Ku Tiya Ka Ripfumelo Ra Wena—Ka Ringiwa Sweswi

“Swi tekeni hinkwaswo swi ri ntsako, vamakwerhu, loko mi langutana ni miringo yo hambana-hambana, hilaha mi tivaka hakona leswaku mfanelo leyi yi ringiweke ya ripfumelo ra n’wina yi vanga ku tiyisela.”—YAKOBO 1:2, 3.

1. Hikwalaho ka yini Vakreste va fanele va rindzela leswaku ripfumelo ra vona ri ringiwa?

VAKRESTE va ntiyiso a va swi naveli ku xaniseka, naswona a va tsakisiwi hi ku vaviseka ni ku tsongahatiwa. Kambe, va ma tsundzuka marito lama nga laha henhla lama tsariweke hi Yakobo makwavo wa Yesu hi manana. Kreste u swi veke erivaleni eka vadyondzisiwa va yena leswaku va nga ha langutela ku xanisiwa ni swiphiqo swin’wana hikwalaho ka ku namarhela ka vona mimpimanyeto ya Xikwembu. (Matewu 10:34; 24:9-13; Yohane 16:33) Hambiswiritano, miringo yo tano yi nga ha wu tisa ntsako. Njhani?

2. (a) Xana ku ringiwa ka ripfumelo ra hina ku nga tisa ntsako hi ndlela yihi? (b) Xana ku tiyisela ku nga endla ntirho wa kona wu helela eka hina hi ndlela yihi?

² Xivangelo-nkulu lexi nga endlaka hi kuma ntsako loko hi langutane ni miringo ya ripfumelo, hi leswi miringo yi humesaka mihandzu leyinene. Hilaha Yakobo a vulaka hakona, ku khomelela loko u langutane ni miringo kumbe swiphiqo swi “vanga ku tiyisela.” Hi nga vuyeriwa loko hi hlakulela mfanelo yoleyo ya nkoka ya Vukreste. Yakobo u tsarile: “Ku tiyisela a ku endle ntirho wa kona wu helela, leswaku mi ta helela ni ku va lava hanyeke etimhakeni hinkwato, mi nga kayiveli nchumu.” (Yakobo 1:4) Ku tiyisela ku na leswi ku swi endlaka, “ntirho.” Ntirho wa kona i ku hi endla hi helela etimhakeni hinkwato, ku hi pfuna leswaku hi va Vakreste lava wupfeke ni lava ringaniselaka. Xisweswo, loko hi pfumelela miringo yi endla ntirho wa yona handle ko endla matshalatshala ya ku tirhisa tindlela leti nga riki ta matsalwa leswaku hi yi herisa hi ku hatlisa, ripfumelo ra hina ri ta ringiwa ni ku hlutiwa. Loko a hi kayivela emhakeni yo lehisa mbilu, ntwela-vusiwana, musa, kumbe rirhandzu loko hi langutane ni swiyimo kumbe loko hi tirhisana ni vanhu-kulobye, ku tiyisela ku nga hi endla hi helela. Ina, endlelo ra kona hi leri: Miringo yi vanga ku tiyisela; ku tiyisela ku engetela timfanelo ta Vukreste; leswi swi endla munhu a tsaka.—1 Petro 4:14; 2 Petro 1:5-8.

3. Hikwalaho ka yini hi nga fanelanga hi tlhentlhela endzhaku hi ku chava ku ringiwa ka ripfumelo ra hina?

³ Muapostola Petro na yena u kandziyise mhaka leyi ha yona hi nga fanelangiki ku chava kumbe ku tlhentlha loko ripfumelo ra hina ri ringiwa. U tsarile: “Emhakeni leyi ma tsaka swinene, hambileswi sweswi mi vangeriweke gome hi miringo leyi hambaneke ku ringana nkarhinyana, loko swi fanerile, leswaku mfanelo leyi ringiweke ya ripfumelo ra n’wina, leyi nga ya risima lerikulu swinene ku tlula nsuku lowu lovaka hambiloko wu kamberiwe hi ndzilo, yi kumeka yi ri xivangelo xa ku vongiwa, ku vangamisiwa ni ku xiximiwa eku hlavuteriweni ka Yesu Kreste.” (1 Petro 1:6, 7) Marito lawa ma khutaza swinene sweswi tanihi “nhlomulo lowukulu”—nkarhi wa ku vongiwa, ku vangamisiwa, ku xiximiwa ni ku pona—wu tshineleke swinene ku tlula ndlela leyi van’wana va ehleketaka ha yona naswona wu tshinele swinene ku tlula enkarhini lowu hi veke vapfumeri ha wona.—Matewu 24:21; Varhoma 13:11, 12.

4. Xana makwerhu un’wana u titwise ku yini hi miringo leyi yena ni Vakreste van’wana lava totiweke va langutaneke na yona?

⁴ Eka xihloko lexi hundzeke, hi kambisise miringo leyi masalela ya vatotiwa ma langutaneke na yona ku sukela hi 1914 ku ya emahlweni. Xana miringo leyi yi wu tisile ntsako? A. H. Macmillan loko a tsundzuka leswi endlekeke u te: “Ndzi vone miringo yo tala, yo tika, yi wela nhlengeletano ni ku ringiwa ka ripfumelo ra lava va nga eka yona. Hi ku pfuniwa hi moya lowo kwetsima wa Xikwembu yi ponile naswona ya ha ya emahlweni. Ndzi vone vutlhari bya ku lehisa mbilu u rindzela Yehovha leswaku a lulamisa ndlela leyi hi twisisaka swilo leswi nga eMatsalweni ha yona, ematshan’weni yo hlundzukisiwa hi mianakanyo leyintshwa. . . . Ku nga khathariseki leswaku hi yihi mindzulamiso leyi hi nga bohekaka ku yi endla nkarhi na nkarhi eka ndlela leyi hi vonaka swilo ha yona, mindzulamiso yoleyo a yi nge ri cinci lunghiselelo ra tintswalo ra nkutsulo ni xitshembiso xa Xikwembu xa vutomi lebyi nga heriki. Xisweswo, a xi nga ri kona xivangelo xa leswaku hi tshika ripfumelo ra hina ri tsana loko ku langutela loku hi nga na kona ku nga hetiseki kumbe loko matwisiselo ma cinca.”—Xihondzo xo Rindza, (xa Xinghezi), xa August 15, 1966 tluka 504.

5. (a) Hi yihi mimpfuno leyi tisiweke hi ku ringiwa ka masalela? (b) Hikwalaho ka yini mhaka ya ku ringiwa yi fanele yi koka nyingiso wa hina sweswi?

⁵ Vakreste lava totiweke lava poneke nkarhi wa ku ringiwa wo sukela ka 1914 ku ya eka 1919 va ntshunxiwile eka nkucetelo lowukulu wa misava ni le ka mikhuva yo tala ya vukhongeri bya Babilona. Masalela ma ye emahlweni ma ri lama baseke ni lama hlutiweke, hi ku swi rhandza ma nyikela switlhavelo swa ku dzunisa eka Xikwembu ni ku va ni xitiyisekiso xa leswaku vona tanihi ntlawa va amukeleka eka xona. (Esaya 52:11; 2 Vakorinto 6:14-18) Ku avanyisa a ku sungurile endlwini ya Xikwembu, kambe a ku nga ta hela hi nkarhi wo karhi lowu vekiweke. Ku ringiwa ni ku sefiwa ka vanhu va Xikwembu ku ya emahlweni. Lava va nga ni ntshembo wo pona “nhlomulo lowukulu” lowu tshinelaka, va ri xiphemu xa “ntshungu lowukulu” na vona ripfumelo ra vona ra ringiwa. (Nhlavutelo 7:9, 14) Leswi swi karhi swi endliwa hi tindlela leti fanaka ni leti masalela lama totiweke ma langutaneke na tona, na hi tindlela tin’wana.

Xana U Nga Ringiwa Hi Tindlela Tihi?

6. Hi wihi muxaka wun’wana wa ndzingo wo tika lowu vo tala va langutaneke na wona?

⁶ Vakreste vo tala va anakanye leswaku ntlhontlho wo langutana ni miringo wu ta ta hi xivumbeko xa nxaniso lowu kongomeke. Va tsundzuka xiviko lexi: “[Varhangeri va Vayuda] va vitana vaapostola, va va ba, va va lerisa leswaku va tshika ku vulavula hi ku landza vito ra Yesu, kutani va va tshika va famba. Hikokwalaho, vona va suka emahlweni ka Sanedri, va tsakile hikuva va hlayiwe lava faneriwaka hi ku khomisiwa tingana hikwalaho ka vito ra yena.” (Mintirho 5:40, 41) Naswona matimu ya manguva lawa ya vanhu va Xikwembu, ngopfu-ngopfu hi nkarhi wa tinyimpi ta misava hinkwayo, ma swi veka erivaleni leswaku Timbhoni ta Yehovha to tala, hi ku kongoma, ti langutane ni ku biwa ni swo tlula sweswo, emavokweni ya vaxanisi.

7. Xana Vakreste van’wana va manguva lawa va kombise ripfumelo hi mpimo wo tanihi kwihi?

⁷ Malunghana ni ku xanisiwa ka Vakreste, misava a yi na mhaka leswaku munhu i wa masalela ya vatotiwa kumbe i wa ntshungu lowukulu wa “tinyimpfu tin’wana.” (Yohane 10:16) Emalembeni lama hundzeke, swirho swa mintlawa leyi hayimbirhi swi ringiwile swinene hi ku khotsiwa na hi ku dlayeriwa ripfumelo hikwalaho ka ku rhandza ka swona Xikwembu ni ku pfumela ka swona eka xona. Mintlawa leyi hayimbirhi a a yi lava moya wa Xikwembu, ku nga khathariseki leswaku ntshembo wa yona hi wihi. (Ringanisa Xihondzo xo Rindza xa June 15, 1996, tluka 31.) Emalembeni ya va-1930 ni ya va-1940 le Jarimani ra Manazi, malandza yo tala ya Yehovha, ku katsa ni vana, ma kombise ripfumelo lerikulu swinene, naswona vo tala va ringiwe hi ndlela leyi vavaka ku tlula mpimo. Eminkarhini ya sweswinyana, vanhu va Yehovha va langutane ni ndzingo wa ku xanisiwa ematikweni yo tanihi Burundi, Eritrea, Etiyopiya, Malawi, Mozambiki, Rwanda, Singapore na Zaire. Naswona miringo ya muxaka lowu ya ha ya emahlweni.

8. Xana marito ya makwerhu un’wana wa Muntima ma kombisa njhani leswaku ku ringiwa ka ripfumelo ra hina a ku katsi ku tiyiselela ku xanisiwa hi ku biwa ntsena?

⁸ Hambiswiritano, hilaha ana se hi swi voneke hakona, ripfumelo ra hina nakambe ri ringiwa hi tindlela leti tumbeleke swinene. Miringo yin’wana a yi kongomi naswona a swi olovi ku yi vona. Anakanya leswaku a wu ta angurisa ku yini eka timhaka leti landzelaka. Makwerhu le Angola, loyi a nga ni vana va khume a a ri evandlheni leri ri tshameke nkarhi wo leha ri nga swi koti ku tihlanganisa ni vamakwerhu lava nga ni vutihlamuleri. Endzhakunyana swi kotekile leswaku van’wana va endzela vandlha leri. U vutisiwile leswaku u swi kotisa ku yini ku wundla ndyangu wa yena. A swi nga n’wi oloveli ku hlamula, leswi a a kota ku swi vula ntsena a ku ri leswaku xiyimo a xi tika. Xana a a swi kota ku nyika vana va yena swakudya kan’we ntsena hi siku? U hlamurile: “Doo! Hi dyondze ku hanya hi leswi hi nga na swona.” Kutani hi rito leri nga ni ku tiyiseka, u te: “Kambe, xana leswi a hi swona leswi hi nga swi rindzelaka emasikwini lawa yo hetelela?” Ripfumelo ra muxaka lowu ra hlamarisa emisaveni, kambe ri tolovelekile exikarhi ka Vakreste lava tshembekaka, lava va tiyisekaka swinene leswaku switshembiso swa Mfumo swi ta hetiseka.

9. Xana hi ringiwa njhani hi ku ya hi 1 Vakorinto 11:3?

⁹ Ntshungu lowukulu na wona wa ringiwa malunghana ni ku landzelela fambiselo ra le tilweni. Vandlha ra Vukreste ra misava hinkwayo ri fambisiwa hi ku landza misinya ya milawu ya Xikwembu ni mimpimanyeto ya le tilweni. Leswi swi vula ku teka Yesu tanihi Murhangeri ku sungula, yena la vekiweke ku va Nhloko ya vandlha. (1 Vakorinto 11:3) Ku titsongahata eka yena ni Tata wa yena hi ku swi rhandza, ku kombisiwa hi ku tshemba ka hina vanhu lava vekiweke hi ku landza endlelo ra le tilweni swin’we ni swiboho leswi endlaka leswaku hi va ni vun’we eku endleni ka ku rhandza ka Yehovha. Ku tlula kwalaho, eka vandlha rin’wana ni rin’wana, ku ni vavanuna lava vekiweke leswaku va rhangela. Lava i vanhu lava nga hetisekangiki lava swihoxo swa vona hi nga swi vonaka hi ku olova; kambe hi khutaziwa leswaku hi xixima valanguteri vo tano ni ku titsongahata eka vona. (Vaheveru 13:7, 17) Xana minkarhi yin’wana u kuma sweswo swi tika? Xana sweswo i ndzingo eka wena? Loko swi ri tano, xana wa vuyeriwa eka ndzingo lowu wa ripfumelo ra wena?

10. Hi wihi ndzingo lowu hi langutanaka na wona malunghana ni vutirheli bya nsimu?

¹⁰ Nakambe ha ringiwa malunghana ni lunghelo ni xilaveko xa ku va kona nkarhi na nkarhi evutirhelini bya nsimu. Leswaku hina hi kota ku hlula eka ndzingo lowu, hi fanele hi tsundzuka leswaku ku hlanganyela hi xitalo evutirhelini a swi vuli ku chumayela nkarhinyana wutsongo ntsena. Tsundzuka marito ya Yesu yo nkhensa noni leyi pfumalaka leyi nyikeleke hi hinkwaswo leswi a yi ri na swona. (Marka 12:41-44) Hi nga ha tivutisa, ‘Xana ndzi tinyiketela hi ku helela, hi ndlela leyi fanaka, malunghana ni ntirho wa mina wa nsimu?’ Hinkwerhu ka hina hi fanele hi va Timbhoni ta Yehovha siku hinkwaro, nkarhi wun’wana ni wun’wana hi lulamela ku endla rivoni ra hina ri voninga.—Matewu 5:16.

11. Xana ku cinca ka matwisiselo kumbe ndzayo leyi khumbaka ku tikhoma swi nga va ndzingo hi ndlela yihi?

¹¹ Ndzingo wun’wana lowu hi nga ha langutanaka na wona wu katsa ndlela leyi hi ku tlangelaka ha yona ku vonakala loku yaka ku voninga malunghana ni ntiyiso wa Bibele ni ndzayo leyi humaka eka ntlawa wa hlonga ro tshembeka. (Matewu 24:45) Minkarhi yin’wana leswi swi lava leswaku hi lulamisa ku tikhoma ka hina, ku fana ni loko swi va erivaleni leswaku lava va dzahaka fole va fanele va ri tshika loko va lava ku tama va ri kona evandlheni.a (2 Vakorinto 7:1) Kumbe ndzingo wu nga ha katsa ku tiyimisela ka hina ku cinca muxaka wa vuyimbeleri lebyi hi byi yingisaka kumbe muxaka wun’wana wa ku tihungasa.b Xana hi nga ku kanakana ku faneleka ka ndzayo leyi nyikeriwaka? Kumbe, xana hi ta pfumelela moya wa Xikwembu wu cinca mianakanyo ya hina wu hi pfuna leswaku hi ambala vumunhu bya Vukreste?—Vaefesa 4:20-24; 5:3-5.

12. I yini lexi lavekaka leswaku munhu a tiyisa ripfumelo loko se a khuvuriwile?

¹² Se ku ni makume-kume ya malembe nhlayo ya ntshungu lowukulu yi ri karhi yi andza, naswona endzhaku ka ku khuvuriwa ka vona va hambeta va tiyisa vuxaka bya vona na Yehovha. Leswi a swi katsi ku ya etinhlengeletanweni ta Vukreste ntsena, ku ya eminhlanganweni yin’wana eHolweni ya Mfumo, kumbe ku tshuka va ya entirhweni wa nsimu. Hi xikombiso: Hi miri munhu a nga ha va a ri ehandle ka Babilona Lonkulu, mfumo wa misava hinkwayo wa vukhongeri bya mavunwa, kambe xana u humile hakunene? Xana wa ha khomelela eka swilo leswi kombisaka moya wa Babilona Lonkulu—moya wa ku honisa mimpimanyeto ya Xikwembu yo lulama? Xana u titekela ehansi timhaka ta ku tikhoma hi ndlela leyinene ni ku tshembeka evukatini? Xana u rhangisa swilo swa munhu hi xiyexe ni swilo leswi vonakaka ku tlula swilo swa moya? Ina, xana a nga na xivati xa misava?—Yakobo 1:27.

Vuyeriwa Eka Ripfumelo Leri Ringiweke

13, 14. I yini lexi van’wana va xi endleke endzhaku ka ku nghenela ndlela ya vugandzeri bya ntiyiso?

¹³ Loko hakunene hi balekile hi huma eka Babilona Lonkulu naswona hi tlhele hi huma emisaveni, hi nga tshuki hi languta swilo leswi nga endzhaku. Hi ku pfumelelana ni nsinya wa nawu lowu kumekaka eka Luka 9:62, loko wihi na wihi wa hina o languta endzhaku swi nga ha n’wi endla a lahlekeriwa hi lunghelo ro va ehansi ka Mfumo wa Xikwembu. Yesu u te: “A ku na munhu la vekaka voko ra yena epuluhweni kutani a languta swilo swa le ndzhaku loyi a fanelekaka kahle emfun’weni wa Xikwembu.”

¹⁴ Kambe van’wana lava veke Vakreste, va pfumelele mafambiselo lawa ya swilo leswaku ma va cinca. A va lwisananga na wona moya wa misava. (2 Petro 2:20-22) Swikavanyeti swa misava swi va koke rinoko ni ku dya nkarhi wa vona, hi ndlela yoleyo swi va endla va nga ha wu endli nhluvuko. Ematshan’weni yo veka mianakanyo ni timbilu ta vona eMfun’wini wa Xikwembu ni ku lulama ka xona, va rhangisa swona evuton’wini bya vona, va hambukile va hlongorisa swilo leswi vonakaka. Loko va nga ku xiyi ku tsana ka ripfumelo ra vona ni ku hola ka vona kutani va cinca ndlela ya vona hi ku lava ndzayo ya Xikwembu, va nga ha lahlekeriwa hi vuxaka bya vona bya risima na Yehovha ni nhlengeletano yakwe.—Nhlavutelo 3:15-19.

15. Xana ku laveka yini leswaku munhu a tshama a ri la amukelekaka eka Xikwembu?

¹⁵ Leswaku hi kumiwa hi ri lava amukelekaka naswona hi ri exikarhi ka lava nga ta pona nhlomulo lowukulu lowu tshinelaka hi fanele hi tshama hi basile, swiambalo swa hina ‘swi hlantswiwe engatini ya Xinyimpfana.’ (Nhlavutelo 7:9-14; 1 Vakorinto 6:11) Loko hi nga tihlayisi hi ri lava baseke, lava lulameke emahlweni ka Xikwembu, ntirho wa hina wo kwetsima a wu nge amukeleki. Ina, un’wana ni un’wana wa hina u fanele a swi xiya leswaku ripfumelo ra hina leri ringiweke ri ta hi pfuna leswaku hi tiyisela naswona hi papalata ku hlundzukeriwa hi Xikwembu.

16. Xana mavunwa ma nga hundzuka ndzingo eka ripfumelo ra hina hi tindlela tihi?

¹⁶ Minkarhi yin’wana, vahangalasi va mahungu ni valawuri van’wana va vulavula mavunwa hi vanhu va Xikwembu, va sandza tidyondzo ta hina ta Vukreste ni ndlela leyi hi hanyaka ha yona. Leswi a swi fanelanga swi hi hlamarisa, hikuva Yesu u swi kombise kahle leswaku ‘misava yi ta hi venga hi leswi hi nga riki xiphemu xa yona.’ (Yohane 17:14) Xana hi ta pfumelela vanhu lava va xisiweke hi Sathana, va hi sivela ni ku hi heta mongo, va hi endla hi va ni tingana malunghana ni mahungu lamanene? Xana hi ta pfumelela mavunwa lama vuriwaka malunghana ni ntiyiso ma khumba ku ya ka hina eminhlanganweni nkarhi na nkarhi ni ntirho wa hina wo chumayela? Kumbe hi ta yima hi tiyile hi va ni xivindzi naswona hi tiyimisela swinene ku tlula rini na rini ku ya emahlweni hi twarisa ntiyiso malunghana na Yehovha ni Mfumo wa yena?

17. Hi xihi xitiyisekiso lexi nga hi susumetelaka ku ya emahlweni hi kombisa ripfumelo?

¹⁷ Hi ku ya hi vuprofeta bya Bibele lebyi hetisekeke, sweswi hi hanya endzeni-ndzeni ka nkarhi wa makumu. Ku langutela ka hina misava leyintshwa yo lulama, loku sekeriweke eBibeleni, handle ko kanakana ku ta va nchumu lowu tsakisaka loko ku hetiseka. Loko ha ha rindzele siku rero, onge hinkwerhu ka hina hi nga va ni ripfumelo leri nga tsekatsekiki eRitweni ra Xikwembu ni ku kombisa ripfumelo ra hina hi ku ka hi nga tshiki ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo emisaveni hinkwayo. Anakanya hi vadyondzisiwa lavantshwa va magidigidi lava khuvuriwaka vhiki na vhiki. Xana sweswo a swi hi endli hi vona leswaku ku va Yehovha a lehisa mbilu a nga ku tisi ku avanyisa kakwe ku nga endla leswaku ku pona vanhu van’wana vo tala? Xana a hi tsaki leswi Xikwembu xi pfumeleleke ntirho wa ku chumayela Mfumo, lowu ponisaka vutomi leswaku wu ya emahlweni? Naswona xana a hi tsaki leswi timiliyoni ti amukeleke ntiyiso naswona ti kombisaka ripfumelo ra tona?

18. Hi kwihi ku tiyimisela ka wena malunghana ni ku tirhela Yehovha?

¹⁸ A hi swi tivi leswaku ku ringiwa ka ripfumelo ra hina loku nga kona sweswi, ku ta teka nkarhi wo tanihi kwihi. Kambe leswi hi tiyisekaka ha swona hi leswi: Yehovha u ni siku leri a ri vekeleke ku avanyisa matilo ni misava yo biha ya sweswi. Loko ha ha rindzele siku rero, a hi tiyimiseleni ku tekelela ripfumelo leri tiyeke, leri ringiweke leri kombisiweke hi Muhetisisi wa ripfumelo ra hina, Yesu. Naswona a hi landzeleni xikombiso xa masalela lama totiweke lama dyuhaleke ni xa van’wana lava hi xivindzi va tirhaka na hina.

19. I yini lexi u nga tiyisekaka ha xona leswaku xi ta yi hlula misava?

¹⁹ Hi fanele hi tiyimisela ku twarisa mahungu lamanene lama nga heriki, handle ko karhala, eka matiko, swivongo, tindzimi ni vanhu hinkwavo swin’we ni ntsumi leyi hahaka empfhukeni. A va twe marito ya ntsumi lama nge: “Chavani Xikwembu mi xi vangamisa, hikuva nkarhi wa ku avanyisiwa hi xona wu fikile.” (Nhlavutelo 14:6, 7) Loko ku avanyisa koloko ka Xikwembu ku fika, ku ta humelela yini hi ripfumelo ra hina leri ringiweke? Xana a ku nge vi ku hlula loku vangamaka—ku kutsuriwa eka mafambiselo ya swilo ya sweswi, hi nghena eka misava leyintshwa yo lulama ya Xikwembu? Hi ku tiyisela loko ripfumelo ra hina ri ringiwa, hi ta swi kota ku vula hilaha muapostola Yohane a vuleke hakona: “Naswona vuhluri lebyi hluleke misava, hi rona ripfumelo leri ra hina.”—1 Yohane 5:4.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Xana ku ringiwa ka ripfumelo ra hina ku nga tisa ntsako hi ndlela yihi?

◻ Hi yihi miringo yin’wana ya ripfumelo ra hina leyi swi nga ha tikaka ku yi vona?

◻ Xana hi nga vuyeriwa njhani hi ku tiyiselela miringo ya ripfumelo ra hina hi ndlela leyi humelelaka?

[Swifaniso leswi nga eka tluka 17]

A. H. Macmillan (emahlweni eximatsini) hi nkarhi lowu yena ni vatirhi va Sosayiti ya Watch Tower va khotsiweke ha wona handle ka nandzu

A a ri mupfhumba entsombanweni le Detroit, Michigan, hi 1928

Emalembeni yakwe yo hetelela, Makwerhu Macmillan a a ha kombisa ripfumelo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ku fana ni ndyangu lowu, Vakreste vo tala eAfrika va kombise mfanelo leyi ringiweke ya ripfumelo