Varhumiwa Va Ku Rhula Ka Xikwembu Va Vuriwa Lava Tsakeke
“La’v̌a kuṭuriweke i Yehova v̌a ta tlhela v̌a ya Sion hi tinsimu ta ku ṭaka, v̌a v̌ehele tinhlokweni e ku ṭaka lo’ku nga heriki.”—ESAYA 35:10.
1. Xana i yini leswi misava yi swi lavaka hakunene?
NAMUNTLHA ku tlula rini na rini, vanhu va lava murhumiwa wa mahungu lamanene. Ku ni xilaveko xa xihatla xa munhu loyi a nga ta vula ntiyiso malunghana ni Xikwembu ni swikongomelo swa xona, mbhoni leyi nga ni xivindzi leyi nga ta tsundzuxa lavo biha hi ndzoviso lowu taka ni ku pfuna va timbilu letinene leswaku va kuma ku rhula ka Xikwembu.
2, 3. Emhakeni ya Israyele, xana Yehovha u xi hetisise njhani xitshembiso xa yena lexi tsariweke eka Amosi 3:7?
2 Emasikwini ya Israyele, Yehovha u tshembise ku tisa varhumiwa vo tano. Eku heleni ka lembe-xidzana ra vukaye B.C.E., muprofeta Amosi u te: “Hosi, Yehova, a nga endli ntšhumu a nga si kombisa makungu ya yena eka malanḍa ya yena v̌a nga v̌aprofeta.” (Amosi 3:7) Eka malembe-xidzana lama landzeleke xitiviso lexi, Yehovha u tirhe mintirho yo tala ya matimba. Hi xikombiso, hi 607 B.C.E., u va xupule swinene vanhu vakwe lava hlawuriweke hikwalaho ko xandzuka ni hikwalaho ka nandzu wa ngati. U tlhele a xupula matiko lama a ma va rhendzerile lawa a ma tsaka loko tiko ra Israyele ri xaniseka. (Yeremiya, tindzima 46-49) Kutani, hi 539 B.C.E., Yehovha u vange leswaku Babilona mfumo wa misava wa matimba wu wa, naswona hikwalaho ka sweswo, hi 537 B.C.E., masalela ya Israyele ma tlhelele etikweni ra wona ma ya pfuxa tempele.—2 Tikronika 36:22, 23.
3 Leswi a ku ri swiendlakalo leswi tsekatsekisaka misava, naswona hi ku pfumelelana ni marito ya Amosi, Yehovha u swi paluxe ka ha ri emahlweni eka vaprofeta lava a va tirha tanihi varhumiwa, va tsundzuxa Israyele hi leswi a swi ta humelela. Exikarhi ka lembe-xidzana ra vunhungu B.C.E., u veke Esaya. Exikarhi ka lembe-xidzana ra vunkombo B.C.E., u veke Yeremiya. Kutani, ekusuhi ni ku hela ka lembe-xidzana rero, u veke Ezekiyele. Lava ni vaprofeta van’wana lava tshembekeke va veke vumbhoni lebyi tiyeke malunghana ni swikongomelo swa Yehovha.
Ku Hlawula Varhumiwa Va Xikwembu Namuntlha
4. I yini leswi kombaka leswaku vanhu va lava varhumiwa va ku rhula?
4 Ku vuriwa yini hi namuntlha? Vanhu vo tala emisaveni va vona onge nchumu wun’wana lowu chavisaka wu ta humelela loko va vona ku hohloka ka vandla ra vanhu. Lava va rhandzaka vululami timbilu ta vona ta vava loko va vona vukanganyisi ni vubihi lebyikulu bya Vujagana. Hilaha Yehovha a vhumbeke hakona hi ku tirhisa Ezekiyele, “[va rila] hikwalaho ka manyala hikwawo la’ma endliwaka e šikari ka v̌ona.” (Ezekiyele 9:4) Hambiswiritano, vo tala a va swi xiyi swikongomelo swa Yehovha. Va fanele va tivisiwa swona.
5. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku a ku ta va ni varhumiwa esikwini ra hina?
5 Xana u kona loyi namuntlha a vulavulaka hi moya wa xivindzi lowu Esaya, Yeremiya na Ezekiyele a va ri na wona? Yesu u kombise leswaku van’wana a va ta vulavula. Loko a vhumba swiendlakalo swa le sikwini ra hina, u te: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:14) I vamani lava namuntlha va hetisisaka vuprofeta byebyo, va ri karhi va tirha tanihi varhumiwa, vachumayeri va mahungu lamanene? Ku fana loku nga kona esikwini ra hina ni le sikwini ra Israyele wa khale ku hi pfuna ku hlamula xivutiso xexo.
6. (a) Hlamusela xiyimo xa “Israyele wa Xikwembu” hi nkarhi wa nyimpi yo sungula ya misava. (b) Xana Ezekiyele 11:17 yi hetiseke njhani eIsrayele wa khale?
6 Enkarhini wa makhombo ya Nyimpi yo Sungula ya Misava, vanhu va Yehovha va manguva lawa, ku nga masalela lama totiweke ya “Israyele wa Xikwembu,” ma ye evuhlongeni lebyi fanaka ni bya Israyele eBabilona. (Vagalatiya 6:16, NW) Ma xanisekile evuhlongeni bya moya bya Babilona Lonkulu, ku nga vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa, lebyi eka byona Vujagana ku nga byona lebyi nga ni ndhuma swinene ni lebyi solekaka. Hambiswiritano, marito ya Yehovha hi ku tirhisa Ezekiyele ma komba leswaku a ma nga tshikiwanga. U te: “Nḍi ta mi v̌uyisa e šikari ka matiko, nḍi ta mi tlherisa e matikweni laha nḍi mi hangalaseke kona, nḍi mi nyika tiko ra Israel.” (Ezekiyele 11:17) Leswaku a hetisisa xitshembiso xexo eka Israyele wa khale, Yehovha u veke Korexe wa Muperesi, loyi a hluleke Mfumo wa Misava wa Babilona ni ku pfula ndlela ya leswaku masalela ya Israyele ma tlhelela etikweni ra rikwavo. Kambe, ku vuriwa yini hi lawa ya namuntlha?
7. Hi swihi swiendlakalo leswi kombaka leswaku Yesu u teke goza ro lwisana na Babilona Lonkulu hi 1919? Hlamusela.
7 Eku sunguleni ka lembe-xidzana leri, ku ve ni vumbhoni lebyikulu bya leswaku Korexe Lonkulu wa tirha. Xana a a ri mani? A ku na un’wana handle ka Yesu Kreste, loyi a vekiweke exiluvelweni xa vuhosi eMfun’weni wa le tilweni ku sukela hi 1914. Hosi leyi leyikulu yi kombise ku navela lokunene eka vamakwavo lava totiweke lava nga emisaveni, loko hi lembe ra 1919, Vakreste lava totiweke va ntshunxiwile evuhlongeni bya moya kutani va tlhelela ‘etikweni’ ra ka vona, exiyin’weni xa vona xa moya. (Esaya 66:8; Nhlavutelo 18:4) Xisweswo, Ezekiyele 11:17 yi ve ni ku hetiseka ka manguva lawa. Eminkarhini ya khale a ku laveka leswaku Babilona a wa leswaku ku pfuleka ndlela yo va Vaisrayele va tlhelela etikweni ra ka vona. Eminkarhini ya manguva lawa, ku vuyeteriwa ka Israyele wa Xikwembu a ku ri vumbhoni bya leswaku Babilona Lonkulu u wisiwe hi Korexe Lonkulu. Ku wa loku ku huweleriwe hi ntsumi ya vumbirhi ya Nhlavutelo ndzima 14, loko yi huwelela yi ku: “Ú wile, ú wile Babilona, muti lowukulu, yena loyi a nga nwisa vanhu va matiko hinkwawo evhinyo leyo bava ya vuoswi bya yena!” (Nhlavutelo 14:8) Wa nga vona ku hundzuka ko tano eka Babilona Lonkulu, ngopfu-ngopfu Vujagana! Naswona mayana mikateko leyikulu swonghasi eka Vakreste va ntiyiso!
8. Xana buku ya Ezekiyele yi wu hlamusela njhani ntsako lowu vanhu va Xikwembu va veke na wona endzhaku ka ku ntshunxiwa ka vona hi 1919?
8 Eka Ezekiyele 11:18-20, hi hlaya nhlamuselo ya muprofeta ya ntsako wa vanhu va Xikwembu endzhaku ka ku vuyiseriwa ka vona etikweni ra rikwavo. Ku hetiseka ko sungula ka marito yakwe a ku vula ku basisiwa ka Israyele esikwini ra Ezra na Nehemiya. Ku hetiseka ka manguva lawa ku vula nchumu lowu fanaka. A hi voneni leswaku hi ndlela yihi. Yehovha u ri: “V̌a ta v̌uya ka rona [tiko ra ka vona], v̌a ta susa ŝiyilo hikwaŝo, ni manyala hikwawo.” Hilaha swi profetiweke hakona, ku sukela hi 1919, Yehovha u basise vanhu vakwe a tlhela a va nyika matimba leswaku va n’wi tirhela. Va sungule ku susa mikhuva ni tidyondzo ta Babilona exivandleni xa vona xa moya leswi a swi va thyakisile emahlweni ka yena.
9. Hi yihi mikateko leyikulu leyi Yehovha a yi nyikeke vanhu vakwe, ku sukela hi 1919?
9 Kutani, hi ku ya hi ndzimana 19, Yehovha u ya emahlweni a ku: “Nḍi ta v̌a nyika mbilu yi ri yiṅwe, nḍi nghenisa e nḍeni ka ṅwina e moya lo’wuntŝha; nḍi ta susela e mimirini ya v̌ona e timbilu ta maribye, nḍi v̌a nyika timbilu ta nyama.” Hi ku pfumelelana ni marito lawa, hi 1919 Yehovha u hlengelete malandza yakwe lama totiweke endhawini yin’we, a ma nyika “mbilu yi ri yiṅwe,” hi ndlela yo fanekisela, leswaku ma ta n’wi tirhela “hi mbilu yi ri yiṅwe.” (Sofoniya 3:9) Ku tlhandlekela kwalaho, Yehovha u nyike vanhu vakwe moya lowo kwetsima leswaku wu va nyika matimba entirhweni wo nyikela vumbhoni no humesa mihandzu leyinene leyi hlamuseriweke eka Vagalatiya 5:22, 23. Naswona ematshan’weni ya mbilu leyi nga swi rhandziki, leyi fanaka ni ribye, Yehovha u va nyike mbilu yo titsongahata, yo olova, yo yingisela, mbilu leyi a yi ta angula eka ku rhandza ka yena.
10. Ha yini Yehovha a katekise vanhu vakwe lava vuyiseriweke ematshan’weni ya vona ku sukela hi 1919 ku ya emahlweni?
10 Hikwalaho ka yini a endle leswi? Yehovha hi yexe wa hlamusela. Eka Ezekiyele 11:20 ha hlaya: “Leŝaku v̌a famba e milawini ya mina v̌a ri kari v̌a hlayisa ŝileriso ŝa mina v̌a ŝi hetisa, kutani v̌a ta v̌a tiko ra mina, mina nḍi v̌a Šikwembu ša v̌ona.” Israyele wa Xikwembu u dyondze ku yingisa nawu wa Yehovha ematshan’weni yo landzela mianakanyo ya vona vini. Va dyondze ku endla ku rhandza ka Xikwembu handle ko chava munhu. Xisweswo, a va tekelelanga Vakreste va Vujagana. A va ri vanhu va Yehovha. Hikwalaho, Yehovha a a lulamele ku va tirhisa tanihi varhumiwa vakwe va ku rhula, “nandza [wa yena] la tshembekaka, wo tlhariha.”—Matewu 24:45-47.
Ntsako Wa Varhumiwa Va Xikwembu
11. Xana buku ya Esaya yi wu hlamusela njhani ntsako wa vanhu va Yehovha?
11 Xana u nga yi vona hi mahlo ya mianakanyo ndlela leyi a va tsake ha yona loko va vona lunghelo leri va nga na rona? Tanihi ntlawa, va phindhe marito ya Esaya 61:10 lama nge: “Nḍi ta tiṭakela e ka Yehova, moya wa nga wu ta tiṭakela e ka Šikwembu ša mina.” Xitshembiso xa Esaya 35:10 xi hetisekile eka vona: “La’v̌a kuṭuriweke i Yehova v̌a ta tlhela v̌a ya Sion hi tinsimu ta ku ṭaka, v̌a v̌ehele tinhlokweni e ku ṭaka lo’ku nga heriki; ku kateka ni ku ṭaka ŝi ta v̌a hlanganisa, ku v̌av̌iseka ni nhlomulo wa mbilu ŝi ta baleka.” Wolowo a wu ri ntsako wa varhumiwa va Yehovha va ku rhula ka Xikwembu le ndzhaku hi 1919 loko va ta va va humile leswaku va ya chumayela mahungu lamanene eka vanhu hinkwavo. Ku sukela enkarhini wolowo ku ta fikela sweswi, a va tshikanga ku endla ntirho lowu, naswona ntsako wa vona wu engetelekile. EDyondzweni ya yena ya le Ntshaveni, Yesu u te: “Ku katekile lava tisaka ku rhula, hikuva va ta thyiwa vana va Xikwembu.” (Matewu 5:9, nhlamuselo ya le hansi ya NW) Ku hetiseka ka xitshembiso xexo ku voniwe hi masalela ya vatotiwa lava nga “vana va Xikwembu” ku sukela le ndzhaku hi 1919 ku fikela namuntlha.
12, 13. (a) I vamani lava joyineke Israyele wa Xikwembu eku tirheleni ka Yehovha, naswona i yini leswi va tinyiketeleke ku swi endla? (b) Hi wihi ntsako lowukulu lowu malandza ya Yehovha lama totiweke a ma ri karhi ma tiphina hi wona?
12 Hi ku famba ka nkarhi, nhlayo ya Israyele wa Xikwembu yi engetelekile ku fikela hi va-1930 loko ku hlengeletiwa ka masalela ya vatotiwa ku ya eku heleni. Xana ku andza ka nhlayo ya vachumayeri va mahungu lamanene ku yimile? Nikatsongo. Ntshungu lowukulu wa Vakreste lava nga ni ntshembo wa le misaveni wu sungule ku humelela, naswona lava va hlanganyele ni vamakwavo lava totiweke entirhweni wa ku chumayela. Muapostola Yohane u vone ntshungu lowu lowukulu exivonweni, naswona ndlela leyi a wu hlamuselaka ha yona ya xiyeka: “Va le mahlweni ka xiluvelo xa Xikwembu, va xi tirhela vusiku ni nhlekanhi.” (Nhlavutelo 7:15) Ina, ntshungu lowukulu wu sungule ku khomeka hi ku tirhela Xikwembu. Hikwalaho, loko nhlayo ya vatotiwa yi sungule ku hunguteka endzhaku ka 1935, ntirho wo nyikela vumbhoni wu ye emahlweni wu endliwa hi vanghana lava vo tshembeka hi rivilo lerikulu.
13 Hi ndlela leyi Esaya 60:3, 4 yi hetisekile: “Matiko ma ta famba e ku v̌onakaleni ka wena, ni tihosi ti ta e ku kwetsimeni ka tiṅhwembeti ta wena. Ralarala hi matlhelo hikwawo, u languta: V̌a hlengeletana hikwav̌o, v̌a ta ka wena; v̌ana v̌a wena v̌a huma kule, ni v̌ana v̌a wena v̌a šisati v̌a v̌ukariwa ṭhev̌eni.” Ntsako lowu tisiwaka eka Israyele wa Xikwembu hi swiendlakalo leswi wu hlamuseriwe kahle eka Esaya 60:5, kona ha hlaya: “U ta ŝi v̌ona, kutani u ta ṭaka, mbilu ya wena yi ta tlula-tlula, yi v̌a yi ahlama hi ku ṭaka, hikuv̌a rifuwo ra lwandle ri ta kongoma wena, v̌ukosi bya matiko byi ta ta ka wena.”
Nhlengeletano Ya Yehovha Yi Ya eMahlweni
14. (a) Hi xihi xivono xa swilo swa le tilweni lexi Ezekiyele a xi voneke, naswona i xileriso xihi lexi a xi kumeke? (b) I yini leswi malandza ya Yehovha ya manguva lawa ma swi twisisaka, naswona hi byihi vutihlamuleri lebyi ma titwaka ma ri na byona?
14 Hi 613 B.C.E., exivonweni Ezekiyele u vone nhlengeletano ya Yehovha ya le tilweni leyi fanaka ni golonyi yi ri erivilweni. (Ezekiyele 1:4-28) Endzhakunyana, Yehovha a ku ka yena: “Ṅwana wa munhu, yana e ka yindlu ya Israel, u v̌a byela marito ya mina.” (Ezekiyele 3:4) Eka lembe leri ra 1997, hi twisisa leswaku nhlengeletano ya Yehovha ya le tilweni yi tsutsuma yi nga yimi leswaku yi hetisisa swikongomelo swa Xikwembu. Hikwalaho, hi twa hi boheka ku byela van’wana malunghana ni swikongomelo sweswo. Esikwini rakwe, Ezekiyele u vule marito wolawo lama huhuteriweke hi Yehovha hi ku kongoma. Namuntlha, hi vula marito lama huhuteriweke eRitweni ra Yehovha, ku nga Bibele. Naswona mayana rungula ro tano leri buku yoleyo yi ri khomeleke vanhu! Hambileswi van’wana va karhatekaka malunghana ni vumundzuku, Bibele yi komba leswaku swilo swi ye swi nyanya ku biha—naswona hi nkarhi lowu fanaka, swi antswa ngopfu—ku tlula hi ndlela leyi va anakanyaka ha yona.
15. Ha yini swiyimo swi bihe ngopfu ku tlula hilaha vo tala va anakanyaka hakona namuntlha?
15 Swilo swi ya swi nyanya ku biha, hikuva hilaha hi dyondzeke hakona eka swihloko leswi hundzeke, Vujagana ni vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa byi ta lovisiwa ku nga ri khale, hi ku helela hilaha Yerusalema yi lovisiweke hakona hi 607 B.C.E. Ku tlula kwalaho, vukona bya tipolitiki exirhendzevutaneni hinkwaxo xa misava, lebyi fanisiweke ni xivandzana xa tinhloko ta nkombo ni timhondzo ta khume ebukwini ya Nhlavutelo, xi le kusuhi ni ku herisiwa, hilaha swivandzana swo tala swa vuhedeni ematikweni lama ma akelaneke na Yerusalema swi herisiweke hakona. (Nhlavutelo 13:1, 2; 19:19-21) Esikwini ra Ezekiyele Yehovha u ri hlamusele kahle khombo leri huhuteriweke malunghana ni ndzoviso lowu a wu tela Yerusalema. Kambe marito yakwe ma ta va ni nhlamuselo leyikulu loko vanhu va xiya ku tshinela ka ndzoviso wa misava leyi. Yehovha u byele Ezekiyele a ku: “Loko u ri wena, ṅwana wa munhu, hefemuteka hi ku ṭemeka nhlana, u hefemuteka hi ku v̌av̌iseka e mahlweni ka v̌ona. Kutaku loko v̌a ku ka wena: U hefemutekela yini? U ta ku: Nḍi hefemutekela timhaka le’ti taka; hikuv̌a timbilu hikwato ti ta ṅoka, mav̌oko hikwawo ma ta hela matimba, mimoya hikwayo yi ta tšhav̌a, ni maṭolo hikwawo ma ta hunḍuka mati; v̌onani, timhaka ta ta, ku v̌ula Hosi Yehova.” (Ezekiyele 21:11, 12; Matewu 24:30) Swiendlakalo leswi leswi chavisaka swi le kusuhi swinene. Ku karhateka ka hina hi vanhu van’wana ku hi susumetela leswaku hi twarisa xitsundzuxo, ku vika “timhaka” ta vukarhi bya Yehovha lebyi taka.
16. Eka lava titsongahataka, hikwalaho ka yini swiyimo swi antswa ku tlula hilaha vo tala va anakanyaka hakona?
16 Hi nkarhi lowu fanaka, eka lava titsongahataka swilo swi antswa swinene ku tlula hilaha vanhu vo tala va nga anakanyaka hakona. Hi ndlela yihi ke? Hikuva Yesu Kreste u fele swidyoho swa hina naswona sweswi wa fuma tanihi Hosi ya Mfumo wa Xikwembu. (1 Timotiya 1:15; Nhlavutelo 11:15) Swiphiqo swa vanhu leswi vonakaka swi nga lulamiseki swi ta susiwa ku nga ri khale hi ku tirhisa Mfumo wolowo wa le tilweni. Rifu, vuvabyi, ku onhetela, ndlala ni vugevenga swi ta va swilo swa nkarhi lowu hundzeke, naswona Mfumo wa Xikwembu wu ta lawula handle ko kanetiwa emisaveni ya paradeyisi. (Nhlavutelo 21:3, 4) Vanhu va ta tiphina hi ku rhula ka Xikwembu—vuxaka bya ku rhula na Yehovha Xikwembu ni le ka vona vini.—Pisalema 72:7.
17. I ku andza kwihi loku tisaka ntsako etimbilwini ta varhumiwa va ku rhula ka Xikwembu?
17 Eswiphen’wini swin’wana swa misava, mintshungu leyikulu ya lava titsongahataka yi angula hi xitalo eka rungula leri ra ku rhula ka Xikwembu. Ku boxa swikombiso swi nga ri swingani, n’wexemu Ukraine ri vike ku engeteleka ka vahuweleri hi 17 wa tiphesente. Mozambhiki ri vike ku engeteleka ka 17 wa tiphesente, Lithuania 29 wa tiphesente. Russia ri ve ni ku engeteleka ka 31 wa tiphesente, kasi Albania rona ri ve ni ku engeteleka ka 52 wa tiphesente ta vahuweleri. Ku engeteleka loku i ka makume ya magidi ya vanhu va timbilu letinene lava lavaka ku tiphina hi ku rhula ka Xikwembu naswona lava se va tiyimiseleke ku endla leswi lulameke. Ku andza ko tano ka xihatla ku tisa ntsako eka vumakwerhu bya Vukreste bya misava hinkwayo.
18. Hambi vanhu va yingisa kumbe a va yingisi, xana hi fanele hi va ni langutelo rihi?
18 Xana laha u tshamaka kona vanhu va angula hi ku hatlisa? Loko swi ri tano, hi tsaka na wena. Hambiswiritano, emasin’wini man’wana ku hetiwa tiawara to tala swinene ku ri karhi ku endliwa matshalatshala lamakulu ku nga si kumeka hambi a ri munhu ni un’we la tsakelaka. Xana lava tirhaka emasin’wini yo tano va loloha kumbe va heleriwa hi ntshembo? E-e. Timbhoni ta Yehovha ti tsundzuka marito ya Xikwembu lama yaka eka Ezekiyele loko xi lerise muprofeta yoloye lontsongo ro sungula leswaku a ya chumayela eka Vayuda-kulobye, a ku: “Hambi v̌a yingisa, kumbe v̌a nga yingisi, kasi i yindlu le’yi tiarisaka, v̌a ta ŝi tiv̌a leŝaku ku ni muprofeta e šikari ka v̌ona.” (Ezekiyele 2:5) Ku fana na Ezekiyele, hi hambeta hi byela vanhu malunghana ni ku rhula ka Xikwembu hambi va yingisa kumbe e-e. Loko va yingisa, ha tsaka. Loko va nga hi yingisi, va hi vungunya, hambi ku ri ku hi xanisa, ha tiyisela. Hi rhandza Yehovha, naswona Bibele yi ri: “Rirhandzu . . . ri tiyisela eka hinkwaswo.” (1 Vakorinto 13:4, 7) Hikwalaho ka leswi hi chumayelaka hi ku tiyisela, vanhu va ti tiva Timbhoni ta Yehovha. Va ri tiva rungula ra hina. Loko makumu ma fika, va ta swi tiva leswaku Timbhoni ta Yehovha ti ringetile ku va pfuna leswaku va kuma ku rhula ka Xikwembu.
19. Tanihi malandza ya Xikwembu xa ntiyiso, hi rihi lunghelo lerikulu leri hi nga na rona?
19 Xana ri kona lunghelo lerikulu ku tlula ku tirhela Yehovha? Doo! Ntsako wa hina lowukulu wu kumeka hi ku va ni vuxaka ni Xikwembu ni ku tiva leswaku hi endla ku rhandza ka xona. “Ku katekile tiko le’ri tiv̌aka mpfumawulo wa nanga! Ri famba e ku v̌onakaleni ka mombo wa wena, Yehova.” (Pisalema 89:15) Onge minkarhi hinkwayo hi nga tlangela ntsako wo va varhumiwa lava yisaka ku rhula ka Xikwembu evanhwini. Onge hi nga endla xiphemu xa hina entirhweni lowu kukondza Yehovha a vula leswaku swi ringene.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]
Wa Tsundzuka Xana?
◻ I vamani varhumiwa va Xikwembu va ku rhula namuntlha?
◻ Xana hi swi tivisa ku yini leswaku Babilona Lonkulu u wile hi 1919?
◻ I yini leswi “ntshungu lowukulu” wu tikarhatelaka swona ngopfu?
◻ Ha yini vumundzuku byi ri hava ku vonakala hilaha vo tala va anakanyaka hakona namuntlha?
◻ Eka lava nga ni timbilu letinene, ha yini vumundzuku byi antswa swinene ku tlula hilaha vo tala va anakanyaka hakona?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 21]
Loko va vona ku hohloka ka vandla ra vanhu, vo tala va titwa va hela mongo
[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]
Varhumiwa va ku rhula ka Xikwembu i vanhu lava tsakeke swinene emisaveni namuntlha