‘Yehova I Xikwembu Xanga, Ndzi Ta Tshemba Yena’
HI KU VULA KA WILLI DIEHL
“Ha yini u lava ku ya eBethele?” Xexo a ku ri xivutiso xa tata wa mina hi ximun’wana xa 1931 loko ndzi n’wi byele hi ku navela ka mina ko sungula ntirho wa Bethele. Vatswari va mina, lava a a va tshama eSaarland, a va ri entiyisweni ku ringana malembe ya khume naswona a va vekele hina majaha manharhu xikombiso lexinene. Ntiyiso a ku ri vutomi bya vona hinkwabyo, kutani na mina ndzi lave ku wu endla vutomi bya mina hinkwabyo.
KAMBE vatswari va mina va dyondzise ku yini hi Yehova ni ku rhandza ka yena loko kwetsima? Hi ku nga aneriseki hi vukhongeri lebyi vumbiweke, va lave ntiyiso nkarhi wo leha. Va ringete tikereke ni mimpambukwa yo hambana-hambana, va swi kambisisa ha xin’we-xin’we kambe eku heteleleni hinkwaswo a swi nga ri swa ntiyiso.
Siku rin’wana xiphephana xi siyiwile enyangweni wa hina xi tivisa hi nkulumo leyi nga ni swifaniso ni filimi ya xikongomelo xa Xikwembu leyi a yi vuriwa “Photo-Drama of Creation.” Tatana a a fanele a tirha loko “Photo-Drama” yi ta kombisiwa, kambe u khutaze Manana leswaku a ya. U te: “Kumbexana ku ta va ni swin’wana leswi nga pfunaka.” Endzhaku ko yi vona madyambu wolawo, Manana a a tsake ngopfu. U te: “Ndzi wu kumile [ntiyiso] eku heteleleni! Tana u ta tivonela hi wexe mundzuku ni madyambu. I ntiyiso lowu a hi wu lava.” A ku ri hi 1921.
Tanihi Vakriste lava totiweke hi moya, vatswari va mina va tshame va tshembekile ku kondza va fa, Tatana hi 1944, endzhaku ka ku pfaleriwa hi Manazi minkarhi yo tala naswona Manana hi 1970. Na yena u hete nkarhi wo leha ekhotsweni ehansi ka mfumo wa Vunazi.
Xikombiso Xa Vatswari Va Mina Xa Ku Chivirika
Emahlweni ka ku fa ka vona, vatswari va mina a va chivirika swinene evutirhelini bya nsimu. Manana a a chivirika swinene eku hangalaseni ka swiboho swa ntsombano leswi a swi humesiwe ku sukela hi 1922 ku ya eka 1928. Ecclesiastics Indicted, leyi a yi ri ni xiboho leyi kumiweke ku sukela hi 1924 a yi ri ni vuxopa-xopi lebyikulu bya vafundhisi. Ku yi hangalasa a swi lava xivindzi. Vahuweleri a va pfuka hi awara ya mune ni mixo, va nghenisa swiphephana ehansi ka mavanti. Hambi leswi a ndzi ri ni malembe ya 12 ntsena, vatswari va mina va ndzi pfumelerile ku teka xiphemu. Hakanyingi a hi sungula hi awara ya ntlhanu ni mixo, hi famba hi swikanyakanya ku sukela eka tiawara tinharhu ku ya ka mune ku fikelela nsimu leyi nga ekule. Hi tumbete swikanyakanya ekhwatini naswona ndzi swi rindzile loko van’wana va tirha eximutanini. Nindzhenga, hi khandziye swikanyakanya hi ya ekaya, naswona ni madyambu hi fambe ku ringana awara hi ya enhlanganweni.
Endzhaku, un’wana lontsongo u siyiwe a rindza swikanyakanya kutani mina ndzi famba ni vahuweleri. Kambe a ku na un’we la tsundzukeke hi ku ndzi letela. Va lo ndzi byela ntsena xitarata lexi ndzi nga ta tirha eka xona! Hi mbilu leyi baka, ndzi gongondze eka yindlu yo sungula, ndzi tshemba leswaku a ku na munhu. Khombo ra kona, wanuna u pfule rivanti. A ndzi swi kotanga ku vulavula. Ndzi miyerile, ndzi kombetela eka buku leyi a yi ri begeni ya mina. U vutisile: “Xana yi huma eka Muavanyisi Rutherford?” Ndzi hlamurile hi ku kanakana. “I yintshwa, leyi ndzi nga riki na yona ke?” Ndzi hlamurile: “Ina, i yintshwa.” “Kutani ndzi fanele ndzi yi kuma. I mali muni?” Leswi swi ndzi nyike xivindzi xo ya emahlweni.
Hi 1924 vanhu lava kuleke va vulavule ngopfu hi 1925. A hi hamba hi endzela ndyangu wun’wana wa Swichudeni swa Bibele, naswona ndzi twe makwerhu un’wana a vutisa a ku: “Loko Hosi yi hi teka, ku ta endleka yini hi vana va hina?” Mana wa mina loyi a a ri ni langutelo lerinene ku tlula rini na rini u hlamurile: “Hosi ya swi tiva leswi yi nga ta va hlayisisa xiswona.” Mhaka leyi yi ndzi nyanyurile. Hinkwaswo leswi a swi vula yini? Lembe ra 1925 ri fikile ri tlhela ri hundza, naswona a ku na lexi nga humelela. Hambi swi ri tano, vatswari va mina a va helanga matimba eku chivirikeni ka vona.
Xitsundzuxo Xa Tatana Xa Vutlhari
Eku heteleleni, hi 1931, ndzi byele tata wa mina leswi ndzi lavaka ku swi endla hi vutomi bya mina. “Ha yini u lava ku ya eBethele?” tatana u vutisile loko a hlamula. “Hikuva ndzi lava ku tirhela Yehova,” ndzi hlamurile. U ye emahlweni a ku: “A hi nge wa amukeriwa eBethele, xana u swi xiyile leswaku vamakwerhu lava nga kwale a hi tintsumi? A va hetisekanga naswona va endla swihoxo. Ndza chava leswaku leswi swi ta ku endla leswaku u baleka naswona hambi ku ri ku tshika ripfumelo. Tiyiseka leswaku u anakanya hi vukheta hi swona.”
Ndzi hlamarile ku twa swilo swo tano, kambe endzhaku ko kambisisa mhaka masiku ma nga ri mangani, ndzi engete ku navela ka mina ko ya eBethele. U te: “Nakambe ndzi byele mhaka leyi u lavaka ku famba ha yona.” Ndzi engetile ndzi ku: “Hikuva ndzi lava ku tirhela Yehova.” “N’wananga, u nga swi rivali sweswo. Loko u vitaniwile, tsundzuka mhaka leyi u fambaka ha yona. Loko u vona swin’wana leswi hoxeke, u nga karhateki ngopfu hi swona. Hambi loko u khomiwa hi ndlela leyo biha, u nga baleki. U nga rivali mhaka leyi yi ku yiseke eBethele—hikuva u lava ku tirhela Yehova! Vana kona entirhweni wa wena ni ku tshembela eka yena.”
Kutani a ku ri hi ndzhenga wa November 17, 1931, loko ndzi fika eBethele eBern, Switzerland. Ndzi tirhise kamara ni van’wana vanharhu naswona ndzi tirhe evugandliselweni, ndzi dyondza ku tirhisa muchini lowutsongo wo gandlisa lowu maphepha ya wona a ya hoxiwa hi voko. Swilo swo sungula leswi a ndzi averiwe ku swi gandlisa a a ku ri Xihondzo xo Rindza hi Xiromaniya.
Rungula Ro Huma eTilweni!
Hi 1933 Sosayiti yi humese The Crisis, xibukwana lexi nga na tinkulumo tinharhu ta xiya-ni-moya leti Makwerhu Rutherford a ti nyikeleke eUnited States. Makwerhu Harbeck mutirheli wa rhavi, u byele ndyangu wa Bethele eswakudyeni swa ni mixo hi mixo wun’wana leswaku xibukwana lexi a xi ta hangalasiwa hi ndlela leyi hlawulekeke. Swiphephana swo navetisa a swi ta wisiwa hi xihaha-mpfhuka lexitsongo lexi hirhiweke lexi nga ta haha eBern, loko vahuweleri va yima eswitarateni va fambisa xibukwana evan’hwini. U vutisile: “I mani eka n’wina vamakwerhu lavantshwa la tiyimiseleke ku famba hi xihaha-mpfhuka? Hi byeleni hi ku hatlisa loko mi lava ku tinyiketela.” Ndzi endle tano, naswona Makwerhu Harbeck eku heteleleni u twarise leswaku ndzi hlawuriwile.
Hi siku-nkulu, hi fambe hi ri ni mabokisi ya swiphephana hi ya exiticini xa swihaha-mpfhuka. Ndzi tshame endzhaku ka mufambisi kutani ndzi veka swiphephana exitshan’wini lexi a xi ri etlhelo ka mina. Swiletelo swa mina leswi kongomeke a ku ri ku: Paka swiphephana hi dzana-dzana, kutani u cukumeta xiputsa xin’wana ni xin’wana hi fasitere hi matimba lamakulu hi laha u nga kotaka ha kona. Vusopfa a byi ta endla leswaku swiphephana swi hakamela encileni wa xihaha-mpfhuka, kutani swi vanga swiphiqo. Kambe hinkwaswo swi fambe kahle. Eku heteleleni vamakwerhu va vule leswaku a ku ri ntsako lowukulu ku vona rungula leri ro ‘huma etilweni.’ Swi ve ni vuyelo lebyinene, naswona swibukwana swo tala swi fambisiwile, hambi leswi vanhu van’wana a va ba riqhingho va vilela leswaku mintanga ya swiluva swa vona yi funengetiwe hi swiphephana.
Ku Khensa Malunghelo Hinkwawo Ya Ntirho
Siku rin’wana ni rin’wana ndzi khensa Yehova hikwalaho ka ntsako ni ku aneriseka hi ntirho wa Bethele. Ebandlheni, a a ndzi averiwe ku pfula Holo ya Mfumo, ku lunghisa switulu hi ndlela leyi hlelekeke, ni ku veka nghilazi ya mati lama tengeke eka xitende xa xivulavuri. Ndzi langute leswi tanihi lunghelo lerikulu.
EBethele, eku heteleleni ndzi tirhe eka muchini lowukulu lowu andlalekeke wo gandlisa lowu a wu tirhiseriwa ku gandlisa The Golden Age (leyi sweswi ku nga Awake!) hi Xipolish. Hi 1934 hi sungule ku tirhisa tigramafono naswona ndzi pfunetile eku ti endleni. Ndzi kume ntsako lowukulu hi ku famba hi yindlu na yindlu ni tinkulumo ta Bibele leti rhekhodiweke. Vini vo tala va miti a va tsakela muchini lowu wutsanana, naswona hakanyingi ndyangu hinkwawo a wu hlengeletana leswaku va ta yingisela, kutani va famba ha un’we-un’we. Loko ndyangu hinkwawo wu fambile, a ndzi ya eka lowu landzelaka.
Ku Yima Ndzi Tiyile Hi Nkarhi Wa Nyimpi
Endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, tiko ra ka hina ra Saarland a a ri hambanisiwe na Jarimani naswona a ri fumiwa ehansi ka nkucetelo wa Nhlangano wa Matiko. Xisweswo, Saarland ri humese mapapila ya rona ya ku titivisa. Hi 1935 nhlangano wu khomiwile ku boha loko vaaka-tiko va rona va lava ku hlanganisiwa na Jarimani nakambe. Ndzi tirhise nkarhi lowu ndzi endzela ndyangu wa ka hina, ndzi tiva leswaku a ndzi nge he swi koti ku endla tano hikuva Saarland a ri ta va ehansi ka ndzawulo wa Vunazi. Entiyisweni, endzhaku ka malembe yo talanyana, a ndzi twanga nchumu hi vatswari ni vamakwerhu va mina.
Hambi leswi ri nga nghenelelangiki hi ku kongoma eka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, Switzerland ri hambane hi ku helela tanihi leswi Jarimani ri tekeke switikwana leswi a swi ri kusuhi na rona ha xin’we-xin’we. A hi gandlisa tibuku ta Yuropa hinkwaro handle ka Jarimani, kambe sweswi tibuku a ti nga ha rhumeriwi. Makwerhu Zürcher, loyi hi nkarhi wolowo a a ri nandza wa rhavi, u hi byele leswaku a ha ha ri na mali leyi saleke kutani a hi khutaza ku ya tilavela ntirho ehandle ka Bethele, ku kondza swilo swi vuyela evutshan’weni. Hambi swi ri tano, ndzi pfumeleriwe ku sala tanihi leswi a ku ri ni swilo swi nga ri swingani leswi a swi lava ku gandliseriwa vahuweleri va kwalaho va gidi kumbe ku tlula.
Ndyangu wa Bethele a wu nge yi rivali July 5, 1940. Hi ku hatlisa endzhaku ka swakudya swa ni nhlikanhi lori ya masocha yi nghenile. Masocha ya chikile kutani ya nghena eBethele. Hi lerisiwe ku yima hi nga tsekatseki naswona un’wana ni un’wana wa hina a a rindziwe hi socha leri hlomeke. Hi byisiwe hi nghenisiwa eka holo yo dyela loko muako hinkwawo wu ri karhi wu sechiwa. Valawuri va hi ehleketelele leswaku hi byela van’wana ku ala ntirho wa nyimpi, kambe va hlulekile ku kuma vumbhoni bya swona.
Hi malembe ya nyimpi, a a ndzi ri nandza wa bandlha ra Thun na Frutigen. Sweswo a swi vula leswaku xiyimiso xa mina xa mahelo-vhiki a xi tele. Mugqivela wun’wana ni wun’wana, hi ku hatlisa endzhaku ka swakudya swa ni nhlikanhi, a a ndzi khandziya xikanyakanya xa mina ku ringana tikhilomitara ta 50 ku ya eFrutigen, laha a ndzi fambisa Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza ni madyambu. Hi Sonto ni mixo a a ndzi famba ni vahuweleri evutirhelini bya nsimu. Kutani, ni ndzhenga, a ndzi ya eInterlaken ku ya fambisa Dyondzo ya Buku ya Bandlha naswona loko ri rhenga a ndzi ya fambisa dyondzo ya Bibele ni ndyangu wa le Spiez. Kutani eku heleni ka siku, a ndzi fambisa Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza eThun.
Nivusiku, endzhaku ko heta ntirho wa mina hinkwawo, a ndzi yimbelela ni ku ba noti loko ndzi tlhelela eBern, ndzi anerisekile. Mimovha a a yi nga talanga naswona a ndzi nga tali ku hlangana na yona. Ndhawu leyi tlakukeke leyi a yi ri ni xinyami a yi rhurile naswona yi nga kavanyetiwi, yi vonaka ntsena hi ku vonakala ka n’weti. Vona ndlela leyi mahelo-vhiki wolawo ma fuwiseke vutomi ni ku tiyisa matimba ya mina ha yona!
Riendzo Hi Vuyelo Lebyi Nga Languteriwangiki
Hi xixikana xa 1945, Makwerhu Knorr u hi endzerile. Siku rin’wana u nghene efektri loko ndzi yime ehenhla ka muchini wo gandlisa hi wona. U ndzi huwelerile: “Chika! Xana a wu swi lavi ku va kona eXikolweni xa Gilead?” A a ndzi hlamarile. Ndzi hlamurile: “Loko u vona ndzi fanerile, ndzi nga tsaka.” Swirhambo swa Makwerhu Fred Borys, Makwerhu wa xisati Alice Berner na mina swi fikile hi ximun’wana xa 1946. Kambe hikwalaho ka ku va ndzi velekiwe eSaarland, a ndzi nga faneleki kutani a ndzi fanela ku tsalela eWashington, D.C., U.S.A., leswaku ndzi kuma vhisa leyi hlawulekeke.
Hambi leswi van’wana a va fambe hi nkarhi, mina a ndzi fanele ku rindzela nhlamulo ya xikombelo xa mina. Loko xikolo xi sungula hi September 4, a ndza ha ri eSwitzerland, ndzi helela hi ntshembo hakatsongo-tsongo. Kutani Muyimeri wa U.S. u tile ivi a ndzi byela leswaku vhisa ya mina yi fikile. Xikan’we-kan’we ndzi ringete ku endla malunghiselelo yo famba naswona eku heteleleni ndzi kume ndhawu exikepeni lexi fambaka xi suka eMarseilles ku ya eNew York. Mawaku ntokoto wo tano! Athos II a xi tele ngopfu. Ndzi kume ndhawu ekamareni leri nga riki na munhu. Hi siku ra vumbirhi elwandle, ku buluka ekamareni ra njhini ku endle leswaku xikepe xi yima. Vakhandziyi ni ntlawa wa vatirhi hi laha ku fanaka a va nga ha tshamiseki, va chava leswaku xi ta mbombomela. Leswi swi ndzi nyike nkarhi lowunene wo nyikela vumbhoni hi ntshembo wo pfuxiwa.
Ku lunghisa xikepe swi teke masiku mambirhi, laha endzhaku ka swona hi hambeteke hi rivilo leri hungutiweke. Hi fike eNew York endzhaku ka masiu ya 18, hi boheka kutshama exikepeni hikwalaho ka xitereka xa vatirhi va le hlalukweni. Endzhaku ko kanerisana, eku heteleleni hi pfumeleriwe ku huma exikepeni. A a ndzi bele Sosayiti thelegiramu ndzi va tivisa hi xiyimo naswona tanihi leswi a ndzi siye maphepha ya ntirho ni yo rhurha, wanuna u vutisile: “Hi wena Nkul. Diehl?” A a ri un’wana wa vapfuni va Makwerhu Knorr naswona u ndzi yise eka xitimela xa vusiku xo ya eIthaca, kusuhi ni Xikolo xa Gilead, laha ndzi fikeke endzhakunyana ka awara ya nhungu mixo lowu landzeleke. Vona ntsako lowu ndzi nga va na wona eku heteleleni, ku kota ku va kona eka ntlawa wo sungula wa matiko hinkwawo wa Gilead!
Ku Tiyisela Ku Nga Khathariseki Ku Xaniseka
Ku thwasa ka ntlawa wa vunhungu wa Gilead a a ku ri hi February 9, 1947, naswona un’wana ni un’wana a a tokota ku langutela leswi nga ta landzela. Xana hi ta rhumeriwa kwihi? Eka mina, “nḍilakana” wu wele eka vugandliselo lebyi a bya ha ku pfuriwa bya Sosayiti le Wiesbaden, eJarimani. (Psalma 16:6) Ndzi tlhelele eBern ku ya endla xikombelo xa maphepha lama lavekaka, kambe mavuthu ya U.S. lawa lawulaka Jarimani a ya pfumelela vanhu lava a va tshama kwalaho emahlweni ka nyimpi leswaku va nghena. Tanihi leswi a swi nga ri tano hi mina, ndzi lave xiavelo lexintshwa eyindlu-nkulu eBrooklyn. Ndzi ve eka ntirho wa xifundza eSwitzerland, lowu ndzi wu amukeleke hi ntshembo lowu heleleke eka Yehova. Kambe loko ndza ha yimele xiavelo lexi, siku rin’wana ndzi komberiwe ku komba vamakwerhu vanharhu va xisati lava endzeke muako wa Bethele. Un’wana wa vona a ku ri phayona leri a va ku i Marthe Mehl.
Hi May 1949, ndzi byele yindlu-nkulu le Bern leswaku ndzi kunguhate ku teka Marthe naswona hi navela ku tshama entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Nhlamulo yi vile yihi? A ku na malunghelo man’wana handle ka vuphayona bya nkarhi hinkwawo. Leswi hi swi sungule eBiel, endzhaku ka mucato wa hina hi June 1949. A ndzi pfumeleriwanga ku nyikela tinkulumo kumbe ku lavela vapfhumba tindhawu ta byetlelo eka nhlengeletano leyi a yi landzela, hambi leswi a hi pfumeleriwe hi mulanguteri wa xifundza eka lunghelo leri. Vo tala a va nga ha hi xeweti, va hi khoma tanihi vanhu lava tsemiweke, hambi leswi a hi ri maphayona.
Hambi swi ri tano, hi swi tivile leswaku ku teka a swi ri swa matsalwa, kutani hi teke xikhongelo ku ri xichavelo ni ku veka ntshembo wa hina eka Yehova. Entiyisweni, ku khomiwa ka muxaka lowu a swi nga kombisi langutelo ra Sosayiti. A ko va ntsena vuyelo bya ku tirhisa swikongomiso swa nhlengeletano hi ndlela leyi hoxeke.
Ku Vuya Ka Makwerhu Knorr
Hi 1951, Makwerhu Knorr nakambe u endzele Switzerland. Endzhaku ka loko a nyikele nkulumo, ndzi byeriwe leswaku u navela ku vulavula na mina. Hambi leswi a ndzi tshukile, a a ndzi tsakile leswi a a tsakela ku ndzi vona. U vutise loko hi ta tsakela xiavelo xa le kaya ra varhumiwa leri kunguhatiweke eGeneva. Entiyisweni hi swi tsakerile, hambi leswi a hi ta suka eBiel laha a hi nga ta ku rivala. Siku leri landzeleke xikombelo xin’wana lexi humaka eka Makwerhu Knorr xi hi fikerile. Xana hi nga swi lava ku tlhelela entirhweni wa xifundza, tanihi leswi ku lavekaka nkhathalelo lowu engetelekeke eSwitzerland? Hi pfumele hi xihatla. Langutelo ra mina minkarhi hinkwayo a ri ri ro amukela xiavelo xin’wana ni xin’wana lexi nyikeriwaka.
Ntirho wa hina wa xifundza evuxeni bya Switzerland wu katekisiwile swinene. Hi fambe exikarhi ka mabandlha hi xitimela, hi khome hinkwaswo leswi hi nga na swona hi mapusumendhe mambirhi. Hakanyingi vamakwerhu a va hi hlanganisa exiticini hi swikanyakanya, hikuva a ku ri vatsongo lava a va ri ni mimovha emasikwini wolawo. Malembe endzhakunyana makwerhu u hi nyike movha leswaku hi wu tirhisa, leswi endleke leswaku ntirho wa hina wu olova.
Swin’wana Leswintshwa Leswi Hlamarisaka
Vona ntsako lowu hi veke na wona hi 1964 loko mina na nsati wa mina hi rhamberiwe eka ntlawa wa vu-40 wa Gilead, ntlawa wo hetelela wa khoso leyi nga ni tidyondzo to tala, khoso ya tin’hweti ta khume, leyi sweswi yi hunguteriweke eka tin’hweti ta nhungu. Marthe u dyondze Xinghezi hi ku hatlisa, kambe u kote leswi hi ndlela yo hlamarisa. Ku vilela a ku ri leswaku hi ya averiwa kwihi. Langutelo ra mina a ku ri: ‘A ndzi khathali laha ndzi averiwaka kona, ntsendze loko ku nga ri ntirho wa le hofisini!’
Kambe sweswo hi leswi swi humeleleke! Hi siku ro thwasa, September 13, 1965, ndzi hlawuriwe tanihi nandza wa rhavi ra Switzerland. Bethele a ku ta va ntokoto lowuntshwa eka Marthe. Eka mina, a swi vula ku tlhelela eka “Yindlu Ya Xikwembu,” ku nga ri evugandliselweni, laha ndzi tirheke ku sukela hi 1931 ku ya eka 1946, kambe ehofisini. A ku ri ni swilo swo tala leswintshwa leswi a ndzi fanele ku swi dyondza, kambe hi mpfuno wa Yehova ndzi swi kotile ku endla tano.
Ku Languta eNdzhaku
Eka malembe hinkwawo ya 60 ya vutirheli lebyi taleke, ndzi tshembele eka Yehova hi laha ku heleleke, hi laha tata wa mina a ndzi byeleke ku endla ha kona. Naswona Yehova u chulule mikateko leyo tala. Marthe u ve xihlovo lexi hlamarisaka xa xikhutazo eminkarhini ya gome kumbe loko swiavelo swi vonaka swi ta ndzi tikela, munghana lowo tshembeka hakunene la nga ni ntshembo lowu heleleke eka Yehova.
Yehova a a dzunisiwe hi malunghelo yo tala ya ntirho lawa ndzi wa tsakeleke! Ndza ha ri muhlanganisi wa Komiti ya Rhavi eThun, naswona minkarhi yo tala ndzi famba tanihi mulanguteri wa marhavi. Ku nga khathariseki leswi ndzi komberiwaka ku swi endla, minkarhi hinkwayo a a ndzi languta eka Yehova leswaku a ndzi pfuna. Ku nga khathariseki swihoxo swa mina swo tala ni ku tsana, entiyisweni ndza tshemba leswaku Yehova u ndzi rivalerile ha Kriste. Onge ndzi nga hambeta ndzi n’wi tsakisa. Onge a nga hambeta a kongomisa minkondzo ya mina, tanihi leswi nkarhi hinkwawo ndzi langutaka eka yena tanihi ‘Xikwembu, lexi ndzi nga ta xi tshemba.’—Psalma 91:2.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]
Makwerhu Diehl a ha ku sungula ntirho-vutomi wa yena wa Bethele