Swivutiso Swa Vahlayi

Xana i swinene leswaku Mukreste a ya eka munhu loyi a tshungulaka mianakanyo?

Swiviko swo huma eka matiko man’wana swi kombisa leswaku vuvabyi bya mintlhaveko ni bya mianakanyo bya andza “emasikwini [lawa] ya makumu.” (2 Timotiya 3:1) Vakreste va va ni ntwela-vusiwana lowu enteke loko mupfumeri-kulobye a khomiwa hi byona, kambe va swi xiya leswaku munhu un’wana ni un’wana u fanele a tiendlela xiboho xa leswaku wa byi lava vutshunguri kumbe e-e, naswona loko a byi lava, u fanele a endla xiboho xa muxaka wa vutshunguri bya kona.a “Un’wana ni un’wana ú ta rhwala mpingu wa yena.” (Vagalatiya 6:5) Van’wana, lava khomiweke hi rihuhu, mpfilungano wa mianakanyo, ntshikilelo lowukulu wa mianakanyo, gome leri hambetaka, ku tixeka ni swiphiqo swin’wana, va swi kotile ku tlhela va hanya kahle endzhaku ko kuma mpfuno lowu faneleke wa vatshila.

Etindhawini tin’wana swi tolovelekile ku lava vutshunguri. Minkarhi yo tala, muvabyi u va a nga karhatiwi swinene hi mianakanyo kambe u va a nonon’hweriwa hi swiyimo swo karhi evuton’wini. Hambiswiritano, Bibele hi yona leyi nyikelaka mpfuno lowu tirhaka swinene wo tamela swiphiqo swo tika swa vutomi. (Pisalema 119:28, 143) Hi Bibele, Yehovha u hi nyika vutlharhi, vuswikoti byo anakanya ni vutivi bya ntiyiso—ku nga swilo leswi hi tiyisaka emianakanyweni ni le mintlhavekweni. (Swivuriso 2:1-11; Vaheveru 13:6) Malandza yo tshembeka ya Xikwembu ma nga ha tiphofula hi ndlela leyi hoxeke minkarhi yin’wana hikwalaho ka ku karhateka swinene emoyeni. (Yobo 6:2, 3) Yakobo 5:13-16 yi khutaza vanhu vo tano leswaku va kombela mpfuno ni ndzayo eka vakulu. Mukreste a nga ha va a vabya emoyeni, kumbe a nga ha va a tshikeleriwe hi xiyimo lexi nga cincekiki kumbe gome leri tshikilelaka, kumbe a nga ha titwa a khomiwa hi ndlela leyi nga riki yinene. (Eklesiasta 7:7; Esaya 32:2; 2 Vakorinto 12:7-10) Munhu wo tano a nga kuma mpfuno eka vakulu lava nga ta n’wi “tota mafurha”—leswi vulaka leswaku, hi vutlharhi va ta n’wi nyika xitsundzuxo lexi chavelelaka xa Bibele—ni ku “n’wi khongelela.” Vuyelo byi ta va byihi? “Xikhongelo lexi endliwaka hi ku pfumela xi ta hanyisa muvabyi; Hosi yi ta n’wi pfuxa [eku heleni kakwe matimba kumbe ku titwa a cukumetiwe hi Xikwembu].”

Kambe ku vuriwa yini loko ntshikilelo wa munhu wa mianakanyo ni ku pfilunganyeka ku ya emahlweni ku nga khathariseki mpfuno wa vutlharhi wa varisi va moya? Van’wana lava nga eka xiyimo lexi va hlawule leswaku va kuma nkambisiso lowu heleleke wa miri. (Ringanisa Swivuriso 14:30; 16:24; 1 Vakorinto 12:26.) Xiphiqo xa miri ku nga ha va xona xi vangaka ntshikilelo wa mintlhaveko ni wa mianakanyo. Ku tshungula xiphiqo xexo minkarhi yin’wana swi pfunile leswaku munhu loyi a vabyaka a wisa emintlhavekweni.b Loko ku nga kumiwi xiphiqo xa le mirini, n’anga, loko yi komberiwile, yi nga ha ringanyeta leswaku u vonana ni mutsunguri wa mianakanyo. Xana u fanele u endla yini? Hilaha swi boxiweke ha kona, lexi i xiboho lexi munhu hi yexe a faneleke a anakanyisisa swinene ha xona hi yexe. Van’wana a va fanelanga va xopaxopa kumbe ku avanyisa.—Varhoma 14:4.

Hambiswiritano, vuxiyaxiya bya laveka kun’we ni vukheta leswaku hi nga rivali misinya ya milawu ya Bibele. (Swivuriso 3:21; Eklesiasta 12:13) Loko vuvabyi byi ri bya le mirini, vavabyi va ni vutshunguri byo hambana-hambana lebyi va nga hlawulaka eka byona, ku nga ku tirhisa mirhi leyi tolovelekeke kumbe vutshunguri lebyi nga swi tirhisiki swidzidzirisi, ntlhavelo ni ku tshungula hi ku paluxa vuvabyi. Nakambe ku ni tinxaka to hambana ta vatshunguri va mianakanyo. Eka tona ku ni lava tshungulaka hi ku tirhisa swivutiso ni van’wana lava nghenelelaka swinene eka matimu ya muvabyi ya munhu hi xiyexe leswaku va ringeta ku kuma xivangelo xa ndlela leyi a angulaka kumbe a titwaka ha yona. Lava tshungulaka hi ku xiya maendlelo ya munhu va nga ha ringeta ku pfuna muvabyi leswaku a dyondza tindlela letintshwa ta ku endla swilo. Vatshunguri van’wana va mianakanyo va tshemba leswaku vuvabyi byo tala bya mianakanyo byi fanele byi tshunguriwa hi swidzidzirisi.c Kasi van’wana ku vuriwa leswaku va ringanyeta muxaka wo karhi wa swakudya ni tivhithamini.

Vavabyi ni mindyangu ya vona va fanele va tirhisa vuxiyaxiya loko va kambisisa minhlawulo leyi. (Swivuriso 14:15) Lexi xiyekaka, Profesa Paul McHugh, mukongomisi wa Department of Psychiatry and Behavioral Sciences eka Johns Hopkins University School of Medicine, u vule leswaku vutshila byo tshungula mianakanyo “i vutshila byo tshungula lebyi nga tiyisekiki. A swi olovi ku kuma xitiyisekiso xa vutshunguri lebyi ringanyetiwaka tanihi leswi byi langutanaka ni mimpfilungano leyi rharhanganeke swinene ya vutomi bya munhu—mianakanyo ni maendlelo ya swilo.” Xiyimo lexi xi endle swi olova leswaku ku va ni vutilawuri ni vukanganyisi, swin’we ni ku tirhisiwa ka vutshunguri lebyi byi tiviwaka kahle leswaku byi nga ha va ni khombo.

Nakambe, tsundzukani leswaku hambileswi vativi va mianakanyo ni vakambisisi va mianakanyo va nga ni tidigri to kombisa leswaku va thwasile, vanhu vo tala va tirha tanihi vatsundzuxi kumbe vatshunguri kambe va ri hava switifiketi leswi va swi thwaseleke naswona ku ri hava loyi a va langutelaka. Vanhu vo tala va hete mali yo tala va ri karhi va ya eka vanhu volavo lava nga riki na swona switifiketi.

Hambiloko munhu a leteriwile, a ri na swona switifiketi swo tshungula mianakanyo, ku ni swilo leswi faneleke swi xiyiwa. Loko hi hlawula dokodela, hi fanele hi tiyiseka leswaku u ta ma xixima mavonelo ya hina lama seketeriweke eBibeleni. Hilaha ku fanaka, swi ni khombo ku ya eka vatshunguri lava nga taka va nga ma xiximi mavonelo ya hina ya vukhongeri ni ya mahanyelo. Vakreste vo tala va ringeta hi matimba, hambiloko va ri ni swiphiqo swa mianakanyo ni swa mintlhaveko, leswaku va va ni ‘ku anakanya loku fanaka ni ka Kreste Yesu.’ (Varhoma 15:5, ringanisa NW.) Va ni mfanelo yo karhateka hi langutelo ra munhu wihi na wihi loyi a nga ha khumbaka mianakanyo kumbe maendlelo ya vona ya swilo. Vatshunguri van’wana va vona onge nsivelo wihi na wihi lowu tisiwaka hi tidyondzo ta Matsalwa a wu fanelanga ni leswaku wu ni khombo eka rihanyo ra mianakanyo. Va nga ha pfumelela, kumbe ku bumabumela mikhuva leyi yirisiwaka eBibeleni, yo tanihi vusodoma kumbe ku nga tshembeki evukatini.

Mianakanyo leyi yi kona eka leyi muapostola Pawulo a yi vitanaka “ku kanetana hi leswi vuriwaka ‘vutivi’, kasi a hi byona.” (1 Timotiya 6:20) Va kaneta ntiyiso malunghana na Kreste naswona i xiphemu xa “tidyondzo ta vutlharhi, [ni] marito ya vunwa lama nga pfuniki nchumu” ya misava leyi. (Vakolosa 2:8) Mpimanyeto wa Bibele wu le rivaleni: “A ku na v̌utlhari, a ku na ku anakanya, a ku na makungu e mahlweni ka Yehova.” (Swivuriso 21:30) Vatsunguri va mianakanyo lava vulaka leswaku “ŝo biha ŝi sasekile, ni ŝo saseka leŝaku ŝi bihile” i “vanghana lavo biha.” Ematshan’weni yo tshungula mianakanyo leyi kavanyetekeke, va “borisa mikhuva leyinene.”—Esaya 5:20; 1 Vakorinto 15:33.

Xisweswo, Mukreste loyi a vonaka swi laveka ku ya eka mutshunguri wa mianakanyo u fanele a xiya ku faneleka, langutelo ni ndhuma ya mutshunguri wa kona ni vuyelo lebyi nga ha vaka kona hikwalaho ka vutshunguri lebyi ringanyetiwaka. Loko Mukreste la karhatekeke a nga swi koti ku tiendlela leswi hi yexe, kumbexana munghana wa le kusuhi la wupfeke kumbe xaka ri nga ha swi kota ku pfuna. Mukreste loyi a nga tiyisekiki hi ku faneleka ka vutshunguri byo karhi a nga swi kuma swi pfuna ku vulavula ni vakulu va vandlha—hambileswi ku nga yena la nga ta tiendlela xiboho eku heteleleni (kumbe vatswari va yena, kumbe xiboho xa nuna na nsati).d

Sayense yi nga endla swo tala namuntlha leswaku yi hunguta ku xaniseka ku tlula eminkarhini ya khale. Kambe, ka ha ri ni vuvabyi byo tala—emirini ni le mianakanyweni—lebyi sweswi byi nga tshungulekiki naswona byi faneleke byi tiyiseleriwa ku ko ku hela mafambiselo lawa ya swilo. (Yakobo 5:11) Sweswi, “nandza la tshembekaka, wo tlhariha,” vakulu ni van’wana hinkwavo evandlheni va chavelela ni ku seketela lava vabyaka. Naswona Yehovha hi yexe wa va tiyisa leswaku va tiyisela ku ko ku fika nkarhi lowunene lowu ha wona vuvabyi byi nga ta va byi nga ha ri kona.—Matewu 24:45; Pisalema 41:1-3; Esaya 33:24.

[Tinhlamuselo ta le hansi]