“Joko Ra Mina Ra Olova, Ni Ndzhwalo Wa Mina Wa Vevuka”

“Rhwalani joko ra mina, mi dyondza ka mina.”—MATEWU 11:29.

1, 2. (a) I yini lexi u xi tokoteke evuton’wini lexi ku tiseleke ku phyuphya? (b) Xana munhu u fanele ku endla yini leswaku a kuma ku phyuphya loku Yesu a ku tshembiseke?

KU HLAMBA hi mati yo titimela endzhaku ka siku ra mumu lowu hisaka, kumbe vurhongo lebyinene endzhaku ka riendzo ro leha, leri karhalisaka—mawaku, ku phyuphyisa ka swona! Swi tano loko ndzhwalo wo tika wu rhuliwa kumbe loko swidyoho ni swihoxo swi rivaleriwa. (Swivuriso 25:25; Mintirho 3:19) Ku phyuphya loku tisiwaka hi mintokoto yo tano leyi nyanyulaka ka hi tiyisa, naswona hi kuma matimba ya ku ya emahlweni.

² Hinkwavo lava titwaka va tikeriwa, va tlhela va titwa va karhele, va nga ta eka Yesu, hikuva u va tshembise swona sweswo—ku phyuphya. Hambi swi ri tano, leswaku munhu a kuma ku phyuphya loku a ku navelaka swinene, ku na swin’wana leswi a faneleke a tiyimisela ku swi endla. Yesu u te: “Rhwalani joko ra mina, mi dyondza ka mina, hikuva ndzi ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo; kutani mimoya ya n’wina, yi ta kuma ku wisa.” (Matewu 11:29) Xana joko leri i yini? Xana ri ku tisa njhani ku phyuphya?

Joko Ro Olova

3. (a) Xana eminkarhini ya Bibele a ku tirhisiwa majoko ya muxaka muni? (b) Xana hi yihi nhlamuselo yo fanekisela leyi yelanaka ni joko?

³ Tanihi leswi a va tshama endhawini leyi a ku rimiwa eka yona, Yesu ni vayingiseri vakwe a va ri tiva joko. Kahle-kahle, joko i mhandzi yo leha leyi vatliweke yi tlhela yi va ni swikeyi swimbirhi swo nghenisa tinhamu ta swifuwo leswi tirhisiwaka ku koka, hakanyingi a ku tirhisiwa tinkavi, ti paniwa swin’we ti koka xikomu, xikocikari kumbe ndzhwalo wun’wana. (1 Samuwele 6:7) Majoko ya vanhu na wona a ma tirhisiwa. A ku ri timhandzi kumbe timbalelo leti tlhandlekiwaka emakatleni ku boheleriwa ndzhwalo eka matlhelo mambirhi. Vatirhi a va kota ku rhwala mindzhwalo yo tika ha wona. (Yeremiya 27:2; 28:10, 13) Hikwalaho ka leswi ri fambisanaka ni mindzhwalo ni ntirho, joko hakanyingi ri tirhisiwa hi ndlela yo fanekisela eBibeleni ku kombisa matimba ni vulawuri.—Deteronoma 28:48; 1 Tihosi 12:4; Mintirho 15:10.

4. I yini lexi fanekiseriwaka hi joko leri Yesu a ri nyikaka lava taka eka yena?

⁴ Kutani, xana hi rihi joko leri Yesu a rhambeke lava taka eka yena va ta kuma ku phyuphya, leswaku va ri rhwala? Tsundzuka leswaku u te: “Rhwalani joko ra mina, mi dyondza ka mina.” (Matewu 11:29) Loyi a dyondzaka i mudyondzisiwa. Hikwalaho, ku rhwala joko ra Yesu swi vula ku va mudyondzisiwa wakwe. (Vafilipiya 4:3) Hambi swi ri tano, leswi a swi lavi ku tiva tidyondzo takwe ntsena. Swi lava swiendlo leswi pfumelelanaka na tona—ku endla ntirho lowu a wu endleke ni ku hanya hi ndlela leyi a hanya ha yona. (1 Vakorinto 11:1; 1 Petro 2:21) Swi lava ku titsongahata hi mbilu hinkwayo eka vulawuri byakwe ni le ka lava a va nyikaka vulawuri. (Vaefesa 5:21; Vaheveru 13:17) Swi vula ku va Mukreste la tinyiketeleke, la khuvuriweke, ni ku amukela malunghelo ni vutihlamuleri hinkwabyo lebyi fambisanaka ni ku tinyiketela koloko. Rero i joko leri Yesu a ri nyikaka hinkwavo lava taka eka yena leswaku va chaveleriwa ni ku phyuphyisiwa. Xana wa swi tsakela ku ri rhwala?—Yohane 8:31, 32.

5. Ha yini swi nga ta va ntokoto wo tika ku rhwala joko ra Yesu?

⁵ Ku phyuphyisiwa hi ku rhwala joko—xana a hi mhaka leyi tikanetaka? Entiyisweni a swi tano, tanihi leswi Yesu a vuleke leswaku joko rakwe ra “olova.” Rito leri ri vula vunene, ku rhandzeka, ku amukeleka. (Matewu 11:30; Luka 5:39; Varhoma 2:4; 1 Petro 2:3) Tanihi muvatli wa vutshila, swi nga ha endleka leswaku Yesu a endla swikomu ni majoko, naswona kumbexana a swi tiva ku vatla joko ri faneleka leswaku ri endla ntirho lowunene hi ku olova hi laha swi kotekaka ha kona. A nga ha vehela ni malapi kumbe madzovo emajokweni. Yo tala ma endliwa hi ndlela yoleyo leswaku nhamu yi nga khuhleki. Hi ndlela leyi fanaka, joko ro fanekisela leri Yesu a hi nyikaka rona ra “olova.” Hambi leswi ku va mudyondzisiwa wakwe swi katsaka mindzhwalo ni vutihlamuleri byin’wana, a hi ntokoto lowu karhataka kumbe lowu tshikilelaka, kambe wa phyuphyisa. Milawu ya Tata wakwe wa le Tilweni, Yehovha, a yi tiki na yona.—Deteronoma 30:11; 1 Yohane 5:3.

6. Xana Yesu a nga ha va a vula yini loko a ku: “Rhwalani joko ra mina”?

⁶ Ku na swin’wana leswi endlaka joko ra Yesu ri “olova,” kumbe ri vevuka ku ri rhwala. Loko a ku: “Rhwalani joko ra mina,” a nga ha va a vula swilo swimbirhi. Loko swi ri leswaku a a vula joko leri tolovelekeke, leri panaka swiharhi swimbirhi leswaku swi koka ndzhwalo, kutani a a hi rhamba leswaku hi rhwala joko rin’we na yena. Mawaku nkateko lowu a hi ta wu kuma—ku va swin’we na Yesu hi rhwala ndzhwalo wun’we! Hi hala tlhelo, loko swi ri leswaku Yesu a vula joko leri tirhisiwaka hi mutirhi la tolovelekeke, kutani a a hi komba ndlela yo endla ndzhwalo wihi na wihi wu olova kumbe wu rhwaleka. Hi tindlela hinkwato, joko rakwe i xihlovo xa ku phyuphya ka xiviri hikuva wa hi tiyisekisa a ku: “Hikuva ndzi ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo.”

7, 8. Xana van’wana va endla xihoxo xihi loko va titwa va tshikilelekile?

⁷ Kutani, xana hi fanele hi endla yini loko hi vona leswaku ndzhwalo wa swiphiqo swa vutomi lowu hi wu rhwaleke a wa ha tiyiseleki ni leswaku hi tshikileleke ku tlula mpimo? Van’wana va nga ha anakanya leswaku joko ra ku va mudyondzisiwa wa Yesu Kreste ri nonon’hwa ngopfu kumbe ri tika ngopfu, hambi loko swilo swa vutomi bya siku na siku ku ri swona leswi va tikelaka. Vanhu van’wana lava nga eka xiyimo xexo va tshika ku ta eminhlanganweni ya Vukreste, kumbe va tshika ku hlanganyela evutirhelini, kumbexana va anakanya leswaku va ta kuma ku wisa lokukulu. Hambi swi ri tano, xexo i xihoxo lexikulu.

⁸ Ha swi vona leswaku joko leri Yesu a hi nyikaka rona ra “olova.” Loko hi nga ri rhwali kahle, ri nga hi kenya. Emhakeni yoleyo hi fanele ku xiyisisa joko leri nga emakatleni ya hina. Loko, hikwalaho ka xivangelo xo karhi, joko ri lava ku lunghisiwa kumbe hi nga ri rhwalanga kahle, ku ri tirhisa swi ta lava leswaku hi endla matshalatshala lamakulu ri tlhela ri hi vangela matshimbi. Hi marito man’wana, loko mintirho ya swa le tilweni yi sungula ku vonaka tanihi ndzhwalo eka hina, hi fanele ku kambisisa hi vona loko hi yi endla hi ndlela leyi faneleke. Xana hi wihi nsusumeto wa hina eka leswi hi swi endlaka? Xana hi lunghiselela kahle loko hi ya eminhlanganweni? Xana hi va hi lungheke kahle emirini ni le mianakanyweni loko hi ya evutirhelini bya nsimu? Xana hi ni vuxaka lebyikulu ni lebyinene swin’we ni van’wana evandlheni? Naswona, ku tlula hinkwaswo, xana hi ni vuxaka bya njhani na Yehovha Xikwembu ni N’wana wakwe, Yesu Kreste?

9. Ha yini joko ra Vukreste ri nga fanelanga ri va ndzhwalo lowu nga rhwalekiki?

⁹ Loko hi ri amukela hi mbilu hinkwayo joko ra Yesu hi tlhela hi dyondza ku ri rhwala hi laha ku faneleke, ku hava xivangelo xa leswaku ri tikomba ri ri ndzhwalo lowu nga rhwalekiki. Entiyisweni, loko hi languta xiyimo hi mahlo ya mianakanyo—Yesu a ri na hina ejokweni—a swi nge hi tikeli ku vona loyi a rhwalaka xiphemu lexikulu xa ndzhwalo. A hi nge fani ni xihlangi lexi khomelelaka pireme, xi anakanya leswaku hi xona xi yi susumetaka, kambe entiyisweni, yi susumetiwa hi mutswari. Tanihi Tatana la nga ni rirhandzu, Yehovha Xikwembu wa ku vona ku tsana ni swihoxo swa hina, naswona u khathalela swilaveko swa hina hi ku tirhisa Yesu Kreste. Pawulo u te: “Xikwembu . . . xi ta mi nyika hi ntalo hinkwaswo leswi mi swi pfumalaka, hi ku ya hi rifuwo ra xona ni ku dzuneka ka xona eka Kriste Yesu.”—Vafilipiya 4:19; ringanisa Esaya 65:24.

10. Xana loyi a swi tekaka swi ri swa nkoka ku va mudyondzisiwa u ve ni ntokoto wihi?

¹⁰ Vakreste vo tala lava tinyiketeleke va xiye leswi hi ntokoto wa vona vini. Hi xikombiso, ku na Jenny, loyi a kumaka leswaku ku tirha tanihi phayona ra nkarhinyana n’hweti yin’wana ni yin’wana ni ku endla ntirho wo tihanyisa lowu tikaka swinene swa n’wi tikela swinene. Kambe, u xiya leswaku ntirho wa vuphayona wu n’wi pfuna leswaku a ringanisela. Ku pfuna vanhu leswaku va dyondza ntiyiso wa Bibele ni ku va vona va hundzula mahanyelo ya vona leswaku va amukeriwa hi Xikwembu—leswi swi n’wi tisela ntsako lowukulu evuton’wini byakwe lebyi khomekeke. Hi mbilu hinkwayo u pfumelelana ni marito ya swivuriso lama nge: “Mikateko ya Yehova yi fuwisa munhu, a nga ṅwi engeteli mikaralo.”—Swivuriso 10:22.

Ndzhwalo Wo Vevuka

11, 12. Xana Yesu a a vula yini loko a ku: “Ndzhwalo wa mina wa vevuka”?

¹¹ Ku engetela eka xitshembiso xa joko ro “olova,” Yesu wa hi tiyisekisa: “Ndzhwalo wa mina wa vevuka.” Joko ro “olova” ri endla ntirho wu olova; loko ndzhwalo na wona wu vevukisiwa, swi endla ntirho wu tsakisa hakunene. Kambe, xana Yesu a anakanya yini loko a vula marito wolawo?

¹² Ehleketa hi leswi murimi a a ta swi endla loko a lava ku cinca mintirho ya swifuwo swakwe, kumbexana swi tshika ku rima nsimu, swi ya koka xikocikari. A ta sungula hi ku susa xikomu kutani a haka xikocikari. A swi nga ta va swinene leswaku a haka xikomu swin’we ni xikocikari eka swifuwo. Hi laha ku fanaka, Yesu a nga byeli vanhu leswaku va tlhandleka ndzhwalo wakwe eka lowu a va wu rhwele. Eka vadyondzisiwa va yena u te: “A ku na nandza loyi a nga kotaka ku tirhela tihosi timbirhi.” (Luka 16:13) Xisweswo, Yesu a endla leswaku vanhu va hlawula. Xana a va ta ya emahlweni va rhwele ndzhwalo lowu a va ri na wona, kumbe xana a va ta wu rhula kutani va teka lowu a va nyikaka wona? Yesu u va nyike xikhutazo xa rirhandzu: “Ndzhwalo wa mina wa vevuka.”

13. Xana vanhu va le sikwini ra Yesu a va rhwele ndzhwalo wihi, naswona vuyelo byi ve byihi?

¹³ Esikwini ra Yesu, vanhu a va karhatiwa hi ndzhwalo wo tika lowu a va rhwexiwa wona hi valawuri va Rhoma lava tshikilelaka ni varhangeri va vukhongeri lava a va namarhela nawu, ni va vukanganyisi. (Matewu 23:23) Eka matshalatshala yo cukumeta ndzhwalo wa Rhoma, vanhu van’wana va ringete ku endla hi laha va rhandzaka ha kona. Va nghenele madzolonga ya tipolitiki, kambe a va vuyeriwanga ha nchumu. (Mintirho 5:36, 37) Van’wana a va hisekela ku antswisa xiyimo xa vona hi ku nghena swinene eku hlongoriseni ka swilo leswi vonakaka. (Matewu 19:21, 22; Luka 14:18-20) Loko Yesu a va komba ndlela yo kuma ku wisa hi ku va rhamba leswaku va va vadyondzisiwa vakwe, van’wana a va nga tiyimiselanga ku xi amukela. A va kanakana ku rhula ndzhwalo lowu a va wu rhwele, hambi leswi a wu tika, ivi va rhwala wa yena. (Luka 9:59-62) Vona xihoxo lexikulu swonghasi!

14. Xana mivilelo ya vutomi ni ku navela ka swilo leswi vonakaka swi nga hi tikela njhani?

¹⁴ Loko hi nga xiyaxiyi, hi nga endla xihoxo lexi fanaka namuntlha. Ku va vadyondzisiwa va Yesu swi endla leswaku hi nga landzeli tipakani ni mimpimanyeto leyi landzeriwaka hi vanhu va misava. Hambi leswi hi bohekaka ku tirha hi matimba leswaku hi kuma swilo swa siku na siku, swilo leswi a hi swi endli swi va yinhla-nkulu ya vutomi bya hina. Kambe, mivilelo ya vutomi ni vukanganyisi bya swilo leswi vonakaka swi nga hi khumba hi matimba. Loko hi ku pfumelela, ku navela ko tano ku nga tlhela ku kamanyeta ntiyiso lowu hi wu amukeleke hi mapfundza. (Matewu 13:22) Hi nga ha khomeka swinene hi ku enerisa ku navela ko tano lerova vutihlamuleri bya hina bya Vukreste byi hundzuka mindzhwalo leyi karhalisaka leyi hi lavaka ku hatlisa hi yi endla ivi hi hundzela eka swin’wana. Hakunene a hi nge languteli leswaku hi kuma ku phyuphya entirhweni lowu hi wu endlelaka Xikwembu loko hi ri ni moya wolowo.

15. Xana Yesu u nyike xitsundzuxo xihi malunghana ni ku navela swilo leswi vonakaka?

¹⁵ Yesu u kombise leswaku vutomi bya ku eneriseka, a byi tisiwi hi ku tikarhatela ku enerisa swilaveko swa hina hinkwaswo, kambe byi tisiwa hi ku tiyiseka hi swilo hinkwaswo swa nkoka. U khongoterile a ku: “Mi nga tshuki mi vilela hi swa vutomi bya n’wina leswaku mi ta dya yini kumbe mi ta nwa yini, hambi ku ri ku vilela hi swa miri wa n’wina leswaku mi ta ambala yini. Xana vutomi a byi tluri swakudya ke? Na wona miri a wu tluri swiambalo ke?” Kutani u vulavule hi tinyanyana ta tilo ivi a ku: “A ti byari, a ti tshoveri, a ti hlengeleti nchumu eswitlatini, hikuva Tata wa n’wina wa le tilweni wa ti fihluta.” Loko a vulavula hi swiluva swa nhova, u te: “A swi tirhi, a swi swuri; kambe ndza mi byela leswaku hambi a ri Solomoni evukosini bya yena hinkwabyo, a nga ambalanga tanihi xin’wana xa swona.”—Matewu 6:25-29.

16. Xana ntokoto wu kombise yini malunghana ni vuyelo byo hlongorisa swilo leswi vonakaka?

¹⁶ Xana swi kona leswi hi nga swi dyondzaka etimhakeni leti to olova? I ntokoto lowu tolovelekeke leswaku loko munhu a tirha a antswisa xiyimo xakwe evuton’wini hi swilo leswi vonakaka, u khomeka ngopfu swinene eka swilo swa misava naswona ndzhwalo wakwe emakatleni wu tika hi laha ku tlurisaka. Misava yi tele hi vanhu lava kongomisaka mabindzu, lava ku humelela ka vona ka swilo leswi vonakaka ku va vangeleke leswaku mindyangu ya vona yi fa, ku hahluka ka vukati, ku va ni rihanyo leri tsaneke ni swin’wana. (Luka 9:25; 1 Timotiya 6:9, 10) Albert Einstein loyi a kumeke sagwadi ra Nobel u tshame a ku: “Rifuwo, ku humelela ka le handle, ndhuma, mafehlefehle—nkarhi hinkwawo a ndzi swi nyenya. Ndzi vona onge mahanyelo yo olova ni lama ringaneleke hi wona ma faneleke eka un’wana ni un’wana.” Leswi kahle-kahle i ku phindhiwa ka xitsundzuxo xo olova xa muapostola Pawulo: “Hakunene vukhongeri lebyi nga ni ku tsaka ka mbilu i rifuwo lerikulu.”—1 Timotiya 6:6.

17. Xana Bibele yi khutaza vutomi bya njhani?

¹⁷ Ku ni yinhla ya nkoka leyi hi nga fanelangiki hi yi honisa. Hambi leswi “mukhuva wa vutomi byo olova ni lebyi ringaneleke” wu vuyerisaka hi tindlela to tala, a hi wona lowu tisaka ku eneriseka. Va tele lava hanyaka vutomi byo olova hikwalaho ka swiyimo, kambe a va enerisekanga naswona a va tsakanga. Bibele a yi khutazi leswaku hi tshika ku tsakela swilo leswi vonakaka ivi hi hanya hi ku tihambanisa ni van’wana. Yi kandziyisa ku tinyiketela eka Xikwembu, hayi ku tienerisa. Loko hi hlanganisa swilo leswi swimbirhi hi va ni “rifuwo lerikulu.” Rifuwo rihi? Loko hi ya emahlweni eka ndzima yoleyo, Pawulo u kombisa leswaku lava “[nga vekiki] ku tshemba ka vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va veka ku tshemba ka vona eka Xikwembu” va ta va “va tihlengeletela xuma lexinene, lexi tiyeke, xa minkarhi leyi taka, leswaku va ta amukela vutomi bya xiviri.”—1 Timotiya 6:17-19.

18. (a) Xana munhu a nga ku kumisa ku yini ku phyuphya ka ntiyiso? (b) Xana hi fanele hi ku languta njhani ku cinca loku hi nga ha bohekaka ku ku endla?

¹⁸ Hi ta kuma ku phyuphya loko hi dyondza ku rhula ndzhwalo wo tika lowu hi nga vaka hi wu rhwele ivi hi rhwala ndzhwalo wo vevuka lowu Yesu a hi nyikaka wona. Vo tala lava lulamiseke vutomi bya vona leswaku va kota ku hlanganyela hi xitalo entirhweni wa Mfumo va kume ndlela ya vutomi byo tsakisa ni lebyi enerisaka. Ina, swi lava ripfumelo ni xivindzi leswaku munhu a endla sweswo, naswona ku nga ha va ni swihinga endleleni. Kambe Bibele ya hi tsundzuxa: “L’a šiyaka moya a nga ka a nga byali, ni l’a langutaka mapapa a nga ka a nga ṭhov̌eri.” (Eklesiasta 11:4) Swilo swo tala entiyisweni a swi tiki ngopfu ku swi endla loko ho khorwisa mianakanyo ya hina leswaku hi lava ku swi endla. Swi tikomba onge mhaka leyi tikaka, i ku khorwisa mianakanyo ya hina. Hi nga ha karhala hi ku lwisana ni leswi hi faneleke hi swi endla kumbe hi swi bakanyela etlhelo. Loko hi kanya mbilu ivi hi langutana ni ntlhontlho, hi nga ha hlamala loko hi vona nkateko lowu swi wu tisaka. Mupisalema u khongoterile: “Nantŝani, mi v̌a mi v̌ona leŝaku Yehova i lo’nene ŝonghasi!”—Pisalema 34:8; 1 Petro 1:13.

‘Mimoya-xiviri Ya N’wina Yi Ta Kuma Ku Wisa’

19. (a) Xana hi nga langutela yini tanihi leswi swiyimo swa misava swi hambetaka swi biha? (b) Loko ha ha ri ehansi ka joko ra Yesu, i yini lexi hi nga tiyisekaka ha xona?

¹⁹ Muapostola Pawulo u tsundzuxe vadyondzisiwa va lembe-xidzana ro sungula a ku: “EMfun’weni wa Xikwembu, hi fanele ku nghena hi maxangu layo tala.” (Mintirho 14:22) Sweswo swa ha ri tano ni namuntlha. Tanihi leswi swiyimo swa misava swi yaka swi biha, mintshikilelo leyi welaka hinkwavo lava tiyimiseleke ku hanya vutomi bya ku lulama ni bya ku tinyiketela eka Xikwembu yi ta va yikulu. (2 Timotiya 3:12; Nhlavutelo 13:16, 17) Kambe, hi titwa hi laha Pawulo a titweke ha kona loko a te: “Hi kamanyetiwa hi matlhelo hinkwawo, kambe a hi manyiwanga; hi le ku kanakaneni, kambe a hi heli mbilu; ha hlotiwa, kambe a hi tshikiwanga ekhombyeni; ha tlumbiwa, kambe a hi herisiwi.” Xivangelo hi leswaku hi nga tshembela eka Yesu Kreste leswaku a hi nyika matimba yo tlula lama tolovelekeke. (2 Vakorinto 4:7-9) Hi ku amukela joko ra ku va vadyondzisiwa hi mbilu hinkwayo, hi ta tsakela ku hetiseka ka xitshembiso xa Yesu lexi nge: “[Mimoya-xiviri, NW] ya n’wina, yi ta kuma ku wisa.”—Matewu 11:29.

U Nga Hlamusela Xana?

◻ Hi rihi joko ro olova leri Yesu a ri nyikeleke?

◻ Hi fanele hi endla yini loko hi vona onge joko ra hina ri hundzuka ndzhwalo?

◻ Xana Yesu a a vula yini loko a ku: “Ndzhwalo wa mina wa vevuka”?

◻ Xana hi nga endlisa ku yini leswaku ndzhwalo wa hina wu vevuka nkarhi hinkwawo?