Yehovha A Nga Hi Tshikanga

HI KU VULA KA NASHO DORI

Mbreshtan i ximutana xa tintshava lexi nga edzongeni wa Albania, ekusuhi na Greece. Ndzi velekeriwe kwalaho hi 1907. Loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu, ndzi sungule ku ya exikolweni xa Xigriki, kambe ku nghena ka mina xikolo ku kavanyetiwe loko mavuthu ya Mantariyana ya nghene eAlbania hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava. Endzhaku ka nyimpi, ndzi tlhelele exikolweni, kambe eka xa ririmi ra le Albania.

HAMBI leswi vatswari va mina a va nga ri va vukhongeri swinene, va xiye mikhuva ya Kereke ya Orthodox ya le Albania. Kokwa wa mina a a ri mufundhisi eMbreshtan, kutani a ndzi tirha ekerekeni, naswona ndzi tive leswi a a swi humelela kwalaho. A ku nga ri na lexi nga xa nkoka naswona vukanganyisi bya kona a byi ndzi karhata.

Hi ku landzela mukhuva wa kwalaho, vatswari va mina va ndzi hlawulele nsati. Argjiro a a huma eximutanini xa le kusuhi xa Grabova, naswona hi tekane hi 1928 a ri na 18 wa malembe.

Ku Dyondza Ntiyiso Wa Bibele

Hi nkarhi wolowo ndzi vilerile hi Kereke ya Orthodox eka makwerhu loyi a a endzile a huma eUnited States. U hlamurile a ku: “Le Amerika, ekusuhi ni kaya ra mina, ku na ntlawa wa vanhu lava nga riki na kereke, kambe va dyondza Bibele.” Mhaka yo dyondza Bibele handle ko nghena kereke yi ndzi tsakisile. Kutani ndzi n’wi vutisile loko a nga ndzi rhumelela tibuku ta Bibele.

Bulo ra hina ndzi ri rivale hi laha ku heleleke ku kondza ku hela lembe loko ndzi kuma xiputsa xo huma le Milwaukee, eWisconsin. Endzeni ka xona a ku ri na buku leyi nge The Harp of God hi Xialbaniya na Xihondzo xo Rindza hi Xigriki. Ndzi phendle buku hinkwayo ivi ndzi vona laha a ku vulavuriwa hi kereke ya ntiyiso. Sweswo swi ndzi nyangatsile. Ndzi tibyele leswaku, ‘a ndzi lavi ku twa nchumu hi kereke.’ Kutani a ndza ha yi hlayisisanga buku leyi.

Hi 1929, ndzi nghenele vusocha kutani ndzi rhumeriwa edorobeni lerikulu ra Tiranë, ntsindza wa Albania. Kwalaho ndzi hlangane na Stathi Muçi, loyi a a hlaya Bibele ya Xigriki. Ndzi n’wi vutisile: “Xana wa nghena kereke?” “Doo,” ku hlamula yena. “Ndzi yi tshikile kereke. Ndzi un’wana wa Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo.” Hi Sonto mina ni socha rin’wana hi ye eminhlanganweni na Stathi. Kona ndzi dyondze leswaku kereke ya ntiyiso a hi muako kumbe vukhongeri, kambe yi vumbiwa hi malandza ya Kreste lama totiweke. Se a ndzi swi twisisa leswi The Harp of God a yi vula swona.

Nasho Idrizi na Spiro Vruho va tlhelele eAlbania va suka eUnited States exikarhi ka va-1920 naswona a va hangalasa mintiyiso ya Bibele leyi va yi dyondzeke kwalaho. Ndzi sungule ku va kona eminhlanganweni eTiranë kun’we ni Swichudeni swin’wana swa Bibele swi nga ri swingani. Hi xihatla swi ve erivaleni eka mina leswaku se ndzi kume nhlengeletano ya Yehovha. Kutani hi August 4, 1930, ndzi khuvuriwile enambyeni lowu a wu nga ri kule.

Endzhaku ka sweswo ndzi tlhelele eMbreshtan leswaku ndzi ya emahlweni ni ntirho wa mina wo endla ni ku lunghisa tintangu. Kambe xa nkoka swinene, ndzi sungule ni ku avela van’wana mintiyiso ya Bibele leyi ndzi yi dyondzeke. A ndzi va byela leswaku: “Yesu Kreste a nga fani ni swifaniso leswi nga ekerekeni. Wa hanya!”

Ku Chumayela Ku Nga Khathariseki Nkaneto

Ahmed Bey Zogu u teke vuhosi hi 1925, a tiendla Hosi Zog I hi 1928, kutani a fuma ku kondza ku va 1939. Holobye wa yena wa timfanelo ta vanhu u pfumelele ntirho wa hina wa Vukreste. Hambi swi ri tano, hi ve na swiphiqo. Swona swi vange hi loko Musa Juka, holobye wa le tikweni, a twanane ngopfu ni mupapa wa le Rhoma. Juka u veke nawu wa leswaku ku pfumeleriwa vukhongeri byinharhu ntsena—Moslem, Orthodox na Rhoma Khatoliki. Maphorisa ma ringete ku teka tibuku ta hina ni ku hi tshikisa ku chumayela, kambe ma tsandzekile.

Hi va-1930, hakanyingi a ndzi endzela eBerat, ku nga doroba lerikulu eAlbania laha Mihal Sveci a a kongomisa kona ntirho wa hina wo chumayela. Hi hlele mapfhumba yo chumayela etikweni hinkwaro. Ndzi rhumeriwe edorobeni ra Shkodër ku ringana mavhiki mambirhi, naswona ndzi swi kotile ku fambisa tibuku to tala. Hi 1935 ntlawa wa hina wu hirhe bazi wu ya chumayela edorobeni ra Këlcyrë. Endzhaku ka sweswo ku hleriwe ntlawa lowukulu wa le Albania leswaku wu ya edorobeni ra Përmet, Leskovik, Ersekë, Korçë, Pogradec na Elbasan. Hi hete pfhumba ra le Tiranë hi nkarhi leswaku hi tlangela Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste.

Mphakelo wa swakudya swa moya wu hi pfune ku tshama hi tiyile emoyeni, kutani a hi nga titwi hi tshikiwile. Ku sukela hi 1930 ku ya ka 1939, ndzi kume Xihondzo xo Rindza xa Xigriki nkarhi hinkwawo. Nakambe pakani ya mina a ku ri ku hlaya Bibele ku ringana awara hi siku, ku nga leswi ndzi swi endleke ku ringana malembe ya 60 mahlo ya mina ya nga si karhala. Bibele hinkwayo hi Xialbaniya hi kona yi kumeka sweswinyana, kutani ndza tsaka leswi ndzi dyondzeke Xigriki ndza ha ri n’wana. Timbhoni tin’wana ta le Albania emasikwini wolawo na tona ti dyondze ku hlaya Xigriki leswaku ti ta kota ku hlaya Bibele hinkwayo.

Hi 1938, Argjiro u khuvuriwile. Hi 1939 a ku tswariwe vana va hina va nkombo eka lava khume. Lexi khomisaka gome, vanharhu eka vana va hina va nkombo va fe va ha ri vatsongo.

Maxangu Hi Nkarhi Wa Nyimpi Ya Vumbirhi Ya Misava

Hi April 1939, emahlweninyana ka ku sungula ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, mavuthu ya Italy ya Vufasisi ya hlasele Albania. Endzhakunyana ka sweswo ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wu yirisiwile, kambe ntlawanyana wa hina wa vahuweleri va Mfumo va kwalomu ka 50 wu hambetile wu chumayela. Tibuku ni swibukwana swa hina swa kwalomu ka 15 000 swi tekiwile ivi swi hisiwa hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava.

Jani Komino a a ri ni kamara lerikulu ro veka tibuku leri a ri hlanganisiwe ni yindlu ya yena. Loko mavuthu ya Mantariyana ma kume leswaku tibuku ti gandlisiwe eUnited States, swi ma hlundzukise ngopfu. Ma te: “Mi tinhlori! United States ri lwisana na Italy!” Vamakwerhu vo hiseka lavatsongo Thomai na Vasili Cama va khotsiwile, naswona loko swi tshuburiwile leswaku tibuku leti a va ti hangalasa a ti huma eka Komino, na yena u khotsiwile. Hi ku hatlisa ndzi vitaniwe emaphoriseni leswaku ndzi ya konanisiwa.

Va vutisile, “Xana wa va tiva vavanuna lava?”

“Ina,” ku hlamula mina.

“Xana u tirha na vona?”

“Ina,” ku hlamula mina. “Hi Timbhoni ta Yehovha. A hi lwisani na hulumendhe. A hi teki tlhelo.”

“Xana u ti hangalasile tibuku leti?”

Loko ndzi pfumele hinkwaswo, va ndzi bohe mavoko, ivi ndzi hoxiwa ekhotsweni hi July 6, 1940. Kwalaho ndzi joyine van’wana va ntlhanu lava humaka eximutanini xa ka hina—Josef Kaci, Llukan Barko, Jani Komino ni vamakwavo va ka Cama. Loko hi ri ekhotsweni hi hlangane na Timbhoni tin’wana tinharhu—Gori Naçi, Nikodhim Shyti na Leonidas Pope. Hinkwerhu ka hina hi ri kaye a hi manyanile exiyindlwanini lexi a xi aname hi timitara ta 1,8 xi leha ta 3,7!

Endzhaku ka masikunyana, hi bohiwe kun’we hi nketana ivi hi yisiwa edorobeni ra Përmet. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu hi hundziseriwe ekhotsweni ra le Tiranë ivi hi tshama kona tin’hweti tin’wana ta nhungu handle ko tengisiwa.

Eku heteleleni, hi ye ehubyeni ya le vusocheni. Mina na Makwerhu Shyti hi gweviwe tin’hweti ta 27, Makwerhu Komino u gweviwe tin’hweti ta 24, lavan’wana vona va ntshunxiwile endzhaku ka 10 wa tin’hweti. Hi hundziseriwe ekhotsweni ra le Gjirokastër laha Makwerhu Gole Flloko a hi pfuneke leswaku hi ntshunxiwa hi 1943. Endzhaku ka sweswo ndyangu wa hina wu tshame edorobeni-nkulu ra Përmet, laha ndzi veke mulanguteri wa vandlha leritsongo.

Hambi leswi ntirho wa hina a wu yirisiwile naswona Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava se a yi sungurile ematikweni lama hi rhendzeleke, hi hambete hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi hetisisa xileriso xa hina xo chumayela mahungu ya Mfumo. (Matewu 24:14) Hi 1944 ntsengo wa Timbhoni ta 15 a ti ri ekhotsweni. Kambe, enkarhini lowu wo nonon’hwa, a hi titwanga hi tshikiwile hi Yehovha.

Ku Ringiwa eMhakeni Ya Vukala-Tlhelo

Hambi leswi nyimpi yi heleke hi 1945, ndzingo wa hina wu hambetile naswona wu ye wu kula. Nhlawulo lowu bohaka wu endliwile hi nkarhi wa nhlawulo wa December 2, 1946. Mani na mani la alaka ku ya a a tekiwa tanihi nala wa Hulumendhe. Lava a va ri evandlheni ra hina ePërmet va sungule ku vutisa, “Xana hi fanele ku endla yini?”

Ndzi hlamurile ndzi ku: “Loko mi tshemba Yehovha, a mi fanelanga mi ndzi vutisa leswi mi faneleke ku endla swona. Ana se ma swi tiva leswaku vanhu va Yehovha va ni vukala-tlhelo. A hi va misava.”—Yohane 17:16.

Siku ra nhlawulo ri fikile, kutani vatirhela-mfumo va ta endlwini ya hina. Va sungule kahle, “Aha, a hi nweni kofi kutani hi bula. Xana ma swi tiva leswaku namuntlha ku na yini?”

“Ina, namuntlha ku ni nhlawulo,” ku hlamula mina.

“Swa antswa u hatlisa, handle ka swona u ta hlwela,” ku vula mutirhela-mfumo un’wana.

“Doo, a ndzi kunguhatanga ku ya. Nhlawulo wa hina i wa Yehovha,” ku hlamula mina.

“Hi swona, famba u ya hlawula mfumo lowun’wana.”

Ndzi hlamusele leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti teki tlhelo hi laha ku heleleke. Loko se va xi tive kahle xiyimo xa hina ntshikilelo lowukulu wu tisiwile ehenhla ka hina. Hi lerisiwe ku tshika ku khoma minhlangano ya hina, kutani hi sungula ku hlangana exihundleni.

Ku Tlhelela Eka Rikwerhu

Hi 1947 mina ni ndyangu wa mina hi tlhelele eMbreshtan. Endzhakunyana ka sweswo, hi ndzhenga wun’wana wo titimela ngopfu hi December, ndzi vitaneriwe ehofisini ya Sigurimi (maphorisa ya le xihundleni). “Xana wa swi tiva leswaku ndzi ku vitanele yini?” ku vutisa mutirhela-mfumo.

“Ndzi ehleketa leswaku hi leswi u nga twa swihehlo swa mina,” ku hlamula mina. “Kambe Bibele yi vula leswaku misava yi ta hi venga, kutani swihehlo leswi a swi ndzi hlamarisi.”—Yohane 15:18, 19.

U hlamule hi ku kariha a ku: “U nga vulavuli na mina hi Bibele, ndzi ta ku ba ndzi ku dlaya.”

Mutirhela-mfumo ni vavanuna vakwe va sukile, kambe va ndzi byela leswaku ndzi yima ehandle exirhamini. Endzhakunyana u ndzi vitanile nakambe a ndzi byela leswaku hi tshika ku khomela minhlangano ekaya ra hina. “I vangani lava tshamaka eximutanini xa ka n’wina?” ku vutisa yena.

Ndzi ku: “I 120 wa vona.”

“I va vukhongeri byihi?”

“Orthodox ya Albania.”

“Wena ke?”

“Ndzi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha.”

“Vanhu va 120 va ya tlhelo rin’we kutani wena u ya eka rin’wana?” Kutani a ndzi lerisa ku lumeka makhandlela ekerekeni. Loko ndzi vule leswaku a ndzi nge swi endli sweswo, u sungule ku ndzi ba hi nhonga. Ndzi hetelele ndzi ntshunxiwile kwalomu ka awara ya n’we ni mixo.

Mphakelo Wa Tibuku Wu Yima

Endzhaku ka loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi herile, hi tlhele hi sungula ku kuma tikopi ta Xihondzo xo Rindza hi poso, kambe eku heteleleni timagazini a ti nga ha tisiwi. Kutani hi vusiku byin’wana hi awara ya khume, ndzi vitaniwe hi nhlangano wa maphorisa ya le xihundleni. Ndzi byeriwe leswaku, “Magazini wa Xigriki wu fikile kutani hi lava leswaku u hi hlamusela leswaku wu vulavula hi yini.”

Ndzi te: “A ndzi xi tivi kahle Xigriki, muakelani wa mina u xi tiva kahle. Kumbexana a nga mi pfuna.”

“Doo, hi lava leswaku wena u hi hlamusela lowu,” phorisa ri vula hi ku humesa tikopi ta Xihondzo xo Rindza ta Xigriki.

“Oho, leti i ta mina!” Ndzi hlamarile. “Kavula, lowu ndzi nga wu hlamusela. Vona, timagazini leti ti huma hi le Brooklyn, eNew York. Hi laha yindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha yi nga kona. Ndzi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Kambe swi vonaka onge va endle xihoxo hi adirese. Timagazini leti a ti fanele ti rhumeriwe mina ku nga ri wena.”

A va ndzi nyikanga timagazini, naswona ku sukela nkarhi wolowo ku kondza ku va 1991, ina ku tlula 40 wa malembe, a hi nga kumi tibuku ta Bibele eAlbania. Emalembeni wolawo hinkwawo, hi hambete hi chumayela, hi tirhisa Tibibele ta hina ntsena. Kwalomu ka Timbhoni ta 20 a ti ri ekhotsweni hi 1949; tin’wana a ti gweviwe malembe ya ntlhanu.

Nxaniso Wu Engeteleka

Hi va-1950, vanhu a va lerisiwe ku va ni maphepha lama kombisaka leswaku va seketela vusocha. Kambe Timbhoni ta Yehovha ti arile ku teka maphepha yo tano. Hikwalaho ka leswi, mina na Makwerhu Komino hi hete tin’hweti tin’wana timbirhi ekhotsweni.

Hi nkarhi wolowo Mfumo a wu pfumelele vukhongeri byo karhi, na hina a hi ri na ntshunxekonyana. Hambi swi ri tano, hi 1967 vukhongeri hinkwabyo byi yirisiwile, swi endla Albania ri va tiko leri alaka vukona bya Xikwembu. Timbhoni ti hambete ti ringeta ku khoma minhlangano, kambe a swi tika swinene. Van’wana va hina hi rhungelele xikhwama xo hlawuleka efurwini ra mabaji ya hina leswaku hi kota ku tumbeta Bibele leyitsongo. Kutani a hi ya enhoveni hi ya yi hlayela kona.

Timbhoni ta le Tiranë ti kumiwile, naswona tinharhu ti gweviwe malembe ya ntlhanu enkampeni ya ntirho wo vava leyi nga ekule. Hikwalaho ka swona, mindyangu ya vona yi xanisekile. Van’wana va hina lava a va huma eswimitanini leswitsongo leswi ngo va swoxe a va nga hlongoriwi hikuva a hi nga tekiwi hi ri nxungeto lowukulu. Kambe vukala-tlhelo bya hina byi vange leswaku mavito ya hina ma suriwa enxaxamelweni wo kuma swakudya. Hikwalaho, vutomi a byi tika swinene. Nakambe, vana va hina van’wana vambirhi va file. Kambe a hi titwanga hi tshikiwile hi Yehovha.

Nchavo a wu ri wukulu eAlbania. Un’wana ni un’wana a a rindziwa, naswona nhlangano wa maphorisa ya le xihundleni wu tsale swiviko swa mani na mani la nga ta phofula mavonelo lama hambanaka ni ya hulumendhe leyi fumaka. Kutani a hi xalamukile swinene mayelana ni ku endliwa ka swiviko leswi tsariweke swa mayelana ni ntirho wa hina. A hi nga hlengeletani hi mintlawa leyikulu yo tlula vambirhi kumbe vanharhu leswaku hi khutazana emoyeni. Hambi swi ri tano, a hi tshikanga ku chumayela.

Eka matshalatshala yo pfilunganya vamakwerhu, nhlangano wa maphorisa ya le xihundleni wu hangalase vunwa bya leswaku Mbhoni leyi dumeke eTiranë a yi ri nhlori. Leswi swi vange leswaku van’wana va heleriwa hi ntshembo naswona swi kavanyeta vun’we bya hina hi ndlela yo karhi. Hikwalaho ko pfumala buku ni yin’we ya Bibele ya nkarhi wolowo ni ku tsandzeka ku vulavurisana ni nhlengeletano leyi vonakaka ya Yehovha, va nga ri vangani va khomiwe hi nchavo.

Ku engetela eka sweswo, valawuri va hangalase vunwa bya leswaku Spiro Vruho, nkulu wa Mukreste la xiximiwaka swinene eAlbania, u tidlayile. Va ku: “Ma swi vona, hambi a ri Vruho u lan’wile.” Endzhakunyana swi ve erivaleni leswaku Makwerhu Vruho u lo dlayiwa.

Hi 1975, mina na Argjiro hi tshame ni jaha ra hina eTiranë tin’hweti ti nga ri tingani. Hi nkarhi wa nhlawulo, valawuri va doroba-nkulu va hi tshikilerile hi ku hi xungeta: “Loko mi nga hlawuli, hi ta tekela jaha ra n’wina ntirho.”

Ndzi hlamule ndzi ku: “Jaha ra mina ri tirhe ntirho wolowo malembe ya 25, mi ni vuxokoxoko bya yena ni ndyangu wa yena. A ndzi si tshama ndzi hlawula ku tlula 40 wa malembe. Rungula leri hakanyingi ri tshama eka rhekhodo ya muthori. Loko swi nga ri tano, hi leswaku tirhekhodo ta n’wina a ti hlelekanga. Loko ri ri kona etirhekhodweni ta n’wina, swi vula leswaku a mi tshembekanga eka hulumendhe hi ku va mi n’wi pfumelele ku tirha malembe yo tarisa xileswi.” Loko va twa leswi, valawuri va vule leswaku loko hi tlhelela eMbreshtan va ta yi tshika mhaka leyi.

Ku Cinca Lokukulu

Hi 1983 hi rhurhe eMbreshtan hi ya edorobeni lerikulu ra Laç. Endzhakunyana ka kwalaho, hi 1985, mufumi wa kona u file. U fume ku sukela loko ku ve ni minhlawulo yoleyo leyi bohaka hi 1946. Hi ku famba ka nkarhi xifaniso xakwe lexi vatliweke lexi a xi ri erivaleni eTiranë ni lexiya xa Stalin, swi susiwile.

Eka malembe-khume ya ku yirisiwa ka ntirho wa hina, Timbhoni to tala ti biwe ngopfu, naswona tin’wana ti dlayiwile. Wanuna un’wana u byele Timbhoni tin’wana exitarateni a ku: “Hi nkarhi wa Vukhomonisi, hinkwerhu ka hina a hi fularhele Xikwembu. Ko va Timbhoni ta Yehovha ntsena leti tshameke ti tshembekile eka xona ku nga khathariseki miringo ni maxangu.”

Loko hi nyikiwe ntshunxeko lowu engetelekeke, vanhu va kaye va vike ntirho wa vutirheli bya Vukreste hi June 1991. Hi June 1992, endzhaku ka n’hweti ku yirisiwa ku herisiwile, vanhu va 56 va hlanganyerile entirhweni wo chumayela. Eku sunguleni ka lembe rolero hi tsake ngopfu ku va hi ve na vanhu va 325 lava veke kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Kreste. Ku sukela kwalaho nhlayo ya vachumayeri yi andzile hi vanhu vo tlula 600, naswona nhlayo ya 3 491 yi ve kona eXitsundzuxweni hi April 14, 1995! Emalembeni ya sweswinyana ndzi tsake hi ndlela leyi nga hlamuselekiki loko ndzi vona vantshwa vo tala va ya va engeteleka emavandlheni ya hina.

Argjiro u tshame a tshembekile eka Yehovha naswona u tshembekile ni le ka mina emalembeni hinkwawo layo tala. Loko ndzi ri ekhotsweni kumbe ndzi famba-famba hi ntirho wo chumayela, a a khathalela swilaveko swa ndyangu wa hina handle ko vilela. Un’wana wa majaha ya hina ni nsati wakwe va khuvuriwile hi 1993. Sweswo swi hi tsakise ngopfu.

Mfumo Wa Xikwembu Ntsena

Ndza tsaka ku vona nhlengeletano ya Yehovha eAlbania yi ri ni vun’we naswona yi humelela hi tlhelo ra moya. Ndzi titwa ku fana na mukhalabye Simiyoni wa le Yerusalema, loyi loko a nga si fa, a nyikiweke lunghelo leronghasi ro vona Mesiya la tshembisiweke khale. (Luka 2:30, 31) Sweswi loko ndzi vutisiwa leswaku i hulumendhe ya muxaka muni leyi ndzi yi lavaka, ndzi ri: “A ndzi lavi ya Vukhomunisi kumbe ya vukhepitalisi. Hambi ku ri vanhu kumbe Hulumendhe leyi fumaka tiko a hi swa nkoka. Tihulumendhe ti aka mapatu, ti yisa gezi eswimitanini leswi nga kule, ni ku endla nhleleko lowukulu. Hambi swi ri tano, hulumendhe ya Yehovha, Mfumo wakwe wa le tilweni, hi wona ntlhantlho wu ri woxe wa swiphiqo swo nonon’hwa leswi Albania ri langutaneke na swona kun’we ni misava hinkwayo.”

Leswi malandza ya Xikwembu ya swi endlaka emisaveni hinkwayo hi ku chumayela hi Mfumo wa Xikwembu a hi ntirho wa munhu wihi na wihi. Lowu i ntirho wa Xikwembu. Hina hi malandza ya xona. Hambi leswi hi hlanganeke ni swiphiqo swo tala eAlbania naswona hi siveriweke ku vulavurisana ni nhlengeletano ya Yehovha leyi vonakaka, a hi nga tshikiwanga hi yena. Nkarhi hinkwawo moya wa yena a wu ri kwala. U kongomise goza rin’wana ni rin’wana ra hina endleleni. Leswi ndzi swi vonile evuton’wini bya mina hinkwabyo.