Ku Endla Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo Wu Va Ntirho-Vutomi

HI KU VULA KA MAX LARSON

HI 1910 mana wa mina, loyi vatswari va yena ha vambirhi va feke, u suke eDenmark ivi a khandziya xikepe a ya eUnited States. A a ri na malembe ya 18 ntsena, a a nga xi vulavuli Xinghezi naswona a nga tivi munhu na un’we etikweni rero.

Loko a fika eNew York City, u khandziye xitimele lexi yaka eDakota Dzonga, riendzo leri tlulaka tikhilomitara ta 2 400. Le Dakota Dzonga, laha a ku ri ni ndhawu ya Vadenmark, u hlangane ni wanuna loyi a a ta va tata wa mina. Va tekanile hi September 20, 1911.

Eku sunguleni ka 1913 Tatana u tifambele a ri yexe hi xigolonyana lexi pfalekeke ku ya lava xitandi endhawini leyi kumekaka eMontana. Kwalaho u ake yindlu ya timhandzi ya kamara rin’we. Loko yi herile hi ximumu, mana wa mina u tile hi xitimele ku ta va na yena, kun’we na Norman makwerhu wa mina loyi a a ri na tinhweti ti nga ri tingani hi vukhale.

Malembe mambirhi endzhakunyana n’wana wa vumbirhi a a ri endleleni. Hi laha ndzi vuleke ha kona hi ku tlanga, ndzi “pfune” Manana ku fulela lwangu, tanihi leswi sweswo a ku ri leswi a a swi endla eka xiengetelo xa yindlu siku ra le emahlweni ka ku tswariwa ka mina. Siku leri tlhandlamaka, April 29, 1915, loko Tatana a nghena a huma emasin’wini ku ta dya swakudya swa na nhlikanhi, Manana u te: “Ndzi ehleketa leswaku hi ta va ni n’wana.” Ndzhenga wolowo ndzi tswariwile. Kambe ni madyambu, loko Tatana a vuya ekaya nakambe, Manana a a pfukile naswona a a n’wi lunghisele swakudya swa ni madyambu!

Malembe manharhu endzhakunyana makwerhu wa xisati Jean u tswariwile endhawini leyi fanaka. Lembe leri landzelaka ndyangu wa ka hina wu rhurhele evuxeni bya Montana, laha Tatana a hirheke purasi. Hi 1921 makwerhu wa mina wa xisati wa vumbirhi, Laverna, u tswariwile naswona hina vana va mune hi kulele etimbaleni leti pfulekeke ta Montana.

Ku Vumbeka Ka Vutomi Bya Mina

Vatswari va mina a va ri Malutere naswona Sonto yin’wana ni yin’wana ha tsevu ka hina a hi ya ekerekeni. Kambe hi ku hatlisa muakelani, Xichudeni xa Bibele xa Matiko Hinkwawo, hi laha Timbhoni ta Yehova a ti vitaniwa ha kona hi nkarhi wolowo, xi sungule ku endzela Manana ivi xi dyondza Bibele na yena. Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani, Manana u amukele ntiyiso wa Bibele lowu a a wu dyondza kutani hi 1925 u khuvuriwile laha tihanci ti nwaka kona mati. Tatana hambi ku ri hina vana a hi ri amukelanga ripfumelo lerintshwa ra yena, kambe hinkwerhu ka hina a hi tsakile ku tshika ku ya eKerekeni ya Lutere. Manana minkarhi hinkwayo a hi byela leswi: “A mi swi lavi ku tirhela Yehova, kambe mi nga tshuki mi tlula milawu yakwe.” Xitsundzuxo lexi xi hi sirhelele ku nghena ekhombyeni.

Ndyangu wa hina wa vanhu va tsevu a wu rima ndhawu ya tihekitara ta 320 hi tihanci ta 14 ni teretere yin’we. A hi nga ri na gezi kumbe tiphayiphi ta mati ta le ndlwini kutani mati ya hina hinkwawo a hi ma ka exihlobyeni lexi nga ekule hi tikhilomitara ta mune. Leswi a ku ri ni dyandza eku sunguleni ka va-1930 ni ku tsandzeka ku tshovela hi malembe ya mune, hi kunguhate ku rhurhela eWashington State. Loko hi lunghiselela ku rhurha, a hi lava ku yisa nhundzu yin’wana ya purasi ni ya ndyangu ku suka eMontana yi ya eWashington. Kutani xiavelo xa mina a ku ri ku famba ni xitimele ivi ndzi nyika tihanci ta hina swakudya ni mati endleleni loko xi yima. Endzhaku ka masiku ya tsevu, eku heteleleni ndzi fikile eribuweni ra le vupela-dyambu ka Washington.

Kwalaho ndzi pfune Tatana ku sungula ni ku tirhisa purasi ra masi. Endzhaku ka kwalomu ka lembe, loko ndzi ri na malembe ya 20, ndzi ringetile hi ndzexe, ndzi fambisa tilori ta nhundzu etintshaveni nakambe ndzi heta tin’hweti ta tsevu eAlaska tanihi muendli wa swikepe. Hi 1938 mina na makwerhu wa xisati Jean a hi ri na mintirho eSeattle kutani a hi tshama endlwini ya byatso eLake Union. Eka ximumu xexo, Manana, loyi a a tshama ekule kwalomu ka tikhilomitara ta 80, u ye entsombanweni wa lembe na lembe wa Timbhoni ta Yehova eSeattle. Tanihi leswi rivala ra ntsombano a ri ri ekusuhi ni yindlu ya hina ya byatso loko u famba hi milenge, hi n’wi rhambe leswaku a ta tshama na hina. U tile, naswona hi pfumerile ku ya entsombanweni.

Ku Ehleketa Hi Ntirho-Vutomi Wa Mina

Hi mugqivela ni madyambu, Joseph F. Rutherford, muungameri wa Watch Tower Bible and Tract Society hi nkarhi wolowo, u vulavule ehenhleni ka nhloko-mhaka leyi nge “Varhandzi Va Vululami.” Nkulumo ya yena a yi vulavula hi vutirheli bya nkarhi hinkwawo kumbe ntirho wa vuphayona. Endzhakunyana Bill Griffith, loyi a a tshame ekusuhi na mina u te: “Max, hi sweswo. A hi teke vuphayona!”

“Swi lulamile,” ndzi hlamurile. “A hi byi teke.”

“Wa ndzi vungunya, a swi tano?” Bill u vutisile.

“E-e,” ndzi hlamurile. “Endzhaku ko twa nkulumo yoleyo, ndzi khorwisekile leswaku i xilo lexinene xo xi endla.”

“Kambe a wu si va muhuweleri. A wu khuvuriwanga.”

“I ntiyiso, kambe va ha ku endla xitiviso leswaku ku ta va ni nkhuvulo mundzuku. Ndzi ta khuvuriwa hi nkarhi wolowo.”

Kutani ke, hi ku nyanyuka, hi ye eka Ndzawulo Ya Ntirho Wa Nsimu ku ya kuma swikombelo swa hina swa vuphayona. Kwalaho hi kume Makwerhu Van Amburgh, mutshama-xitulu wa ndzawulo ya timali ya Sosayiti. Loko hi n’wi byele leswi a hi swi endla, u hi tekele etlhelo ivi a vulavula na hina tanihi tatana. U te: “Sweswi mi nga endli leswi onge i ku ringeta kumbe ntlangu, mi endla xilo lexinene, kambe endlani leswi onge hi loko a ku ri ntirho-vutomi wa vutomi bya n’wina hinkwabyo.” Naswona xitsundzuxo xexo hi minkarhi hinkwayo xi ndzi pfunile swinene. Kutani hi helekete swikombelo swa hina naswona siku leri tlhandlamaka, June 5, 1938, ndzi khuvuriwile.

Xiavelo Xo Sungula Xa Vuphayona

Siku leri tlhandlamaka, hi Musumbunuku, ndzi tivise muthori wa mina leswaku ndzi tshika ntirho leswaku ndzi ta va mutirheli. Ndzi hete vhiki rero ro sungula ndzi endla dyondzo ya vukheta ya buku ya Sosayiti leyi a ya ha ku huma, leyi nga ni xihloko lexi nge Enemies, ivi ndzi hlanganyela minhlangano hinkwayo. Hi vhiki ra vumbirhi ndzi dyondze buku leyi landzelaka leyintshwa, Riches. Kutani hi vhiki ra vunharhu, ndzi amukele xiavelo xa mina xa vuphayona, laha a ku ri eRaymond, Washington.

Kwalaho, mina na Bill hi kume ntlawa wa vanhu va 27 wu khoma minhlangano ekaya ra un’wana wa Timbhoni. Swiletelo swa hina a ku ri ku fambisa minhlangano hinkwayo ni ku pfuna vahuweleri ni ku va letela leswaku va fambisa tidyondzo ta Bibele, lowu a wu ri ntirho lowuntshwa hi nkarhi wolowo.

Eka Nhlangano Wa Ntirho wo sungula, hi Ravumune, ndzi vutise nandza la pfunetaka, hi laha mulanguteri la ungamelaka a a vitaniwa ha kona hi nkarhi wolowo, ku famba na mina eka madyambu lama landzelaka leswaku hi ringeta ku sungula dyondzo ya Bibele. U vule leswaku u khomekile. Kutani mina na Bill hi fambe hi ri hexe. Loko hi vuya, hi yimisiwile emahandzeni ku pfumelela Vuthu ra Amerika leri machaka leswaku ri hundza. Lexi hi hlamariseke, murhangeri wa lava machaka a a ri nandza la pfunetaka.

Hi Sonto yoleyo yo sungula, ndzi sungule dyondzo ya mina yo sungula ya le kaya ya Bibele ni wanuna. Endzhakunyana, ndzi fambise Dyondzo ya mina yo sungula ya bandlha ya Xihondzo xo Rindza. Eka swilo hinkwaswo, a ku ri nkandziyiso wa June 1, 1938, lowu tiviseke mafambiselo ya le tilweni exikarhi ka mabandlha. Eka va 27 lava hlanganeke, i vanharhu ntsena lava amukeleke lunghiselelo leri lerintshwa ra le tilweni.

Ndyangu Wa Maphayona

Hi xihatla endzhaku ka loko ndzi sungule ku phayona, makwerhu wa mina wa xisati ni wa xinuna, Norman, na vona va teke vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Norman ni nsati wakwe va xavise purasi ra vona, va xava golonyi leyi kokiwaka ya timitara ta 3,7 kutani va ya chumayela na Joan, xinhwanyetana xa vona xa malembe manharhu hi vukhale. Kambe loko va tirha eRaymond hi 1941, Norman u ndzi tsalele leswaku vanhu va 24 lava aleke lunghiselelo ra le tilweni va sukile ivi va joyina ntlawa wa vagwinehi. Hambi swi ri tano, dyondzo ya Bibele ya mina yo sungula hi nkarhi wolowo a yi ri nandza la pfunetaka!

N’wana wa wanhwana wa Norman, Joan ni nuna wakwe, Maurice O’Callaghan, sweswi va le ka lembe ra vona ra vu-24 ra ku endzela mabandla entirhweni wa xifundza. Makwerhu wa mina wa xisati lontsongo, Laverna, u ve kona eka ntlawa wa vu-12 wa xikolo xa vurhumiwa xa Gilead hi 1949 kutani a averiwa eItaly. Ku humelela ko sungula ka ntirho wa vurhumiwa kwalaho ku vange leswaku a yisiwa eSwitzerland, laha a ha tshamaka kona ni nuna wakwe.

Ku Navela Ntirho Lowu Ndlandlamuxiweke

Endzhaku ko tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo ku ringana tinh’weti timbirhi, ndzi averiwe ntirho wa vuphayona byo hlawuleka. Loyi a hi joyineke mina na Bill nkarhi wolowo a ku ri Warren Henschel, hosi ya Milton Henschel. Milton sweswi i xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehova.

A ku ri n’hweti yo sungula ya vuphayona byo hlawuleka loko ndzi endzele Albert Hoffman eka madyambu man’wana. A a ri mulanguteri wa xifundza kumbe la famba-fambaka naswona a a tshama egolonyini leyi kokiwaka ni nsati wakwe, Zola, ku tsemakanya xitarata ku suka eHolweni ya Mfumo. Hi nkarhi wa malembe wolawo ya Ntshikilelo, hakanyingi a hi cincisa tibuku hi swakudya. Siku rero a ndzi cincise hi bakiti lerikulu ra mapyere, kutani ndzi endzela Makwerhu Hoffman ivi ndzi n’wi vutisa loko a ta swi tsakela ku pambula. A a tsakile swinene ivi a ndzi rhambela ku nghena.

A ku ri kwalomu ka awara ya kaye loko a ya emahlweni a ndzi byela mayelana ni Yindlu ya Bibele (sweswi yi vitaniwaka Bethele), yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehova eBrooklyn, New York. Eku heteleleni, nsati wakwe u te: “Xana ma swi tiva leswaku i nkarhi muni ke? I 4:30.” Hi vulavule vusiku hinkwabyo! Loko ndzi nga si etlela ekamareni ra Holo ya Mfumo, ndzi tsale papila ndzi endla xikombelo xo ya eBethele kutani ndzi famba hi ku hatlisa ivi ndzi rhumela xikombelo xa mina.

Siku rin’wana ni rin’wana ndzi yise mhaka leyi eka Yehova hi xikhongelo kutani tin’hweti tinharhu endzhakunyana ndzi tsakile loko ndzi amukela papila ra mina leri ndzi rhambelaka ku ya eBethele ya le Brooklyn. Loko ndzi lunghiselela riendzo, ndzi nyike makwerhu wa mina Jean movha wa mina, loyi hi nkarhi wolowo na yena a a ri phayona leri hlawulekeke. Ku ringana masiku ya tsevu ni vusiku bya tsevu, ndzi khandziye bazi ndzi hundza mabubutsa mambirhi eMontana ni le Dakota ivi eku heteleleni ndzi fika eDoroba-nkulu ra New York, hi January 14, 1939.

Ntirho Wa Le Bethele

Ndzi amukeriwe hi Grant Suiter nandza wa le Bethele, ivi ndzi rhumeriwa efektri ku ya titivisa eka Nathan Knorr, nandza wa le fektri. Xiavelo xa mina xo sungula a ku ri ku boha mabokisi ya tibuku eka Ndzawulo Ya Ku Rhumela. Hi vhiki ra vumbirhi, ndzi averiwe endhawini ya muchini wo kandziyisa. Makwerhu Knorr u te: “Loko wo dyondza ku tirhisa muchini lowu hi tin’hweti ta tsevu, u nga va mufambisi wa wona, tanihi leswi mufambisi wa wona a nga ta yisiwa eka muchini lowuntshwa.” Ndzi dyondzile ivi ndzi tsakela ku tirhisa muchini wolowo swinene.

Endzhaku ka lembe ni hafu endhawini ya muchini, makwerhu Knorr u tile eka muchini siku rin’wana ivi a ku: “Max, xana u nga swi tsakela ku tirha ehofisini ke?”

“Makwerhu Knorr, wolowo i ntirho wo hetelela lowu ndzi nga wu hlawulaka. Kambe loko ku ri xiavelo xa mina, ndzi ta wu endla wo sungula.”

“U ndzi endzela ehofisini hi Musumbunuko ni mixo,” u hlamurile.

Ndzi ve kwalaho ku ta fikela sweswi. Xo sungula, ndzi tirhe tanihi mupfuni wa makwerhu Knorr kutani loko makwerhu Rutherford a file hi January 8, 1942, makwerhu Knorr u ve muungameri ivi ndzi hlawuriwa tanihi mulanguteri wa fektri. A ndzi ri ni malembe ya 26 hi vukhale naswona a ndzi ri ni malembe manharhu ntsena ya ntokoto wa le Bethele. Kutani ndzi sungule ku twa ndzhwalo wo tika wa vutihlamuleri.

Hambi swi ri tano, valanguteri lava totiweke va tindzawulo to hambana-hambana ta fektri a va ri mpfuno wa rirhandzu eka mina. Langutelo ra vona ra ku titsongahata, ra ku pfuna ri entise swinene rirhandzu ni ku tlangela ka mina vanhu vo tano. Xihlovo xa mina lexikulu xa mpfuno ni ndzetelo a ku ri Makwerhu Knorr. Ku tlula malembe ya 35, ku fikela eku feni kakwe hi 1977, ndzi ve ni lunghelo ro tirha na yena emintirhweni ya migingiriko ya ku kandziyisa ni ntirho wa ku aka wa Sosayiti. A a ri ni vuswikoti lebyi xiyekaka bya vulanguteri naswona u ndzi pfune swinene ku hetisisa xiavelo xa mina.

Emahlweni Ka Vatirhela-mfumo Va Hulumendhe

Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, a ku ri ni ku kayivela lokukulu ka switirho leswi a swi laveka ku hetisisa ntirho wa hina wa ku kandziyisa. Hikwalaho, ndzi endle maendzo yo hlayanyana yo ya eWashington, D.C., ku ya vonana ni War Production Boards ni tihuvo ta Senate. Ndzi kombele maphepha ni mimphakelo yin’wana eka vona, naswona Yehova u ma katekisile swinene matshalatshala lawa.

Eka xiendlakalo xin’wana ndzi endle xikombelo xa mina hi ku kombisa matluka yo hambana-hambana eka maphepha-hungu lama dumeke lama kombisaka swilo leswi nga ha laviwiki. Loko ndzi kombetela eka tluka hinkwaro ra ku navetisa xiphutseri eka phepha-hungu lerikulu ra le New York, ndzi te: “Mpimo wa phepha leri tirhisiweke eka xinavetisi lexi eka nkandziyiso wun’wana wa Sonto wu ringana ni ntsengo wa phepha leri engetelekeke leri hi ri kombelaka lembe hinkwaro.”

“U yi veke kahle yinhla ya wena,” ku hlamule un’wana wa vachaviseki. Hikwalaho ka mikateko ya Yehova eka maendzo lawa, a hi kalanga hi boheka ku yimisa michini ya hina hikwalaho ko pfumala maphepha kumbe mimphakelo yin’wana. Kavula, a hi nga lavi mimphakelo leyikulu ya maphepha ku fana ni namutlha.

Miako Ya Fektri Leyi Kurisiweke

Malembe ya khume-mbirhi ndzi nga si ta eBethele, Sosayiti yi ake hofisi ya yona yo sungula ya swithezi swa nhungu e117 Adams Street leyi hlanganisaka hafu yin’we xa buloko ya doroba-nkulu. Kambe hi 1949 ku laveke leswaku ku akiwa muako wa fektri ni hofisi wa swithezi swa kaye eka hafu leyi saleke ya buloko ya doroba-nkulu. Leswi swi tate buloko yin’we hi fektri yin’we leyikulu ya kwalomu ka swikwere-mitara swa 15 000 swa ndhawu ya le hansi.

A ku ri hi nkarhi wolowo loko ndzi averiwe ku langutela ntirho wa ku aka wa Sosayiti laha eyindlu-nkulu. EBrooklyn hi nkarhi wolowo a hi ri na muako wun’we ntsena wa mintirho ya hofisi ni fektri ni muako wun’we wo tshama eka wona. Kambe sweswi, malembe ya 40 endzhanyana, hi na ku tlula miako ya 10 ya mintirho ya fektri ni hofisi ni miako ya 20 yo tshama eka yona laha eBrooklyn ntsena!

Eku sunguleni ka va-1950, hi ringete ku kuma muako lowu nga entsungeni ka xitarata ku ya en’walungwini wa muako wa hina lowu nga e117 Adams Street, kambe n’wini wa wona a nga xi amukelanga xikombelo xa hina. Entiyisweni, a nga lavanga ku vulavurisana ko karhi, tanihi leswi a voneke leswaku Sosayiti a yi ta hakela nxavo wa yena wa le henhla. Kutani hi yise nyingiso wa hina eka xitarata xa le vuxeni bya fektri ya hina ya le Adams Street, entsungeni wa Pearl Street. Leyi a ku ri ndhawu leyi nga ni tindhawu leti hambaneke ta nhungu. Vini va tona a ku fanele ku vulavuriwa na vona ha un’we-un’we, kambe Yehova u pfule ndlela yo kuma miako hinkwayo ya nhungu hi nkarhi wo ringana lembe rin’we hi nxavo wa avhareji ya kwalomu ka $97 (R270) hi xikweremitara ntsena!

Eka ndhawu leyi Sosayiti yi ake muako wa yona wa fektri wa swithezi swa 13 e77 Sands Street hi 1955 na 1956. Leyi a ku ri fektri ya hina ya vumbirhi naswona a yi tlula ndhawu ya hina yi andzisiwe kambirhi yi va 33 000 wa swikwere-mitara. Hambi swi ri tano, leswi nhlengeletano a yi kula hi xihatla, swi xiyiwile leswaku ku nga ri khale hi ta lava ndhawu leyi engetelekeke. Kutani hi 1958 hi xave fektri leyi nga kona sweswi ekhonweni ya Prospect na Pearl ivi hi sungula ku yi tirhisela ku veka nhundzu.

Sweswi ndhawu yin’we ntsena leyi saleke leyi a hi ta yi hlanganisa hi miako ya hina hi mabuloho ya le henhla ka switarata a ku ri leyi nga en’walungwini leyi eku sunguleni hi ringeteke ku yi xava. Hi swi xiyile leswaku n’wini wa yona kumbexana wa ha ta lava ku ringeta ku kuma nxavo wa yena lowu tlakukeke ku tlula mpimo loko Sosayiti ya Watchtower yo ringeta ku yi xava. Kutani hi kombele un’wana eka bindzu ro xavisa ndhawu leswaku a ringeta ku yi xava. U endle nxavo lowu a wu ri ehansi swinene ni lowu a hi tiyimiserile ku wu hakela. Handle ko kanakana, n’wini wa yona a hlundzukile swinene loko a twe leswaku endzhakunyana ndhawu yoleyo yi nyikiwe Sosayiti ya Watchtower.

Hi 1966 na 1967, hi ake fektri ya swithezi swa khume eka ndhawu ya swikwere-mitara swa 21 000. Kutani a hi ri ni tibuloko ta mune ta doroba ta miako ya fektri—hinkwato ti hlanganisiwe hi mabuloho ya le henhla ka switarata. Endzhakunyana, hi 1983 na 1986, hi xave miako mimbirhi ya fektri entsungeni wa switara ku ya edzongeni, laha eka yona hi koteke ku aka buloho ra timitara ta 49 hi ku leha leri hlanganisaka miako leyi ni tifektri ta hina letin’wana ta mune. Tifektri leti ta tsevu leti hlanganisiweke ti na swikwere-mitara swa 95 000 kumbe ndhawu ya tihektara ta kaye. Hi 1983 nakambe hi xave muako lowukulu wa swikwere-mitara swa 93 000 eFurman Street, emuakweni lowu nga ehenhla ka mati, tibuloko ti nga ri tingani ku ya kona, laha miako ya hina ya ku rhumela yi nga kona sweswi.

Ku Kuma Muako Wa Hofisi

Ntokoto wun’wana lowu tsakisaka eku tirhisaneni ka mina ni vaxavisi va tindhawu a ku ri muako wa Squibb wa Vaendli va Mirhi ya Swidzidzirisi lowu nga ni miako ya khume leyi hlanganeke. Endzhaku ka ku xava ka hina, mune wa leyi yi mbindzimuxiwile naswona muako lowuntswa wu hlanganisiwe ni wun’wana lowu nga kona ku vumba 25 Columbia Heights, yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya sweswi ya Sosayiti ya Watch Tower. Leyi hi yona ndlela leyi ku xaviwa ka muako lowu ku endliweke ha yona.

Hi 1969 a ha ha ri karhi hi langutela ku tlhela hi ndlandlamuxa miako ya hina ya ku kandziyisa. Kambe ikhonomi ya bindzu a yi ri kahle, kutani ke, loko ndzi ri karhi ndzi endzela n’wini un’wana ni un’wana wa ndhawu, a ku ri hava ni un’we la tsakelaka ku xavisa.

Hi nkarhi lowu, ndzi teke riendzo ndzi ya eCarolina N’walungu, laha feme ya maphepha leyi yi hi phakelaka maphepha ya hina ya Bibele yi nga kona. Kwalaho ndzi byele un’wana wa vatirhi hi xilaveko xa hina xa ndhawu eBrooklyn. Hi xiwelo makwavo wa wanuna loyi a a ri munghana wa xiviri wa un’wana wa vini va miako leyikulu ya Squibb. U endle matshalatshala lama lavekaka kutani a ndzi byela leswaku loko ndzi tlhelela eBrooklyn, ndzi fanele ndzi ya eka wanuna loyi.

Loko ndzi yile, wanuna loyi u pfumerile leswaku Squibb a yi anakanya ku xavisa miako ya yona eBrooklyn kutani yi rhurha edorobeni hi ku famba ka nkarhi. U vule leswaku loko va lunghekile, u ta hi vitana kutani hi nga vulavula hi nxavo. Endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana riqingho ri fikile naswona ndzi byeriwile leswaku a va lunghekile ku xavisa ni leswaku hi fanele ku ta ehofisini ya vona siku leri tlhandlamaka.

Mina na makwerhu Knorr hi vulavurile ivi hi kunguhata leswaku i nxavo wo tanihi kwihi lowu hi anakanyaka leswaku hi nga wu hakela. Enhlanganweni hi siku leri tlhandlamaka, hi byeriwe leswaku nxavo wu nga ha cinca. Va te: “Hi lava timiliyoni tinharhu ta tidolara emandleni.” Hi ringete ku languteka hi nga hlamalanga, hikuva yoleyo a yi ri ehansi swinene eka leyi a hi tiyimisele ku yi hakela. Handle ko kanakana, hi xave hi xihatla. Hi nkarhi wolowo, a ha ha ku heta ku aka fektri ya hina leyintshwa ya 11 wa timiliyoni ta tirhandi, kambe loko vanhu va Hosi va twe swilaveko swa hina leswi engetelekeke swa timali, timali ti kumekile hi xihatla.

Miako Ya Ku Tshama Eka Yona Leyi Engetelekeke

Hi va-1950, hi kume ndhawu entsungeni wa xitarata ku suka e124 Columbia Heights naswona hi 1959 na 1960 hi ake muako lowukulu wo tshama eka wona. Kambe ku sukela hi 1965 a swi tika swinene ku aka miako leyintshwa yo tshama eka yona. Lembe rero hulumendhe yi vule leswaku ndhawu leyi Bethele yi nga eka yona i ndhawu leyi funghaka vurunguri. Leswi swi vange milawu yo tala eka ku aka miako ni ku antswisa. Hambi swi ri tano, hi mpfuno wa Yehova hi swi kotile ku lunghiselela swilaveko swa hina.

Hi xikombiso, hi 1967 hi endle xikombelo xa muako wo tshama eka wona wa swithezi swa tsevu e119 Columbia Heights. Hikwalaho ka milawu ya mfungho wa ndhawu, ana se a hi hungutile swithezi swa 12 leswi eku sunguleni a hi kunguhate swona swi va 6. Hambi swi ri tano, valawuri va kwalaho sweswi a va ringeta ku hi endla hi hunguta xithezi xin’we nakambe.

Hi June, ndzi vonane ni muungameri wa masipala eBrooklyn, loyi a vuleke leswaku loko hi nga swi kota ku endla masungulo emahlweni ka nhlangano wa September wa Huvo ya Ndzinganyeto, huvo ya hulumendhe leyi tlakukeke ya doroba, u ta ringeta ku hlayisa muako wa hina eka swithezi swa tsevu. Nhlengeletano ya hina ya ku aka yi endle hi xihatla kutani hi swi kotile ku chela masungulo hi September.

Muungameri wa masipala u ndzi vitanile hi siku ra le mahlweni ka ku kambisisiwa ka mhaka ya hina. U kombele leswaku hi fika eHolweni ya Doroba-nkulu tiawara timbirhi Huvo ya Ndzinganyeto yi nga si pfula nhlangano wa yona erivaleni ivi hi hlangana na yena exitejini xa le ndzhaku. Kutani mina, Makwerhu Knorr na Makwerhu Suiter, matsalana wa hina wa timali hi hatle hi fika eHolweni ya Doroba-nkulu hi mixo lowu tlhandlameke. Loko hi ri karhi hi kanela hi ndlela yo antswa yo veka mhaka ya hina emahlweni ka Huvo ya Ndzinganyeto, a ku ri ni xihundla lexi tumbeleke lexi katsaka Huvo ya Matshamisekelo ya Doroba. Riqingho ri biwile ku hlamusela mhaka. Hi ku hatlisa, mutirhela-mfumo wa matshamisekelo ya doroba u vule leswaku u ta ta a ta langutana ni xiyimo hi yexe. U te: “Tanihi leswi ku nga ta va ni ku kaneta lokukulu emhakeni ya n’wina, ndzi ta tinyiketela ku yimela Sosayiti ya Watchtower emahlweni ka Huvo.”

Kavula a hi tsakisiwile hi ku tinyikela ka yena. Kutani, endlelo ra le mahlweni ka Huvo ya Ndzinganyeto hi leswaku va susa milandzu ya siku rero eka khalendara ya vona ivi loko ku ri ni swiringanyeto swo karhi leswi nga vuriwaka, kutani mhaka yi vekeriwa ndzhenga. Loko ku nga ri na swiphiqo, va heta hi mhaka hi nkarhi wolowo. Mhaka ya hina yi vitaniwe ni mixo swinene kutani mutirhela-mfumo wa matshamisekelo ya doroba u tlakukile ivi a byela meyara a ku: “Ndzi ta tsakela ku vulavula ematshan’wini ya Sosayiti ya Watchtower.”

“Wa swi tiva leswaku a hi endlelo ra hina ku pfumelela ku hlamusela loko mhaka yi vitaniwa ro sungula [ku vulavurisana loku tolovelekeke ku vekeriwa ndzhenga],” meyara yi hlamurile. “Hambi swi ri tano, ndza swi tiva leswaku u khomeka ngopfu, Khomixinara, kutani hi ku hlawuleka ndzi ta amukela xikombeko xa wena.” Khomixinara u ye emahlweni a andlala mhaka ya hina kutani Huvo ya Ndzinganyeto yi seketele ku amukeriwa ka xikombelo xa hina handle ko kanakana. Loko hi ri karhi hi huma ehubyeni, gqweta la kanetaka u te a ri karhi a tsutsuma a ya eholweni a ku: “Ndza ha ta kaneta mhaka leyi awara hinkwayo.” Kambe nkarhi a wu herile! Hi lo hundza kunene, hi nkhensa Yehova hi ku hlula loku.

Ndzi fanele ndzi vula leswaku a ku ri lunghelo leri vuyerisaka swinene hi malembe ku yimela Sosayiti eka timhaka leti ta bindzu. Naswona a ku ri ntsako lowukulu ku vona ku andza lokukulu entirhweni wo chumayela wa misava hinkwayo loku endleke ku xaviwa ka miako leyi hinkwayo ku laveka. Mpfuno lowukulu eku hetisiseni ka timhaka leti ta bindzu a ku ri ku endliwa ka mina xandla xa muungameri wa Watchtower Bible and Tract Society of New York Inc., hi January 1, 1977.

Ku Tsaka Entirhweni Wa Le Bethele

Hi mpfhuka ndzi fika ro sungula eBethele hi 1939, ndyangu wa le Bethele wu kule wu suka kwalamu ka 185 ku ya eka ku tlula 2 800 wa swirho swa nkarhi hinkwawo eBrooklyn ni leswi tlulaka 900 eMapurasini ya Watchtower! Hakanyingi a ndzi vutisiwa ku: “I yini lexi ku pfuneke leswaku u tshama eBethele malembe lawa ya 50 ke?” Nhlamulo ya mina minkarhi hinkwayo a ku ri leyi: “A ndzi si tshama ndzi anakanya hi swin’wana handle ka ntirho wa le Bethele.”

Nakambe, xikombelo xa ntirho wa le Bethele lexi ndzi xi tateke ni ku xi sayina xi vutise leswaku: “Xana wa pfumela ku tshama eBethele ku kondza Hosi yi ku teka ke?” A yi si ndzi teka, kutani ndza ha ri kona ndzi tsakela ku tirhela Yehova. Ku sukela esikwini ra ku tinyiketela ka mina, a ndzi tiyimiserile ku endla ntirho wa nkarhi hinkwawo wu va ntirho-vutomi wa mina wa vutomi hinkwabyo.

Emalembeni ya mina yo sungula eBethele, malunghiselelo a ma nga byi pfumeleli vukati, kutani, ku fana ni van’wana vo tala, ndzi tixaxamete ni ku titshamela wexe ni ntirho wa le Bethele. Hambi swi ri tano, loko nawu wa ndyangu wa le Bethele wu cincile, wu pfumelela vukati, ndzi tekane na Helen Lapshanski hi April 7, 1956. U te eBethele hi 1951. Hi byi tlangele swinene vunghana lebyi pfunaka lebyi hi nyikaneke byona.

Eku sunguleni ka vukati bya hina, Helen u khomiwe hi vuvabyi lebyi hlaselaka byongo ni ku dlaya swirho swin’wana, naswona emalembeni ma nga ri mangani vuvabyi byi nyanyile. Kambe hi ku pfuniwa hi xo famba hi xona ni xigolonyana xo famba hi tibetiri, wa swi kota ku famba-famba kahle. U hambete a hlayisa moya lowunene, wa ku tsaka naswona wa hlanganyela entirhweni wa le Bethele siku na siku, u tirha ehofisini ya le Kaya ra Bethele.

Emalembeni ya hina yo sungula ya ku kula, mina na makwerhu Jean a hi tala ku va swin’we naswona hi endla swilo swin’we. Hikwalaho, minkarhi hinkwayo a a tiyimiserile ku ndzi landzela kutani hi 1943 u rhambiwe ku ta eBethele. Hi 1952, yena na Russell Mock va tekanile naswona ha vambirhi va tirha laha kun’we na hina tanihi swirho swa ndyangu wa Bethele.

Ndzi kholwa swinene leswaku Bethele i ndhawu yo antswa emisaveni exiphen’wini lexi xa Paradeyisi ya le misaveni leyi taka. A ndzi si tshama ndzi tisola nikantsongo hikuva ndzi endle ntirho wa nkarhi hinkwawo ntirho-vutomi wa mina wa vutomi hinkwabyo. Mawaku ntsako lowu ku veke wona ku vona ni ku va ni xiphemu eku andzeni lokukulu ka nhlengeletano ya Yehova ya le misaveni! I ku tiyimisela ka mina, hi mpfuno wa Yehova, ku hambeta ndzi endla Bethele kaya ra mina ni ku tinyiketela hi moya hinkwawo ku yisa timhaka ta mfumo emahlweni.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 30]

“Ndzi kholwa swinene leswaku Bethele i ndha-wu yo antswa emisaveni exi-phen’wini lexi xa Paradeyisi ya le misaveni leyi taka”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]

Ehenhla: Muako lowu nga e360 eFurman Street, lowu xaviweke hi 1983

Ehansi: Muako lowu nga eColumbia Heights lowu xaviweke eka Squibb Pharmaceuticals hi 1969

Eximatsini: Xihlovo lexikulu xa mina xa mpfuno ni ndzetelo a ku ri Makwerhu Knorr

Ehansi: Hi 1986 a hi ri ni miako ya tsevu ya fektri leyi hlanganisiweke hi mabuloho ya le henhla ka switarata

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Fektri endzhaku ka loko yi ndlandlamuxiwile hi 1949

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Siku ra hina ra mucato