Yehovha I Ribye Ra Mina

HI KU VULA KA EMMANUEL LIONOUDAKIS

Manana u visinganile ivi a ku: “Loko u namarhela xiboho xa wena, ndzi ta kombela u hi siya laha kaya.” A ndzi endle xiboho xa ku chumayela hi Mfumo wa Xikwembu nkarhi hinkwawo. Hambiswiritano, ndyangu wa ka hina a wu nga ha swi koti ku tiyiselela tingana leti a ndzi wu vangela tona hi ku tshamela ku khomiwa.

VATSWARI va mina a va titsongahata naswona a va chava Xikwembu. A va tshama eximutanini xa Douliana, exiphen’wini xa le vupela-dyambu xa xihlala xa Kreta le Grikiya, laha ndzi velekiweke kona hi lembe ra 1908. Ku sukela loko ndza ha ri n’wana, va ndzi dyondzise ku chava ni ku xixima Xikwembu. A ndzi rhandza Rito ra Xikwembu, hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi vona Bibele eka vadyondzisi kumbe vafundhisi va Greek Orthodox.

Endzhaku ka loko muakelani a hlaye tivholumo ta tsevu ta Studies in the Scriptures, leti tsariweke hi C. T. Russell, ni buku leyi nge The Harp of God, hi ku hiseka u ndzi byele rungula ra tona leri a ri pfula mahlo leri humaka eMatsalweni. Tibuku toleto a ti hangalasiwa hi Swichudeni swa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa hakona hi nkarhi wolowo. Hi ntsako ndzi kume Bibele ni tikopi ta tibuku leti humaka ehofisini ya Sosayiti ya Watch Tower eAtena. Ndza ha tsundzuka loko hi tshame kukondza ku va vusiku ni muakelani yoloye, hi khongela eka Yehovha naswona hi lumeke khandlele hi tswonga Matsalwa hi pfuniwa hi tibuku toleto.

A ndzi ri ni malembe ya 20 hi vukhale naswona a ndzi ri mudyondzisi exikolweni xa le ximutanini xa le kusuhi loko ndzi sungula ku avelana ni van’wana vutivi bya mina bya Bibele lebyi ndza ha ku byi kumaka. Ku nga ri khale, a hi khoma minhlangano ya ku dyondza Bibele nkarhi na nkarhi hi ri mune eDouliana. Hi hangalase ni swiphephana, swibukwana, tibuku ni Tibibele leswaku hi pfuna vanhu van’wana va dyondza hi ntshembo wa ntiyiso, ku nga Mfumo wa Xikwembu.

Hi 1931 a hi ri exikarhi ka magidi ya vanhu emisaveni hinkwayo lava amukeleke vito leri sekeriweke eBibeleni ra Timbhoni ta Yehovha. (Esaya 43:10) Hi lembe leri tlhandlameke, hi hlanganyele etsimeni ra ku chumayela, hi hlamusela valawuri hi vito ra hina lerintshwa ni nkoka wa rona. Leswi swi katse ku hangalasa xibukwana lexi fambelanaka ni mhaka leyi eka vafundhisi, vaavanyisi, maphorisa ni van’wamabindzu hinkwavo va le ndhawini ya ka hina.

Hilaha a swi languteriwe hakona, vafundhisi va hlohlotele nxaniso lowukulu. Loko ndzi khomiwa ro sungula, ndzi gweviwe ku pfaleriwa masiku ya 20 ekhotsweni. Endzhakunyana ka ku ntshunxiwa ka mina, ndzi tlhele ndzi khomiwa ivi ndzi gweviwa ku pfaleriwa n’hweti ekhotsweni. Loko muavanyisi a sindzise leswaku hi tshika ku chumayela, hi n’wi hlamule hi marito lama kumekaka eka Mintirho 5:29: “Hi fanele ku yingisa Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.” Endzhakunyana, hi 1932, muyimeri wa Watch Tower u endzele ntlawa wa hina lowutsongo eDouliana, kutani hi khuvuriwa hi vumune bya hina.

Ku Kuma Ndyangu Wa Moya

Hikwalaho ka ku navela ka mina ku tirha hilaha ku engetelekeke entirhweni wo chumayela, ndzi tshike ntirho wa mina wa vuthicara. Eka manana a ndzi yi kandziye ncila. U ndzi sindzise leswaku ndzi suka ekaya. Hi mpfumelelo wa hofisi ya rhavi ya Watch Tower ya le Atena, makwerhu la nga ni malwandla la nga Mukreste loyi a tshama edorobeni ra Iráklion, eKreta, u ndzi rhurhele hi ntsako ekaya ra yena. Kutani hi August 1933, vamakwerhu lava humaka eximutanini xa ka hina, swin’we ni vanhu lava tsakelaka, va te exitichini xa bazi va ta ndzi lela. Lowu a wu ri nkarhi lowu vavisaka swinene, lerova hinkwerhu hi ririle, tanihi leswi a hi nga tiyiseki leswaku hi ta tlhela hi vonana rini.

Le Iráklion, ndzi ve xirho xa ndyangu wa moya lowu nga ni rirhandzu. A ku ri ni vamakwerhu van’wana vanharhu va xinuna na un’we wa xisati lava nga Vakreste lava a hi hlangana nkarhi na nkarhi leswaku hi dyondza ni ku gandzela swin’we. Ndzi tivonele hi ndzexe ku hetiseka ka xitshembiso xa Yesu lexi nge: “A ku na munhu la siyeke yindlu kumbe vamakwavo va xinuna kumbe vamakwavo va xisati kumbe manana kumbe tatana kumbe vana kumbe masimu hikwalaho ka mina ni hikwalaho ka mahungu lamanene la nga ta ka a nga kumi hilaha ku phindhiweke ka dzana enkarhini lowu, tindlu ni vamakwavo va xinuna ni vamakwavo va xisati ni vamanana.” (Marka 10:29, 30) Xiavelo xa mina a ku ri ku chumayela edorobeni rolero ni le swimitanini swa le kusuhi. Loko ndzi hlanganise muti, a ndzi hundzela emahlweni ndzi ya tirha nsimu ya le tikomponi ta le Iráklion na Lasithion.

Phayona Leri Ngo Va Roxe

A ndzi heta tiawara to tala ndzi famba hi ximutana ni ximutana. Ku tlula kwalaho, a ndzi fanele ndzi rhwala tibuku to tala, tanihi leswi tibuku a ti nga rhumeriwi nkarhi na nkarhi. Leswi a ndzi nga ri na ndhawu yo etlela eka yona, a ndzi ya endhawini leyi ku xavisiwaka kofi eka yona eximutanini, ndzi rindza ku kondza khasitama ro hetelela ri famba—hakanyingi a ku va ku ri matakuxa—ndzi etlela esofeni, ivi ndzi pfuka nimixo swinene loko n’wini wa ndhawu leyi a nga si sungula ku xavisa. Emasofeni wolawo a ku ri ni madzedze yo tala swinene.

Hambileswi vanhu va kona hakanyingi a va nga tsakeli, a swi ndzi tsakisa ku tirhela Yehovha ndza ha tsakama. Loko ndzi kuma munhu loyi a a tsakela ntiyiso wa Bibele, swi ndzi nyike matimba ya ku ya emahlweni ni vutirheli lebyi, lebyi ponisaka vutomi. Ku hlangana ni vamakwerhu va moya na kona a ku phyuphyisa. A ndzi tala ku hlangana na vona endzhaku ka loko hi hambane masiku ya 20 ku ya ka 50, hi ku ya hi mpfhuka lowu a wu ri kona exikarhi ka ndhawu leyi a ndzi chumayela eka yona na doroba ra Iráklion.

Ndza ha xi tsundzuka kahle xivundza lexi ndzi veke na xona eka ndzhenga wun’wana, ngopfu-ngopfu loko ndzi anakanya leswaku vamakwerhu va Vakreste lava nga eIráklion va ta va ni nhlangano wa vona wa nkarhi na nkarhi madyambu wolawo. A ndzi navela swinene ku va vona lerova ndzi bohe ku famba tikhilomitara leti tlulaka 25 ndzi ya eka vona. A ndzi nga si tshama ndzi kahlula hi ndlela yoleyo. Swi ndzi chavelele swinene ku tiphina hi ku va ni vamakwerhu madyambu wolawo naswona ndzi tatise xitlati xa mina xa moya, hi ndlela yo fanekisela!

Swi nga si ya kule, matshalatshala ya mina lamakulu yo chumayela ma sungule ku humesa mihandzu. Ku fana ni le masikwini ya vaapostola, ‘Yehovha u hambete a hi tisela lava ponisiwaka.’ (Mintirho 2:47) Nhlayo ya vagandzeri va Yehovha yi sungule ku kula eKreta. Tanihi leswi van’wana a va sungula ku hlanganyela na mina evutirhelini, a ndzi nga ha titwi ndzi ri ni xivundza nikatsongo. Hi tiyisele ku xanisiwa ni nkaneto wa tihanyi. Swakudya swa hina swa siku na siku a ku ri xinkwa, lexi a hi xi dya ni matandza, mitlhwari, kumbe matsavu lawa a hi nyikiwa hi vanhu lava a hi va chumayela, kutani hina hi va nyika tibuku.

Edorobeni ra Ierápetra, exiphen’wini xa le dzonga-vuxa bya Kreta, ndzi chumayele Minos Kokkinakis, muxavisi wa malapi. Hambileswi ndzi phikeleleke leswaku ndzi sungula dyondzo ya Bibele na yena, a a nga ri na nkarhi hikwalaho ka leswi a a tshama a khomekile. Hambiswiritano, loko a hetelele a endle xiboho xa ku tiyimisela hi dyondzo ya yena, u endle ku hundzuka lokukulu evuton’wini bya yena. U tlhele a va muhuweleri wa mahungu lamanene la hisekaka swinene ni la gingiritekaka. Emmanuel Paterakis, mutirhi wa Kokkinakis la nga ni malembe ya 18 hi vukhale, u tsakisiwe hi ku hundzuka koloko, ivi ku nga ri khale a kombela tibuku ta Bibele. Wa nga vona ndlela leyi a ndzi tsake ha yona ku n’wi vona a endla nhluvuko lowukulu wa moya ivi a hetelela a ve murhumiwa!a

Hi nkarhi wolowo, vandlha ra le ximutanini xa ka hina a ri ri karhi ri kula naswona sweswi a ri ri ni vahuweleri va 14. A ndzi nge ri rivali siku leri ndzi hlayeke papila leri a ri huma eka makwerhu wa xisati Despina, ri vula leswaku yena ni vatswari va mina va amukele ntiyiso naswona sweswi a va ri vagandzeri va Yehovha lava khuvuriweke!

Ku Tiyisela Nxaniso Ni Ku Hlongoriwa

Kereke ya Greek Orthodox yi sungule ku languta ntirho wa hina wo chumayela tanihi khombo ra tinjiya leti onhaka, naswona a yi tiyimisele ku hi herisa. Hi March 1938, ndzi yisiwe eka muchuchisi, loyi a sindziseke leswaku ndzi suka endhawini liya hi ku hatlisa. Ndzi n’wi hlamusele leswaku ntirho wa hina wo chumayela entiyisweni a wu pfuna nileswaku a hi lerisiwe hi mulawuri la tlakukeke, Hosi ya hina Yesu Kreste leswaku hi endla ntirho wa hina.—Matewu 28:19, 20; Mintirho 1:8.

Hi siku leri tlhandlamaka, ndzi vitaniwile exitichini xa maphorisa xa kwalaho. Ndzi fike ndzi byeriwa leswaku ndzi langutiwa tanihi munhu la nga ni khombo, kutani xigwevo xa mina ku ve ku hlongoleriwa exihlaleni xa Amorgos, le Aegean lembe hinkwaro. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, ndzi fambisiwe hi xikepe ndzi yisiwa exihlaleni xolexo ndzi bohiwe mavoko hi tinghomondho. Le Amorgos a ku nga ri na Timbhoni ta Yehovha. Wa nga vona ndlela leyi ndzi hlamaleke ha yona, loko endzhaku ka tin’hweti ta tsevu, ndzi twe leswaku ku ni Mbhoni yin’wana leyi hlongoleriweke exihlaleni lexi! Xana a ku ri mani? A ku ri Minos Kokkinakis, xichudeni xa mina xa Bibele xa le Kreta. Wa nga vona ndlela leyi a ndzi tsake ha yona ku va ni munghana hi tlhelo ra moya! Endzhakunyana ka nkarhi, ndzi ve ni lunghelo ra ku n’wi khuvula ematini ya le Amorgos.b

Endzhakunyana ka loko ndzi tlhelele eKreta, ndzi tlhele ndzi khomiwa, sweswi ndzi hlongoriwe tin’hweti ta tsevu ndzi yisiwa exidorobanini xa Neapolis exihlaleni xolexo. Endzhaku ka ku heta tin’hweti ta mina ta tsevu ndzi hlongoriwile, ndzi khomiwile, ndzi khotsiwa masiku ya khume, ivi ndzi rhumeriwa tin’hweti ta mune exihlaleni lexi hlayiseriweke Vaseketeri va Vukhomunisi lava hlongoriweke. Ndzi xiye ndlela leyi ma nga ntiyiso ha yona marito ya muapostola Pawulo lama nge: “Hinkwavo lava navelaka ku hanya hi ku tinyiketela loku nga ni vukwembu hi ku fambisana na Kreste Yesu na vona va ta xanisiwa.”—2 Timotiya 3:12.

Ku Andza Hambi Ku Ri Ni Nkaneto

Leswi Jarimani ri tekeke Grikiya emalembeni ya 1940-44, ntirho wa hina wo chumayela wu lave ku yima. Hambiswiritano, vanhu va Yehovha eGrikiya va hatle va hleriwa nakambe, ivi hi sungula ntirho wa hina wo chumayela hi vuntshwa. Leswi a hi ringeta ku pfala nkarhi lowu lahlekeke, hi ye emahlweni ni ntirho wa Mfumo hi ku hiseka ni hi ku gingirika.

Hilaha hi swi languteleke hakona, nkaneto wa vukhongeri wu tlhele wu sungula. Hakanyingi vafundhisi va Greek Orthodox a va tivekela nawu emavokweni ya vona. Eka ximutana xin’wana, mufundhisi u hlohlotele ntshungu wa vapfukeri leswaku wu lwisana na hina. Mufundhisi u sungule ku ndzi bukutela kutani n’wana wa yena a ndzi fumbutela hala ndzhaku. Ndzi balekele eka yindlu yin’wana ya le kusuhi, kasi munghana wa mina loyi a ndzi chumayela na yena u huduleriwe entsendzeleni wa le ximutanini. Ntshungu wa vapfukeri wu fike wu handzulela tibuku ta yena, naswona a ku ri ni wansati un’wana loyi a ri karhi a huwelela a ri erikupakupeni ra yindlu ya yena a ku, “N’wi dlayeni!” Eku heteleleni hi pfuniwe hi dokodela ni phorisa lava a va tihundzela.

Endzhakunyana, hi 1952, ndzi tlhele ndzi khomiwa ivi ndzi gweveriwa ku ya tshama tin’hweti ta mune eKastelli Kissamos, le Kreta. Endzhakunyana ka kwalaho, ndzi leteriwe leswaku ndzi endzela mavandlha ni ku ma tiyisa hi tlhelo ra moya. Endzhaku ko heta malembe mambirhi ndzi ri entirhweni lowu wo famba-famba, ndzi tekane na makwerhu wa xisati wo tshembeka la nga Mukreste, la vuriwaka Despina, ku nga vito leri fanaka ni ra makwerhu wa mina, loyi a nga mugandzeri wa Yehovha la tshembekaka. Endzhaku ka nkhuvo wa vukati ndzi averiwe ku va phayona ro hlawuleka edorobeni ra Hania, le Kreta, laha ndza ha riki kona ni sweswi.

Hi malembe ya kwalomu ka 70 ndzi ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo, ndzi hlanganise ndhawu leyikulu ya Kreta—ku nga xihlala xa 8 300 wa swikwere khilomitara, xi lehe kwalomu ka 250 wa tikhilomitara. Ntsako wa mina lowukulu a ku ri ku vona Timbhoni ti nga ri tingani exihlaleni lexi hi va-1930 ti andza ti ya tlula 1 100 wa vahuweleri lava hisekaka va Mfumo wa Xikwembu namuntlha. Ndzi nkhensa Yehovha hi ku ndzi nyika lunghelo ra ku hlanganyela eku pfuneni ka vo tala va vanhu lava leswaku va kuma vutivi lebyi kongomeke lebyi humaka eBibeleni ni ntshembo lowu hlamarisaka wa nkarhi lowu taka.

Yehovha “Mulweri”

Evuton’wini ndzi dyondze leswaku swi lava ku tiyisela ni ku lehisa mbilu leswaku u pfuna vanhu va tiva Xikwembu xa ntiyiso. Yehovha hi malwandla u hi nyika timfanelo leti, leti lavekaka swinene. Eka malembe ya 67 lawa ndzi ma heteke ndzi ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo, a ndzi tshama ndzi anakanyisisa hi marito ya muapostola Pawulo lama nge: “Hi ndlela yin’wana ni yin’wana hi tibumabumela tanihi vatirheli va Xikwembu, hi ku tiyisela swo tala, hi mahlomulo, hi swiyimo swa ku pfumala, hi ku nonon’hweriwa, hi ku biwa, hi makhotso, hi mimpfilumpfilu, hi mintirho, hi vusiku bya nkelunkelu, hi minkarhi yo pfumala swakudya.” (2 Vakorinto 6:4, 5) Ngopfu-ngopfu loko ndzi sungula ntirho lowu, a ndzi nga ri na mali. Hambiswiritano, Yehovha a nga ndzi fularhelanga mina ni ndyangu wa mina. U tikombise a ri Mupfuni la nga ni matimba masiku hinkwawo. (Vaheveru 13:5, 6) Minkarhi hinkwayo a hi ri vona voko ra yena ra rirhandzu eku hlengeleteni ka tinyimpfu ta yena ni le ku hi nyikeni ka leswi hi swi pfumalaka.

Loko ndzi languta endzhaku, ndzi vona kwandzasi ri hlukile hi tlhelo ra moya, ndza tiyiseka leswaku ntirho wa mina a hi wa hava. Ndzi tirhise matimba ya vuntshwa bya mina hi ndlela leyi vuyerisaka swinene. Ntirho-vutomi wa mina wa nkarhi hinkwawo wu ve ni xikongomelo swinene ku tlula ntirho wihi ni wihi. Leswi sweswi se ndzi dyuhaleke, ndzi nga khutaza vantshwa hi mbilu hinkwayo ku ‘tsundzuka Muvumbi wa vona Lonkulu emasikwini ya vuntshwa bya vona.’—Eklesiasta 12:1.

Hambileswi ndzi nga ni malembe ya 91 hi vukhale, ndza ha swi kota ku vika tiawara to tlula 120 entirhweni wo chumayela n’hweti na n’hweti. Siku na siku, ndzi pfuka hi 7:30 a.m. ivi ndzi chumayela vanhu exitarateni, emavhengeleni, kumbe etiphakini. Hi xiringaniso ndzi fambisa 150 wa timagazini hi n’hweti. Leswi ndzi nga twiki kahle naswona ndzi rivalaka swi endla leswaku vutomi byi ndzi tikela, kambe vamakwerhu va moya lava nga ni rirhandzu—ndyangu wa mina lowukulu wa moya—swin’we ni mindyangu ya vana va mina vambirhi va vanhwanyana, va ndzi seketele swinene.

Ku tlula kwalaho, ndzi dyondze ku tshemba Yehovha. Nkarhi lowu hinkwawo u tikombe a ri “ribye ra mina, ni khokholo ra mina, ni mulweri wa mina!”—Pisalema 18:2.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26, 27]

Ehansi: Ndzi ri ni nsati wa mina; eximatsini: hi 1927; eka tluka leri nga hala tlhelo: ndzi ri na Minos Kokkinakis (eximatsini) ni Mbhoni yin’wana eAcropolis, hi 1939, loko ndza ha ku vuya laha a ndzi hlongoleriwe kona