Easter Kumbe Xitsundzuxo—Hi Xihi Lexi U Faneleke U Xi Tlangela?

LOKO vurhonga byi tlhava miseve ya byona le vugima-musi hi April 7, timiliyoni ti ta vona siku leri eka tona ri nga ra nkoka swinene elembeni—Easter. Enkarhini wun’wana vito leri a ri vula nkarhi wa minkhuvo ni ku titsona swakudya lowu a wu heta 120 wa masiku, lowu a wu sungula hi siku ro wisa leri vitaniwaka Septuagesima ivi wu hela hi siku leri vitaniwaka Siku ra Vunharhu-un’we. Namuntlha vito leri ri vula siku rin’we ntsena ro tsundzuka ku pfuka ka Yesu—Sonto ya Easter.

Hambiswiritano eka madyambu man’wana eka vhiki rolero, timiliyoni tin’wana ti ta hlangana ti tlangela Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste, lexi xi tiviwaka ni hi leswaku i Xilalelo xa Hosi. I nkhuvo lowu Yesu hi yexe a wu sunguleke eka vusiku byakwe byo hetelela emisaveni. Kutani u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Endlani leswi hi ku ndzi anakanya.”—Luka 22:19.

Xana u fanele ku tlangela yini?

Masungulo Ya Easter

Vito leri nge Easter, leri tirhisiwaka ematikweni yo tala, a ri kona eBibeleni. Buku leyi nge Medieval Holidays and Festivals yi hi byela hi “siku ro wisa leri thyiweke tano hi ku landza vito ra Xikwembu-kati xa vahedeni xa Vurhonga ni xa Ximun’wana, Eostre.” Xana xikwembu-kati lexi a a xi ri mani? Buku leyi nge The American Book of Days ya hlamula: “Eostre a ku ri loyi, hi ku ya hi ntsheketo, a pfuleke tinyangwa ta Yindlu yo Hlayisa Mimoya-xiviri ya Valwi va Nyimpi, leswaku a nghenisa Baldur, la vitaniwaka Xikwembu xo Basa, hikwalaho ka ku tenga kakwe ni loyi hi tlhelo a vitaniwaka Xikwembu xa Dyambu, hikuva mombo wakwe a wu voningela vanhu.” Ya engetela: “Swi le rivaleni leswaku Kereke emasikwini ya yona yo sungula yi tekelele mikhuva ya vuhedeni ya khale ivi yi yi hlamusela hi ndlela ya Vukreste. Leswi nkhuvo wa Eostre a a wu ri ku tlangeriwa ka ku vuyeteriwa ka vutomi hi ximun’wana, a swi olova ku wu endla wu va nkhuvo wa ku tlangela ku pfuka ka Yesu eku feni, loyi a va dyondzisa evhangeli yakwe.”

Ku tekeleriwa loku ku kombisa ndlela leyi ematikweni yo tala, mikhuva ya Easter yo kota mandza ya Easter, mpfundla wa Easter, ni mabansi ya swihambano, yi sunguriseke xiswona. Mayelana ni mukhuva wa ku endla mabansi ya swihambano, “lama nga ni tinhloko to tshwuka to hatima, lama tsariweke . . . xihambano,” buku leyi nge Easter and Its Customs yi ri: “Xihambano a wu ri mfungho wa vahedeni wa khale ka khaleni xi nga si nyikiwa nhlamuselo ya xona ya hilaha ku nga heriki ya swiendlakalo swa Good Friday yo sungula, kutani minkarhi yin’wana a xi tsariwa ehenhla ka xinkwa ni makhekhe, eminkarhini ya le mahlweni ka Vukreste.”

EMatsalweni ku hava laha hi twaka hi swilo leswi, naswona ku hava vumbhoni byo karhi bya leswaku vadyondzisiwa va Yesu vo sungula a va pfumela eka swona. Kahle-kahle, muapostola Petro u hi byela leswaku hi “fanele ku navela ntswamba lowu tengeke wa moya, leswaku ha wona [hi] ta kota ku kula [hi] ya eku ponisiweni.” (1 Petro 2:2, xiitaliki i xerhu.) Kutani ke, hikwalaho ka yini tikereke ta Vujagana ti tekelele mimfungho yo tano leyi swi nga erivaleni leswaku i ya vuhedeni, ti yi nghenisa etidyondzweni ni le minkhubyeni ya yona?

Buku leyi nge Curiosities of Popular Customs ya hlamula: “Fambiselo leri nga hundzukiki ra Kereke yo sungula hi rona ri nga nghenisa Vukreste eka mikhuva ya vuhedeni tanihi leswi a swi nga ta koteka ku yi herisa. Emhakeni ya Easter ku hundzuriwa ka yona a ku olova swinene. Ku khana loko dyambu ra ntumbuluko ri huma, ni ku pfuka ka ntumbuluko eka rifu ra wona ra xixika, swi hundzuke ku khanela ku pfuka ka Dyambu ra ku lulama, eku pfuxiweni ka Kreste esirheni. Mikhuvo yin’wana ya vuhedeni leyi a yi endliwa kwalomu ka ti-1 ta May na yona yi hundzuriwile leswaku yi fambisana ni ku tlangeriwa ka Easter.” Ematshan’wini yo papalata mikhuva leyi a yi tolovelekile ya vuhedeni ni mihivahivani ya masalamusi, varhangeri va vukhongeri va yi yimelerile ivi va yi phutsela hi “nhlamuselo ya Vukreste.”

U nga ha tivutisa, ‘Kambe xana ku endla sweswo swi ni khombo ke?’ Van’wana a va anakanyi tano. Ebukwini yakwe leyi nge Easter—Its Story and Meaning, Alan W. Watts, mufundhisi wa kereke ya Episcopal u ri: “Loko vukhongeri byo tanihi Vukreste byi fika eka vanhu vambe, byi tekelela mikhuva yin’wana ya kwalaho ya xintu, leyi tumbulukeke eka vukhongeri byin’wana bya khale ivi byi tlhela byi yi ‘tlhandleka mavoko.’ Byi hlawula mikhuva yin’wana ya xintu leyi vonakaka yi yelana ni misinya ya milawu ya hilaha ku nga heriki leyi dyondzisiwaka hi Kereke, ivi byi yi lukelela eka yona.” Eka vo tala, mhaka ya leswaku kereke ya vona yi yimelela mikhuva yo kota leyi ni leswaku yi yi teka yi kwetsima, i xivangelo lexi twalaka xo yi amukela. Kambe ku ni timhaka ta nkoka leti honisiwaka. Xana Xikwembu xi yi languta njhani mikhuva leyi? Xana xi hi nyikile switsundzuxo leswi hi faneleke ku swi landzela emhakeni leyi?

Ku Twisisa Vonelo Ra Xikwembu

Christina Hole, ebukwini yakwe leyi nge Easter and Its Customs u te: “Siku ra Easter, Nkhuvo wa ku Pfuka ka Hosi ya Hina, i nkhuvo lowukulu ku tlula hinkwayo eKerekeni ya Vukreste.” Vatsari van’wana va pfumelelana na wona marito lawa. Robert J. Myers ebukwini yakwe leyi nge Celebrations u ri: “Ku hava holideyi kumbe nkhuvo wo karhi elembeni ra Vukreste, lowu hi ntikelo, wu nga ringanisiwaka ni Sonto ya Easter.” Hambiswiritano, sweswo swi pfuxa swivutiso swin’wana. Loko ku tlangeriwa ka Easter ku ri ka nkoka hi ndlela leyi, ha yini ku nga ri na xileriso lexi kongomeke eBibeleni xa leswaku hi endla sweswo? Xana xi kona xiviko xa leswaku vadyondzisiwa va Yesu vo sungula a va tlangela Sonto ya Easter?

Entiyisweni a hi swona leswaku Bibele yi lo siya switsundzuxo swo karhi swa mayelana ni leswaku ku fanele ku tlangeriwa yini kumbe leswaku i yini xi nga fanelangiki ku tlangeriwa. Xikwembu xi be nhloko ya mhaka emhakeni leyi eka tiko ra khale ra Israyele, naswona hilaha swi vuriweke ha kona eku sunguleni, Vakreste va nyikiwe swileriso leswi kongomeke leswaku va ya emahlweni va tlangela Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste. (1 Vakorinto 11:23-26; Vakolosa 2:16, 17) Nkandziyiso wa khale wa The Encyclopædia Britannica wu hi byela leswi: “Ku hava xileriso xa ku tlangeriwa ka nkhuvo wa Easter eka Testamente Leyintshwa, kumbe ematsalweni ya Vatatana lava hanyeke enkarhini wa vaapostola. Ku kwetsima ka masiku yo hlawuleka a ku ri nchumu lowu nga riki kona emiehleketweni ya Vakreste vo sungula. . . . Hambi Hosi kumbe vaapostola va yona a va hlanganyelanga eku tlangeleni ka nkhuvo lowu kumbe yin’wana.”

Van’wana va anakanya leswaku ku tsakisa ka minkhuvo yo tano ni ntsako lowu fambisanaka na yona i xivangelo lexinene xa ku tlangeriwa ka yona. Hambiswiritano, hi nga dyondza eka nkarhi lowu Vaisrayele va tekeleleke mukhuva wa vukhongeri wa Vaegipta ivi va wu thya vito rin’wana va ku i “nkhuv̌o wa Yehova.” Na vona va “ṭham[e] hansi, [va] dya, [va] ṅwa, kutani v̌a suka v̌a tšina.” Kambe swiendlo swa vona swi hlundzukise Yehovha Xikwembu swinene, lerova a va xupula hi ndlela yo vava ngopfu.—Eksoda 32:1-10, 25-28, 35.

Rito ra Xikwembu ri swi veka erivaleni. “Ku vonakala” ka tidyondzo ta ntiyiso ni “munyama” wa misava ya Sathana, a swi nge hlangani nikan’we; a ku na “ku twanana” exikarhi ka Kreste ni vugandzeri bya vuhedeni. Hi byeriwa leswi: “Hosi yi ri: ‘Humani exikarhi ka vona, mi hambana na vona; mi nga tshuki mi khumba leswi nga tengangiki, kutani ndzi ta mi amukela.’”—2 Vakorinto 6:14-18.

Leswi ku nga nkhuvo wa Xitsundzuxo ntsena—ku nga ri wa Easter—lowu lerisiweke Vakreste eBibeleni, wu fanele wu tlangeriwa. Kutani xana hi nga wu tlangela njhani hi ndlela leyi faneleke?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

“Nkhuv̌o wa Yehova” wa Vaisrayele wu hlundzukise Xikwembu swinene

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 2]

Cover: M. Thonig/H. Armstrong Roberts