xikwembu, loko swi endleka. 25 Maswivo, ndzi mi byerile timhaka leti, ti nga si humelela; 26 hikokwalaho, loko va ku ka n’wina; “Vonani, ú le mananga le!” mi nga yi kona; kumbe loko va ku: “Vonani, ú tumbela laha ndlwini!” mi nga swi pfumeli sweswo. 27 Hikuva kukotisa rihati loko ri hatima ku sukela evuxeni ku ya fika evupeladyambu, N’wana-wa-Munhu ú ta endlisa sweswo eku vuyeni ka yena. 28 Laha ntsumbu wu nga kona, hi laha makoti ma nga ta hlengeletana kona.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
29 “‘Kan’we-kan’we loko nhlomulo wa minkarhi yoleyo wu ta va wu herile, dyambu ri ta hundzuka ntima, ni n’weti a wu nga ha voningi; tinyeleti ti ta wa hi le tilweni ni leswa matimba swa le matilweni swi ta dzinginisiwa. 30 “Hi kona xikombiso xa N’wana-wa-Munhu xi nga ta vonaka etilweni; [kutani] vanhu va tinxaka hinkwato ta misava va ta ba nkosi, kutani va ta vona N’wana-wa-Munhu a ta emapapeni ya le tilweni, hi matimba ni ku kwetsima lokukulu. 31 Hi mpfumawulo lowukulu wa mhalamhala, ú ta rhuma tintsumi ta yena; ti ta hlengeleta vahlawuriwa va yena, va huma ematlhelweni ya mune ya misava, ku sungula emakun’wini man’wana ya tilo ku ya fika eka laman’wanyana.’”
5 “Hiloko Yesu a sungula ku va dyondzisa a ku: ‘Tivoneleni leswaku mi nga tshuki mi xisiwa hi munhu. 6 Lavo tala va ta ta hi vito ra mina, un’wana ni un’wana a ku: “Mina ndzi yena”, kutani va ta xisa lavo tala. 7 Kutaku loko mi twa huwa ya tinyimpi ni mahungu-ndlela ya tinyimpi, mi nga chaveni, hikuva sweswo swi fanela ku humelela; kambe a hi wona makumu.
8 “‘Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni mfumo wun’wanyana; ku tsekatseka ka misava ku ta va kona ematlhelweni layo tala, ni tindlala ti ta va kona. Sweswo i ku sungula ka mahlomulo.
9 “‘Loko mi ri n’wina, tivoneleni; va ta mi nyiketa etihubyeni; mi ta biwa emasinagogeni, mi ta yimisiwa emahlweni ka tindhuna ni tihosi hikwalaho ka mina, mi va timbhoni eka tona. 10 Kambe Evhangeli yi fanele ku rhanga yi twarisiwa ematikweni hinkwawo. 11 Kutani siku va nga ta mi khoma, va mi yisa eku avanyisiweni, mi nga tshuki mi vilela hi leswi mi nga ta vula swona, kambe vulani leswi mi nga ta nyikiwa swona enkarhini wolowo, hikuva a hi n’wina mi nga ta vulavula, kambe i Moya lowo Kwetsima. 12 Munhu ú ta nyiketa makwavo eku dlaweni, tatana ú ta endlisa sweswo eka n’wana wa yena; ni vana va ta pfukela vatswari va vona, va va dlaya. 13 Mi ta vengiwa hi vanhu hinkwavo hikwalaho ka vito ra mina, kambe loyi a tiyiselaka ku fika makumu hi yena loyi a nga ta ponisiwa.
-----------------------------------------------------------------
14 “‘Kutaku loko mi vona ‘xilo xa manyala lexi onhetelaka’ xi ri laha xi nga faneriki ku va kona (la hlayaka a a twisise), enkarhini wolowo, lava nge Yudiya a va tsutsumele etintshaveni; 15 la nge henhla ka lwangu, a nga tshuki a xika ku ya nghena ndlwini a ya teka xa nchumu kona; 16 la nge masin’wini, a nga tshuki a tlhelela kaya ku ya teka xiambalo xa yena. 17 Va ta va ni khombo vavasati lava tikeke ni lava mamisaka eminkarhini yoleyo. 18 Khongelani leswaku swilo leswi swi nga humeleri hi vuxika. 19 Hikuva eminkarhini yoleyo, ku ta va ni nhlomulo lowu nga si tshamaka wu humelela, hi mpfhuka Xikwembu xi tumbuluxa hinkwaswo, ku fikela namuntlha; naswona nhlomulo lowo tano wu nga ka wu nga ha vi kona. 20 Loko Hosi a yi nga hungutanga masiku walawo, a ku nga ta pona munhu ni un’we; kambe yi ma hungutile hikwalaho ka vahlawuriwa va yona.
-----------------------------------------------------------------
21 “‘Enkarhini wolowo, loko munhu a mi byela a ku: “Vonani, Mesiya hi loyi”, kumbe: “Hi luya”, mi nga tshuki mi pfumela; 22 hikuva ku ta humelela Vamesiya va mavunwa, ni vaprofeta va mavunwa; va ta endla mahlori ni swihlamariso ku hambukisa na vona vahlawuriwa va Xikwembu, loko swi endleka. 23 Loko mi ri n’wina, tlharihani! Ndzi mi byerile hinkwaswo swi nga si humelela.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
24 “‘Eminkarhini yoleyo, endzhaku ka nhlomulo wolowo, dyambu ri ta hundzuka ntima, ni n’weti a wu nga ha voningi; 25 tinyeleti ti ta wa hi le tilweni, ni leswa matimba swa le matilweni swi ta dzinginisiwa. 26 Hi kona va nga ta vona N’wana-wa-Munhu a ta hi mapapa, a ri ni matimba lamakulu ni ku kwetsima. 27 Kutani ú ta rhuma tintsumi ta yena ku ta hlengeleta vahlawuriwa va yena; va ta huma ematlhelweni ya mune ya misava, ku sukela emakun’wini ya yona ku yisa emakun’wini ya tilo.’”
8 “Kutani Yesu a ku: ‘Tivoneleni leswaku mi nga xisiwi, hikuva lavo tala va ta ta hi vito ra mina, un’wana ni un’wana a ku: “Mina ndzi yena”, ni leswaku “nkarhi wu fikile”! Mi nga va landzi! 9 Loko mi twa huwa ya tinyimpi ni ya mikitsikitsi, mi nga tshuki mi chava, hikuva sweswo swi fanele ku rhanga swi humelela, kambe makumu wona ma ta hlwela ku fika.’
10 “[Kutani] Yesu a engeta a ku ka vona: ‘Tiko rin’wana ri ta pfukela rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni wun’wanyana; 11 ku ta va ni ku tsekatseka ka misava; mintungu ni tindlala swi ta va kona ematlhelweni layo tala; ku ta humelela ni swilo leswi chavisaka ngopfu, ni masingita lamakulu lama humaka etilweni.
12 “‘Kambe loko swilo leswi hinkwaswo swi nga si va kona, va ta mi khoma, va mi xanisa, va mi nyiketa emasinagogeni ne makhotsweni, va mi yisa emahlweni ka tihosi ni ka tindhuna hikwalaho ka vito ra mina; 13 wu ta va wona nkarhi wa n’wina wo humesa vumbhoni. 14 Hikokwalaho swi vekeni emiehleketweni ya n’wina leswaku a mi nga tikarhati ku pfa mi lulamisile leswi mi nga ta hlamurisa swona, 15 hikuva mina ndzi ta mi nyika marito ya vutlhari lawa valala va n’wina hinkwavo va nga ta tsandzeka ku lwa na wona ni ku ma kaneta. 16 Mi ta nyiketiwa hi vatswari va n’wina, ni vamakwenu, ni maxaka, ni vanakuloni; va ta dlaya van’wana va n’wina; 17 mi ta vengiwa hi vanhu hinkwavo hikwalaho ka vito ra mina. 18 Kambe a ku nga lovi hambi wu ri nsisi ni wun’we wa tinhloko ta n’wina; 19 hi ku tiyisela ka n’wina, mi ta tikumela vutomi.
-----------------------------------------------------------------
20 “‘Kutakuloko mi vona muti wa Yerusalema wu rhendzeriwile hi mavuthu ya valala, [enkarhini wolowo] tivani leswaku ku hangalasiwa ka wona ku kusuhi. 21 Hi nkarhi wolowo, lava nge Yudiya, a va tsutsumele etintshaveni; lava nga mutini, a va hume ka wona; kutani lava nge handle etikweni, va nga tshuki va nghena emutini. 22 Masiku walawo ma ta va masiku ya ku avanyisiwa, leswaku hinkwaswo leswi nga matsalweni swi hetiseka. 23 Va ta va ni khombo vavasati lava tikeke ni lava mamisaka eminkarhini yoleyo, hikuva ku xaniseka lokukulu ku ta va kona emisaveni, ni vukari bya Xikwembu byi ta wela vanhu lava. 24 Va ta dlawa hi fumu, va ta yisiwa va ri mahlonga ematikweni hinkwawo;
-----------------------------------------------------------------
kutani muti wa Yerusalema wu ta kandziyeriwa hi vamatiko ku kondza loko minkarhi ya vona yi ta va yi herile.
------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------
25 “‘Masingita ma ta va kona edyambyini, ni le n’wetini, ni le tinyeletini. Laha misaveni, matiko ma ta hela ntamu, ma tshukisiwa hi ku pfuma ka lwandle ni ka magandlati. 26 Vanhu va ta titivala hi ku chava ni ku ehleketa leswi nga ta humelela la misaveni, hikuva leswa matimba swa le matilweni swi ta dzinginisiwa. 27 Hi kona va nga ta vona N’wana-wa-Munhu a ta hi papa, a ri ni matimba ni ku kwetsima lokukulu. 28 Loko swilo sweswo swi sungula ku humelela, ololokani, mi languta henhla, hikuva ku kutsuriwa ka n’wina ku kusuhi.’”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Nhlomulo wa 70 C.E. a wu ri wukulu swinene ku tlula hinkwawo lama tshameke ma wela Yerusalema ni mafambiselo ya Vayuda