‘Mi Fanele Ku Hlawuleka Hikuva Ndzi Hlawulekile’

“Hlawulekani hikuv̌a nḍi hlawulekile, mina Yehova, Šikwembu ša ṅwina.”—LEVHITIKA 19:2.

1. I vamani vanhu van’wana lava langutiwaka hi misava tanihi lava kwetsimaka?

VUKHONGERI byo tala bya misava lebyikulu byi ni lava va tekiwaka tanihi lava kwetsimaka. Manana Teresa la dumeke swinene le India hakanyingi u langutiwa tanihi la kwetsimaka hikwalaho ka ku tinyiketela ka yena ko pfuna swisiwana. Mupapa u vitaniwa “Tatana La Kwetsimaka.” Musunguri wa vandla ra Khatoliki ra manguva lawa Opus Dei, José María Escrivá, u tekiwa hi Makhatoliki man’wana tanihi “xikombiso xa ku kwetsima.” Vuhindu byi ni vafundhisi va byona, kumbe vavanuna lavo kwetsima. Gandhi a xiximiwa tanihi wanuna wo kwetsima. Vubudha byi ni timonko ta byona leto kwetsima, naswona Vuislam byi ni muprofeta wa byona lowo kwetsima. Kambe, kahle-kahle ku kwetsima swi vula yini?

2, 3. (a) Xana marito lama nge “ku kwetsima” ni ku “hlawuleka” ma vula yini? (b) Hi swihi swivutiso swin’wana leswi lavaka ku hlamuriwa?

² Rito “ku kwetsima” ri hlamuseriwe tanihi ku “1. . . . tirhisana ni matimba ya Xikwembu; ku hlawuleka. 2. Ku langutiwa u ri ni kumbe u ri la faneriwaka hi ku gandzeriwa kumbe ku nkhinsameriwa . . . 3. Ku hanya hi ku ya hi fambiselo leri tiyeke kumbe mahanyelo ya vukhongeri lama tlakukeke kumbe fambiselo ro karhi hi tlhelo ra moya . . . 4. Ku xiyiwa kumbe ku vekeriwa etlhelo hi xikongomelo xa vukhongeri.” Hi ku ya hi mongo wa Bibele, ku kwetsima swi vula “ku basa kumbe ku tenga ka vukhongeri; ku kwetsima.” Hi ku ya hi buku ya swikombo ya Bibele leyi nge Insight on the Scriptures, “[rito] ro sungula ra Xiheveru leri nge qoʹdhesh ri tisa mianakanyo ya ku hambanisiwa, ku hlawuriwa, kumbe ku kwetsimisiwa eka Xikwembu, . . . xiyimo xa ku vekeriwa etlhelo entirhweni wa Xikwembu.”a

³ Tiko ra Israyele a ri lerisiwe leswaku ri hlawuleka. Nawu wa Xikwembu wu te: “Hi mina Yehova, Šikwembu ša ṅwina; mi ta tihlawula, mi v̌a la’v̌a hlawuriweke, hikuv̌a nḍi hlawulekile.” I mani loyi a ri Xihlovo xa ku kwetsima? Xana Vaisrayele lava nga hetisekangiki a va ta kwetsima hi ndlela yihi? Naswona i tidyondzo tihi leti hi nga ti kumaka namuntlha eka xirhambo xa Yehovha xa ku hlawuleka?—Levhitika 11:44.

Ndlela Leyi Israyele A Hlanganaka Ha Yona Ni Xihlovo Xa Ku Kwetsima

4. Xana ku kwetsima ka Yehovha ku kombisiwe njhani eIsrayele?

⁴ Xilo xin’wana ni xin’wana lexi yelanaka ni vugandzeri bya Israyele eka Yehovha Xikwembu a xi fanele xi tekiwa tanihi lexi kwetsimaka ni ku khomiwa hi ndlela leyi faneleke. Hikwalaho ka yini? Hikuva Yehovha hi yexe i musunguri ni xihlovo xa ku kwetsima. Mhaka ya Muxe ya ku lunghiselela tabernakele yo kwetsima ni tinguvu to sasekisa hi tona ni swikhavisi yi hetelela hi marito lama nge: “V̌a endla hi nsuku lo’wonene e šiphepherele, lo’wu nga musingasoro wo kwetsima, kutani v̌a ṭala henhla ka šona, hi mukhuv̌a wa ku ṭala [mimfungho], e mhaka leyi: E ku kwetsima ka Yehova.” Xiphepherhele lexi lexi vangamaka lexi endliweke hi nsuku lowu tengeke a xi vekiwa exihukwini xa muprista lonkulu, naswona a xi kombisa leswaku u vekeriwe etlhelo hikwalaho ka ntirho wa ku kwetsima loku hlawulekeke. Loko va vona mfungho lowu lowu tsariweke wu vangama edyambyini, nkarhi na nkarhi Vaisrayele a va tsundzuxiwa hi ku kwetsima ka Yehovha.—Eksoda 28:36; 29:6; 39:30.

5. Xana Vaisrayele lava nga hetisekangiki a va ta tekiwa tanihi lava kwetsimaka hi ndlela yihi?

⁵ Kambe xana Vaisrayele a va ta kwetsima hi ndlela yihi? Hi vuxaka bya vona bya le kusuhi na Yehovha ni vugandzeri bya vona lebyi tengeke eka yena. A va lava vutivi lebyi kongomeke bya ‘La Kwetsimaka Swinene’ leswaku va ta n’wi gandzela hi ku kwetsima, hi ku basa ka miri ni ka moya. (Swivuriso 2:1-6; 9:10) Hikwalaho Vaisrayele a va fanele va gandzela Xikwembu hi nsusumeto lowu tengeke ni mbilu leyi tengeke. Xivumbeko xihi na xihi xa vugandzeri bya vukanganyisi xa nyenyetsa eka Yehovha.—Swivuriso 21:27.

Lexi Endleke Yehovha A Sola Israyele

6. Xana Vayuda va le sikwini ra Malakiya va ri khome njhani tafula ra Yehovha?

⁶ Leswi swi kombisiwe kahle loko Vaisrayele handle ko swi rhandza va tise magandzelo yo ka ma nga nyawuli, lama nga riki manene etempeleni. Hi ku tirhisa muprofeta wa yena Malakiya, Yehovha u sole magandzelo ya vona lama nga riki manene a ku: “A nḍi ṭakisiwi ha ṅwina, ku v̌ula Yehova wa mav̌andla, nḍi nga ka nḍi nga amukeri ganḍelo le’ri tisiwaka hi mav̌oko ya ṅwina. . . . Kambe ṅwina, ma ri onha, loko mi ku: Tafula ra Yehova ri ni tšhyaka, ni le’ŝi taka e ka rona i ŝakudya le’ŝi solekaka. Kutani mi ri: Languta, a hi ku karata ka šona! mi v̌uya mi ši sola, ku v̌ula Yehova wa mav̌andla; mi tisa le’ši yiv̌iweke, ni le’ši khutaka, ni le’ši v̌abyaka, mi endla ganḍelo ha ŝona! Šana nḍi ta ŝi amukela e mav̌okweni ya ṅwina šana? Ku v̌ula Yehova.”—Malakiya 1:10, 12, 13.

7. Hi swihi swiendlo leswi nga kwetsimangiki leswi Vayuda a va swi endla hi lembe-xidzana ra vuntlhanu B.C.E.?

⁷ Malakiya u tirhisiwe hi Xikwembu ku sola swiendlo swa mavunwa swa Vayuda, kumbexana a ku ri kwalomu ka lembe-xidzana ra vuntlhanu B.C.E. Vaprista a va veka xikombiso lexi nga riki xinene, naswona ku tikhoma ka vona a ku nga kwetsimanga nikatsongo. Hikwalaho ko landzelela nkongomiso wolowo, vanhu a va nga yi namarheli misinya ya milawu, a va thala hambi ku ri vasati va vona, kumbexana leswaku va ta kota ku teka vanhwanyana va vahedeni. Malakiya u tsarile: “Yehova i mboni e šikari ka wena ni wansati wa v̌untŝha bya wena, loyi u ṅwi kanganyiseke,b kasi i nakuloni wa wena ni nsati wa šinakulobye ša wena. . . . Tiv̌oneleni e mimoyeni ya ṅwina; u nga ṭhuki u endla hi ku kanganyisa wansati wa v̌untŝha bya wena. Hikuv̌a nḍi v̌engile ku tšukumeta, ku v̌ula Yehova, Šikwembu ša Israel.”—Malakiya 2:14-16.

8. Xana van’wana evandlheni ra Vukreste va khumbeke njhani hi langutelo ra manguva lawa ra ku dlaya vukati?

⁸ Eminkarhini ya manguva lawa, ematikweni yo tala laha ku dlaya vukati ku endliwaka hi ku olova, mpimo wa ku dlaya vukati wu tlakukile. Hambi ku ri vandlha ra Vukreste ri khumbekile. Ematshan’weni yo lava mpfuno wa vakulu wo hlula swihinga ni ku ringeta ku endla vukati bya vona byi humelela, van’wana va tsutsumele ku dlaya vukati. Hakanyingi vana lava saleke va karhateka swinene emintlhavekweni.—Matewu 19:8, 9.

9, 10. Xana hi fanele hi byi kombisa njhani vugandzeri bya hina eka Yehovha?

⁹ Hilaha hi swi voneke hakona laha henhla, hikwalaho ka xiyimo lexi solekaka xa moya esikwini ra Malakiya, Yehovha hi ku kongoma u sole vugandzeri bya Vayuda lebyi nga pfuniki nchumu a tlhela a kombisa leswaku a ta amukela vugandzeri lebyi tengeke ntsena. Xana leswi a swi fanelanga swi hi endla hi kombisa mfanelo ya vugandzeri bya hina eka Yehovha Xikwembu, Hosi Leyikulu ya vuako hinkwabyo, Xihlovo xa ku kwetsima ka ntiyiso? Xana hakunene hi nyikela ntirho wo kwetsima eka Xikwembu? Xana hi tihlayisa hi ri exiyin’weni lexi baseke xa moya?

¹⁰ Leswi a swi vuli swona leswaku hi fanele hi va lava hetisekeke, ku nga leswi swi nga kotekiki, kumbe leswaku hi fanele hi tifanisa ni van’wana. Kambe swi vula leswaku Mukreste un’wana ni un’wana u fanele a nyikela vugandzeri lebyi a kotaka byona eka Xikwembu hi ku ya hi swiyimo swa vanhu. Leswi swi vula nkoka wa vugandzeri bya hina. Ntirho wa hina wo kwetsima wu fanele wu va lowunene—ntirho wo kwetsima. Xana swoleswo swi hetisisiwa hi ndlela yihi?—Luka 16:10; Vagalatiya 6:3, 4.

Timbilu Leti Tengeke Ti Yisa Eka Vugandzeri Lebyi Tengeke

11, 12. Xana ku tikhoma loku nga kwetsimangiki ku sungula kwihi?

¹¹ Yesu u swi veke erivaleni leswaku leswi nga embilwini swi ta tikomba hi leswi munhu a swi vulaka ni leswi a swi endlaka. Eka Vafarisi lava a va tivula lava lulameke kambe va nga hlawulekanga, Yesu u vule leswi: “N’wina rixaka ra timhiri, mi nga swi kotisa ku yini ku humesa marito lamanene, leswi mi nga lavo biha ke? Nomo wu vula leswi mbilu yi teleke swona.” Endzhakunyana u kombise leswaku swiendlo leswo biha swi huma eka mianakanyo leyo biha embilwini, kumbe eka munhu wa le ndzeni. U te: “Leswi humaka enon’weni, swi pfa hi le mbilwini, kutani hi swona leswi nyamisaka munhu. Hikuva miehleketo leyo biha, ni ku dlayana, ni vuoswi, ni vuphukuphuku, ni ku yiva, ni vumbhoni byo hemba, ni ku sandzana, swi huma embilwini; hi swona leswi nyamisaka munhu.”—Matewu 12:34; 15:18-20.

¹² Leswi swi hi pfuna ku twisisa leswaku swiendlo leswi nga kwetsimangiki a hi leswi titelaka hi swoxe ntsena kumbe leswi nga riki na masungulo ya khale. I vuyelo bya mianakanyo leyi thyakeke leyi a yi tumbele embilwini—ku navela loku nga xihundla naswona kumbexana mianakanyo leyi nga riki ya xiviri. Hi yona mhaka leyi ha yona Yesu a vuleke leswaku: “Mi swi twile leswi nga vuriwa loko va te: ‘U nga tshuki u oswa.’ Kambe mina ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la langutaka wansati hi ku n’wi navela, ú n’wi oswile embilwini ya yena.” Hi marito man’wana, vumbhisa ni vuoswi ana se swi mirile embilwini emahlweni ka ku va goza rihi na rihi ri humelela. Kutani, loko yi pfumeleriwa mianakanyo leyi nga kwetsimangiki yi vangela ku tikhoma loku nga hlawulekangiki. Vumbhisa, vuoswi, vusodoma, vukhamba, swisandzu ni vugwinehi swi va byin’wana bya vuyelo lebyi vonakaka.—Matewu 5:27, 28; Vagalatiya 5:19-21.

13. Hi swihi swikombiso swin’wana swa ndlela leyi mianakanyo leyi nga kwetsimangiki yi nga yisaka eka swiendlo leswi nga kwetsimangiki?

¹³ Xiyimo lexi xi nga kombisiwa hi tindlela to hambana-hambana. Ematikweni man’wana, tiyindlu ta mintlango yo titsakisa ta tala swinene, xisweswo ti engetela nkarhi wo gembula. Munhu a nga ha ringiwa leswaku a tirhisa xilo lexi xi tikombaka xi ri ntlhantlho leswaku a ringeta ku tlhantlha swiphiqo swa yena swa timali. Mianakanyo leyi xisaka yi nga ha susumetela makwerhu leswaku a bakanyela misinya ya milawu ya Bibele etlhelo kumbe a yi vevukisa.c Emhakeni yin’wana, ndlela leyi olovaka yo ya eka swifaniso leswi nga ambalangiki, ku nga ha va ku ri hi TV, tivhidiyo, tikhomphyuta kumbe tibuku, yi nga ha yisa Mukreste eka ku tikhoma loku nga hlawulekangiki. U honisa switlhangu swa yena swa moya, naswona ku nga ri khale, u wela eka ku tikhoma loko biha. Kambe hakanyingi ku wela exidyohweni ku sungula emianakanyweni. Ina, eswiyin’weni leswi fanaka ni leswi, marito ya Yakobo ma hetiseka: “Munhu un’wana ni un’wana wa ringiwa loko a kokiwa ni ku phasiwa hi ku navela ka yena n’winyi. Kutani loko ku navela ku korwile, ku tswala xidyoho.”—Yakobo 1:14, 15; Vaefesa 6:11-18.

14. Xana van’wana va hlakarhele njhani eka ku tikhoma ka vona loku nga kwetsimangiki?

¹⁴ Lexi tsakisaka, Vakreste vo tala lava dyohaka hikwalaho ka ku tsana, va kombisa ku hundzuka ka xiviri, kutani vakulu va swi kota ku vuyisa vanhu vo tano emoyeni. Hambi ku ri vo tala lava susiwaka hikwalaho ka ku nga hundzuki, eku heteleleni va tianakanya kahle kutani va vuyiseriwa evandlheni. Va sungula ku xiya ndlela leyi Sathana a va jumaka ha yona hi ku olova loko va pfumelele mianakanyo leyi nga kwetsimangiki leswaku yi dzika embilwini.—Vagalatiya 6:1; 2 Timotiya 2:24-26; 1 Petro 5:8, 9.

Ntlhontlho—Ku Langutana Ni Ku Tsana Ka Hina

15. (a) Ha yini hi fanele hi langutana ni ku tsana ka hina? (b) I yini lexi nga ta hi pfuna leswaku hi xiya ku tsana ka hina?

¹⁵ Hi fanele hi endla matshalatshala yo tiva timbilu ta hina vini hakunene. Xana hi tiyimiserile ku langutana ni ku tsana ka hina, hi ku xiya, kutani hi tirhela ku ku hlula? Xana ha swi tsakela ku vutisa munghana la tshembekaka ndlela leyi hi nga antswisaka ha yona, kutani hi yingisa xitsundzuxo? Leswaku hi tshama hi kwetsimile hi fanele hi hlula ku tsana ka hina. Ha yini? Hikuva Sathana u tiva ku tsana ka hina. U ta tirhisa marhengu ya yena lama tumbeleke leswaku a hi hlohlotela ku wela exidyohweni ni le ku tikhomeni loku nga kwetsimangiki. Hi swiendlo swa yena swa vukanganyisi, u ringeta ku hi hambanisa ni rirhandzu ra Xikwembu leswaku hi nga ha yi emahlweni hi hlawulekile ni ku va lava tirhaka swinene evugandzerini bya Yehovha.—Yeremiya 17:9; Vaefesa 6:11; Yakobo 1:19.

16. Xana Pawulo a ri ni nyimpi yihi?

¹⁶ Muapostola Pawulo a a ri ni miringo ya yena n’wini, hilaha a swi tiyiseke hakona epapileni ra yena leri yaka eka Varhoma: “Ndza swi tiva leswaku leswinene a swi akanga eka mina, hileswaku entumbulukweni wa mina wa laha misaveni; ku navela ku endla leswo lulama ku kona eka mina; kambe ku swi endla a ku kona. Hikuva leswinene leswi ndzi navelaka ku swi endla, a ndzi swi endli, kambe leswo biha leswi ndzi nga naveliki ku swi endla, ndza swi endla. . . . Mina hi xiviri xa mina ndzi tsakela Nawu wa Xikwembu; kambe eswirhweni swa mina ndzi kuma nawu wun’wana, lowu lwaka ni nawu lowu wu fambisaka mianakanyo ya mina; wu ndzi endla mubohiwa enawini wa ku dyoha lowu fumaka swirho swa mina.”—Varhoma 7:18-23.

17. Xana Pawulo u hlule njhani eka nyimpi ya yena yo lwisana ni ku tsana?

¹⁷ Sweswi yinhla ya nkoka emhakeni ya Pawulo hileswaku wa ku xiya ku tsana ka yena. Ku nga khathariseki ku tsana koloko, u te: “Mina hi xiviri xa mina [xa moya] ndzi tsakela Nawu wa Xikwembu.” Pawulo a rhandza leswinene naswona a venga leswo biha. Kambe a ha fanele a lwisana ni swin’wana, ku lwa loku fanaka loku hinkwerhu hi nga na kona—ku nga ku lwisana na Sathana, misava ni nyama. Kutani xana hi nga hlula njhani leswaku hi tshama hi kwetsimile, hi hambanile ni misava leyi ni ku anakanya ka yona?—2 Vakorinto 4:4; Vaefesa 6:12.

Xana Hi Nga Tshama Hi Kwetsimile Hi Ndlela Yihi?

18. Xana hi nga tshama hi kwetsimile hi ndlela yihi?

¹⁸ Ku kwetsima a ku fikeleriwi hi ku teka goza ro olova swinene kumbe hi ku va lava titsetselelaka. Munhu wa muxaka wolowo minkarhi hinkwayo u ta ringeta ku titsetselela hikwalaho ka ku tikhoma ka yena naswona a ringeta ku sola swin’wana leswi vangelaka ku tikhoma koloko. Kumbexana hi fanele hi dyondza ku va ni vutihlamuleri hikwalaho ka swiendlo swa hina naswona hi nga fani ni van’wana lava vulaka leswaku va kunguhateriwile hikwalaho ka ndhavuko kumbe xitekela xa ndyangu. Rimitsu ra mhaka ri le mbilwini ya munhu. Xana u rhandza ku lulama? u navela ku kwetsima? u navela mikateko ya Xikwembu? Mupisalema u veke xilaveko xa ku kwetsima erivaleni loko a te: “Fularela le’ŝo biha, u endla le’ŝinene; lav̌a ku rula, u ku lanḍelela.” Muapostola Pawulo u tsarile: “Rirhandzu ri nga tshuki ri va ni ku kanganyisa. Vengani leswo biha, mi namarhela leswinene.”—Pisalema 34:14; 97:10; Varhoma 12:9.

19, 20. (a) Xana hi nga yi aka njhani mianakanyo ya hina? (b) Xana dyondzo leyi tirhaka ya munhu hi xiyexe yi katsa yini?

¹⁹ Hi nga “namarhela leswinene” loko hi languta timhaka hi langutelo ra Yehovha na loko hi ri ni mianakanyo ya Kreste. (1 Vakorinto 2:16) Xana leswi swi endliwa hi ndlela yihi? Hi dyondzo ya nkarhi na nkarhi ni ku anakanyisisa hi Rito ra Xikwembu. Wa nga vona ndlela leyi xitsundzuxo lexi xi nyikeriweke ko tala ha yona! Kambe xana hi xi teka xi ri xa nkoka hilaha ku ringaneke? Hi xikombiso, xana wa wu hlaya hakunene magazini lowu, u kambisisa tindzimana ta Bibele, u nga si ta eminhlanganweni? Ku hlaya a hi vuli ntsena ku khwatihata swivulwa swi nga ri swingani eka ndzimana yin’wana ni yin’wana. Xihloko lexi dyondziwaka xi nga kambisisiwa ni ku khwatihatiwa hi kwalomu ka 15 wa timinete. Xana sweswo swi vula leswaku hi xi hlayile xihloko? Entiyisweni, swi nga ha teka awara kumbe timbirhi ku hlaya ni ku amukela mpfuno wa moya lowu xihloko ha xin’we xi wu nyikelaka.

²⁰ Kumbexana hi fanele hi tilaya leswaku hi fularhela TV tiawara ti nga ri tingani vhiki rin’wana ni rin’wana kutani hi yisa nyingiso swinene eka ku kwetsima ka hina ka munhu hi xiyexe. Dyondzo ya hina ya nkarhi na nkarhi ya hi aka hi tlhelo ra moya, yi susumetela mianakanyo ku endla swiboho leswinene—swiboho leswi yisaka eka “vutomi lebyo hlawuleka.”—2 Petro 3:11; Vaefesa 4:23; 5:15, 16.

21. Hi xihi xivutiso lexi nga ta hlamuriwa?

²¹ Xivutiso lexi nga kona sweswi hi lexi nge, Xana hi le ka mintirho yihi ni le ka ku tikhoma kwihi laha hina tanihi Vakreste hi nga kwetsimaka kona, tanihi leswi Yehovha a kwetsimaka? Xihloko lexi landzelaka xi ta nyikela mhaka leyi lavaka ku anakanyisisiwa ha yona hi vukheta.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Xana Xihlovo xa ku kwetsima xi kombisiwe njhani eIsrayele?

◻ Xana vugandzeri bya Vaisrayele a byi nga hlawulekanga esikwini ra Malakiya hi tindlela tihi?

◻ Xana ku tikhoma loko biha ku sungula kwihi?

◻ Leswaku hi kwetsima, i yini lexi hi faneleke hi xi xiya?

◻ Xana hi nga tshama njhani hi ri lava kwetsimaka?