Ku Namarhela Rito Leri Huhuteriweke Ra Xikwembu Hi Ku Tshembeka

“Hi tshikile mintirho hinkwayo ya munyama ni ya tingana; a hi hanyi hi ku xisetela vanhu; a hi soholoti Rito ra Xikwembu.”—2 VAKORINTO 4:2.

1. (a) Xana i yini lexi a a xi laveka leswaku ku endliwa ntirho lowu boxiweke eka Matewu 24:14 na 28:19, 20? (b) Xana Bibele a yi kumeka hi tindzimi to tanihi kwihi loko masiku ya makumu ma sungula?

EKA vuprofeta byakwe lebyikulu malunghana ni vukona bya yena evuhosini swin’we ni ku hela ka mafambiselo ya khale ya swilo, Yesu Kreste u vhumbhile a ku: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” U tlhele a letela valandzeri vakwe a ku: “Yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, . . . mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona.” (Matewu 24:14; 28:19, 20) Ku hetiseka ka vuprofeta byebyo swi katsa ntirho wo tala wa ku hundzuluxela ni ku kandziyisa Bibele, ku dyondzisa vanhu leswi yi swi vulaka, ni ku va pfuna leswaku va swi tirhisa evuton’wini bya vona. Mayana lunghelo ronghasi ro hlanganyela entirhweni wolowo! Hi 1914 Bibele kumbe xiphemu xa yona ana se a yi kandziyisiwile hi tindzimi ta 570. Kambe ku sukela enkarhini wolowo madzana ya tindzimi ni tindzimi-mpambukwa to hlayanyana ti engetelekile, naswona hi tindzimi to tala, a ti ri ni vuhundzuluxeri byo hlayanyana.a

2. Hi swihi swivangelo swo hambana-hambana leswi endleke leswaku ku va ni ntirho wa vahundzuluxeri ni vakandziyisi va Bibele?

² I ntirho eka muhundzuluxeri wihi na wihi ku hundzuluxela mhaka yi suka eka ririmi ro karhi, a yi endla yi twisiseka eka lava hlayaka ni ku twa ririmi rin’wana. Vahundzuluxeri van’wana va Bibele va endle ntirho wa vona hi vukheta lebyikulu va ri karhi va swi xiya leswaku va hundzuluxela Rito ra Xikwembu. Van’wana a vo tsakisiwa hi ku tirhisa vutlhari bya vona ntsena eka ntirho lowu. Kumbexana a va languta leswi nga endzeni ka Bibele tanihi nchumu wa nkoka ku va na wona tanihi xiphemu xa mfuwo erixakeni. Eka van’wana, vukhongeri i nchumu wa bindzu, naswona ku tsariwa buku yi ri ni mavito ya vona tanihi vahundzuluxeri kumbe tanihi vakandziyisi, va tihanyisa ha swona. Swi le rivaleni leswaku nsusumeto wa vona wu lawula ndlela leyi va endlaka ntirho wa vona ha yona.

3. Xana New World Bible Translation Committee yi wu langute njhani ntirho wa yona?

³ Xiya marito lawa ma vuriweke hi New World Bible Translation Committee: “Ku hundzuluxela Matsalwa layo Kwetsima swi vula ku hundzuluxela mianakanyo ni marito ya Yehovha Xikwembu swi ya eka ririmi rin’wana . . . Yoleyo i mhaka ya ntikelo swinene. Vahundzuluxeri va buku leyi, lava chavaka ni ku rhandza Xikwembu lexi xi nga Mutsari wa Matsalwa layo Kwetsima, va tivona va ri ni vutihlamuleri lebyikulu eka xona, byo hundzisela mianakanyo ya xona ni marito ya xona hi ndlela leyi kongomeke hilaha swi nga kotekaka hakona. Nakambe va tivona va ri ni vutihlamuleri eka vahlayi lava kambisisaka, lava titshegeke hi vuhundzuluxeri bya Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu xa le Henhla-henhla leswaku va ponisiwa. Hikwalaho ko vona vutihlamuleri byebyo lebyikulu, endzhaku ka malembe yo tala komiti leyi ya vavanuna lava tinyiketeleke yi humese New World Translation of the Holy Scriptures.” Xikongomelo xa komiti leyi a ku ri ku va ni vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi nga ta andlala timhaka kahle ti tlhela ti twisiseka, ni lebyi nga ta namarhela swinene eka Xiheveru ni Xigriki xo sungula, lebyi nga ta veka xisekelo xa vutivi lebyi kongomeke lebyi yaka emahlweni byi kula.

Xana Ku Humelele Yini Hi Vito Ra Xikwembu?

4. Xana vito ra Xikwembu i ra nkoka hi ndlela yihi eBibeleni?

⁴ Xin’wana xa swikongomelo-nkulu swa Bibele i ku pfuna vanhu leswaku va tiva Xikwembu xa ntiyiso. (Eksoda 20:2-7; 34:1-7; Esaya 52:6) Yesu Kreste u dyondzise valandzeri vakwe ku khongelela vito ra Tata wakwe leswaku ‘ri kwetsimisiwa,’ ri khomiwa hi ndlela leyi kwetsimaka, kumbe ku hlawulekisiwa. (Matewu 6:9) Xikwembu xi endle leswaku vito ra xona ri tsariwa eBibeleni minkarhi yo tlula 7000. Xi lava leswaku vanhu va ri tiva vito rero ni timfanelo ta N’wini wa rona.—Malakiya 1:11.

5. Xana vahundzuluxeri vo hambana-hambana va ri veke njhani vito ra Xikwembu?

⁵ Vahundzuluxeri vo tala va Bibele va kombise xichavo lexikulu eka vito ra Xikwembu naswona va ri tirhise hi mfanelo entirhweni wa vona. Vahundzuluxeri van’wana va tsakisiwa hi vito leri nge Yahweh. Van’wana va hlawule xivumbeko xa vito ra Xikwembu leri endliweke ri pfumelelana ni ririmi ra vona kambe ri tama ra ha fambisana kahle ni leri humelelaka eka tsalwa ra Xiheveru, ku nga xivumbeko lexi a xi ri karhi xi tiviwa swinene hi nkarhi lowo leha. New World Translation of the Holy Scriptures yi tirhisa vito ra Yehovha minkarhi ya 7210 eka matsalwa-nkulu ya yona.

6. (a) Emalembeni ya sweswinyana, xana vahundzuluxeri va endle yini lomu vito ra Xikwembu ri humelelaka kona? (b) Xana xiendlo lexi xi hangalake ku fikela kwihi?

⁶ Emalembeni ya sweswinyana, hambileswi vahundzuluxeri va Bibele va hlayisaka mavito ya swikwembu swa vuhedeni swo tanihi Baali na Moloko, hakanyingi va susa vito ra xiviri ra Xikwembu xa ntiyiso eka vuhundzuluxeri bya Rito ra xona leri huhuteriweke. (Eksoda 3:15; Yeremiya 32:35) Eka matsalwa yo tanihi Matewu 6:9 na Yohane 17:6, 26, vuhundzuluxeri bya Xialbania lebyi hangalasiweke swinene byi hundzuluxela xiga xa Xigriki lexi nge “vito ra wena” (hi leswaku, vito ra Xikwembu) tanihi “wena,” onge hi loko tindzimana teto a a ti nga vuli nchumu hi vito leri. Eka Pisalema 83:18, The New English Bible na Today’s English Version ti susa vito ra Xikwembu ni xikombo xihi na xihi lexi kombisaka leswaku Xikwembu xi ni vito. Hambileswi vito ra Xikwembu ri humelelaka eka vuhundzuluxeri byo tala bya khale bya Matsalwa ya Xiheveru eka tindzimi to tala, vuhundzuluxeri lebyintshwa bya ri susa kumbe byi ri veka eka nhlamuselo ya le hansi. Leswi swi tano hi Xinghezi, ku katsa ni tindzimi tin’wana to tala ta le Yuropa, Afrika, Amerika Dzonga, India ni le swihlaleni swa Pacific.

7. (a) Xana vahundzuluxeri van’wana va Tibibele ta Vantima va endlisa ku yini hi vito ra Xikwembu? (b) Xana u titwisa ku yini hi sweswo?

⁷ Vahundzuluxeri va Bibele hi tindzimi tin’wana ta Vantima a va yimi kwalaho ntsena. Ematshan’weni yo siva vito ra Xikwembu hi xithopo xa le Matsalweni, xo tanihi lexi nge Xikwembu kumbe Hosi, va nghenisa mavito ya tidyondzo ta vukhongeri bya ndhawu yoleyo. Eka The New Testament and Psalms in Zulu (vuhundzuluxeri bya 1986), xithopo xa Xikwembu lexi nge (uNkulunkulu) xi siviwe hi vito leri nge (uMvelinqangi) leri Mazulu ma ri twisisaka ri vula ‘kokwana-xinguwe-nguwe la gandzeriwaka hi ku tirhisa vakokwana-xinguwe lava nga vanhu.’ Xihloko xa magazini lowu vuriwaka The Bible Translator, wa October 1992, xi vike leswaku loko ku ri karhi ku hundzuluxeriwa Bibele ya Chichewa leyi a yi ta thyiwa Buku Loyera, vahundzuluxeri a va tirhisa Chauta ku nga vito leri tekaka ndhawu ya Yehovha. Xihloko lexi xi vule leswaku Chauta, i “Xikwembu lexi nkarhi hinkwawo a va tiva xona ni ku gandzela xona.” Kambe, vunyingi bya vanhu lava va tlhela va gandzela leswi va kholwaka leswaku i mimoya ya vafi. Xana i ntiyiso leswaku loko vanhu va khongela “Xivumbiwa lexi Tlakukeke,” ku nga khathariseki leswaku va tirhisa vito rihi eka “Xivumbiwa lexi Tlakukeke,” vito rero ri yimela vito ra Yehovha, ku nga khathariseki leswi vugandzeri bya vona byi nga ha katsaka swona? Nikatsongo! (Esaya 42:8; 1 Vakorinto 10:20) Ku siva vito ra Xikwembu hi nchumu lowu endlaka leswaku vanhu va anakanya leswaku tidyondzo ta ndhavuko wa vona ti be kona, a swi va pfuni leswaku va tshinela ekusuhi ni Xikwembu xa ntiyiso.

8. Hikwalaho ka yini xikongomelo xa Xikwembu xo endla leswaku vito ra xona ri tiviwa xi nga herisiwanga?

⁸ Hinkwaswo leswi a swi xi cincanga kumbe ku herisa xikongomelo xa Yehovha xo endla leswaku vito rakwe ri tiviwa. Hi tindzimi ta le Yuropa, Afrika, matiko ya Amerika ta le Vuxeni, ni ta le swihlaleni swa lwandle, ka ha hangalasiwa swinene Tibibele leti nga ni vito ra Xikwembu. Nakambe ku ni Timbhoni ta Yehovha to tlula 5400-000 ematikweni ya 233 ni le tindhawini tin’wana, leti loko ti hlanganile, ti tirhisaka ku tlula gidi ra timiliyoni ta tiawara hi lembe ti ri karhi ti byela van’wana malunghana ni vito swin’we ni xikongomelo xa Xikwembu xa ntiyiso. Ti kandziyisa Tibibele ni ku tlhela ti ti hangalasa—leti nga ni vito ra Xikwembu—hi tindzimi leti vulavuriwaka hi vanhu va kwalomu ka 3600 000 000 ta vaaki va misava, ku katsa ni Xinghezi, Xichina, Xirussia, Xipaniya, Xiputukezi, Xifurwa ni Xidachi. Ti tlhela ti kandziyisa swipfuneto swo dyondza Bibele hi tindzimi leti tivekaka eka vunyingi lebyikulu bya vaaki va misava. Ku nga ri khale Xikwembu hi xoxe xi ta teka goza hi ndlela leyi nga ta endla leswaku ku hetiseka marito ya xona ya leswaku matiko “ma ta tiv̌a leŝaku hi [xona] Yehova.”—Ezekiyele 38:23.

Loko Tidyondzo Ta Munhu Ti Cinca Vuhundzuluxeri

9. Xana Bibele yi byi kombisa njhani vutihlamuleri lebyikulu lebyi nga kona eka lava byarhaka Rito ra Xikwembu?

⁹ Vanhu lava hundzuluxelaka Rito ra Xikwembu ni lava va ri dyondzisaka va ni vutihlamuleri lebyikulu. Muapostola Pawulo u vule leswi landzelaka malunghana ni vutirheli byakwe ni bya vanghana vakwe: “Hi tshikile mintirho hinkwayo ya munyama ni ya tingana; a hi hanyi hi ku xisetela vanhu; a hi soholoti Rito ra Xikwembu; kambe hi humesela ntiyiso erivaleni, kutani hi tikomba hi ri lava nkhensekaka eripfalweni ra un’wana ni un’wana, ne mahlweni ka Xikwembu.” (2 Vakorinto 4:2) Ku thyakisa swi vula ku onha hi ku pfanganisa xilo ni nchumu wun’wana lowu nga faniki na wona kumbe lowu nga nyawuriki. Muapostola Pawulo a a nga fani na vona varisi va Israyele lava nga tshembekangiki va le masikwini ya Yeremiya, lava Yehovha a va tshinyeke hikwalaho ko chumayela tidyondzo ta vona vini ematshan’weni ya leswi Xikwembu xi swi vuleke. (Yeremiya 23:16, 22) Kambe, ku humelele yini eminkarhini ya manguva lawa?

10. (a) Xana minsusumeto yin’wana handle ka ku tshembeka eka Xikwembu, yi va khumbe njhani vahundzuluxeri van’wana eminkarhini ya manguva lawa? (b) I xiyimo xihi lexi hi ndlela leyi hoxeke a va xi teka?

¹⁰ Hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, komiti ya lava tivaka swa vukhongeri swin’we ni vafundhisi va tirhisane ni hulumendhe ya Manazi eJarimani leswaku va humesa “Testamente Leyintshwa” leyi pfuxetiweke leyi suseke rungula hinkwaro leri vulavulaka kahle hi Vayuda ni rungula hinkwaro leri kombisaka nxaxamelo wa ku velekiwa ka Yesu Kreste wa Vayuda. Sweswinyana, vahundzuluxeri lava humeseke The New Testament and Psalms: An Inclusive Version va voyamele eka tlhelo leri hambaneke, va ringeta ku susa vumbhoni hinkwabyo bya leswaku Vayuda a va ri ni vutihlamuleri malunghana ni rifu ra Kreste. Vahundzuluxeri lava va tlhele va vona onge vahlayi va xisati va ta tsaka swinene loko ku nga vulavuriwi hi Xikwembu tanihi Tatana, kambe tanihi Tatana-Manana, ni leswaku Yesu a nga vitaniwi tanihi N’wana wa Xikwembu wa jaha, kambe a vitaniwa N’wana wa xona. (Matewu 11:27) Loko va ri karhi va hundzuluxela, va suse nawu-nsinya lowu vulaka leswaku vavasati va fanele va titsongahata eka vanuna va vona ni leswaku vana va yingisa vatswari va vona. (Vakolosa 3:18, 20) Swi le rivaleni leswaku lava humeseke vuhundzuluxeri byo tano, a va nga ri na kona ku tiyimisela ko fana ni ka muapostola Pawulo ko ka a nga ‘thyakisi rito ra Xikwembu.’ A a va lahlekeriwe hi xikongomelo xa ku va muhundzuluxeri, va tiendla mutsari, va endla tibuku leti tirhisaka ndhuma leyinene ya Bibele, leswaku va dyondzisa mianakanyo ya vona.

11. Xana tidyondzo va Vujagana ti lwisana njhani ni leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni moya-xiviri swin’we ni rifu?

¹¹ Hi ntolovelo tikereke ta Vujagana ti dyondzisa leswaku moya-xiviri wa munhu i moya, leswaku wa huma emirini loko munhu a fa, ni leswaku a wu fi. Ku hambana ni sweswo, vuhundzuluxeri bya khale bya Bibele eka tindzimi to tala byi swi veka erivaleni leswaku vanhu i mimoya-xiviri, leswaku swiharhi i mimoya-xiviri, ni leswaku moya-xiviri wa fa. (Genesa 12:5; 36:6; Tinhlayo 31:28; Yakobo 5:20) Sweswo swi khomise vafundhisi tingana.

12. Xana vuhundzuluxeri byin’wana bya sweswinyana byi yi tumbeta njhani mintiyiso ya Bibele?

¹² Sweswi vuhundzuluxeri lebyintshwa byi onha mintiyiso leyi. Hi ndlela yihi? Byi papalata ku hundzuluxela hi ku kongoma riviti ra Xiheveru leri nge neʹphesh (moya-xiviri) eka tindzimana tin’wana. Eka Genesa 2:7, byi nga ha vula leswaku munhu wo sungula “u sungule ku hanya” (ematshan’weni ya leswaku “u ve moya-xiviri lowu hanyaka”). Kumbe byi nga ha ku “xivumbiwa” ematshan’weni ya “moya-xiviri” loko byi vulavula hi vutomi bya xiharhi. (Genesa 1:21) Eka tindzimana to tanihi Ezekiyele 18:4, 20, byi vulavula hi “munhu” (ematshan’weni ya “moya-xiviri”) a ri la faka. Vuhundzuluxeri byebyo byi nga ha vonaka byi ri byinene eka muhundzuluxeri. Kambe, i mpfuno wihi lowu nyikiwaka mulavi wa xiviri wa ntiyiso, loyi mianakanyo yakwe se yi soholotiweke hi tidyondzo ta Vujagana leti nga riki ta matsalwa?b

13. Xana vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele byi xi tumbete njhani xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni misava?

¹³ Hikwalaho ko lava ku seketela dyondzo ya vona ya leswaku vanhu hinkwavo lava lulameke va ya etilweni, vahundzuluxeri—kumbe vanhu lava tivaka swa vukhongeri, lava kambisisaka ntirho wa vona—na vona va nga ha ringeta ku tumbeta leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni xikongomelo xa Xikwembu hi misava. Eka Pisalema 37:11, vuhundzuluxeri byo hlayanyana byi vula leswaku lava titsongahataka va ta fuma “misav̌a.” “Misav̌a” i ku hundzuluxela loku faneleke ka rito leri nge (ʼeʹrets) leri tirhisiweke eka tsalwa ra Xiheveru. Hambiswiritano, Today’s English Version (leyi vuhundzuluxeri bya tindzimi to tala byi humaka eka yona) yi hundza ni kwalaho. Hambileswi vuhundzuluxeri lebyi byi hundzuluxelaka rito ra Xigriki leri nge ge tanihi “misava” minkarhi ya 17 eka Evhangeli ya Matewu, eka Matewu 5:5, yi siva “misava” hi xivulwa-hava lexi nge “leswi Xikwembu xi tshembiseke swona.” Hi ntolovelo swirho swa kereke swi anakanya hi matilo. A swi byeriwi leswaku eDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni, Yesu Kreste u vule leswaku lava nga ni moya wo verhama, wo rhula, kumbe lava titsongahataka, “va ta dya ndzhaka ya misava.”

14. Hi wihi nsusumeto wa vutianakanyi lowu tikombaka eka vuhundzuluxeri byin’wana bya Bibele?

¹⁴ Vuhundzuluxeri byin’wana bya Matsalwa byi tsariwe hi ndlela leyi kahle-kahle yi endleriweke ku pfuna vachumayeri leswaku va kuma muholo wo nyawula. I ntiyiso leswaku Bibele yi ri: “Mutirhi ú lulameriwile hi hakelo ya yena.” (1 Timotiya 5:18) Kambe eka 1 Timotiya 5:17, laha yi vulaka leswaku vakulukumba lava rhangelaka hi ndlela leyinene va “faneriwa hi xichavo lexi phindhiweke kambirhi,” (NW) xichavo lexi van’wana va vona, va xi vonaka tanihi lexi faneleke ku boxiwa, i mali. (Ringanisa 1 Petro 5:2.) Xisweswo, The New English Bible yi vula leswaku vakulu lava “va fanele va xiximiwa hi muholo lowu phindhiweke kambirhi,” naswona Contemporary English Version yi vula leswaku va “fanele va hakeriwa kambirhi hilaha ku engetelekeke.”

Ku Namarhela Rito Ra Xikwembu Hi Ku Tshembeka

15. Xana hi nga byi hlawurisa ku yini vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi hi faneleke hi byi tirhisa?

¹⁵ Xana leswi hinkwaswo swi vula yini eka muhlayi un’wana ni un’wana wa Bibele swin’we ni le ka lava tirhisaka Bibele ku dyondzisa van’wana? Eka tindzimi to tala leti tirhisiwaka swinene, ku ni vuhundzuluxeri byin’we bya Bibele lebyi u faneleke u hlawula byona. Tirhisa vutlhari eka vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi u byi tirhisaka. (Swivuriso 19:8) Loko vuhundzuluxeri byi nga tshembekanga eku hlamuseleni ka leswi Xikwembu xi nga swona—byi susa vito ra xona eRitweni ra xona leri huhuteriweke ku nga khathariseki xivangelo xa kona—xana sweswo a swi nge vuli swona leswaku vahundzuluxeri lava va fanele va swi cincile swiphemu swin’wana swa matsalwa ya Bibele? Loko u kanakana hi ku tshembeka ka vuhundzuluxeri bya kona, ringeta ku byi pimanisa ni vuhundzuluxeri byin’wana bya khale. Loko u ri mudyondzisi wa Rito ra Xikwembu, tirhisa vuhundzuluxeri lebyi tshinelelaneke swinene ni tsalwa ra Xiheveru ni Xigriki xo sungula.

16. Xana hina hi hexe hi nga byi kombisa njhani vutshembeki eka matirhiselo ya hina ya Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke?

¹⁶ Hinkwerhu ka hina ha un’we-un’we hi fanele hi tshembeka eRitweni ra Xikwembu. Hi endla sweswo hi ku khathala swinene hi leswi ri swi tameleke, loko swi koteka hi fanele hi tirhisa nkarhi wo karhi siku na siku hi hlaya Bibele. (Pisalema 1:1-3) Hi endla sweswo hi ku tirhisa leswi yi swi vulaka evuton’wini bya hina hilaha ku heleleke, hi dyondza ku tirhisa misinya ya yona ya milawu ni swikombiso swa yona tanihi swisekelo swa hina swo endla swiboho leswinene. (Varhoma 12:2; Vaheveru 5:14) Hi kombisa leswaku hi vaseketeri lava tshembekeke va Rito ra Xikwembu hi ku ri chumayela eka van’wana hi ku hiseka. Nakambe hi endla leswi tanihi vadyondzisi, hi ku tirhisa Bibele hi vukheta, hi nga yi soholoti kumbe ku cinca leswi yi swi vulaka leswaku yi fambisana ni mianakanyo ya hina. (2 Timotiya 2:15) Leswi Xikwembu xi swi vhumbheke swi ta endleka. Xi tshembekile eku hetisiseni ka Rito ra xona. Onge hi nga ri seketela hi ku tshembeka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Hi yihi minsusumeto leyi hoxeke xandla entirhweni wa vahundzuluxeri va manguva lawa va Bibele?

◻ Ha yini mboyamelo wa vuhundzuluxeri bya manguva lawa wu nga xi herisanga xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni vito ra xona?

◻ Xana vuhundzuluxeri byin’wana byi yi tumbeta njhani mintiyiso ya Bibele malunghana ni moya-xiviri, rifu ni misava?

◻ Xana hi nga kombisa leswaku hi seketela Rito ra Xikwembu hi vutshembeki hi tindlela tihi?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Hi byihi vuhundzuluxeri bya Bibele lebyi u nga byi tirhisaka?