“Mi Nga Tirheleni Swakudya Leswi Bolaka”
HI KU VULA KA DAVID LUNSTRUM
Mina na ndzisana ya mina Elwood a hi ri empfhukeni wo ringana kaye wa timitara, hi ri karhi hi tsala mfungho lowuntshwa emuakweni wa fektri ya Watchtower. Endzhaku ka malembe yo tlula 40, wa ha ri kona ni sweswi, wu karhi wu khuthaza wu ku: “HLAYA RITO RA XIKWEMBU BIBELE YO KWETSIMA SIKU NA SIKU.” Vhiki rin’wana ni rin’wana, magidi ya vanhu ma vona mfungho lowu loko ma ri karhi ma tsemakanya Buloho ra Brooklyn leri tivekaka.
LESWI ndza ha swi tsundzukaka swa le vuhlangini bya mina swi katsa siku ra ndyangu ro hlantswa swiambalo. Manana a a pfuka hi 5:00 ni mixo, a hlantswa swiambalo swa ndyangu wa ka hina lowukulu, Tatana yena a tilulamisela ku ya entirhweni. A va nyiketana hi mabulo yo hisa, Tatana a vula leswaku hi tlhelo ro karhi munhu u lo hundzuka ku tlula timiliyoni ta malembe lama hundzeke, kasi Manana a tshaha eBibeleni leswaku a kombisa hakunene leswaku vanhu i swivumbiwa swa Xikwembu.
Hambiloko ndza ha ri ni malembe ya nkombo, ndzi swi xiyile leswaku Manana a ri ni ntiyiso. Hambileswi a ndzi n’wi rhandza swinene Tatana, ndzi swi vonile leswaku vukhongeri bya yena a byi nga nyikeli ntshembo hi vumundzuku. Mayana ndlela leyi Manana a ta tsaka ha yona ku tiva leswaku malembe yo tala endzhakunyana, vana va yena vambirhi va tsale mfungho lowu khutazaka vanhu ku hlaya Bibele, buku leyi a a yi rhandza ngopfu!
Kambe a ndzi hlamuseli mhaka ya mina hi ntlhandlamano. Xana ndzi swi kotise ku yini ku va ni ntirho lowu wu nga lunghelo? Ndzi fanele ndzi tlhelela eka lembe ra 1906, malembe manharhu ndzi nga si velekiwa.
Xikombiso Xa Manana Xa Vutshembeki
Enkarhini wolowo Manana na Tatana a va ha ku tekana naswona a va tshama etendeni le Arizona. Xichudeni xa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa ha kona enkarhini wolowo, xi fike ekaya kutani xi nyika Manana ntlhandlamano wa tibuku leti tsariweke hi Charles Taze Russell, leti nge Studies in the Scriptures. U tshame vusiku hinkwabyo a ri karhi a ti hlaya naswona hi ku hatlisa u xiye leswaku lowu a wu ri ntiyiso lowu a wu lava. Hi mahlo-ngati u rindze Tatana leswaku a vuya hi le ku laveni ka ntirho.
Tatana na yena a nga eneriseki hi leswi tikereke a ti swi dyondzisa, kutani u amukele mintiyiso leyi ya Bibele swa xinkarhana. Hambiswiritano, endzhakunyana, u hambete ni vukhongeri bya yena a tlhela a tikisela Manana. Kambe a nga tshikanga ku khathalela swilaveko swa vana va yena swa nyama ni swa moya.
A ndzi nge ku rivali ku rhelela ka Manana vusiku byin’wana ni byin’wana a suka exithezini xa vumbirhi leswaku a ta hi hlayela xiyenge xa Bibele kumbe ku avelana na hina swilo swa moya leswi nga swa nkoka, endzhaku ko tirha hi matimba siku hinkwaro. Tatana a ri mugingiriteki na yena, naswona loko ndzi ri karhi ndzi kula, u ndzi dyondzise ntirho wo penda. Ina, Tatana u ndzi dyondzise ku tirha, kambe Manana u ndzi dyondzise leswi ndzi faneleke ndzi swi tirhela, “swakudya leswi nga boriki,” hilaha Yesu a leriseke ha kona.—Yohane 6:27.
Hi ku famba ka nkarhi, ndyangu wa ka hina wu rhurhele exidorobanini xa Ellensburg emutini wa Washington, kwalomu ka 180 wa tikhilomitara evuxeni bya Seattle. Loko hina vana hi sungule ku va kona eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele na Manana, a hi hlanganyela emakaya ya van’wana. Loko xilaveko xo hlanganyela entirhweni wa yindlu na yindlu xi ta va xi kandziyisiwe ngopfu, vavanuna hinkwavo va tshike dyondzo ya hina ya buku. Kambe Manana a nga tshikanga. Leswi swi ndzi vangele ntsako lowu nga heriki wa leswaku nkarhi hinkwawo ndzi tshemba nkongomiso wa nhlengeletano ya Yehovha.
Hi ku famba ka nkarhi Tatana na Manana va ve ni vana va kaye. Ndzi velekiwe hi October 1, 1909, ndzi n’wana wa vona wa vunharhu. Hinkwerhu ka hina lava tsevu hi tekelele xikombiso lexinene xa Manana naswona hi ve Timbhoni ta Yehovha leti chivirikaka.
Ku Tinyiketela Ni Nkhuvulo
Loko ndza ha ri emalembeni ya mina ya kondlo-a-ndzi-dyi, ndzi tinyiketele eka Yehovha, kutani ndzi kombise leswi hi nkhuvulo wa mati hi 1927. Nkhuvulo wu endleriwe eSeattle emuakweni wa khale lowu eku sunguleni a wu ri wa kereke ya Baptist. Ndzi tsakile hikuva se va xi susile xihlungwana xa khale. Hi heleketiwe hi movha endhawini ya le hansi exidan’wanini laha hi nyikiweke swiambalo swa ntima swo leha leswaku hi swi ambala. A swi vonaka onge hi ya exilahlwini.
Endzhakunyana ka tin’hweti ti nga ri tingani ndzi tlhele ndzi va eSeattle, naswona hi nkarhi lowu ku ve ro sungula ku va ndzi nyikela vumbhoni hi yindlu na yindlu. Loyi a rhangela u ndzi kongomisile a ku, “Wena famba hi tlhelo leri, mina ndzi ta famba eka lerin’wana.” Ku nga khathariseki ku chuha loku a ndzi ri na kona, ndzi fambise swiputsa swimbirhi swa swibukwana swo hambana-hambana eka wansati un’wana wa kahle swinene. Ndzi hambete ni ntirho wa yindlu na yindlu loko ndzi ta va ndzi tlhelele eEllensburg, naswona sweswi, kwalomu ka malembe ya 70 lama hundzeke, ntirho wolowo wu tama wa ha ndzi tsakisa swinene.
Vutirheli EYindlu-Nkulu Ya Misava Hinkwayo
Ku nga ri kungani, wanuna un’wana loyi a tshameke a tirha eBethele ya le Brooklyn, eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Sosayiti ya Watch Tower, u ndzi khutaze ku ya tirha kona hi ku tirhandzela. Endzhakunyana ko va hi burisanile, ku hume xitiviso eka magazini wa Xihondzo xo Rindza lexi tiviseke hi xilaveko xo ya pfuneta eBethele. Kutani ndzi endle xikombelo. A ndzi nge wu rivali ntsako lowu ndzi veke na wona loko ndzi amukele papila leri a ri vula leswaku ndzi fanele ku ya eBethele ya le Brooklyn, New York, hi March 10, 1930. Xisweswo ndzi va ndzi sungule ntirho-vutomi wa mina wo tirhela “swakudya leswi nga boriki.”
Un’wana a nga ha anakanya leswaku hikwalaho ka ntokoto wa mina wo penda, a ndzi ta va ndzi averiwe ntirho wo penda. Ematshan’weni ya sweswo, ntirho wa mina wo sungula a ku ri ku tirha hi muchini wo khomisa swibukwana ni timagazini efektri. Hambileswi lowu a wu ri ntirho lowu hetaka matimba, ndzi tiphine hi ntirho lowu malembe yo tlula tsevu. Muchini lowukulu wo gandlisa ha wona, lowu hi ku wu rhandza a hi wu vitana xikepe xa nyimpi xa khale a wu humesa swibukwana leswi a swi rhumeriwa hi bandhi ro fambisa swilo swi ta fika exithezini xa hina xa le hansi. Hi tiphine hi ku lwela ku rhunga swibukwana hi ku hatlisa loko swi huma emuchinini lowu.
Endzhaku ka nkarhi ndzi tirhe eka tindzawulo to hlayanyana, ku katsa ni yin’wana leyi eka yona a hi endla tigramafoni. A hi tirhisa michini leyi leswaku hi tlanga marungula lama rhekhodiweke ya Bibele emakaya ya vanhu. Xifaniso lexi languteke henhla xa gramafoni xi kunguhatiwile ni ku endliwa hi vatirhi vo tirhandzela endzawulweni ya hina. Gramafoni leyi a yi nga tlangi marungula lama rhekhodiweke ka ha ri emahlweni ntsena, kambe a yi tlhela yi va ni makamara yo hlawuleka lama hoxaka swibukwana kumbexana ni tibodo leti tsariweke ta switiviso. Ndzi ve ni lunghelo ro kombisa matirhiselo ya xitirho lexi lexintshwa entsombanweni wa le Detroit, eMichigan, hi 1940.
Hambiswiritano, a hi endla leswi tlulaka michini leyi ya vutlhari. A hi tlhela hi endla ni mindzulamiso ya nkoka hi tlhelo ra moya. Hi xikombiso, Timbhoni ta Yehovha a ti hamba ti vekela xipereta lexi nga ni xihambano ni harhi. Kambe enkarhini wolowo hi twisise leswaku Yesu u dlayeriwe emhandzini leyi ololokeke, ku nga ri exihambanweni. (Mintirho 5:30) Kutani ku vekela swipereta leswi ku tshikiwile. Ndzi ve ni lunghelo ro susetela swikhweketo eswipereteni. Endzhakunyana nsuku wu n’okisiwile kutani wu xavisiwa.
Hambileswi a hi tshama hi khomekile hi xiyimiso xa ntirho xa ntlhanu wa masiku ni hafu, a hi va kona evutirhelini bya Vukreste hi mahelo-vhiki. Siku rin’wana, hi khomiwile hi ri 16 kutani hi pfaleriwa ekhotsweni eBrooklyn. Hikwalaho ka yini? Phela, emasikwini wolawo a hi langutiwa ku fana ni vukhongeri bya mavunwa. Kutani a hi rhwala swinavetisi leswi eka tlhelo lerin’wana a swi hlayekisa xileswi “Vukhongeri I Ntlhamu Ni Bindzu” swi tlhela swi ku “Tirhela Xikwembu Na Kreste Hosi.” Hi khomiwile hikwalaho ko rhwala swinavetisi leswi, kambe Hayden Covington gqweta ra Sosayiti ya Watch Tower, u hi humesile hi beyili. Enkarhini wolowo milandzu yo tala leyi katsaka ntshunxeko wa vukhongeri a yi ri karhi yi lwiwa emahlweni ka Huvo leyi Tlakukeke ya United States, naswona a swi nyanyula ku va eBethele ni ku titwela hi wexe swiviko swa mayelana ni ku hlula ka hina.
Hi ku famba ka nkarhi ndzi averiwe ku tirha emintirhweni leyi lavaka ntokoto wa mina wo penda. Exihlaleni xa Staten, eka yin’wana ya tindlu ta ntlhanu ta vuhaxi ta le Doroba-nkulu ra New York, hi ve ni xitichi xa hina xa xiya-ni-moya xa WBBR. Swihondzo swo koka magandlati swa xitichi xa xiya-ni-moya a swi tlula 60 wa timitara ku ya ehenhla, naswona a swi ri ni swikatsa swinharhu swa tiwayere. A ndzi tshame ehenhla ka xitshamo xo leha 90 wa tisentimitara xi anama 20 wa tisentimitara loko mutirhi-kulorhi a ri karhi a ndzi tlakusela ehenhla. Loko ndzi tshamile exitshan’wini xexo lexitsongo le henhla, a ndzi kota ku penda tiwayere ni swihondzo. Van’wana va ndzi vutisile loko hi nga khongelanga swinene leswaku hi sirheleleka loko hi ri karhi hi tirha ntirho wolowo!
Ntirho wa hi ximumu lowu ndzi nga ta ka ndzi nga wu rivali a wu ri wo hlantswa mafasitere ni ku penda tinsimbhi ta mafasitere ya le muakweni wa fektri. A hi wu vitana nkarhi wa hina wo wisa wa ximumu. A hi ri karhi hi tlakusela tshala ra hina ra timhandze leri nga ni tintambhu, hi ri karhi hi tikoka hi ya ehenhla ni le hansi emuakweni lowu nga ni nhungu wa swithezi.
Ndyangu Lowu Seketelaka
Tatana u love hi 1932, kutani ndzi tivutisile loko ndzi fanele ku muka leswaku ndzi ya khathalela Manana. Kutani siku rin’wana ku nga si fika nkarhi wa swakudya swa ninhlikanhi, ndzi veke xiphephana endhawini leyi ku tshamaka nhloko ya tafula, laha Makwerhu Rutherford, muungameri wa Sosayiti a a tshama kona. Eka xiphephana lexi ndzi kombele ku vulavula na yena. Hi ku vona ku khumbeka ka mina ni ku tiva leswaku a ndzi ri ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava ha tshamaka ekaya, u vutisile, “Xana wa swi lava ku tshama eBethele u endla ntirho wa Hosi?”
Ndzi hlamurile ndzi ku, “Kavula ndza swi lava.”
Kutani u ringanyete leswaku ndzi tsalela Manana ndzi twa loko ku ri hi ku a ta pfumelelana ni xiboho xa mina xo lava ku tshama. Ndzi endle tano, kutani u ndzi hlamurile a phofula ku pfumelelana ni xiboho xa mina hilaha ku heleleke. Ndzi ti tlangele swinene tintswalo ni xitsundzuxo xa Makwerhu Rutherford.
Eka malembe ya mina yo tala ndzi ri eBethele, nkarhi na nkarhi a ndzi tsalela vandyangu wa ka hina ndzi va khutaza ku tirhela Yehovha, hilaha Manana a ndzi khutazeke ha kona. Manana u love hi July 1937. Wa nga vona xikhutazo lexi a veke xona endyangwini wa ka hina! Ko va makwerhu wa xinuna lonkulu na makwerhu wa xisati lonkulu, Paul na Esther, na Lois makwerhu wa xisati lontsongo lava nga vangiki Timbhoni. Hambiswiritano, Paul a wu tsakela ntirho wa hina naswona u nyikele hi nhundzu yo tala leyi hi yi tirhiseke ku aka Holo ya hina ya Mfumo yo sungula.
Hi 1936 makwerhu lontsongo wa xisati Eva u ve phayona, kumbe muchumayeri wa nkarhi hinkwawo. Hi lembe rero u tekane na Ralph Thomas, naswona hi 1939 va averiwe entirhweni wo famba-famba leswaku va pfuna mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha. Endzhakunyana va ye eMexico, laha va heteke malembe ya 25 va ri karhi va pfuna entirhweni wa Mfumo.
Hi 1939 vamakwerhu va xisati lavatsongo Alice na Frances na vona va teke ntirho wa vuphayona. Wa nga vona ntsako lowu a ndzi ri na wona loko ndzi vona Alice a tirha endzawulweni ya mintirho entsombanweni wa le St. Louis hi 1941 a ri karhi a kombisa matirhiselo ya xitirho xa gramafoni leyi ndzi pfuneteke eku yi endleni! Hambileswi Alice minkarhi yin’wana a boheka ku kavanyeta ntirho wa yena wa vuphayona hikwalaho ka vutihlamuleri bya ndyangu, malembe hinkwawo lawa a ma heteke entirhweni wa nkarhi hinkwawo i 40. Frances u ye eXikolweni xa Bibele xa Gilead xa Watchtower hi 1944 naswona u ve murhumiwa swa xinkarhana le Puerto Rico.
Vamakwerhu lavatsongo va xinuna vambirhi endyangwini wa ka hina, ku nga Joel na Elwood, va ve maphayona eMontana eku sunguleni ka va-1940. Joel u tshame a ri Mbhoni leyi tshembekeke naswona sweswi i nandza wa vutirheli. Elwood u ndzi joyinile eBethele hi 1944, leswi tiseke ntsako lowukulu embilwini ya mina. Loko ndzi suka ekaya a a ri hansi ka malembe ya ntlhanu hi vukhale. Hilaha swi hlamuseriweke ha kona eku sunguleni, hi tirhe swin’we emuakweni wa fektri, hi tsala mfungho lowu nge, “Hlaya Rito Ra Xikwembu Bibele Yo Kwetsima Siku Na Siku.” Nkarhi na nkarhi ndzi tivutise leswaku i vanhu vangani lava voneke mfungho lowu hi malembe yo tala lava khutaziweke ku hlaya Tibibele ta vona.
Elwood u tirhe eBethele ku fikela hi 1956 loko a tekane na Emma Flyte. Hi malembe yo tala Elwood na Emma va tirhe swin’we entirhweni wa nkarhi hinkwawo, va tirhe nkarhinyana le Kenya eAfrika, swin’we ni le Spain. Elwood u hlaseriwe hi khensa kutani a fela le Spain hi 1978. Emma u tshame kwale Spain entirhweni wa vuphayona ku fikela namuntlha.
Vukati Ni Ndyangu
Hi September 1953, ndzi sukile eBethele leswaku ndzi ya tekana na Alice Rivera, loyi a ri phayona eVandlheni leri a ndzi hlanganyela eka rona ra eBrooklyn Center. Ndzi byele Alice leswaku ndzi ni ntshembo wa le tilweni, kambe u hambete a tsakela ku tekana na mina.—Vafilipiya 3:14.
Endzhaku ko tshama malembe ya 23 eBethele, ku sungula ntirho wo tihanyisa wa ku penda leswaku ndzi ta tihlayisa ni ku hlayisa Alice entirhweni wa vuphayona a ku ri ku hundzuka lokukulu. Nkarhi hinkwawo Alice a seketela, hambileswi hikwalaho ka swiphiqo swa rihanyo a bohekeke ku tshika ku phayona. Hi 1954, a hi langutele n’wana wa hina wa mativula. Hambileswi ku veleka ku nga fambangiki kahle, n’wana wa hina wa mufana John, a a ri kahle. Alice u lahlekeriwe hi ngati yo tala hi nkarhi wa vuhandzuri lerova madokodela a ma nga anakanyi leswaku a nga hanya. Nkarhi wun’wana ya tsandzeke ni ku hlamusela mabelo ya mbilu. Kambe u pfukile vusiku byebyo naswona hi ku famba ka nkarhi u hlakarherile.
Malembe ma nga ri mangani endzhakunyana, loko tata wa Alice a tava a lovile, hi tlhele hi rhurhela eLong Island leswaku hi ya tshama na mana wakwe. Tanihileswi a hi nga ri na movha, a ndzi hamba ndzi famba hi milenge kumbe ndzi tirhisa bazi ni xitimela xa le hansi ka misava. Hi ndlela yoleyo a ndzi swi kota ku hambeta ni ntirho wa vuphayona ni ku hlayisa ndyangu wa mina. Mintsako ya le vutirhelini bya nkarhi hinkwawo yi tlula magandzelo hinkwawo. Ku pfuna vanhu—vo kota Joe Natale, loyi a tshikeke ntirho-vutomi wa yena lowu hakelaka wa besibolo leswaku a va Mbhoni—hi wun’wana wa minkateko yo tala leyi ndzi veke na yona.
Hi 1967, hikwalaho ka leswi swiyimo a swi ya swi nyanya ku biha endhawini ya New York, ndzi anakanye ku teka Alice na John hi tlhelela etikweni ra rikwerhu ra Ellensburg leswaku hi ya tshama kona. Sweswi ndzi kuma swi hakela ku vona vatukulu ni vatukulu-xinguwe va manana lavo tala swonghasi va ri karhi va hlanganyela evutirhelini bya nkarhi hinkwawo. Van’wana va tirha na le Bethele. John ni nghamu yakwe swin’we ni vana va vona na vona va tirhela Yehovha hi ku tshembeka.
Lexi twisaka ku vava, hi 1989 ndzi feriwe hi nsati wa mina la rhandzekaka Alice. Ku tshama ndzi khomekile evutirhelini bya nkarhi hinkwawo swi ndzi pfune ku tiyiselela ku lahlekeriwa koloko. Mina ni makwerhu wa mina wa xisati Alice hi tiphina hi ku phayona swin’we. Vona ndlela leyi swi tsakisaka ha yona ku tlhela hi tshama endyangwini wun’we ni ku tikuma hi khomekile entirhweni lowu wa nkoka swinene!
Hi ximun’wana xa 1994, ndzi endzele Bethele ro sungula endzhaku ka kwalomu ka malembe ya 25. Wa nga vona ndlela leyi a swi tsakisa ha yona ku vona makume ya lava ndzi tirheke na vona ku tlula malembe ya 40 lama hundzeke! Loko ndzi ya eBethele hi 1930, a ko va na 250 ntsena wa lava a va ri kona endyangwini, kambe namuntlha ndyangu wa Bethele le Brooklyn wu ni vanhu vo tlula 3 500!
Ku Tiyisiwa Hi Swakudya Swa Moya
Hi mahlamba-ndlopfu ndzi hamba ndzi famba ndzi lulama ni Nambu wa Yakima lowu nga ekusuhi ni kaya ra hina. Loko ndzi ri kwalaho ndzi kota ku vona vukulu bya Ntshava ya Rainier leyi funengetiweke hi gamboko, leyi tlakukeke ku tlula 4 300 wa timitara empfhukeni. Swiharhi swa nhova swi tele. Minkarhi yin’wana ndzi vona xiharhi lexi fanaka na mhofu, naswona ndzi tshame ndzi vona xiharhi lexi va nge i elk.
Eminkarhini leyi yo hola, leyi ndzi vaka ndzi ri ndzexe, ndzi kota ku anakanyisisa hi malunghiselelo ya Yehovha lama hlamarisaka. Ndzi khongela ndzi kombela matimba leswaku ndzi hambeta ndzi tirhela Xikwembu xa hina, Yehovha hi ku tshembeka. Nakambe ndzi rhandza ku yimbelela loko ndzi ri karhi ndzi famba, ngopfu-ngopfu risimu leri nge “Ku Tsakisa Mbilu Ya Yehovha,” leri marito ya rona ma nge: “Yehovha ha tinyiketa, leswaku hi ku tirhela. Hi ni xiphemu xo tirha leswaku hi ku tsakisa.”
Ndza tsaka hikuva ndzi hlawule ntirho lowu tsakisaka mbilu ya Yehovha. Ndzi khongelela leswaku ndzi hambeta ndzi tirha ntirho lowu ku kondza ndzi amukela hakelo ya le tilweni leyi tshembisiweke. Ku navela ka mina hi leswaku onge rungula leri ri nga susumetela ni van’wana leswaku va tirhisa vutomi bya vona ‘va tirhela swakudya leswi nga boriki.’—Yohane 6:27.
[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]
Elwood a ri eku tsaleni ka mfungho lowu nge “HLAYA RITO RA XIKWEMBU BIBELE LEYO KWETSIMA SIKU NA SIKU”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Ndzi ri na Grant Suiter na John Kurzen, hi ri karhi hi kombisa matirhiselo ya gramafoni leyintshwa entsombanweni hi 1940
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Hi 1944 hina lava a hi ri entiyisweni a hi ri evutirhelini bya nkarhi hinkwawo: David, Alice, Joel, Eva, Elwood, na Frances
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Tindzisana ta mina leta ha hanyaka, ku suka eximatsini: Alice, Eva, Joel, David, na Frances