Mpfuno Wa Xiviri Wa Ndyangu
“Ndzi ta va ndzi tiyisile loko ndzo vula leswaku mindyangu ya hohloka eAmerika. Leswi swi kombisiwa hi mpimo wa ku dlaya vukati, nhlayo ya vanhu lava kumaka vana va nga tekiwanga, [ni] milandzu ya ku khomiwa hi ndlela yo biha ka vana swin’we ni vanhu lavakulu.”
MARITO lawa lama vuriweke hi xivulavuri xa thelevhixini xa le United States, Tom Brokaw ma nga tirha ni le ka matiko yo tala. Xana ku hohloka loku ku vula yini?
Ndyangu i xiaki xa xisekelo xa tiko hi tindlela to tala. Loko ndyangu wu ri ekhombyeni, ni tiko hinkwaro ri nghena ekhombyeni. Ku tlula kwalaho, ndyangu hi wona wu seketelaka vana hi tlhelo ra mintlhaveko ni ra timali. Hi laha va ti kumaka kona tidyondzo ta xisekelo ni leti nga ta nkoka swinene evuton’wini. Loko ndyangu wu ri ekhombyeni, i yini lexi vana va xi dyondzaka? Xana vuhlayiseki va ta byi kuma kwihi? Xana va ta kula va va vanhu va njhani?
Xana ku ni mpfuno lowu nga nyikiwaka ndyangu enkarhini lowu wa khombo? Ina. Ndyangu wu sunguriwe hi Xikwembu hi xoxe. (Genesa 1:27, 28) Naswona xi nyikele nkongomiso wa risima wa ndyangu eRitweni ra xona, ku nga Bibele. (Vakolosa 3:18-21) Ina, a hi nge swi koti ku cinca vanhu hinkwavo, kambe hi nga swi kota ku tirhisa ndzayo ya Bibele endyangwini wa hina vini. Hi tsakela ku ku byela hi vanhu van’wana lava va swi endleke leswi, swin’we ni vuyelo lebyinene lebyi va veke na byona.
Ku Sivela Ku Dlaya Vukati
Ematikweni yo hlayanyana, mindyangu ya tiphesente ta kwalomu ka 50 yi dlaya vukati. Leyi i nhlayo leyi khomisaka tingana! Ina, vo tala lava va hetelelaka va ri vatswari lava nga voxe hikwalaho ka ku dlaya vukati, va humelerile eku kuriseni ka vana. Kambe vo tala handle ko kanakana va nga pfumela leswaku swa antswa leswaku vatekani va tlhantlha swiphiqo swa vona kutani va ya emahlweni va tshama swin’we.
Vukati bya mpatswa wa le Swihlaleni swa Solomon a byi langutane ni khombo. Wanuna wa kona, la nga n’wana wa hosi, a a ri ni tihanyi naswona a a ri ni mikhuva yo tala yo biha. Nsati wa yena a a hanya ku vava lerova u kale a lava ni ku tisunga. Hiloko nuna wa yena a pfumela ku dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. U dyondze leswaku mani na mani la lavaka ku tsakisa Xikwembu a nga fanelanga a tiva leswi hoxeke ntsena, kambe u fanele a tlhela a ‘venga leswo biha.’ (Pisalema 97:10) Sweswo swi katsa ku venga swilo swo tanihi ku hemba, ku yiva, madzolonga ni ku dakwa. U swi yingisile leswi naswona ku nga ri khale u yi tshikile mikhuva ya yena yo biha swin’we ni xifafa. Nsati wakwe u hlamarile loko a vona ku cinca loku, naswona vukati bya vona byi antswile swinene, hikwalaho ka nkucetelo wa Rito ra Xikwembu.
EAfrika Dzonga, wansati loyi a nga un’wana wa Timbhoni ta Yehovha u twe leswaku muthori wakwe swin’we ni nuna wa muthori wakwe va lava ku dlaya vukati. Mbhoni yi vulavule ni muthori wa yona malunghana ni ndlela leyi Xikwembu xi byi langutaka ha yona vukati kutani yi n’wi komba buku leyi nge Xihundla Xa Ntsako eNdyangwini. Buku leyi, leyi humesiweke hi Timbhoni ta Yehovha, yi kombisa misinya ya milawu ya Bibele leyi tirhaka evukatini, yi kandziyisa swinene ndlela leyi Bibele yi pfunaka mimpatswa ha yona ku tlhantlha swiphiqo swa yona. Muthori ni nuna wa yena va yi hlayile buku leyi naswona va ringete hi matimba ku tirhisa ndzayo ya Bibele leyi yi yi andlalaka. Hikwalaho ka sweswo, va kunguhate ku ka va nga byi dlayi vukati—vukati byin’wana byi ponile hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele.
Vukhongeri Byo Hambana
Ku vuriwa yini hi vukati lebyi eka byona vanghana va vukati va nga ni vukhongeri byo hambana? Hi xivangelo lexinene, Bibele yi khutaza Vakreste leswaku va tekana ni munhu “eHosini ntsena.” (1 Vakorinto 7:39) Kambe, swa endleka leswaku munghana wa vukati a cinca vukhongeri. Xana sweswo swi fanele swi dlaya vukati? Nikatsongo.
Le Botswana, wansati loyi a ha ku vaka un’wana wa Timbhoni ta Yehovha u vutisiwile leswaku vupfumeri byakwe lebyintshwa byi n’wi pfune hi ndlela yihi. Hiloko a kombela nuna wakwe leswaku a n’wi hlamulela, kutani nuna wakwe a ku: “Ku sukela loko nsati wa mina a ve un’wana wa Timbhoni ta Yehovha, ndzi vone ku cinca lokukulu eka yena. Sweswi u kota ku endla swilo hi vutlhari ku tlula eku sunguleni. U kume matimba ni ku tiyimisela ku tshika ku dzaha, ku nga nchumu lowu mina ndza ha tsandzekaka ku wu hlula. Nsati wa mina u hi rhandza ngopfu mina ni vana, swin’we ni vanhu van’wana. Se wa swi kota ku lehisa mbilu, ngopfu-ngopfu eka vana. Sweswi u heta nkarhi wo tala evutirhelini, a ringeta ku pfuna van’wana leswaku va antswisa mahanyelo ya vona. Na mina se ndzi sungule ku cinca. Ndzi anakanya leswaku leswi swi vangiwa hi xikombiso xakwe lexinene.” Vona vuyelo lebyinene swonghasi lebyi misinya ya milawu ya Bibele yi veke na byona eka vukati lebyi! Vanhu vo tala lava nga riki Timbhoni va tiphofule hi ndlela leyi fanaka ni leyi, malunghana ni vanghana va vona va vukati lava nga Timbhoni.
Loko Tatana A Honisa Vutihlamuleri Byakwe
Vuxaka exikarhi ka tatana ni vana vakwe i xilotlelo xa ku aka mindyangu leyi tiyeke. Muapostola Pawulo u tsundzuxile: “N’wina, vatatana, mi nga karhati vana va n’wina, kambe hambetani mi va kurisa hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Kutani ke, a swi hlamarisi leswi xihloko lexi nga eka The Wilson Quarterly xi vulaka leswaku vatatana lava nga wu endliki ntirho wa vona hi vona va vangaka swiphiqo ekaya. Xihloko lexi xi te: “Exikarhi ka 1960 na 1990, tiphesente ta vana lava nga ha tshamiki ni vatata wa vona va xiviri ti andze ku tlula kambirhi . . . Ku kayivela ka nkucetelo wa vatatana hi kona ku vangaka ngopfu swiphiqo swo tala leswi langutaneke ni vaaki va Amerika.”
Xana leswi swi vula leswaku vana lava vatata wa vona va nga va kongomisiki, swilo a swi nge va fambeli kahle? E-e. Mupisalema wa khale u te: “Hambi loko tatana na manana v̌a nga nḍi ṭhika, Yehova o ta nḍi rola.” (Pisalema 27:10) Xifanyetana xa kaye wa malembe xa le Thailand xi wu vonile ntiyiso wa marito lawa. Xi loveriwe hi mana wa xona loko xa ha ri ricece, naswona tatana wa xona, loyi a a nga xi lavi, u xi yise eka kokwa wa xona. Hi ku vona onge a xi laviwi naswona a xi rhandziwi, xifanyetana lexi xi sungule ku ka xi nga lawuleki naswona xi hundzuka munhu wa rigombo. Minkarhi yin’wana a xi xungeta ni kokwa wa xona. Hikwalaho ka ku xi vona minkarhi yo tala xi yime ehandle ka Holo ya Mfumo ya kwalaho, vavuri vambirhi va evhangeli va nkarhi hinkwawo lava nga Timbhoni ta Yehovha va xi rhambele ekaya ra vona siku rin’wana.
Va xi byele hi Xikwembu—leswaku, ku fana ni munhu la nga tatana, xi rhandza vana va xona. Nakambe va vulavule hi Paradeyisi ya laha misaveni leyi Xikwembu xi yi tshembisaka vanhu lava tshembekaka. (Nhlavutelo 21:3, 4) Hinkwaswo leswi swi xi tsakisile xifanyetana lexi, naswona a xi hamba xi ta siku rin’wana ni rin’wana ku ta dyondza leswi engetelekeke. Timbhoni ti xi byele leswaku xi fanele xi tshika rigombo loko hakunene xi lava leswaku Xikwembu xi va Tata wa xona. Leswi a swi pfumelelana ni marito ya Pawulo lama yaka eka Varhoma: “Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.” (Varhoma 12:18) Naswona a xi fanele xi khoma kokwa wa xona kahle. (1 Timotiya 5:1, 2) Ku nga ri khale xi sungule ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele—leswi handle ko kanakana swi antswiseke vutomi bya ndyangu exikarhi ka xona ni kokwa wa xona. (Vagalatiya 5:22, 23) Vaakelani va tsakisiwe swinene hi ku cinca loku va ku voneke eka xona lerova va navela leswaku vana va vona va hlaya Bibele ni Timbhoni ta Yehovha!
Moya Wa Ku Rhula
Muapostola Pawulo u tsalele Vakolosa a ku: “Ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we. Nakambe, ku rhula ka Kreste a ku mi lawule etimbilwini ta n’wina.” (Vakolosa 3:14, 15) Moya wa ku rhula ni rirhandzu leri humaka embilwini a swi nge tsandzeki ku hlanganisa ndyangu. Naswona swi nga herisa timholovo leti heteke nkarhi wo leha endyangwini. Rukia, loyi a tshamaka eAlbania, se a ku hundze malembe ya 17 a nga vulavurisani ni makwavo hikwalaho ka timholovo ta le ndyangwini. Loko a dyondze Bibele ni Timbhoni ta Yehovha, u kume leswaku nandza un’wana ni un’wana wa Xikwembu u khutaziwa ku hlakulela ku rhula ni van’wana. “A a lave ku rhula, a ku landzelela.”—1 Petro 3:11.
Rukia u swi vonile leswaku u fanele a kondletela ku rhula ni makwavo. U khongele vusiku hinkwabyo naswona siku leri tlhandlamaka, mbilu yakwe yi ri karhi yi bela ehenhla, u ye ekaya ra makwavo. N’wana wa makwavo wa Rukia u pfule nyangwa naswona hi ku hlamala a ku: “U tisiwa hi yini laha?” Hiloko hi ku rhula Rukia a kombela ku vona makwavo, a hlamusela leswaku u lava ku kondletela ku rhula na yena. Hikwalaho ka yini? Hikuva se a a swi xiya leswaku sweswo i ku rhandza ka Xikwembu. Makwavo u swi amukerile naswona ku vuyelelana ka vona ku kombisiwe hi ku angarhana ni ku xiririka ka mihloti ya ntsako—ndyangu wu tlhele wu hlangana hikwalaho ka leswi misinya ya milawu ya Bibele yi landzeleriweke.
Vunakulobye Byo Biha
“Namuntlha, n’wana la tolovelekeke u hlalela thelevhixini tiawara ta nkombo hi siku. Loko a heta xikolo xa le hansi u va se a vone ku dlayiwa ka vanhu hi minkarhi yo tlula nhungu wa magidi ni madzolonga ya dzana ra magidi.” Sweswo swi vuriwa hi buku leyi nge The 7 Habits of Highly Effective Families. Xana swilo leswi swi n’wi khumba njhani n’wana? “Vativi va swona” a va vuli nchumu lowu fanaka emhakeni leyi, kambe Bibele yi alana swinene ni vunakulobye byo biha. Hi xikombiso yi ri: “L’a tolov̌elaka ŝihunguki o ta onhaka.” (Swivuriso 13:20) Nakambe yi ri: “Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” (1 Vakorinto 15:33) Vutomi bya ndyangu byi nga antswa loko hi vutlhari ho tirhisa nsinya lowu wa nawu ku nga khathariseki leswaku vanakulobye vo biha i vanhu va xiviri kumbe i nongonoko wa thelevhixini.
Manana un’wana le Luxembourg a a dyondza Bibele ni un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Siku rin’wana u byele Mbhoni leyi leswaku nimadyambu vana va yena vambirhi va vanhwanyana lava nga ni malembe ya nkombo ni ya nhungu hi vukhale va tshamela ku holova swinene. Mbhoni yi vutise leswaku vana va tala ku endla yini nimadyambu. Manana loyi u vule leswaku va hlalela thelevhixini loko yena a ri karhi a basisa khixi. I minongonoko ya njhani? Manana loyi u hlamule a ku: “Va hlalela tipopayi.” Loko muendzi wa yena a vule leswaku minongonoko yo tano yi tala ku va ni madzolonga, mana wa swinhwanyetana leswi u vule leswaku u ta sungula ku yi xiyisisa.
Siku leri tlhandlamaka, manana u vule leswaku u hlamarile ku vona muxaka wa tipopayi leti vana va yena va ti hlalelaka. Minongonoko leyi a yi kombisa swinghunghumana swo huma empfhukeni leswi nga si tshamaka swi voniwa, leswi swi onhaka xin’wana ni xin’wana lexi swi hlanganaka na xona. U hlamusele vana vakwe leswaku Yehovha wa ma venga madzolonga naswona a nga tsaki loko hi hlalela swiendlo swo tano swa tihanyi. (Pisalema 11:5) Swinhwanyetana leswi, hi ku lava ku tsakisa Yehovha, swi pfumerile ku tlanga hi ku tiendlela mimpfampfarhuto yo karhi ematshan’weni yo hlalela thelevhixini. Hi ku hatlisa, ku holovisana ka vona ku herile, naswona xiyimo xa ndyangu xi ye xi antswa.
Leswi swo va swikombiso swi nga ri swingani swo kombisa leswaku ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele swi antswisa vutomi bya ndyangu. Ndzayo ya Bibele yi hlanganisa swiyimo hinkwaswo. Ya tshembeka naswona yi susumetela munhu ku endla leswinene. (Vaheveru 4:12) Loko vanhu va dyondza Bibele naswona va ringeta hi matimba ku tirhisa leswi yi swi vulaka, mindyangu ya tiyisiwa, vumunhu bya antswisiwa naswona swihoxo swa papalatiwa. Hambiloko ku ri xirho xin’we ntsena xa ndyangu lexi tirhisaka ndzayo ya Xikwembu, swilo swa antswa. Ina, etimhakeni hinkwato ta vutomi, hi fanele hi languta Rito ra Xikwembu hilaha mupisalema a ri languteke hakona, la tsaleke a ku: “Rito ra wena i riv̌oningo e milengeni ya mina, ni ku v̌onakala e ndleleni ya mina.”—Pisalema 119:105.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]
Swiphiqo swa ndyangu swi tlhantlhiwile hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele