‘Hi Endle Leswi A Hi Fanele Hi Endla Swona’
HI KU VULA KA GEORGE COUCH
Endzhaku ka loko hi hete mixo hinkwawo evutirhelini bya yindlu na yindlu, loyi a ndzi paniwe na yena u humese masamanjisi mambirhi. Loko hi hete ku dya, ndzi humese fole leswaku ndzi ta dzaha. Loyi a ndzi paniwe na yena u vutisile: “Xana u ni nkarhi wo tanihi kwihi u ri entiyisweni?” Ndzi te: “Ndzi sungule tolo ni madyambu ku ya eminhlanganweni.”
NDZI velekiwe hi March 3, 1917, epurasini leri nga kwalomu ka tikhilomitara ta 50 evuxeni bya Pittsburgh, ePennsylvania, U.S.A., ekusuhi ni xidorobana xa Avonmore. Kwalaho vatswari va mina va kurise vamakwerhu va xinuna va mune, un’we wa xisati na mina.
A hi nga leteriwanga swinene hi vukhongeri. Nkarhi wun’wana vatswari va mina a va ya ekerekeni, kambe va tshike ku ya loko hina vana ha ha ri vatsongo. Kambe a hi pfumela eka Muvumbi, naswona vutomi bya ndyangu wa ka hina byi landzelele misinya ya milawu ya xisekelo leyi kumekaka eBibeleni.
Ndzetelo lowunene ngopfu lowu ndzi wu kumeke eka vatswari va mina a wu ri malunghana ni vutihlamuleri—ndlela yo byi amukela ni ku byi hetisisa. Byolebyo a ku ri vutomi bya le mapurasini. Kambe a hi nga tshameli ku tirha. A hi tiphina hi vuhungasi lebyinene, byo tanihi ku tlanga basikiti-bolo ni besibolo, hi gada tihanci ni ku khida. Mali a yi pfumaleka hi minkarhi yoleyo, kambe vutomi bya le purasini a byi tsakisa. Xikolo lexi a hi nghena xona loko ha ha ri vatsongo a ku ri muako wa kamara rin’we, naswona xikolo xa le henhla hi xi nghenele edorobeni.
Hi vusiku byin’wana a ndzi ri eku fambeni edorobeni ni munghana wa mina. Nhwanyana wo saseka u hume endlwini ya ka vona leswaku a ta pfuxela munghana wa mina. Munghana wa mina u ndzi tivise eka Fern Prugh. Nkateko wa kona, a tshama exitarateni xa laha xikolo xa le henhla a xi ri kona. Hakanyingi loko ndzi hundza laha a tshamaka kona, Fern a va a ri ehandle a ri karhi a tirha. A swi tikomba leswaku i nhwanyana wa migingiriko, ku nga nchumu lowu ndzi tsakiseke. Hi sungule ku va vanghana lavakulu ni ku rhandzana ivi hi tekana hi April hi 1936.
Ku Hlangana Ni Ntiyiso Wa Bibele
Ndzi nga si velekiwa, a ku ri ni mukhegula un’wana loyi vanhu a va n’wi khoma hi ndlela yo biha edorobeni hikwalaho ka vukhongeri bya yena. Manana a n’wi endzela hi Migqivela loko a ya edorobeni a ya xava. Manana u basise yindlu ya yena a n’wi pfuna hi swintirhwana, a endla tano ku kondza mukhegula loyi a fa. Ndzi tshemba leswaku Yehovha u katekise Manana hikuva a ri ni tintswalo swinene eka wansati loyi, loyi a ri Xichudeni xa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona hi nkarhi wolowo.
Endzhaku ka kwalaho, n’wana lontsongo wa nhwanyana wa hahani u fe hi xitshuketa. Kereke a yi n’wi chavelelanga ngopfu hahani, kambe u chaveleriwe ngopfu hi muakelani loyi a ri Xichudeni xa Bibele. Xichudeni xa Bibele xi n’wi hlamuserile leswaku ku humelela yini loko munhu a fa. (Yobo 14:13-15; Eklesiasta 9:5, 10) Lexi a ku ri xihlovo xa nchavelelo lowukulu. Hilaha ku fanaka, hahani u byele Manana hi ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi. Leswi swi pfuxe ku tsakela ka Manana, tanihi leswi vatswari va yena va feke a ha ri ntsongo naswona a a hisekela ku tiva leswi humelelaka eka munhu loko a fa. Ntokoto wolowo wu ndzi dyondzise nkoka wa ku tinyiketela ku nyikela vumbhoni hi xitshuketa minkarhi hinkwayo.
Hi va-1930, Manana u sungule ku yingisela vuhaxi bya Sonto nimixo bya xiya-ni-moya bya Joseph F. Rutherford, loyi a ri muungameri wa Watch Tower Bible and Tract Society hi nkarhi wolowo. Timbhoni ti tlhele ti sungula ntirho wa yindlu na yindlu laha a hi tshama kona, emalembeni wolawo. A va veka gramafoni leyi rhwalekaka ejaratini ra ka hina ehansi ka ndzhuti wa murhi ivi va tlangisa tinkulumo leti rhekhodiweke ta Makwerhu Rutherford. Tinkulumo toleto ni timagazini ta Xihondzo xo Rindza na Golden Age (sweswi ku nga Xalamuka!) ti endle leswaku ku tsakela ka Manana ku tshama ku ri loku hanyaka.
Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani, hi 1938, vanhu lava nga ni swikhokhelo swa Xihondzo xo Rindza va rhumeriwe poskarata leyi a yi va rhambela enhlanganweni wo hlawuleka emutini wo karhi lowu nga eka vukule bya tikhilomitara ta 25. Manana a lava ku ya, kutani mina na Fern na vabuti wa mina vambirhi hi fambe na yena. John Booth na Charles Hessler, valanguteri lava famba-fambaka va Timbhoni ta Yehovha, va nyikele tinkulumo eka vanhu va kwalomu ka khume-mbirhi. Endzhaku ka sweswo, va sungule ku hlela ntlawa lowu leswaku wu ya ensin’wini mixo lowu landzelaka. Ku hava loyi a tinyiketeleke ku famba na vona, kutani Makwerhu Hessler u hlawule mina ivi a vutisa a ku, “Ha yini u nga fambi na hina?” A ndzi nga swi tivi kahle leswi a va ta swi endla, kambe a ndzi nga xi voni xivangelo xa ku nga va pfuni.
Hi fambe hi yindlu na yindlu ku kondza ku va nhlikanhi, kutani Makwerhu Hessler a humesa masamanjisi mambirhi. Hi tshame ehansi eswitepisini swa kereke ivi hi sungula ku dya. A ku ri endzhaku ka loko ndzi humese fole laha Makwerhu Hessler a tiveke leswaku a ku ri nhlangano wo sungula lowu a ndzi ye eka wona. Madyambu wolawo u te ekaya a ta lalela ivi a hi kombela ku rhamba vaakelani va hina va ta eka mbulavurisano wa Bibele. Endzhaku ka swakudya swo lalela, u khome dyondzo ya Bibele na hina ivi a nyikela nkulumo eka ntlawa wa vanhu va kwalomu ka khume lava a va tile. U hi byele leswaku hi fanele hi va ni dyondzo ya Bibele vhiki rin’wana ni rin’wana. Hambileswi vaakelani va hina va nga pfumelangiki, mina na Fern hi hlele ku va ni dyondzo ya le kaya ya Bibele ya vhiki na vhiki.
Ku Endla Nhluvuko eNtiyisweni
Endzhakunyana ka kwalaho, mina na Fern hi ye evutirhelini bya nsimu. A hi tshame exitulwini xa le ndzhaku xa movha, naswona a ha ha ku lumeka mafole ya hina loko buti wa mina a hundzulukela eka hina ivi a ku: “Ndza ha ku kuma leswaku Timbhoni a ti dzahi.” Hi ku hatlisa, Fern u cukumete fole ra yena hi fasitere—mina ndzi hetisa ra mina. Hambileswi a hi swi tsakela ku dzaha, a ha ha dzahanga nakambe.
Endzhaku ka ku khuvuriwa ka hina hi 1940, mina na Fern a hi ri enhlanganweni laha a hi dyondza xihloko lexi a xi khutaza ku phayona, hilaha ntirho wo chumayela wa nkarhi hinkwawo wu vitaniwaka hakona. Loko hi tlhelela ekaya, makwerhu un’wana u vutisile: “Hikwalaho ka yini wena na Fern mi nga phayoni? A ku na nchumu lowu mi sivelaka.” A hi nga ta kanetana na yena, kutani hi tiendle hi kumeka. Ndzi nghenise xitiviso xo tshika ntirho ka ha sele masiku ya 30, ivi hi endla malunghiselelo yo phayona.
Hi vulavurisane ni Sosayiti ya Watch Tower malunghana ni laha hi faneleke hi tirha kona, kutani hi rhurhele eBaltimore, le Maryland. Kwalaho ku qachiwe kaya ra maphayona, naswona ntsengo wa ku tshama ni swakudya a ku ri R48 hi n’hweti. A hi ri na malinyana leyi a hi yi vekile leyi a hi ehleketa leswaku yi ta hi pfuna ku kondza ku fika Armagedoni. (Nhlavutelo 16:14, 16) Phela, minkarhi hinkwayo a hi ehleketa leswaku Armagedoni a yo va kwala nyongeni. Kutani loko hi sungule ku phayona, hi tshike kaya ra hina ni hinkwaswo leswi a hi swi navela.
Hi phayone eBaltimore ku sukela hi 1942 ku fikela hi 1947. Ku kaneta ntirho wa Timbhoni ta Yehovha a ku ri kukulu emalembeni wolawo. Ematshan’weni yo famba hi movha wa hina loko hi ya emakaya ya swichudeni swa hina swa Bibele, minkarhi yin’wana a hi lava munhu loyi a ta hi fambisa. Hi ndlela yoleyo mathayere ya movha wa hina a ma nga ta xekiwa. Ku hava loyi a tsakelaka nkaneto wo tano, kambe ndzi nga vula leswaku minkarhi hinkwayo a hi tiphina hi vutirheli bya nsimu. Kahle-kahle, a hi tshama hi langutele nchumu wo karhi lowu nyanyulaka loko hi endla ntirho wa Hosi.
Hi ku hatlisa a hi tirhise mali hinkwayo leyi a hi yi vekile. Mathayere ya movha wa hina ma herile, na swiambalo ni tintanghu hilaha ku fanaka swi hlakarile. Hi vabyile minkarhi yimbirhi kumbe yinharhu ku ringana nkarhi wo leha. A swi nga olovi ku ya emahlweni, kambe a hi kalanga hi ehleketa hi ku tshika. A hi nga ringeti na ku vulavula ha swona. Hi olovise ndlela leyi hi hanyaka ha yona leswaku hi ta tshama entirhweni wa vuphayona.
Ku Kuma Xiavelo Xin’wana
Hi 1947 hi ye entsombanweni le Los Angeles, eCalifornia. Loko ha ha ri kwalaho, mina na buti wa mina William hi nyikiwe mapapila lawa a ma hi avela ntirho wo famba-famba wo endzela ni ku pfuna mavandlha. Hi nkarhi wolowo a hi nga leteriwi hi ndlela yo hlawuleka eka ntirho wolowo. Hi lo tifambela. Eka malembe ya nkombo lama landzeleke, mina na Fern hi tirhe le Ohio, Michigan, Indiana, Illinois ni le New York. Hi 1954 hi rhambiwe eka ntlawa wa vu-24 wa le Gilead, ku nga xikolo xo letela varhumiwa. Loko hi ri kwalaho Fern u khomiwe hi vuvabyi byo khwanyana swirho. Lexi tsakisaka, u hlakarhele kahle, ivi hi averiwa entirhweni wo famba-famba eNew York ni le Connecticut.
Loko ha ha tirhela le Stamford, eConnecticut, Nathan H. Knorr, loyi a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower hi nkarhi wolowo, u hi kombele leswaku hi heta mahelo-vhiki na yena ni nsati wa yena Audrey. Va hi lunghiselele swakudya swo lalela swa nyama ya homu ni switshongo swin’wana. A ku ri khalenyana hi tolovelane na vona, naswona Makwerhu Knorr a ndzi n’wi tiva swinene lerova ndzi swi xiyile leswaku a ri ni swin’wana emianakanyweni ya yena handle ka vunakulobye bya hina ni swakudya swo lalela. Endzhakunyana madyambu wolawo u ndzi vutisile, “Xana mi nga swi tsakela ku ta eBethele?”
Ndzi te: “A ndzi tiyiseki kahle; a ndzi tivi swo tala hi vutomi bya le Bethele.”
Endzhaku ko anakanya hi swona mavhiki ma nga ri mangani, hi byele Makwerhu Knorr leswaku hi nga ta loko a lava leswaku hi ta. Vhiki leri tlhandlamaka, hi kume papila ra leswaku hi ya eBethele hi April 27, 1957, siku leri a hi hlanganisa malembe ya 21 hi tekanile.
Hi siku rolero ro sungula eBethele, Makwerhu Knorr u ndzi byele hi ku kongoma leswi a swi languteriwe eka mina. U te: “A wa ha ri nandza wa xifundzha; u tele ku ta tirha eBethele. Lowu i ntirho wa nkoka swinene lowu u faneleke u wu endla, naswona hi lava leswaku u tirhisa nkarhi ni matimba ya wena eka leswi u nga ta leteriwa swona laha Bethele. Hi lava leswaku u tshama.”
Vutomi Lebyi Nga Ni Xikongomelo eBethele
Xiavelo xo sungula xa mina a ku ri ku tirha eka Ndzawulo ya Timagazini ni ya Vurhumeri. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka manharhu, Makwerhu Knorr u kombele leswaku ndzi ta ehofisini ya yena. U ndzi byele leswaku xivangelo-nkulu xa ku vitaniwa ka mina eBethele a ku ri ku ta tirha ekaya ra yona. Marito yakwe a ma kongomile swinene, “U tele ku ta langutela Kaya ra Bethele.”
Ku langutela Kaya ra Bethele swi ndzi tsundzuxe hi tidyondzo leti vatswari va mina va ndzi dyondziseke tona loko ndza ha kula epurasini. Kaya ra Bethele ri fana swinene ni ndyangu lowu tolovelekeke. Ku ni swiambalo leswi faneleke swi hlantswiwa, swakudya leswi faneleke swi lunghiseleriwa, swibye leswi faneleke swi hlantswiwa, mibedo leyi faneleke yi andlaleriwa, ni swin’wana. Xiyimo xa ndyangu xi ringeta ku endla Bethele yi va ndhawu leyi tsakisaka ku tshama eka yona, leyi munhu a nga yi vitanaka kaya ra yena.
Ndza tshemba leswaku ku ni tidyondzo to tala leti mindyangu yi nga ti dyondzaka eka ndlela leyi Bethele yi tirhaka ha yona. Hi pfuka nimixo ivi hi sungula siku ra hina hi swilo swa moya hi ku kambisisa ndzimana ya siku ya Bibele. Hi languteriwe leswaku hi tirha hi matimba hi tlhela hi hanya vutomi lebyi ringaniseriweke kambe hi nga tshami hi mavoko. Bethele a yi fani ni ndhawu leyi ku tshamaka tinghwendzha, hilaha van’wana va nga ha ehleketaka hakona. Hi endla swilo swo tala hikwalaho ka ndlela ya hina yo hanya leyi hlelekeke. Vo tala va vule leswaku ndzetelo lowu va wu kumeke laha endzhakunyana wu va pfunile leswaku va amukela vutihlamuleri emindyangwini ya vona ni le vandlheni ra Vukreste.
Majaha ni vanhwana lava taka eBethele va nga ha averiwa ku basisa, ku hlantswa swiambalo, kumbe ku tirha efektri. Misava yi nga ha lava hi pfumela leswaku ntirho wo tano wu hi yisa ehansi naswona a wu hi faneli. Kambe, vantshwa eBethele va swi twisisa leswaku swiavelo swoleswo swa ntirho i swa nkoka leswaku ndyangu wa hina wu tirha hilaha ku faneleke ni hilaha ku tsakisaka.
Misava yi nga ha tlhela yi kandziyisa mianakanyo ya leswaku loko u ta tsaka hakunene u fanele u va ni xikhundla ni ndhuma. Sweswo swi hoxile. Loko hi endla leswi hi averiweke ku swi endla, hi ‘endla leswi a hi fanele hi endla swona,’ naswona hi kuma nkateko wa Yehovha. (Luka 17:10) Hi nga eneriseka hakunene hi tlhela hi va ni ntsako ntsena loko hi tsundzuka xikongomelo xa ntirho wa hina—ku endla ku rhandza ka Yehovha ni ku yisa swilaveko swa Mfumo emahlweni. Loko hi tsundzuka swoleswo, xiavelo xin’wana ni xin’wana xi nga tsakisa ni ku enerisa.
Lunghelo Ra Ku Hlanganyela Eku Ndlandlamuxeni
Entsombanweni wa le Cleveland, Ohio hi 1942, ku tlula lembe-xikhume hi nga si ta eBethele, Makwerhu Knorr u nyikele nkulumo leyi nge “Ku Rhula—Xana Ku Nga Khomelela?” U swi veke erivaleni leswaku Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, leyi hi nkarhi wolowo a yi ya emahlweni, a yi ta hela, ni leswaku a ku ta va ni nkarhi wa ku rhula lowu nga ta pfumelela tsima leri engetelekeke ra ku chumayela. Hi 1943 ku sunguriwe Xikolo xa Gilead xo letela varhumiwa ni Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni leswaku ku antswisiwa vuswikoti bya vamakwerhu byo vulavula erivaleni. Ku tlhele ku hleriwa mintsombano leyikulu. Leyi xiyekaka ngopfu-ngopfu a ku ri leyi khomiweke hi va-1950 eYankee Stadium, le New York. Malunghana ni mintsombano leyi a yi ri kwalaho hi 1950 na 1953, ndzi ve ni lunghelo ro pfuna ku lunghiselela Muti lowukulu wa Tikharavhani lowu rhurheleke makume ya magidi ya vanhu hi masiku ya nhungu ya wun’wana na wun’wana wa mintsombano yoleyo.
Endzhaku ka mintsombano yoleyo, ku katsa ni lowukulu ku yi tlula hinkwayo wa 1958, ku ve ni ku andza lokukulu eka vahuweleri va Mfumo. Leswi swi wu khumbe hi ku kongoma ntirho wa hina eBethele. Eku heleni ka va-1960 na le ku sunguleni ka va-1970, hi tikume hi lava ndhawu hi xihatla ni makamara yo tshamisa vatirhi. Leswaku hi rhurhela ndyangu wa hina lowu kulaka, hi boheke ku va ni makamara yo etlela eka wona lama engetelekeke, switanga ni tindhawu to dyela eka tona.
Makwerhu Knorr u kombele mina na Makwerhu Max Larson, mulanguteri wa fektri leswaku hi lava ndhawu yin’wana leyi faneleke. Hi 1957, loko ndzi ta eBethele, ndyangu wa hina wa vanhu va kwalomu ka 500 a wu tshama emuakweni wun’we lowukulu. Kambe loko malembe ma ri karhi ma famba, Sosayiti yi xave ni ku pfuxeta tihotela tinharhu letikulu ta le kusuhi—Towers, Standish na Bossert—swin’we ni miako leyitsongo yo tshama eka yona yo tala. Hi 1986 Sosayiti yi xave ndhawu leyi Hotel Margaret a yi ri kona, ivi yi hundzula muako lowuntshwa wo saseka lowu a wu ri kwalaho wu va kaya ra vanhu va kwalomu ka 250. Kutani eku sunguleni ka va-1990, ku akiwe vutshamo bya swithezi swa 30 leswaku byi tshamisa vatirhi lava engetelekeke va 1000. Bethele ya le Brooklyn sweswi yi tshamisa ni ku phamela swirho swa ndyangu wa hina swo tlula 3300.
Ku tlhele ku xaviwa ndhawu eWallkill, le New York, kwalomu ka 160 wa tikhilomitara ku suka eBethele ya le Brooklyn. Loko malembe ma ri karhi ma famba, ku sukela eku heleni ka va-1960, ku akiwe vutshamo ni vugandliselo lebyikulu. Sweswi, kwalomu ka swirho swa ndyangu wa hina wa Bethele swa 1200 swi tshama ni ku tirhela kwalaho. Hi 1980 ku sungule ku laviwa ndhawu ya kwalomu ka tihekitara ta 250 ekusuhi ni le Dorobeni ra New York leyi nga ni ndlela leyinene yo nghena ha yona. Mutirhi loyi a nyikaka vanhu ndhawu u hlekile ivi a ku: “Mi ta yi kuma kwihi ndhawu ya muxaka wolowo? A swi koteki ku yi kuma.” Kambe hi mixo lowu landzelaka u vuyile ivi a ku: “Ndzi yi kumile ndhawu ya n’wina.” Namuntlha yi tiviwa tanihi Watchtower Educational Center ePatterson, le New York. Kwalaho ku khomeriwa swikolo naswona ku ni ndyangu wa vatirheli lava tlulaka 1300.
Tidyondzo Leti Ndzi Ti Dyondzeke
Ndzi dyondze leswaku mulanguteri lonene hi loyi a kumaka rungula ra nkoka eka van’wana. Yo tala ya mavonelo lawa ndzi veke na lunghelo ra ku va na wona tanihi mulanguteri wa Bethele a ma huma eka van’wana.
Loko ndzi fika eBethele, vo tala a va dyuharile, tanihi leswi na mina ndzi dyuhaleke. Vo tala va fambile sweswi. I vamani lava sivaka lava dyuhalaka ni lava faka? Hakanyingi a hi lava nga ni vuswikoti lebyikulu. Hi lava nga kona laha, lava endlaka ntirho hi ku tshembeka, lava tiendlaka va kumeka.
Mhaka yin’wana ya nkoka leyi faneleke yi tsundzukiwa i nkoka wa nsati lonene. Nseketelo wa nsati wa mina la rhandzekaka, Fern, wu ve mpfuno lowukulu eka mina eku hetisiseni ka swiavelo swa mina swa swilo swa moya. Vavanuna va ni vutihlamuleri byo tiyiseka leswaku vasati va vona va tsakela swiavelo swa vona. Ndzi ringeta ku va ni nchumu lowu hleriweke lowu mina na Fern hi nga ta tsakela ku wu endla. A swi bohi leswaku wu va lowu durhaka, kambe ku nga va ni ku cincanyana katsongo. Swi le ka wanuna ku endla swilo leswaku a tsakisa nsati wa yena. Nkarhi wo va nuna a va ni nsati wa yena i wa risima naswona wu hundza hi ku hatlisa, kutani u fanele a wu tirhisa swinene.
Ndza tsaka leswi ndzi hanyaka emasikwini yo hetelela lawa Yesu a vulavuleke ha wona. Lowu i nkarhi lowu hlamarisaka swinene ematin’wini hinkwawo ya vanhu. Ha swi kota ku hlalela ni ku vona hi mahlo ya hina ya ripfumelo ndlela leyi Hosi yi antswisaka nhlengeletano ya yona ha yona yi lunghiselela ku fika ka misava leyintshwa leyi tshembisiweke. Loko ndzi anakanya hi vutomi bya mina entirhweni wa Yehovha, ndza swi vona leswaku i Yehovha la fambisaka nhlengeletano leyi—hayi munhu. Hina ho va malandza ya yena. Hikwalaho, hi fanele hi lava nkongomiso eka yena. Loko a kala a swi veka erivaleni leswi a lavaka hi swi endla, hi fanele hi yingisa hi xihatla ivi hi swi endla hi vun’we.
Tirhisana ni nhlengeletano hilaha ku teleke, naswona u ta tiyiseka leswaku u ta va ni vutomi lebyi teleke lebyi tsakisaka. Xin’wana ni xin’wana lexi u xi endlaka—ku nga ha va ku phayona, ntirho wa xifundzha, ku tirha ni vandlha u ri muhuweleri, ntirho wa le Bethele, kumbe ntirho wa vurhumiwa—landzelela nkongomiso lowu vekiweke, ivi u teka xiavelo xa wena xi ri xa nkoka. Ringeta hilaha u nga kotaka hakona ku tsakela xiavelo xin’wana ni xin’wana ni siku rin’wana ni rin’wana entirhweni wa Yehovha. U ta karhala, naswona minkarhi yin’wana u nga ha tikuma u tirhe ku tlula mpimo kumbe u hetiwe matimba. Wolowo i nkarhi lowu u faneleke u tsundzuka xikongomelo xa ku nyiketela vutomi bya wena eka Yehovha. I ku endla ku rhandza ka yena, hayi ka wena.
A ku si tshama ku va ni siku leri ndzi yeke entirhweni ivi ndzi fika ndzi nga swi tsakeli leswi ndzi swi endleke. Ha yini? Hikuva loko hi tinyikela hi moya-xiviri hinkwawo eka Yehovha, ha eneriseka hi ku tiva leswaku ‘hi endle leswi a hi fanele hi endla swona.’
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Ndzawulo ya Timagazini
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
eMutini wa Tikharavhani, hi 1950
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Loko hi phayona eBaltimore, hi 1946
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Emutini wa Tikharavhani ndzi ri na Fern hi 1950
[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]
Ndzi ri na Audrey na Nathan Knorr
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Watchtower Educational Center ekusuhi na Patterson, le New York
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Ndzi ri na Fern namuntlha