Vutomi Lebyi Ndzi Nga Kalangiki Ndzi Tisola Ha Byona
HI KU VULA KA PAUL OBRIST
Hi 1912, loko ndzi ri ni malembe ya tsevu, Manana u lovile loko a ri karhi a veleka n’wana wa yena wa vuntlhanu. Endzhaku ka kwalomu ka malembe mambirhi, muhlayisi wa yindlu loyi a ha riki muntshwa, ku nga Berta Weibel, u sungule ku khathalela ndyangu wa ka hina. Loko Tatana a tekane na yena lembe leri tlhandlameke, hina vana a hi tsakile ku tlhela hi va na manana.
AHI tshama le Brugg, ku nga xidorobana xa le xiphen’wini xa Switzerland laha ku vulavuriwaka Xijarimani. Berta a a ri Mukreste hakunene, naswona a ndzi n’wi rhandza swinene. A a sungule ku hlaya tibuku ta Swichudeni swa Bibele (Timbhoni ta Yehovha) hi 1908, naswona a avelana ni van’wana leswi a swi dyondzeke.
Hi 1915, endzhakunyana ka loko Berta na Tatana va tekanile, ndzi ye na yena enkombisweni wa “Photo-Drama of Creation.” Nkombiso lowu wa ti-slide ni nkulumo ya filimi ya International Association of Earnest Bible Students ri siye nsusumeto lowu enteke emianakanyweni ni le mbilwini ya mina. Ni vanhu van’wana lava a va ri kona a va nyanyukile. Holo ya le Brugg a yi tele swinene lerova maphorisa ma pfale tinyangwa ivi ma tlherisa lava a va ha fiketela. Vo tala va ringete ku nghena hi fasitere leri pfuriweke hi ku tirhisa xitepisi, naswona ku lo nghena va nga ri vangani.
Xikombiso Lexinene Xa Manana
Nyimpi yo Sungula ya Misava a yi ya emahlweni le Yuropa hi nkarhi wolowo, naswona vanhu a va chava leswi nga ta humelela. Xisweswo, ku famba hi yindlu na yindlu u ri ni rungula leri chavelelaka ra Mfumo wa Xikwembu, tanihi laha Manana a a endla hakona, a a ku ri ntirho wa le henhla. Minkarhi yin’wana a ndzi pfumelela ndzi famba na yena, naswona a ndzi swi tsakela ngopfu leswi. Hi 1918, Manana u hetelele a swi kotile ku kombisa ku tinyiketela ka yena eka Yehovha Xikwembu hi nkhuvulo wa mati.
Tatana a nga nghenelelanga evugandzerini bya Manana ku kondza a khuvuriwa, kambe ku sukela kwalaho u sungule ku n’wi kaneta. Siku rin’wana u teke tibuku ta yena ta Bibele a ti hoxa exitofini. Manana u kote ku humesa Bibele ya yena ntsena endzilweni. Kambe leswi a swi endleke endzhaku ka sweswo a swi hlamarisa. U ye eka Tatana ivi a n’wi vukarha. A nga ri na xikhomela eka yena.
Hikwalaho ko hlamarisiwa hi leswi, Tatana u verhamile. Hambiswiritano, nkarhi na nkarhi, nkaneto wa yena a wu kula hi xitshuketa, naswona a hi boheka ku tiyisela vukarhi bya yena.
Ntirho Ni Nhluvuko Wa Moya
Hi 1924, endzhaku ko heta malembe manharhu ndzi dyondzela ntirho wo lunghisa misisi, ndzi sukile ekaya ivi ndzi kuma ntirho exiphen’wini xa vanhu lava vulavulaka Xifurwa le Switzerland. Leswi swi ndzi nyike nkarhi wo antswisa ririmi ra mina ra Xifurwa. Hambileswi ku rhurha ku siveleke nhluvuko wa mina wa moya hi ndlela yo karhi, rirhandzu ra mina ro rhandza ntiyiso wa Bibele a ri helanga. Kutani loko ndzi tlhelele ekaya endzhaku ka malembe ya tsevu, ndzi sungule ku va kona eminhlanganweni ya vandlha ra Vukreste le Brugg.
Endzhakunyana ka kwalaho ndzi rhurhele le Rheinfelden, ku nga xidorobana xa kwalomu ka 40 wa tikhilomitara. Ndzi tirhe endhawini ya sesi wa mina yo lunghisa misisi ivi ndzi ya emahlweni ndzi endla nhluvuko hi tlhelo ra moya hi ku hlanganyela ni ntlawa lowutsongo wa Swichudeni swa Bibele. Siku rin’wana, loko hi gimeta dyondzo ya hina ya Bibele ya le xikarhi ka vhiki, Makwerhu Soder, nkulu la ungamelaka, u vutisile: “I mani la kunguhataka ku hlanganyela evutirhelini bya nsimu hi Sonto?” Ndzi tinyiketerile, ndzi ehleketa leswaku ndzi ta famba na un’wana ivi ndzi kombiwa ndlela yo endla ntirho lowu.
Loko Sonto yi fika ivi hi fika ensin’wini ya hina, Makwerhu Soder u te, “Nkul. Obrist u ta tirha lahaya.” Hambileswi mbilu ya mina a yi ba ku tlula rini na rini, ndzi sungule ku endzela vanhu emakaya ya vona ivi ndzi vulavula na vona hi Mfumo wa Xikwembu. (Mintirho 20:20) Ku sukela enkarhini wolowo ku ya emahlweni, a ndzi kalanga ndzi kanakana ku ya entirhweni wo chumayela lowu Yesu a vuleke leswaku wu fanele wu hetisisiwa makumu ya mafambiselo lawa ya swilo ma nga si fika. (Matewu 24:14) Hi March 4, 1934, loko ndzi ri na malembe ya 28 hi vukhale, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha Xikwembu hi nkhuvulo wa mati.
Endzhaku ka malembe mambirhi ndzi kume ntirho wa ku lunghisa misisi le Lugano, doroba-nkulu ra le xiphen’wini lexi ku vulavuriwaka Xintariyana le Switzerland. Hi ku hatlisa ndzi sungule ku chumayela mahungu lamanene kwalaho, hambileswi a ndzi xi tiva switsongo Xintariyana. Hambiswiritano, hi Sonto ya mina yo sungula evutirhelini, ndzi fambise 20 wa swibukwana leswi a ndzi ri na swona. Hi ku famba ka nkarhi, ndzi swi kotile ku hlengeleta vanhu va nga ri vangani lava tsakelaka leswaku va vumba ntlawa leswaku hi dyondza Xihondzo xo Rindza. Eku heteleleni vanhu vo hlayanyana va lava va khuvuriwile, naswona hi February 1937 hi vumbe vandlha ra Timbhoni ta Yehovha le Lugano.
Endzhaku ka tin’hweti timbirhi, hi April 1937, ndzi kume papila leri hundzuleke vutomi bya mina hi ndlela leyi hlamarisaka. A ku ri xirhambo xa ku ya tirha eBethele, tanihi leswi miako ya marhavi ya Timbhoni ta Yehovha yi vitanisiwaka xiswona. Ndzi amukele xirhambo hi ku hatlisa—xiboho lexi ndzi nga si tshamaka ndzi tisola ha xona. Xisweswo ndzi sungule leswi hundzukeke ntirho-vutomi wa malembe ya 60 evutirhelini bya nkarhi hinkwawo.
Ntirho Wa Le Bethele eMinkarhini Yo Nonon’hwa
Hi nkarhi wolowo Bethele ya le Switzerland a yi ri edoroba-nkulu ra Bern, ntsindza wa Switzerland. Kwalaho a hi kandziyisa tibuku, swibukwana ni timagazini hi tindzimi ta 14, kutani a ti rhumeriwa eYuropa hinkwaro. Eka khamba rin’wana, ndzi teke tibuku leti kandziyisiweke ndzi ti yisa exitichini xa xitimela hi bara, tanihi leswi emasikwini wolawo a hi nga ri na xibebe xo hi rhwalela. Xiavelo xa mina xo sungula eBethele a ku ri eNdzawulweni ya ku Hlela, laha a hi hlengeleta muxaka wo karhi wa ntsofu lowu a ku ta kandziyisiwa eka wona. Hi ku hatlisa ndzi sungule ku tirha evuamukelweni bya vaendzi, kavula, ndzi tlhele ndzi va mutsemeti wa misisi endyangwini wa Bethele.
Hi September 1939, Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi tlhekekile, kutani ku hlasela ka Manazi ku hangalase ku chava eYuropa hinkwaro. Switzerland a ri ri tiko leri nga ni vukala-tlhelo exikarhi ka matiko lama lwaka. Eku sunguleni, hi ye emahlweni ni ntirho wa hina wa Vukreste handle ko kavanyetiwa. Kutani hi July 5, 1940, hi awara ya mbirhi ni ndzhenga, loko ndza ha ri endhawini yo amukela vaendzi, ku humelele muaka-tiko, a ri ni socha leri a ri khome xibalesa lexi nga ni banga leri namaketiweke eka xona.
Muaka-tiko u bokolokile: “U kwihi Zürcher?” Franz Zürcher hi nkarhi wolowo a a ri mulanguteri wa rhavi wa ntirho wa hina wo chumayela eSwitzerland.
Ndzi vutisile: “Xana ndzi nga n’wi byela leswaku i mani la n’wi vitanaka?” Va ndzi khomile hi ku hatlisa ivi va ndzi kokakoka va khandziya na mina eswithezini va ndzi sindzisa leswaku ndzi va yisa ehofisini ya Zürcher.
Ndyangu wa Bethele hinkwawo—a hi ri kwalomu ka 40 hi nkarhi wolowo—wu lerisiwe ku hlengeletana endlwini yo dyela ka yona. Swibalesa swa mune leswi tibaleselaka hi swoxe a swi vekiwe ehandle ka muako lowu ku sivela munhu wihi na wihi leswaku a nga ringeti ku baleka. Endzeni, kwalomu ka masocha ya 50 ma sungule ku ngundzuvanya muako lowu. Ku hambana ni leswi a swi languteriwile, ku hava vumbhoni lebyi kumiweke bya leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti katseka eku hlohloteleni ka ku lwisana ni ntirho wa vusocha. Hambiswiritano, ku tekiwe tibuku to tala ivi ti fambisiwa hi tilori ta ntlhanu ta nyimpi.
Loko hi arile ku pfumela leswaku Xihondzo xo Rindza xi kambisisiwa hi valawuri va hulumendhe, ku kandziyisiwa ka xona ku yimisiwile eSwitzerland. Leswi swi vule leswaku a ku laveka vatirhi va nga ri vangani entirhweni wa le Bethele, naswona swirho leswa ha riki swintshwa swa ndyangu swi khutaziwe ku famba ivi swi ya va maphayona, hilaha Timbhoni ta Yehovha leti hlanganyelaka entirhweni wo chumayela wa nkarhi hinkwawo ti vitaniwaka hakona.
Ku Phayona Hi Nkarhi Wa Nyimpi
Hi July 1940, ndzi tlhelele endhawini leyi ku vulavuriwaka Xintariyana eka yona eSwitzerland ekusuhi ni le Lugano, laha a ndzi tshama kona emahlweni ka ku va ndzi ya eBethele. Nsimu leyi ya Makhatoliki ya xiviri, leyi hi nkarhi wolowo a yi ri ehansi ka nkucetelo lowukulu wa Vufasisi, yi ve xiavelo xa mina laha a ndzi phayona kona.
Kwalomu ka siku rin’wana ni rin’wana a ndzi yimisiwa hi maphorisa lawa a ma ndzi sindzisa ku tshika ntirho wa mina wo chumayela. Siku rin’wana loko ndza ha vulavula ni wansati un’wana egedeni ya ntanga, wanuna la ambaleke swiambalo leswi tolovelekeke u ndzi khome hi hala ndzhaku, a ndzi yisa emovheni wo rindza ha wona, ivi a ndzi yisa eLugano. U fike a ndzi nyiketa emaphoriseni. Loko ndzi vutisiwile, ndzi hlamuserile leswaku Yehovha Xikwembu u hi lerise leswaku hi chumayela.
Mutirhela-mfumo u hlamule hi xivindzi a ku: “Laha emisaveni, hi hina lava lerisaka. Xikwembu xi nga ha lerisa etilweni!”
Hi nkarhi wa nyimpi, a swi ri swa nkoka ngopfu-ngopfu ku yingisa xitsundzuxo xa Yesu xo “tlharih[a] kukota tinyoka, [hi] va lavo rhula kukota matuva.” (Matewu 10:16) Xisweswo, a ndzi tumbeta tibuku ta mina to tala eswikhwameni swa mina swa le ndzeni swa hembe. Naswona leswaku ndzi tiyiseka leswaku a ndzi lahlekeriwi hi nchumu, a ndzi ambala maburuku lama fikaka ma manya swinene ma tlhela ma fumbana ehansi ka matsolo.
Hi ku famba ka nkarhi, ndzi kume swiletelo swo rhurhela enkoveni wa Engadine, laha ndzi hambeteke ni ku balekela maphorisa. Lowu i nkova wo saseka evuxeni bya tintshava ta Alps ta le Switzerland, leti hi vuxika ti funengetiwaka hi gamboko yo tala, kutani ndzi rhumeriwe swo famba hi swona egambokweni leswaku swi ta ndzi pfuna ku famba-famba ensin’wini.
Swimandla-mandla leswi kufumelaka i swa nkoka loko u famba hi swo famba hi swona egambokweni hi vuxika lebyi titimelaka. Hikwalaho ko swi tirhisa nkarhi na nkarhi, swa mina swi sungule ku hlakala. Wa nga vona ndlela leyi ndzi tsakeke ha yona loko siku rin’wana ndzi kume phasele hi poso leyi ndzi nga yi rindzelangiki hi ku helela leyi a yi ri na jezi na swimandla-mandla leswi kufumelaka! A ndzi rhungeriwe hi makwerhu wa xisati wa Mukreste wa le vandlheni leri ndzi tshameke ndzi va eka rona le Bern. Ni sweswi loko ndzi ehleketa hi swona, ndzi susumeteleka ku nkhensa.
Malunghelo Yo Tala Lama Tsakisaka
Hi 1943, swiyimo le Switzerland swi sungule ku antswa, kutani ndzi vitaniwile nakambe leswaku ndzi ya tirha eBethele. Hikwalaho ka swiphiqo swo karhi swa vandlha leri vulavulaka Xifurwa le Lausanne, kwalomu ka tikhilomitara ta 100 ku suka kwalaho, ndzi averiwe ku endzela doroba-nkulu rolero leswaku ndzi ya pfuna vahuweleri leswaku va va ni langutelo lerinene hi nhlengeletano ya Xikwembu.
Endzhakunyana ndzi tirhe swa xinkarhana tanihi mulanguteri wa xifundzha eka mavandlha hinkwawo lama vulavulaka Xifurwa le Switzerland. Eku sunguleni ka vhiki, a ndzi tirha eBethele, kambe a ndzi heta Ravuntlhanu, Mugqivela ni Sonto ndzi endzela mavandlha yo hambana-hambana vhiki rin’wana ni rin’wana hi matshalatshala yo lava ku ma pfuna hi tlhelo ra moya. Ku engetela kwalaho, loko ku vumbiwe vandlha leri vulavulaka Xifurwa le Bern hi 1960, ndzi ve mulanguteri wa rona la ungamelaka. Ndzi tirhe exiphen’wini lexi ku fikela hi 1970, loko Bethele yi rhurhisiwile ku suka eBern ku ya endhawini yo saseka leyi yi nga eka yona sweswi edorobeni ra Thun.
A ndzi tsakile ku kuma ntlawa lowutsongo wa Timbhoni leti vulavulaka Xintariyana le Thun, kutani ndzi sungule ku tirha na tona. Hi ku famba ka nkarhi ku vumbiwe vandlha, kutani ndzi tirhe tanihi mulanguteri wa rona la ungamelaka ku ringana malembe yo hlayanyana ku kondza vamakwerhu lavatsongo va fanelekela ku byarha vutihlamuleri byolebyo.
Leswi ndzi swi tekeke tanihi lunghelo leri tsakisaka ngopfu i ku va kona emintsombanweni ya matiko hinkwawo ya vanhu va Yehovha. Hi xikombiso, hi 1950 a ku ri ni Ntsombano lowu nga rivalekiki wa ku Engeteleka ka Vulawuri bya Xikwembu eYankee Stadium, le New York. Ku endzela yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha le Brooklyn, eNew York, swi ndzi nyike nsusumeto lowu nga heriki. Naswona a ndzi nge yi rivali nkulumo ya Makwerhu Milton G. Henschel eka lembe leri tlhandlameke eNtsombanweni wa Vugandzeri lebyi Baseke le London, eNghilandhi, leyi kandziyiseke marito ya Yesu lama nge, “Ndza mi byela leswaku, loko vona va miyela, maribye ma ta huwelela.” (Luka 19:40) Makwerhu Henschel u vutisile, “Xana mi anakanya onge maribye ma boheka ku huwelela?” Ndza ha yi twa etindleveni ta mina, “E-e!” leyi a yi huma eka marito ya vanhu va makume ya magidi.
Loko ndzi ya eBethele khale le hi 1937, tatana, la nga twa leswaku hi kuma malinyana yitsongo, u vutisile hi ku vilela, “N’wananga, u ta hanya hi yini loko se u dyuharile?” Ndzi n’wi hlamule hi ku tshaha marito ya mupisalema Davhida: “A nḍi v̌onanga l’a lulameke a ṭhikiwa, ni v̌ana v̌a yena v̌a kombele v̌uŝa bya v̌ona.” (Pisalema 37:25) Marito lawa ma hetisekile eka mina hakunene.
Wa nga vona ndlela leyi ndzi tsakeke ha yona hikwalaho ka leswi Berta Weibel u tekane na Tatana eka malembe ya 80 lama hundzeke, naswona hikwalaho ka xikombiso ni nkongomiso wa yena lowunene ndzi tive Yehovha ni timfanelo ta yena! Hambileswi swirho swin’wana swa ndyangu swi n’wi hlekuleke, u tirhele Yehovha hi ku tshembeka ku fikela loko a fa hi 1983. A nga kombisanga ku tisola eku tirheleni ka Xikwembu xa yena, Yehovha; na mina a ndzi tisolanga hi ku titshamela-ndzexe ni ku nyiketela vutomi bya mina hi ku helela entirhweni wa Yehovha.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Ndzi ri entirhweni eBethele