Ku Lavisisa Vuprofeta Lebyi Tshembekaka

ENDZHAKUNYANA ka loko hosi ya le Makedoniya, leyi hi ku famba ka nkarhi yi tiviweke tanihi Alekzanda Lonkulu, yi tshame exiluvelweni hi 336 B.C.E., yi ye endhumbheni ya le Delphi, le Grikiya xikarhi. Makungu ya yona a ku ri ku hlula matiko yo tala hilaha yi nga kotaka hakona. Kambe leswaku a tiva leswaku leswi a swi kunguhataka swi ta humelela, u lave xitiyisekiso xo huma eka xikwembu. Hi ku ya hi ntsheketo wa kona, siku leri yi endzeleke eDelphi ha rona, a swi nga pfumeleriwi ku vulavula ni mungoma. Leswi a a lava nhlamulo hi siku rero, Alekzanda u sindzise muprista yoloye wa xisati leswaku a n’wi byela leswi nga ta endleka. Yena u huwelerile hikwalaho ka ku nyangatseka a ku: “Oho n’wana ndzi wena, a wu nge hluriwi!” Hosi leyi leyitsongo yi anakanye leswaku tindlela ti yi baserile—yi ta hlula enyimpini.

Hambiswiritano, Alekzanda a a ta va a kume rungula ro antswa malunghana ni vuyelo bya tsima rakwe loko a a kambisise vuprofeta lebyi kumekaka ebukwini ya Bibele ya Daniyele. Byi boxe ka ha ri emahlweni ndlela leyi a nga ta hlula ha yona hi ku hatlisa, hi ku pakanisa loku hlamarisaka. Hi ku ya hi leswi vanhu va swi vulaka, Alekzanda u hetelele a wu kumile nkarhi wa ku vona leswi Daniyele a swi tsaleke ha yena. Hi ku ya hi Josephus, n’wamatimu wa Muyuda, loko hosi ya le Makedoniya yi nghena eYerusalema, yi kombiwe vuprofeta bya Daniyele—swi nga ha endleka a ku ri ndzima 8 ya buku yoleyo. (Daniyele 8:5-8, 20, 21) Ku vuriwa leswaku leswi hi swona swi endleke leswaku muti lowu wu tshikiwa wu nga hlaseriwi hi mavuthu ya Alekzanda.

Xilaveko Lexi Munhu A Velekiwaka Na Xona

Ku nga ha va hosi kumbe munhu la tolovelekeke, wa khale kumbe wa manguva lawa—munhu i khale a lava ku kuma vuprofeta lebyi tshembekaka malunghana ni nkarhi lowu taka. Leswi hi nga swivumbiwa leswi tlhariheke, hina vanhu hi dyondza leswi endlekeke enkarhini lowu hundzeke, ha swi vona leswi endlekaka sweswi naswona ha swi navela swinene ku tiva swa nkarhi lowu taka. Xivuriso xa Xichayina xi tiyisile loko xi ku: “La nga kotaka ku vona swilo leswi nga ta endleka ka ha sele masiku manharhu u ta tshama a ri mufuwi.”

Ku sukela khale, vanhu va timiliyoni va ringete ku tiva swa nkarhi lowu taka hi ku vutisa vanhu lava va va tekaka va ri ni vukwembu. Hi xikombiso, anakanya hi Magriki ya khale. A ma ri ni tindhumbha to tala to kwetsima, to fana ni leti a ti ri eDelphi, eDelos ni le Dodona, laha a ma ya ku ya vutisa swikwembu swa wona malunghana ni timhaka ta politiki kumbe ta nyimpi swin’we ni timhaka ta munhu hi xiyexe to tanihi ku endza, vukati ni vana. A ku nga ri tihosi ni varhangeri va nyimpi ntsena lava a va kuma nkongomiso wa le xivandleni xa moya hi ku tirhisa tinhlamulo leti, kambe a wu kumiwa ni hi swivongo hinkwaswo ni vanhu lava tshamaka emadorobeni.

Hi ku ya hi profesa un’wana, sweswi ti “tele tinhlengeletano leti tinyiketeleke ku dyondza hi swa nkarhi lowu taka.” Kambe, vanhu vo tala va vona swi antswa ku honisa xihlovo lexi nga xona ntsena xa vuprofeta bya ntiyiso—ku nga Bibele. Kahle-kahle va ala ntshembo wihi ni wihi wa leswaku vuprofeta bya Bibele byi nga va byi tamele rona rungula leri va ri lavaka. Swidyondzi swin’wana swi kala swi vula leswaku vuprofeta bya Bibele byo tifanela ni leswi vhumbhiweke hi vangoma va khale. Naswona hakanyingi vaxopaxopi va manguva lawa, a va vulavuli kahle hi vuprofeta bya Bibele.

Hi ku rhamba leswaku u tikambisisela rungula leri. Xana hi kuma yini loko hi pimanisa hi vukhetha leswi Bibele yi swi vulaka ni leswi vangoma va swi vulaka? Xana u nga byi tshemba vuprofeta bya Bibele ku tlula leswi hlamuseriweke hi vangoma va khale? Naswona, xana u nga swi kota ku hanya hi ku landza vuprofeta bya Bibele?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Bibele yi ku boxe ka ha ri emahlweni ku hlula ka Alekzanda hi xihatla

[Xihlovo Xa Kona]

Cortesía del Museo del Prado, Madrid, Spain

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Alekzanda Lonkulu

[Xihlovo Xa Kona]

Musei Capitolini, Roma

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 2]

COVER: General Titus and Alexander the Great: Musei Capitolini, Roma