U Nga Lan’wi!

“Loko hi ri karhi hi endla leswinene, hi nga karhaleni, hikuva hi ta tshovela hi nkarhi wa kona, loko hi nga heli mbilu.”—VAGALATIYA 6:9.

1, 2. (a) Xana nghala yi hlota hi ndlela yihi? (b) Diyavulosi u tiyimisele ku hlasela vamani ngopfu-ngopfu?

NGHALA yi hlota hi tindlela to hambana-hambana. Minkarhi yin’wana yi nga tumbelela swihlotiwa swa yona laha swi nwaka mati kona kumbe eswindledyanini leswi tirhisiwaka swinene. Buku leyi nge Portraits in the Wild, yi ri, kambe minkarhi yin’wana, nghala “yi tirhisa xiyimo—hi xikombiso, loko yi hlangana ni mangwa leyitsongo leyi etleleke.”

² Muapostola Petro wa hlamusela, “nala wa [hina] a nga Diyavulosi, wa rhendzeleka-rhendzeleka ku fana ni nghala leyi bongaka, yi lava loyi yi nga n’wi dyaka.” (1 Petro 5:8) Hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena lowu seleke wu komile, Sathana u tisa ntshikilelo lowukulu evanhwini leswaku a va sivela ku tirhela Yehovha. Hambi swi ri tano, “nghala leyi bongaka” yi tsakela ngopfu-ngopfu ku hlasela malandza ya Yehovha. (Nhlavutelo 12:12, 17) Tindlela ta yena to hlota ti fana ni letiya ta nghala leyi nga exivandleni xa swiharhi. Hi ndlela yihi?

3, 4. (a) I tindlela tihi leti Sathana a ti tirhisaka ku hlasela malandza ya Yehovha? (b) Leswi leyi ku nga “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,” i swivutiso swihi leswi tlakusiwaka?

³ Minkarhi yin’wana Sathana u ringeta ku hi hlasela—hi nxaniso kumbe hi nkaneto lowu ha wona a tiyimiseleke ku tshova vutshembeki bya hina leswaku hi tshika ku tirhela Yehovha. (2 Timotiya 3:12) Kambe, ku fana ni nghala, minkarhi yin’wana Diyavulosi u tirhisa xiyimo. U hi yimela hi kondza hi hela matimba kumbe hi karhala, kutani a ringeta ku hundzeleta xiyimo xa hina xa mianakanyo leyi tshikilelekeke leswaku a ta hi lan’wisa. A hi fanelanga hi va vanhu lava hlaselekaka hi ku olova!

⁴ Kambe, hi hanya enkarhini wo nonon’hwa swinene ematin’wini hinkwawo ya munhu. “Eminkarhini [leyi] ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,” vo tala va hina hi nga ha titwa hi hele matimba, kumbe hi tshikilelekile minkarhi yin’wana. (2 Timotiya 3:1, NW) Kutani, hi nga swi papalatisa ku yini ku karhala ngopfu lerova hi va vahlaseriwa vo olova va Diyavulosi? Kahle-kahle, hi nga yi yingisa njhani ndzayo leyi huhuteriweke ya muapostola Pawulo leyi nge: “Loko hi ri karhi hi endla leswinene, hi nga karhaleni, hikuva hi ta tshovela hi nkarhi wa kona, loko hi nga heli mbilu”?—Vagalatiya 6:9.

Loko Van’wana Va Hi Heta Matimba

5. I yini lexi vangeleke Davhida ku karhala, kambe i yini lexi a nga xi endlangiki?

⁵ Eminkarhini ya Bibele, hambi ma ri malandza lama tshembekaka swinene ya Yehovha ma nga ha va ma titwe ma tshikilelekile. Mupisalema Davhida u tsarile: “Nḍi karele hi ku keta; hi v̌usiku byiṅwana ni byiṅwana, nḍi ṭakamisa šilawu ša mina hi ku rila; byetlelo bya mina byi ṭakama hi mihloti ya mina. Mahlo ya mina ma hela hi nhlomulo.” Ha yini Davhida a titwe hi ndlela yoleyo? U te: “Hikwalaho ka hikwav̌o la’v̌a nḍi šanisaka.” Swiendlo leswi vavisaka swa van’wana swi vangele Davhida switlhavi swa mbilu lerova mihloti ya yena yi tixiririkela. Hambi swi ri tano, Davhida a nga fularhelanga Yehovha hikwalaho ka leswi vanhu-kulobye va n’wi endleleke swona.—Pisalema 6:6-9.

6. (a) Xana hi nga khumbiwa hi marito ni swiendlo swa van’wana hi ndlela yihi? (b) Xana van’wana va tiendla va hlaseleka hi ku olova hi Diyavulosi hi ndlela yihi?

⁶ Hi ku fanana, marito kumbe swiendlo swa van’wana swi nga ha hi vangela ku karhala hi va ni switlhavi swa mbilu swo tala. Swivuriso 12:18 yi ri: “L’a v̌ulaka ŝa hav̌a wa tlhav̌a kukota tlhari.” Loko la vulaka swa hava a ri makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati wa Mukreste, ‘mbanga ya tlhari’ yi nga enta. Ntolovelo wa vanhu ku nga va ku hlundzuka kumbe ku va ni xikhomela. Leswi swa endleka ngopfu-ngopfu loko hi titwa onge a hi khomiwanga kahle, kumbe hi ndlela leyi nga riki na vululami. Hi nga ha vona swi tika ku vulavula ni mudyohi; hi nga ha n’wi papalata hi vomu. Hikwalaho ko tshikileriwa hi xikhomela, van’wana va lan’wile, naswona va tshike ni ku ta eminhlanganweni ya Vukreste. Xisweswo, lexi khomisaka gome, hi leswaku va “nyik[e] Diyavulosi nkarhi” leswaku a va tirhisa tanihi vahlaseriwa va yena lava hlaselekaka hi ku olova.—Vaefesa 4:27.

7. (a) Xana hi nga swi papalatisa ku yini ku pfuna Diyavulosi ku fikelela makungu yakwe loko van’wana va hi twisa ku vava? (b) Ha yini hi fanele hi tshika xikhomela?

⁷ Xana hi nga swi papalatisa ku yini ku pfuna Diyavulosi ku fikelela makungu yakwe loko van’wana va hi heta matimba kumbe va hi twisa ku vava? Hi fanele hi ringeta ku nga vi na xikhomela. Ematshan’weni ya sweswo, wena sungula u veka matlhari hansi kumbe ku lulamisa timhaka hi ku hatlisa hi laha swi nga kotekaka ha kona. (Vaefesa 4:26) Vakolosa 3:13 ya hi khutaza: “Amukelanani, . . . loko un’wana a vilela hi un’wana, a va rivalelane.” Ku rivalela swa fanela ngopfu-ngopfu loko loyi a dyoheke a pfumela xidyoho xa yena naswona a tisola hakunene. (Ringanisa Pisalema 32:3-5 na Swivuriso 28:13.) Kambe, swa hi pfuna ku tsundzuka leswaku ku rivalela a hi ku honisa kumbe ku tekela ehansi swihoxo leswi van’wana va swi endleke. Ku rivalela swi katsa ku tshika xikhomela. Xikhomela i ndzhwalo wo tika. Xi nga tata mianakanyo ya hina, xi hi tekela ntsako. Xi nga ha khumba ni rihanyo ra hina. Ku hambana ni sweswo, ku rivalela laha swi faneleke, swi pfuna hina. Onge hi nga fana na Davhida, hi nga lan’wi ivi hi fularhela Yehovha hikwalaho ka leswi vanhu van’wana va swi vuleke eka hina kumbe va hi endleke swona!

Loko Hi Tsandzeka

8. (a) Ha yini van’wana va tivona nandzu minkarhi yin’wana? (b) I khombo rihi ri nga kona hi ku tivona nandzu ku tlurisa lerova hi kala hi tilan’wa?

⁸ “Hina hinkwerhu hi ni swihoxo leswo tala,” ku vula Yakobo 3:2. Loko hi endla swihoxo, i swa ntumbuluko ku tivona nandzu. (Pisalema 38:3-8) Mintlhaveko yo tivona nandzu yi nga va ni matimba ngopfu-ngopfu loko hi lwa ni ku tsana ka nyama ni loko hi va ni swiphiqo swa nkarhi na nkarhi.a Mukreste un’wana loyi a tshameke a lwa nyimpi yo tano u hlamuserile: “A ndzi nga ha lavi ku ya emahlweni ndzi hanya, hi leswi a ndzi nga swi tivi leswaku ndzi endle xidyoho lexi nga rivaleriwiki kumbe e-e. Ndzi vone swi antswa leswaku ndzi nga ha hiseki ngopfu entirhweni wa Yehovha hikuva ana se xiyimo a xi onhakile.” Loko hi tikuma hi tivona nandzu ku tlurisa lerova hi tilan’wa, hi nyika Diyavulosi nkarhi—naswona a nga ha wu tirhisa hi ku hatlisa! (2 Vakorinto 2:5-7, 11) Lexi lavekaka ku nga ha va ku va ni langutelo leri ringaniseriweke ra ku tivona nandzu.

9. Ha yini hi fanele hi va ni ntshembo eka tintswalo ta Xikwembu?

⁹ Loko hi dyoha swi fanerile leswaku hi tivona nandzu. Kambe, minkarhi yin’wana mintlhaveko ya ku tivona nandzu ya phikelela hikuva Mukreste u tivona a nga faneriwi hi tintswalo ta Xikwembu. Kambe, hi musa Bibele ya hi tiyisekisa: “Kambe loko hi tivula swidyoho swa hina, Xikwembu xa tshembeka, xi avanyisa hi ku lulama, kutani xi ta hi rivalela swidyoho swa hina, xi hi hlantswa xi susa ku homboloka ka hina hinkwako.” (1 Yohane 1:9) Xana xi kona xivangelo lexi twalaka xo pfumela leswaku Xikwembu a xi nge swi endli sweswo eka hina? Tsundzuka, eRitweni ra yena, Yehovha u vula leswaku u “tiyimisele ku rivalela.” (Pisalema 86:5; 130:3, 4, NW) Leswi a nga hembiki, u ta endla hi laha Rito ra yena ri tshembisaka ha kona, ntsena loko hi ya eka yena hi mbilu leyi hundzukeke.—Tito 1:2.

10. I xitiyisekiso xihi lexi tsakisaka lexi Xihondzo xo Rindza xa khale xi xi humeseke mayelana ni ku lwisana ni ku tsana ka nyama?

¹⁰ Xana u fanele ku endla yini loko u lwisana ni ku tsana ko karhi ivi hi xihoxo u tikuma u tlhelele endzhaku eka mikhuva ya khale? U nga lan’wi! Ku tlhelela endzhaku a swi wu susi nhluvuko lowu ana se u wu endleke. Nkandziyiso wa magazini lowu wa Xinghezi wa February 15, 1954, wu nyikele xitiyisekiso lexi khutazaka: “Hi [nga ha] tikuma hi khunguvanyekile naswona minkarhi yo tala hi tlhelela endzhaku eka mikhuva yo biha leyi dzikeke swinene hikwalaho ka ndlela leyi a hi hanya ha yona khale, handle ko swi xiya. . . U nga vi ni gome. U nga gimeti hi leswaku u endle xidyoho lexi nga rivalelekiki. Yoleyo i ndlela leyi Sathana a tsakelaka leswaku u ehleketa ha yona. Mhaka ya leswaku u titwa u ri ni gome naswona u nga tirhandzi i xikombiso xa leswaku ripfalo ra wena ra ha tirha. U nga karhali ku hundzukela eka Xikwembu hi ku titsongahata na hi mbilu hinkwayo, u kombela ku rivaleriwa ni ku basisiwa ni ku pfuniwa. Yana eka xona tanihi n’wana la yaka eka tata wa yena loko a ri ekhombyeni, ku nga khathariseki leswaku u ya kangani hikwalaho ka ku tsana loku fanaka, naswona Yehovha u ta ku pfuna hi musa hikwalaho ka tintswalo leti nga fanelangiki naswona loko u tiyimiserile, u ta basisa ripfalo ra wena.”

Loko Hi Vona Onge A Hi Endli Leswi Ringaneke

11. (a) Xana hi fanele hi titwa njhani hi ku hlanganyela entirhweni wo chumayela hi Mfumo? (b) I ndlela yihi leyi Vakreste van’wana va lwaka na yona mayelana ni ku hlanganyela ka vona evutirhelini?

¹¹ Ntirho wo chumayela hi Mfumo i wa nkoka evuton’wini bya Mukreste, naswona ku wu endla swi tisa ntsako. (Pisalema 40:8) Kambe, Vakreste van’wana va titwa va ri ni nandzu ngopfu hikwalaho ka leswi va nga kotiki ku endla leswi engetelekeke evutirhelini. Ku titwa nandzu hi ndlela yoleyo ku hi tekela ntsako ku tlhela ku hi endla hi lan’wa, hi ehleketa leswaku Yehovha u vona onge a hi endlanga leswi ringaneke. Xiya mintlhaveko leyi van’wana va lwaka na yona.

Makwerhu un’wana wa xisati wa Mukreste loyi yena ni nuna wa yena va kurisaka vana vanharhu u tsarile: “Xana wa swi tiva leswaku vusiwana byi dya nkarhi hi ndlela yihi? Ndzi fanele ku hlayisa xin’wana ni xin’wana loko ndzi swi kota. Leswi swi vula ku heta nkarhi ndzi handza-handza eswitolo leswi xavisaka swilo leswi tirhisiweke, mimbhukuto yo xavisa swa nguva leyi hundzeke kumbe hambi ku ri ku rhunga swiambalo. Nakambe ndzi heta awara kumbe timbirhi vhiki rin’wana ni rin’wana ndzi hlela mathikithi yo [hunguteriwa minxavo ya swakudya]—ndzi ma tsemelela, ndzi ma veka efayilini ivi ndzi xava ha wona. Minkarhi yin’wana ndzi tivona nandzu swinene loko ndzi endla swilo leswi, ndzi ehleketa leswaku a ndzi fanele ndzi heta nkarhi lowu entirhweni wa nsimu.”

Makwerhu wa xisati la nga ni vana va mune ni nuna la nga riki mupfumeri, u hlamuserile a ku: “A ndzi ehleketa leswaku kumbexana a ndzi n’wi rhandzi ngopfu Yehovha. Kutani a ndzi karhateka hi ndlela leyi ndzi tirhelaka Yehovha ha yona. Ndzi ringete hi matimba, kambe a ndzi twa onge a swi ringanelanga. Kahle-kahle, a ndzi titwa ndzi nga pfuni nchumu nikatsongo, kutani a ndzi nga yi voni ndlela leyi Yehovha a nga kalaka a amukela ntirho wa mina ha yona.”

Mukreste la bohekeke ku tshika ntirho wa nkarhi hinkwawo u te: “A yi ndzi tikela mianakanyo ya leswaku a ndzi tsandzeka ku fikelela xiboho xa mina xo tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo. A wu yi tivi ndlela leyi a ndzi hele matimba ha yona! Loko sweswi ndzi tsundzuka mhaka leyi ya ndzi ririsa.”

12. Ha yini Vakreste van’wana va tivona nandzu swinene mayelana ni leswi va nga kotiki ku endla leswi engetelekeke evutirhelini?

¹² I swa ntumbuluko ku lava ku tirhela Yehovha hi laha hi nga kotaka ha kona. (Pisalema 86:12) Kutani ke, ha yini van’wana va tivona nandzu swinene hikwalaho ka leswi va nga kotiki ku endla leswi engetelekeke? Eka van’wana, swi vonaka swi fambisana ni ku titwa hi ndlela leyi tolovelekeke, u nga pfuni nchumu, kumbexana hikwalaho ka mintokoto leyi nga tsakisiki evuton’wini. Etimhakeni tin’wana, ku tivona nandzu loku nga fanelangiki ku nga ha vangiwa hi langutelo leri nga twisisekiki ra leswi Yehovha a swi languteleke eka hina. Mukreste un’wana u pfumerile a ku: “A ndzi ri ni mianakanyo ya leswaku handle ka loko u tirha u kala u titwa u herile, swi vula leswaku a wu endli leswi ringaneke.” Hikwalaho, u tivekele mimpimanyeto leyi tlakukeke ku tlula mpimo—kutani a tivona nandzu ku tlurisa loko a nga swi kotanga ku yi fikelela.

13. Xana Yehovha u langutele yini eka hina?

¹³ Xana Yehovha u langutele yini eka hina? Hi ku olova, Yehovha u langutele leswaku hi n’wi tirhela hi moya-xiviri hinkwawo, hi endla leswi swiyimo swa hina swi hi pfumelelaka ku swi endla. (Vakolosa 3:23) Hambi swi ri tano, ku ni ku hambana lokukulu exikarhi ka leswi hi tsakelaka ku swi endla ni leswi hi nga swi endlaka hakunene. Hi nga ha va hi tsandzisiwa hi swivangelo swo kota ku dyuhala, rihanyo, ntamu wa miri kumbe vutihlamuleri bya ndyangu. Hambi swi ri tano, loko hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka, hi nga tiyiseka leswaku ntirho wa hina eka Yehovha i wa moya-xiviri hinkwawo—ku fana ni munhu loyi rihanyo ni swiyimo swa yena swi n’wi pfumelelaka ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo.—Matewu 13:18-23.

14. I yini lexi u nga xi endlaka loko u lava mpfuno eku kambisiseni leswaku i yini leswi u nga swi langutelaka eka wena n’wini?

¹⁴ Kutani, u nga swi kambisisa njhani leswi u nga swi langutelaka eka wena n’wini? U nga ha tsakela ku vulavula hi mhaka leyi ni munghana wa Mukreste loyi a vupfeke loyi u n’wi tshembaka, kumbexana nkulu kumbe makwerhu wa xisati la nga ni ntokoto, loyi a tivaka vuswikoti bya wena, swipimelo swa wena ni vutihlamuleri bya wena bya ndyangu. (Swivuriso 15:22) Tsundzuka leswaku emahlweni ka Xikwembu ku faneleka ka wena tanihi munhu a ku pimiwi hi leswi u swi endlaka evutirhelini bya nsimu. Malandza ya Yehovha hinkwawo i ya risima eka yena. (Hagayi 2:7; Malakiya 3:16, 17) Leswi u swi endlaka entirhweni wo chumayela swi nga ha va swi tele kumbe swi ri switsongo eka leswi van’wana va swi endlaka, kambe ntsena loko swi yimela leswi u nga kotaka ku swi endla, Yehovha wa tsaka, naswona a ku na xivangelo xo tivona nandzu.—Vagalatiya 6:4.

Loko Ku Laveka Swo Tala Eka Hina

15. Xana ku laveka swo tala eka vakulu va vandlha hi tindlela tihi?

¹⁵ Yesu u te: “Un’wana ni un’wana la nyikiweke leswo tala, ku ta laviwa leswo tala eka yena.” (Luka 12:48) Hakunene, ‘ku laveka swo tala’ eka lava tirhaka tanihi vakulu va vandlha. Ku fana na Pawulo va tikarhatela vandlha. (2 Vakorinto 12:15) Va fanele va lunghiselela tinkulumo, va endla maendzo ya vurisi, va tamela timhaka ta vuavanyisi—va fanele va endla hinkwaswo leswi, va nga honisi mindyangu ya vona. (1 Timotiya 3:4, 5) Nakambe vakulu van’wana va khomekile hi ku pfuna eku akeni ka Tiholo ta Mfumo, ku tirha eka Tikomiti to Vulavurisana ni Swibedlhele ni ku pfuneta etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni. Xana vavanuna lava lava tinyiketeleke ni lava tirhaka hi matimba va nga swi papalatisa ku yini ku karharisiwa hi vutihlamuleri byo tano lebyi tikaka?

16. (a) I ntlhantlho wihi lowu tirhaka lowu Yetro a wu nyikeke Muxe? (b) I mfanelo yihi leyi nga pfunaka nkulu ku avela van’wana vutihlamuleri lebyi faneleke?

¹⁶ Loko Muxe, wanuna la ringaniselaka ni la titsongahataka a tibyarhisa ndzhwalo wo tika hi ku ololoxa swiphiqo swa van’wana, mukon’wana wa yena, Yetro u n’wi nyike ntlhantlho lowu tirhaka: leswaku a byarhisa vavanuna van’wana lava fanelekaka vutihlamuleri byin’wana. (Eksoda 18:17-26; Tinhlayo 12:3) Swivuriso 11:2 yi ri: “V̌utlhari byi le ka la’v̌a tiṭongahataka.” Ku ringanisela swi vula ku xiya ni ku pfumela leswi u salelaka ndzhaku eka swona. Munhu la ringaniselaka a nga kanakani ku avelana vutihlamuleri ni van’wana, naswona a nga chavi leswaku u lahlekeriwa hi vulawuri hi ku byarhisana vutihlamuleri lebyi faneleke ni vavanuna van’wana lava fanelekaka.b (Tinhlayo 11:16, 17, 26-29) Ematshan’weni ya sweswo, u hisekela ku va pfuna leswaku va endla nhluvuko.—1 Timotiya 4:15.

17. (a) Xana swirho swa vandlha swi nga vevukisa ndzhwalo wa vakulu hi ndlela yihi? (b) I ku tinyiketela kwihi loku vavasati va vakulu va ku endlaka, naswona hi nga va kombisa njhani leswaku ha ku tsakela ku tinyiketela koloko?

¹⁷ Swirho swa vandlha swi nga endla swo tala ku vevukisa ndzhwalo wa vakulu. Hi ku twisisa leswaku vakulu va ni mindyangu ya vona vini leyi va faneleke va yi khathalela, van’wana va nga ka va nga lavi swilo leswi nga bohiki leswi lavaka nkarhi ni nyingiso wa vakulu. Nakambe a va nge honisi ku nyika ko tirhandzela loku vavasati va vakulu va ku endlaka loko handle ka vutianakanyi va avelana nkarhi wa vavanuna va vona ni vandlha. Manana un’wana wa vana vanharhu loyi nuna wa yena a tirhaka tanihi nkulu u te: “Xilo lexi ndzi nga si tshamaka ndzi vilela ha xona i ndzhwalo lowu engetelekeke lowu ndzi wu rhwalaka hi ku tirhandzela endyangwini leswaku nuna wa mina a tirha tanihi nkulu. Ndza swi tiva leswaku nkateko wa Yehovha i wukulu endyangwini wa hina hikwalaho ka vutirheli bya yena, naswona a ndzi vondzoki leswi a nyikelaka ha swona. Kambe, kahle-kahle hakanyingi ndzi fanele ndzi tirha ntirho wo tala ejaratini ndzi tlhela ndzi laya vana va hina minkarhi yo tala ku tlula leswi a ndzi ta endlisa swona hikuva nuna wa mina u khomekile.” Lexi khomisaka gome, makwerhu loyi wa xisati u vula leswaku van’wana, ematshan’weni yo xiya ndzhwalo lowu engetelekeke, lowu a nga na wona, va vula swilo leswi kombisaka ku nga anakanyeli, swo tanihi ku, “Ha yini u nga phayoni?” (Swivuriso 12:18) Kunene swa antswa ku bumabumela van’wana hikwalaho ka leswi va swi endlaka ematshan’weni yo xopa-xopa leswi va tsandzekaka ku swi endla!—Swivuriso 16:24; 25:11.

Hikuva Makumu A Ma Si Fika

18, 19. (a) Ha yini sweswi ku nga ri nkarhi wa ku tshika ku tsutsuma emphikizanweni wa vutomi lebyi nga heriki? (b) I xitsundzuxo xihi lexi nga le nkarhini lexi muapostola Pawulo a xi nyikeke Vakreste va le Yerusalema?

¹⁸ Loko mutsutsumi a tiva leswaku u le kusuhi ni makumu ya mpfhuka wo leha, a nga lan’wi. Miri wa yena wu nga ha va wu herile ku tlula mpimo—wu karhele, wu hisa ku tlula mpimo naswona wu heleriwe hi mati—kambe leswi a nga kusuhi ni ku heta a hi nkarhi wa ku tshika ku tsutsuma. Hi ku fanana, tanihi Vakreste hi le mphikizanweni wa hakelo ya vutomi, naswona hi le kusuhi swinene ni laha hi hetaka kona. Lowu a hi nkarhi wa leswaku hi tshika ku tsutsuma!—Ringanisa 1 Vakorinto 9:24; Vafilipiya 2:16; 3:13, 14.

¹⁹ Vakreste va lembe-xidzana ro sungula va tshame va langutana ni xiyimo lexi fanaka. Kwalomu ka 61 C.E., muapostola Pawulo u tsalele Vakreste va le Yerusalema. Nkarhi a wu famba—“xitukulwana,” (NW) xo biha, ku nga fambiselo ra swilo leri gwineheke ra Xiyuda, a ri ri kusuhi ni ku “hundz[a].” Ngopfu-ngopfu Vakreste va le Yerusalema a va fanele va xalamuka ni ku tshembeka; a va fanele va baleka emutini loko va wu vona wu rhendzeriwe hi mavuthu ya valala. (Luka 21:20-24, 32) Kutani, xitsundzuxo xa Pawulo lexi huhuteriweke lexi nge: ‘Mi nga karhaleni kutani mi hela mbilu,’ a xi ri enkarhini hi nkarhi wolowo. (Vaheveru 12:3) Laha muapostola Pawulo u tirhise maendli lama twisisekaka: “karhali” (kaʹmno) na “hela mbilu” (e·klyʹo·mai). Hi ku ya hi xidyondzi xin’wana xa Bibele, marito lawa ya Xigriki a ma “tirhisiwa hi Aristotle eka vatsutsumi lava wisakanyana ivi va wa endzhaku ka ku va va hundze emakumu. Vahlayi va [papila ra Pawulo] a va ha ri emphikizanweni. A va fanelanga va lan’wa nkarhi wu nga si fika. A va fanelanga va titivala ni ku wa hikwalaho ka ku karhala. Nakambe ku ni ku vitaneriwa ku tiyisela hikwalaho ka ku hlangana ni ku xaniseka.”

20. Ha yini xitsundzuxo xa Pawulo xi ri enkarhini eka hina namuntlha?

²⁰ Hakunene xitsundzuxo xa Pawulo xi le nkarhini eka hina namuntlha! Hikwalaho ka ku andza ka mintshikilelo, ku nga ha va ni minkarhi leyi hi titwaka ku fana ni mutsutsumi la karhaleke loyi milenge ya yena yi nga le kusuhi ni ku tshika ku tsutsuma. Kambe leswi hi nga kusuhi ni makumu hi ndlela leyi, a hi fanelanga hi lan’wa! (2 Tikronika 29:11) Hi swona leswi Nala wa hina, “nghala leyi bongaka,” a nga ta lava leswaku hi swi endla. Lexi nkhensekaka, Yehovha u endle malunghiselelo lama nyikaka “l’a kareleke matimba.” (Esaya 40:29) Leswi malunghiselelo lawa ma nga swona ni ndlela leyi hi nga ma tirhisaka ha yona swi ta hlamuseriwa exihlokweni lexi landzelaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Nhlamulo Ya Wena Yi Ri Yini Ke?

◻ Xana hi nga swi papalatisa ku yini ku lan’wa loko van’wana va hi heta matimba kumbe va hi twisa ku vava?

◻ I langutelo rihi leri ringaniseriweke ra ku tivona nandzu leri nga ta hi pfuna leswaku hi nga lan’wi?

◻ Xana Yehovha u langutele yini eka hina?

◻ Xana ku xiya ku tsana ka hina ku nga pfuna vakulu va vandlha leswaku va papalata ku karhala hi ndlela yihi?

◻ Ha yini xitsundzuxo xa Pawulo eka Vaheveru 12:3 xi ri enkarhini eka hina namuntlha?