Ku Tiyisiwa Hi Ku Tshemba Ka Mina Yehovha

HI KU VULA KA AGENOR DA PAIXÃO

Paul, n’wana wa hina wa un’we u dlayiwe hi vuvabyi bya sindzekelo loko a ri ni tin’hweti ta 11 ntsena hi vukhale. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu, hi August 15, 1945, nsati wa mina wo saseka u dlayiwe hi vuvabyi bya ku pfimba ka mahahu. A ndzi ri ni malembe ya 28, naswona makhombo lawa ma ndzi siye ndzi karhatekile ni ku va ni gome. Hambiswiritano, ku tshemba Yehovha ni switshembiso swa yena swi ndzi tiyisile. Mi nge ndzi hlamusela ndlela leyi ndzi veke ni ku tshemba loku ha yona.

KU SUKELA enkarhini wa ku velekiwa ka mina le Salvador, eBahia State, le Brazil hi January 5, 1917, Manana u ndzi dyondzise ku gandzela “vakwetsimi” va Kereke ya Khatoliki. Nakambe a a pfuxa mina ni vamakwerhu hi nkarhi wa mahlamba-ndlopfu leswaku hi ta khongela swin’we. Hambiswiritano, vatswari va mina a va tlhela va nghena tinhlengeletano ta candomblé, ku nga mihivahivana ya vungoma bya Vantima ni vanhu va le Brazil. A ndzi ti xixima swinene tidyondzo leti, kambe a ndzi nga va tshembi lava vitaniwaka vakwetsimi va Vukhatoliki hambi ku ri candomblé. Nchumu lowu ndzi heteke matimba ngopfu a ku ri xihlawuhlawu lexi a xi ri kona eka vukhongeri lebyi.

Hi ku famba ka nkarhi vamakwavo wa mina vambirhi va xinuna va sukile ekaya leswaku va famba va lava ntirho. Endzhaku ka kwalaho, tatana u tshike ndyangu. Hikwalaho loko ndzi ri na malembe ya kaye, ndzi boheke ku lava ntirho leswaku ndzi pfuna manana ni ntsongwana ya mina ya xisati. Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 16, mabulo ya mina ni mutirhi-kulorhi wa le fektri ma tikombe ma ri wona ma cinceke vutomi bya mina.

Ku Lavisisa Ku Tshemba Yehovha

Hi 1942, ndzi tivane na Fernando Teles. Hakanyingi a a ndzi byela leswaku swi hoxile ku gandzela “vakwetsimi.” (1 Vakorinto 10:14; 1 Yohane 5:21) Eku sunguleni a ndzi n’wi yingisanga. Kambe ku tshembeka ni ku tsakela ka yena vanhu, ku nga khathariseki leswaku i va rixaka rihi, swi ndzi tsakisile naswona ndzi sungule ku navela ndlela leyi a a yi tiva ha yona Bibele, ngopfu-ngopfu leswi a a swi vula mayelana ni Mfumo wa Xikwembu ni misava ya paradeyisi. (Esaya 9:6, 7; Daniyele 2:44; Nhlavutelo 21:3, 4) Hi ku vona ku tsakela ka mina u ndzi nyike Bibele ni tibuku tin’wana ta Bibele.

Endzhaku ka mavhiki ma nga ri mangani, ndzi amukele xirhambo xo ya edyondzweni ya Bibele ya vandlha. Ntlawa lowu a wu dyondza buku leyi nge Religion, leyi kandziyisiweke hi Watch Tower Bible and Tract Society. Ndzi yi tsakerile dyondzo kutani ndzi sungula ku va kona eminhlanganweni hinkwayo ya vandlha ya Timbhoni ta Yehovha. Lexi ndzi tsakiseke ngopfu i ku pfumaleka ka xihlawuhlawu, ni ndlela leyi va ndzi amukeleke ha yona hi xihatla. Hi nkarhi wolowo a ndzi sungule ku gangisa Lindaura. Loko ndzi vulavule na yena mayelana ni leswi a ndzi ri eku swi dyondzeni, u sungule ku famba na mina eminhlanganweni.

Xilo xin’wana lexi ndzi tsakiseke eminhlanganweni a ku ri ku kandziyisiwa ka ntirho wo chumayela. (Matewu 24:14; Mintirho 20:20) Hi ku khutaziwa hi maphayona, ku nga ndlela leyi vatirheli va nkarhi hinkwawo va vitaniwaka ha yona, ndzi sungule ku vulavula ni van’wana exitimeleni hi xitshuketa loko ndzi ya ni loko ndzi vuya entirhweni. Loko ndzi kuma munhu la tsakelaka, a ndzi kombela adirese ya yena ivi ndzi n’wi endzela leswaku ndzi ringeta ku hlakulela ku tsakela koloko.

Hi nkarhi lowu fanaka, ku tshemba ka mina Yehovha ni nhlengeletano ya yena leyi a yi tirhisaka ku hambete ku kula. Xisweswo, endzhaku ka ku yingisela nkulumo ya Bibele ya ku tinyiketela ka Vukreste, ndzi khuvuriwile, eLwandle-nkulu ra Atlantic, hi April 19, 1943. Hi siku rero, ndzi hlanganyele ro sungula evutirhelini bya nkarhi hinkwawo bya yindlu na yindlu.

Endzhaku ka mavhiki mambirhi, hi May 5, mina na Lindaura hi tekanile. Kutani hi August 1943, u khuvuriwile eka nhlengeletano yo sungula leyi khomiweke hi Timbhoni ta Yehovha edorobeni-nkulu ra Salvador. Eka 1973 Yearbook of Jehovah’s Witnesses malunghana ni nhlengeletano yoleyo yi vule leswi: “Matshalatshala ya vafundhisi ma swi kotile ku yimisa nkulumo ya le rivaleni eSalvador, kambe sweswo swi humelele loko ntirho lowukulu wa ku yi twarisa . . . se wu endliwile.” Vumbhoni bya nkongomiso wa Yehovha hambiloko hi langutane ni nxaniso lowukulu byi tiyise ku va ndzi n’wi tshemba.

Tanihi laha ndzi vuleke hakona eku sunguleni, endzhaku ka malembe mambirhi ntsena Lindaura a khuvuriwile—naswona endzhaku ka tin’hweti tinharhu n’wana wa hina wa jaha u file—nsati wa mina la rhandzekaka u file. A a ri na malembe ya 22 ntsena. Kambe ntshembo loku ndzi veke na wona eka Yehovha wu ndzi tiyisile etin’hwetini leti ta ku nonon’hweriwa.

Ku Tiyisiwa Hi Ntirho Wa Moya

Hi 1946, loko ku hele lembe ndzi feriwe hi nsati ni n’wana wa mina, ndzi vekiwe ku va nandza wa dyondzo ya Bibele evandlheni rin’we leri a ri ri kona eSalvador. Hi lembe rero Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni xi sungurile emavandlheni ya Brazil, kutani ndzi ve mufambisi wa xikolo wo sungula etikweni ra Bahia. Kutani hi October 1946, Nhlengeletano ya le Tilweni leyi nge “Matiko Lama Tsakeke” yi khomiwile edorobeni-nkulu ra São Paulo. Muthori wa mina loyi ndzi n’wi tirheleke malembe ya khume, u vule leswaku u lava ndzi nga suki entirhweni naswona u ndzi sindzise leswaku ndzi nga fambi. Hambiswiritano, endzhaku ka loko ndzi n’wi hlamuserile leswaku i swa nkoka ku fikela kwihi eka mina ku va kona enhlengeletanweni u hanane hi ku ndzi nyika nyiko ivi a ndzi navelela ku famba khwatsi eriendzweni ra mina.

Minongonoko ya nhlengeletano le São Paulo’s Municipal Theater a yi nyikeriwa hi Xiputukezi—ku nga ririmi ra le Brazil—swin’we ni hi Xihungary, Xijarimani, Xinghezi, Xipolish ni Xirhaxiya. Enhlengeletanweni yoleyo, magazini wa Xalamuka! wu humesiwile hi Xiputukezi. Ndzi khutaziwe ngopfu hi nhlengeletano leyi—vanhu va kwalomu ka 1700 a va ri kona eka nkulumo ya le rivaleni—lerova ndzi tate xikombelo xo va ndzi sungula ku phayona hi November 1, 1946.

Enkarhini wolowo a hi tirhisa ngopfu gramafomo entirhweni wa hina wa vuphayona. Nkulumo leyi nge “Nsirhelelo” hi yona leyi a hi yi tlangela ngopfu vini va miti. Endzhaku ka sweswo a hi ku: “Leswaku hi tisirhelela eka nala la nga vonakiki, hi fanele hi namarhela munghana loyi na yena a nga vonakiki. Yehovha i munghana wa hina lonkulu naswona u ni matimba swinene ku tlula nala wa hina Sathana. Hikwalaho, hi fanele hi namarhela ngopfu Yehovha leswaku hi tisirhelela eka yena.” Kutani a hi fambisa xibukwana lexi nge Protection, lexi a xi nyikela rungula leri engetelekeke.

A ndzi nga si heta lembe ndzi ri karhi ndzi phayona loko ndzi kuma xirhambo xo va ndzi tirha tanihi phayona leri hlawulekeke eVandlheni ra Carioca eRio de Janeiro. Minkarhi yin’wana a hi langutana ni nkaneto lowukulu kwalaho. Mutirhi-kulorhi, Ivan Brenner, u tshame a hlaseriwa hi n’wini wa muti. Vaakelani va vitane maphorisa, naswona hinkwerhu hi yisiwe exiticini xa maphorisa.

Loko hi ri eku konanisiweni, n’wini wa muti la hlundzukeke u hi hehle hi ku vula leswaku hi kavanyeta ku rhula. Ndhuna ya maphorisa yi n’wi lerise ku pfala nomu. Kutani ndhuna leyi ya maphorisa yi hundzukela eka hina ivi hi rito ra kahle yi hi byela leswaku hi ntshunxiwile leswaku hi famba. Yi pfalele muhehli wa hina ni ku n’wi vona nandzu wa ku hlasela. Swiyimo leswi fanaka ni lexi swi tiyise ku tshemba ka mina Yehovha.

Ku Ndlandlamuka Ka Vutirheli Bya Nkarhi Hinkwawo

Hi July 1, 1949, a ndzi tsakile ku va ndzi rhambiwe ku ya tirha eBethele, ku nga ndlela leyi miako leyikulu ya Timbhoni ta Yehovha yi vitaniwaka ha yona etikweni. Bethele ya le Brazil hi nkarhi wolowo a yi ri le 330 Licínio Cardoso Street eRio de Janeiro. Hi nkarhi lowu a ku ri ni vanhu va 17 ntsena endyangwini hinkwawo wa Bethele. Ku ringana nkarhinyana a ndzi hlanganyela eVandlheni ra kwalaho ra Engenho de Dentro, kambe endzhakunyana ndzi averiwe ku va mulanguteri la ungamelaka wa vandlha leri nga roxe le Belford Roxo, ku nga doroba-nkulu leri nga eka tikhilomitara ti nga ri tingani ku suka eRio de Janeiro.

Hi mahelo-vhiki a hi va hi khomekile swinene. Hi Migqivela a ndzi ya eBelford Roxo hi xitimela, ndzi hlanganyela evutirhelini bya nsimu nindzhenga, kutani ndzi ya eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni ni le ka Nhlangano wa Ntirho nimadyambu. A ndzi etlela eka vamakwerhu vusiku byin’we ivi ndzi hlanganyela evutirhelini bya nsimu hi mixo lowu landzelaka. Hi ndzhenga wa kona a ndzi va kona eka nkulumo ya le rivaleni ya Bibele ni Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza ivi ndzi tlhelela eBethele kwalomu ka hafu ku bile awara ya kaye nivusiku. Namuntlha ku ni mavandlha ya 18 eBelford Roxo.

Hi 1954, endzhaku ka malembe manharhu ni hafu ndzi ri karhi ndzi tirha hi ndlela yoleyo, ndzi tlhele ndzi averiwa ku ya Rio de Janeiro ndzi ya tirha tanihi mulanguteri la ungamelaka eVandlheni ra São Cristóvão. Ku hele malembe ya khume ndzi ri karhi ndzi tirha ni vandlha rero.

Swiavelo Swa Mina eBethele

Xiavelo xa mina xo sungula eBethele a ku ri ku aka garaji ya movha wa Sosayiti lowu a wu ri wun’we, ku nga xibebe xa Dodge ya 1949 lexi a hi xi thye vito ra Chokoleti hikwalaho ka muhlovo wa xona wa ribungu. Loko garaji yi herile, ndzi averiwe ku tirha ekhixini, laha ndzi tirheke kona malembe manharhu. Kutani ndzi yisiwe eka Ndzawulo yo Kandziyisa, ku nga leyi ndzi veke eka yona malembe lama tlulaka 40 sweswi.

Nhundzu yo tala yo kandziyisa leyi a hi ri na yona a yi nga ri yintshwa. Hi xikombiso, emalembeni yo tala a hi ri ni muchini lowu andlalekeke wo kandziyisa lowu hi ku wu rhandza a hi wu vitana Sara, loyi a ri nkata Abrahama. A wu tirhisiwe malembe yo tala efektri ya le yindlu-nkulu ya Sosayiti ya Watch Tower le Brooklyn, eNew York. Kutani hi va-1950 wu rhumeriwe eBrazil. Loko wu ri laha, ku fana na nkata Abrahama, hambileswi a wu ri wa khale wu tswale mihandzu—ku nga timagazini ta Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka!

Nkarhi hinkwawo ndzi hlamarisiwa hi ku andza ka nhlayo ya tibuku leti humesiwaka hi fektri yo kandziyisa ya Brazil. Elembeni hinkwaro ra 1953, hi kandziyise timagazini ta 324 400, kambe sweswi hi kandziyisa leti tlulaka timiliyoni tinharhu n’hweti na n’hweti!

Miako Ya Bethele Ya Hina

Emalembeni yo tala a swi tsakisa ku vona ku ndlandlamuka ka miako ya Bethele ya hina eBrazil. Hi 1952, hi ake fektri ya swithezi swimbirhi endzhaku ka kaya ra hina eRio de Janeiro. Kutani hi 1968, Bethele yi rhurhele eka muako lowuntshwa edorobeni-nkulu ra São Paulo. Loko hi rhurhele kwale, wu tikombe wu ri wukulu ni ku va ni xivandla lexi eneleke lerova wu kota ku rhurhela ndyangu wa hina wa Bethele lowu a wu ri ni swirho swa 42. Kahle-kahle a hi anakanya leswaku muako lowu wu ta hlangavetana ni ku andza enkarhini lowu taka. Hambiswiritano, hi 1971, miako mimbirhi leyi nga ni swithezi swa ntlhanu yi akiwile ivi ku xaviwa ni fektri yin’wana leyi nga ekusuhi, yi pfuxetiwa ivi yi hlanganisiwa ni miako leyi leyikulu. Kambe ku nga si hela malembe ma nga ri mangani, ku ve ni ku andza loku yaka emahlweni ka vahuweleri va Mfumo—hi tlule nhlayo ya 100 000 hi 1975—leswi swi koxe xivandla lexi engetelekeke.

Hikwalaho, miako leyintshwa yi akiwile kwalomu ka tikhilomitara ta 140 ku suka São Paulo ekusuhi na xidorobana xa Cesário Lange. Hi 1980, ndyangu wa hina wa Bethele lowu nga ni swirho swa 170 wu rhurhele emiakweni leyi leyintshwa. Ku sukela enkarhini wolowo ntirho wa Mfumo wu kule hi ndlela leyi hlamarisaka. Sweswi ku ni vanhu lava tlulaka 410 000 lava hlanganyelaka entirhweni wo chumayela nkarhi na nkarhi eBrazil! Leswaku hi khathalela swilaveko swa moya swa vahuweleri lava va Mfumo hinkwavo, a hi boheka ku hambeta hi aka tifektri letintshwa leswaku hi kandziyisa tibuku ta Bibele ni miako yo tshama ka yona leswaku ku rhurheriwa vatirhi va ku tirhandzela va Bethele. Sweswi hi ni swirho swa ndyangu wa Bethele swa kwalomu ka 1100!

Malunghelo Lawa Ndzi Ma Tlangelaka

Ndzi teka ntirho wa Bethele tanihi lunghelo ra risima. Xisweswo, hambileswi emalembeni yo sungula a ndzi anakanya ku tlhela ndzi nghenela vukati, ndzi hlawule ku khathalela swinene malunghelo ya mina eBethele ni le ntirhweni wo chumayela. Laha ndzi tiphinile hi ku tirha swin’we ni vantshwa vo tala evugandliselweni bya tibuku ni ku va letela eswiavelweni swa vona. Ndzi ringetile ku tirhisana na vona onge hiloko va ri vana va mina. Ku hiseka ni ku pfumala ka vona vutianakanyi swi ndzi khutaze ngopfu.

Lunghelo rin’wana a ku ri ku tiphina hi ku tshama ekamareni ni vanghana lavanene malembe yo tala. I ntiyiso, ku hambana ka vumunhu minkarhi yin’wana a ku vanga tlhontlho. Kambe ndzi dyondze ku nga languteli ku hetiseka eka van’wana. Ndzi tikarhatile leswaku ndzi papalata ku endla leswaku swiphiqo leswi nga nyawuriki swi va mhaka leyikulu, kumbe ku va ni vutitivi. Ku tihleka loko ndzi endle swihoxo swi ndzi pfunile leswaku ndzi tiyisela swihoxo swa van’wana.

Lunghelo rin’wana ra risima leri ndzi ri tsakeleke i ku va ndzi kote ku va kona eka mintsombano leyikulu ya matiko hinkwawo le United States. Wun’wana wa yona a ku ri Nhlengeletano ya “Mahungu Lamanene Lama Nga Heriki” leyi khomeriweke eYankee Stadium, le New York, hi 1963, naswona leyin’wana a yi ri Nhlengeletano ya Matiko Hinkwawo ya “Ku Rhula eMisaveni” leyi khomeriweke endhawini leyi fanaka hi 1969. Loko ndza ha ri kwale, ndzi tiphinile hi ku endzela yindlu-nkulu leyi nga kusuhi ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha le Brooklyn, eNew York!

Hi malembe ya khume ndzi tlhele ndzi va ni lunghelo ro hlanganyela—hi ku cincana ni van’wana—eku fambiseni ka vugandzeri bya nimixo bya ndyangu wa Bethele. Hambiswiritano, lunghelo lerikulu, leri ndzi nyikeke ntsako ni xikhutazo lexikulu, i ra ku yisa rungula ra Mfumo eka vanhu va timbilu letinene, tanihi laha N’wini wa hina, Yesu Kreste, a endleke hakona.

Emalembeni ya sweswinyana ndzi langutane ni xiphiqo xa ku hanya ni vuvabyi bya Parkinson. Nkhathalelo wa rirhandzu wa vamakwerhu va xinuna ni va xisati exibedlhele xa Bethele wu ve mpfuno ni nchavelelo lowu hambetaka eka mina. Hi ku tshemba loku heleleke, ndzi khongela leswaku Yehovha a ndzi nyika matimba ya ku hambeta ndzi endla leswi ndzi nga swi kotaka evugandzerini bya yena bya ntiyiso.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Rhavi ra Brazil leri sweswi ndzi tshamaka eka rona

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Laha a ndzi ri ni nsati wa mina la feke hi 1945