Xana Swisiwana Swi Ta Rindza Nkarhi Wo Tanihi Kwihi?

“Loko matiko ya mfumo wa vanhu hinkwavo ma tsandzeka ku pfuna vanhu vo tala lava nga swisiwana, a ma nge swi koti ku sirhelela vanhu va nga ri vangani lava fuweke.”—John F. Kennedy.

“NDZI navela leswaku vumundzuku byi va lebyinene eka un’wana ni un’wana—ku nga vi na vusweti, ku nga vi na vanhu lava pfumalaka makaya, misava yi va paradeyisi!” Sweswo swi vule hi mufana wa malembe ya 12 hi vukhale wa le São Paulo, eBrazil. Kambe xana swa koteka ku herisa vusweti? Xana swisiwana swi ta rindza nkarhi wo tanihi kwihi?

Van’wana va tivona va ri swisiwana hikwalaho ka leswi va nga swi kotiki ku xava swilo leswi va swi lavaka. Kambe, anakanya hi xiyimo lexi twisaka ku vava xa lava nga evuswetini hakunene. Xana u nga anakanya ku nonon’hweriwa ni maxangu ya vanhu vo tano? Van’wana va boheka ku lwetana ni tinyanyana ta le matini ni makondlo, loko va hangunuxa emataleni va lava swakudya! Xana vusweti byo tano byi ta hambeta byi hlasela vanhu ku fikela kwihi? Xikombelo xa Federico Mayor, mukongomisi-nkulu wa UNESCO (Vandla ra Nhlangano wa Matiko ra Sayense ni Ndhavuko) xi fanerile: “A hi tshikeni ku tiyisela swilo leswi nga hi endlaka hi tiyisela swilo leswi nga tiyiselekiki—mahlomulo, ndlala, ku xaniseka ka vanhu va timiliyoni.”

Xana norho wa vuhlayiseki bya misava hinkwayo wu ta hetiseka? Xana hi wihi ntshembo lowu swisiwana swi nga na wona?

Hi Wahi Malunghelo Lawa Swisiwana Swi Nga Na Wona?

Varhangeri lava nga ni swikongomelo leswinene va tshembisa mintirho, miholo yo antswa, minongonoko ya nsirhelelo wa vaaki leyi antswisiweke ni ku pfuriwa ka tindhawu ta vurimi. Va nga ha va va pfumelelana ni khale ka muungameri wa United States John F. Kennedy loyi a nga te: “Loko matiko ya mfumo wa vanhu hinkwavo ma tsandzeka ku pfuna vanhu vo tala lava nga swisiwana, a ma nge swi koti ku sirhelela vanhu va nga ri vangani lava fuweke.” Hambi swi ri tano, a ku laveki ntsena swikongomelo leswinene leswaku ku herisiwa vusweti. Hi xikombiso, xana ku tlakuka ka ikhonomi ku nga swi pfuna swisiwana? A swi tano. Khale ka murhangeri wa le India Jawaharlal Nehru u te: “Minkucetelo ya vanhu lava seketelaka vukhepitalisi, loko yi nga kambisisiwi, yi tala ku endla swigwili swi ya emahlweni swi fuwa ni swisiwana swi hambeta swi pfumala.” Hambi swi ri tano, handle ka ku nonon’hweriwa ni ku pfumala, ku titwa u nga ri wa nkoka swi vanga ntshikilelo eka swisiwana. Xana varhangeri lava ngo va vanhu ntsena va nga pfuna swisiwana leswaku swi hlula mintlhaveko ya ku titwa swi nga pfuni nchumu ni ku pfumala ntshembo?

Entiyisweni, vo tala lava nga evuswetini lebyikulu va dyondze ku langutana ni vusiwana, ni ku hlula mintlhaveko ya ku tilangutela ehansi loko va langutane ni swiphiqo leswikulu, swo tanihi ku tlakuka lokukulu ka minxavo ni ku pfumaleka ka mintirho. Ku tlula kwalaho, ndlala, ku pfumaleka ka makaya ni maxangu swi ta heriseriwa makumu. Xana leswi swa ku hlamarisa? Hi ku rhambela ku hlaya xihloko lexi landzelaka: “Ku Nga Ri Khale, A Ku Nge He Vi Na Xisiwana!”