Mhaka Ya Vutomi

Ndzi Nkhensa Yehovha—Hi Ku Nghenela Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo!

HI KU VULA KA STANLEY E. REYNOLDS

Ndzi velekiwe eLondon, le Nghilandhi, hi 1910. Endzhaku ka Nyimpi ya Sungula ya Misava, vatswari va mina va rhurhele eximutanini xa Wiltshire, lexi vitaniwaka Westbury Leigh. Loko ndza ha ri wandzisanyana, a ndzi tshamela ku tivutisa leswaku, ‘Xikwembu i mani?’ A nga kona loyi a tshameke a ndzi nyika nhlamulo. Naswona a ndzi nga xi twisisi xivangelo lexi endlaka leswaku eximutanini xo fana ni lexi xa hina ku ri ni tikereke tinharhu leti a ku gandzeriwa Xikwembu eka tona.

HI 1935, emalembeni ya mune ku nga si sungula Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, mina na ndzisana ya mina, Dick, hi fambe hi swikanyakanya hi ya eWeymouth eribuweni ra le dzongeni wa Nghilandhi ku ya beriwa hi moya. Hi te loko ha ha tshamile etendeni mpfula yi ri karhi yi na, hi ri ni xivundza, hi endzeriwe hi mukhalabye un’wana kutani a ndzi nyika tibuku tinharhu to dyondza Bibele—ku nga The Harp of God, Light I, na Light II. Ndzi ti amukerile, a ndzi tsakile ku kuma tibuku leti nga ta ndzi susa xivundza. Xikan’we-kan’we ndzi tsakisiwe hi leswi a ndzi swi hlaya, kambe a ndzi nga swi lemuki leswaku swi ta cinca vutomi bya mina hilaha ku heleleke—ku katsa ni bya ndzisana ya mina.

Loko ndzi tlhelela ekaya, mana wa mina u ndzi byele leswaku Kate Parsons, loyi a hi tshama emugangeni wun’we, a a hangalasa tibuku ta Bibele leti fanaka ni leti a ndzi ri na tona. Hambileswi a a khegurile, a a tiveka swinene, hikuva a a famba hi xithuthuthu lexitsongo a endzela miti ya ka hina leyi tsalanganeke. Ndzi yile ndzi ya n’wi vona, kutani hi ntsako u ndzi nyike buku leyi nge Creation ni leyi nge Riches ku katsa ni tibuku tin’wana ta Sosayiti ya Watch Tower. U tlhele a ndzi byela leswaku yena i Mbhoni ya Yehovha.

Endzhaku ka ku hlaya tibuku leti swin’we ni Bibele, ndzi swi tivile leswaku Yehovha i Xikwembu xa ntiyiso, kutani ndzi lave ku n’wi gandzela. Kutani ndzi rhumele papila ra ku tshika kereke ya hina naswona ndzi sungule ku hlanganyela etidyondzweni ta Bibele ekaya ra John na Alice Moody. A va tshama eWestbury, ku nga doroba ra ka hina ra le kusuhi. Eminhlanganweni yoleyo, a hi hlanganyela hi ri nkombo ntsena. Emahlweni ni le ndzhaku ka minhlangano, Kate Parsons a a chaya timbila loko hi ri karhi hi yimbelela tinsimu ta Mfumo swin’we, hi marito ya le henhla!

Masungulo

Se a ndzi swi vona leswaku a hi hanya eminkarhini ya nkoka, kutani ndzi lave ku hlanganyela entirhweni wo chumayela lowu profetiweke eka Matewu 24:14. Kutani ndzi tshike ku dzaha, ndzi tixavela nkwama wo chela tibuku, ivi ndzi tinyiketela eka Xikwembu Lexikulu, Yehovha.

Hi August 1936, Joseph F. Rutherford, muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, a a ta endzela eGlasgow, le Scotland, a ya vulavula hi nhloko-mhaka leyi nge “Armagedoni.” Hambileswi eGlasgow a a ku ri mpfhuka wa kwalomu ka 600 wa tikhilomitara, a ndzi tibyele leswaku ku hava lexi nga ta ndzi sivela ku ya, ni ku tlhela ndzi khuvuriwa eka ntsombano wolowo. Mali ya mina yo khandziya ha yona a yi kayivela, kutani ndzi layiche xikanyakanya xa mina exitimeleni ndzi ya eCarlisle, doroba leri nga endzilakanini wa Scotland, kutani ndzi suka kwalaho hi xikanyakanya, ndzi famba mpfhuka wa tikhilomitara ta 160 ku ya en’walungwini. Ni loko ndzi tlhelela ekaya a ndzi tirhisa xikanyakanya, ndzi fika ndzi nga ha tikoti hi ku karhala, kambe hi tlhelo ra moya ndzi tiyisiwile.

Ku sukela enkarhini wolowo, a ndzi famba hi xikanyakanya nkarhi hinkwawo, loko ndzi ya byela vanhu lava tshamaka eswimitanini leswi hi nga akelana na swona hi ta ripfumelo ra mina. Hi minkarhi yoleyo, Mbhoni yin’wana ni yin’wana a yi ri ni khadi leri nga ni rungula ra Matsalwa, leri vini va mindyangu a va fanele va ri hlaya. Nakambe a hi tirhisa tirhekhodo ta gramafoni ta tinkulumo ta Bibele ta muungameri wa Sosayiti. I ntiyiso leswaku nkarhi ni nkarhi a hi khoma nkwama wa timagazini,a lowu a wu hi tivisa tanihi Timbhoni ta Yehovha.

Ku Phayona Hi Nkarhi Wa Nyimpi

Ndzisana ya mina yi khuvuriwe hi 1940. Nyimpi ya misava ya vumbirhi yi sungule hi 1939, kutani havumbirhi bya hina hi vone ku ri ni xilaveko xa xihatla xa vachumayeri va nkarhi hinkwawo. Kutani hi endle xikombelo xa vuphayona. Hi ve ni nkateko wa ku ya tshama ekaya ra maphayona ra Bristol, laha hi tshameke na Edith Poole, Bert Farmer, Tom na Dorothy Bridges, Bernard Houghton ku katsa ni maphayona man’wana lawa a ku ri khale hi khumbiwa hi ripfumelo ra wona.

Hi ku hatlisa ku te xibebe lexitsongo xi ta hi teka, lexi ematlhelo ka xona a xi tsariwe marito lama vonakaka lama nge, “TIMBHONI TA YEHOVHA.” Muchayeri a ku ri Stanley Jones, loyi endzhakunyana a veke murhumiwa eChayina naswona u pfaleriwe ekhotsweni ku ringana nkombo wa malembe hikwalaho ka ntirho wakwe wo chumayela.

Loko nyimpi ya ha hisa, a swi nga hi oloveli ku lata rimbambu nivusiku. Tibomo a ti wela ekusuhi ni kaya ra hina ra maphayona, kutani a hi fanele ku tshama hi xalamukele swibuluki leswi. Hi vusiku byin’wana, hi suke entsendzeleni wa Bristol endzhaku ka nhlengeletano leyinene leyi a yi hlanganyeriwe hi Timbhoni ta 4 200 naswona hi fike ekaya ra hina leri a ri nga sirhelelekanga ngopfu, xihaha-mpfuka lexitsongo xi ri karhi xi wisa tibomo.

Nimixo lowu landzelaka, mina na Dick hi tlhelele edorobeni ku ya teka swilo leswi a swi sele. A hi swi kholwanga leswi hi swi voneke. Doroba ra Bristol a ri lo sala ri ri rhumbi ntsena. Endhawini ya mabindzu a ku tshwe ku hela. Exitarateni xa Park, laha Holo ya hina ya Mfumo a yi akiwe kona, a ku sala ku tuvika musi ntsena. Hambiswiritano, ku hava Mbhoni leyi dlayiweke kumbe ku vaviseka. Lexi tsakisaka, se a hi ti tekile tibuku ta Bibele eHolweni ya Mfumo hi ti yisa emakaya ya swirho swa vandlha. Eka makhombo lawa, hi nkhense Yehovha hileswi hi poneke.

Ntshunxeko Lowu Nga Languteriwangiki

Vandlha ra Bristol leri a ndzi ri mulanguteri la ungamelaka eka rona, ri kurile ri va ni vatirheli va 64 hi nkarhi lowu ndzi nga amukela maphepha lama hlamuselaka leswaku ndzi ya nghenela ntirho wa vusocha. Timbhoni tin’wana to tala ti yisiwe ekhotsweni hikwalaho ka vukala-tlhelo bya tona, kutani na mina a ndzi langutele leswaku ntshunxeko wa mina wo chumayela a wu nge tlhaveriwi hi dyambu. Mhaka ya mina yi tengiwile hi Huvo ya Bristol ya kwalaho, laha ndzi vulavuleriweke hi Makwerhu Anthony Buck, loyi a tshameke a va mulanguteri wa khotso. A a ri ni xivindzi, a a nga chavi ku yima a tiyile hikwalaho ka ntiyiso wa Bibele, naswona hikwalaho ka ku ndzi vulavulela kahle, swi nga languteriwanga ndzi ntshunxiwe hilaha ku heleleke leswaku ndzi nga yi entirhweni wa vusocha, ntsena loko ndzi ta ya emahlweni ni vutirheli bya nkarhi hinkwawo!

A ndzi tsakile loko ndzi kuma ntshunxeko, kutani a ndzi tiyimisele ku wu tirhisela ku chumayela hilaha ndzi nga kotaka hakona. Loko ndzi amukele riqingho leri a ri ndzi kombela ku fika ehofisi ya rhavi ra le London leswaku ndzi ta vulavula na Albert D. Schroeder, mulanguteri wa rhavi, a ndzi tivutisa leswaku ndzi nga va ndzi vitaneriwa yini. Wa nga anakanya leswi ndzi hlamariseke xiswona loko ndzi komberiwe ku ya eYorkshire ku ya tirha tanihi mulanguteri la famba-fambaka, ndzi endzela mavandlha yo hambana-hambana vhiki rin’wana ni rin’wana, ndzi ya pfuna ni ku khutaza vamakwerhu. Ndzi titwe ndzi nga faneleki eka xiavelo lexi, kambe a ndzi ntshunxiwile eka ntirho wa vusocha naswona a ku ri hava lexi a xi ta ndzi sivela ku famba. Kutani ndzi amukele nkongomiso wa Yehovha, ndzi famba hi mbilu yo basa.

Hi April 1941, ndzi nghene exiavelweni lexintshwa loko Albert Schroeder a ndzi tivise eka vamakwerhu enhlengeletanweni leyi a yi khomiwe eHuddersfield. A ku ri ntsako lowukulu swinene ku tiva vamakwerhu volavo! Rirhandzu ni tintswalo ta vona swi ndzi susumetele ku swi vona kahle leswaku Yehovha u ni vanhu lava tinyiketelaka eka yena hi ku helela ni lava rhandzanaka.—Yohane 13:35.

Malunghelo Yo Tala Ya Ntirho

Ku ve ni ntsombano wa tiko hinkwaro lowu nga rivalekiki wa masiku ya ntlhanu hi 1941 eHolweni ya De Montfort le Leicester. Hambileswi a ku ri ni swipimelo eka swakudya ni ka swo famba swa tiko, nhlonhlorhi ya lava a va ri kona hi Sonto yi engeteleke yi fika eka 12 000; kambe hi nkarhi wolowo a ku ri ni Timbhoni leti tlulakanyana 11 000 etikweni hinkwaro. Tinkulumo leti rhekhodiweke ta muungameri wa Sosayiti ti tlangiwile, naswona ku humesiwe buku leyi nge Children. Ntsombano wolowo wu ve xihlamariso lexikulu eka matimu ya swa le tilweni ya vanhu va Yehovha va le Britain, tanihi leswi wu khomiweke laha Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a yi pfurha kona.

Endzhakunyana ka ntsombano lowu, ndzi amukele xirhambo xa ku ya tirha endyangwini wa Bethele wa le London. Laha a ndzi tirha eka ndzawulo yo rhumela ni ku paka, endzhakunyana ndzi tirhe ehofisini laha a ndzi khathalela timhaka ta mavandlha.

Ndyangu wa Bethele a wu nga dyi byi rhelela hi swihaha-mpfhuka leswi a swi hlasela doroba ra London vusiku ni nhlikanhi, naswona vamakwerhu lava nga ni vutihlamuleri lava tirhaka kwalaho a va tshama va vekiwe tihlo hi valawuri. Pryce Hughes, Ewart Chitty na Frank Platt va yisiwe ekhotsweni hikwalaho ka vukala-tlhelo bya vona, naswona eku heteleleni Albert Schroeder u hlongoleriwe eUnited States. Ku nga khathariseki mintshikilelo leyi, mavandlha ni swilaveko swa Mfumo swi ye emahlweni swi khathaleriwa kahle.

Ndzi Ya eGilead!

Loko nyimpi yi herile hi 1945, ndzi endle xikombelo xa vuleteri bya vurhumiwa eXikolweni xa Bibele xa Gilead xa Watchtower, kutani ndzi amukeriwa eka ntlawa wa vunhungu hi 1946. Sosayiti a yi hi lunghiselele hi tele, ku katsa na Tony Attwood, Stanley Jones, Harold King, Don Rendell na Stanley Woodburn, lava tluteke hi xikepe ku suka ehlalukweni leri a ku peteriwa tinhlampfi eka rona ra Cornish le Fowey. Mbhoni ya kwalaho yi hi vekele ndhawu exikepeni lexi a xi rhwele vumba bya le Chayina. A hi manyane swinene, naswona exikepeni a ko ndlepfandlepfa hi mati. Hi te hefu, loko hi tshinela ehlalukweni ra laha a hi ya kona, ePhiladelphia!

Ndhawu ya Gilead a yi xongile, yi akiwe eDzongeni wa Lansing exiphen’wini xa le n’walungwini wa New York, naswona vuleteri lebyi ndzi byi kumeke kwalaho byi ndzi pfune ngopfu. Swichudeni leswi a swi ri entlaweni wa hina a swi huma ematikweni ya 18—kutani a ku ri ro sungula Sosayiti yi tsarisa vatirheli vo tarisa xileswi lava humaka ematikweni mambe—nakambe hi ve ni vanghana lavakulu. Ndzi tsakele ngopfu vunghana bya loyi a ndzi tshama na yena endlwini, Kalle Salavaara, loyi a a huma Finland.

Nkarhi a wu famba hi ku hatlisa, naswona eku heleni ka ntlhanu wa tin’hweti muungameri wa Sosayiti, Nathan H. Knorr, u tile a suka eyindlu-nkulu ya le Brooklyn ku ta hi nyika tidiploma ta hina ni ku ta hi byela tindhawu leti hi averiwaka eka tona. Hi minkarhi yoleyo, swichudeni a swi nga swi tivi leswaku swi ya tirha kwihi kukondza swi tivisiwa hi siku leri swi thwasaka ha rona. Mina ndzi averiwe ku tlhelela eBethele ya le London leswaku ndzi ya emahlweni ni ntirho wa mina kwalaho.

Ndzi Tlhelela eLondon

Malembe lama landzeleke nyimpi a ma tika eBritain. Swakudya swin’we ni swilo swin’wana swo tala leswi lavekaka, ku katsa ni maphepha, swi ye emahlweni swi phakeriwa hi xiringaniso xo karhi. Hi ponile hambiloko swilo swi nga nyawuli, naswona timhaka ta Mfumo wa Yehovha ti yisiwe emahlweni. Ku tlhandlekela eka ntirho wa le Bethele, ndzi tirhe etinhlengeletanweni ta muganga ni ta xifundzha ndzi tlhela ndzi endzela mavandlha, ku katsa ni man’wana ya le Ireland. Nakambe ku ve lunghelo ku hlangana na Erich Frost ni vamakwerhu van’wana lava a va huma eYuropa ni ku kuma swin’wana eka vona malunghana ni vutshembeki bya Timbhoni-kulorhi leti langutaneke ni maxangu yo chavisa etinkampeni ta nxaniso ta Manazi. Hakunene ntirho wa le Bethele wu ve lunghelo lerikulu.

A ndzi ri ni malembe ya khume ndzi tivana na Joan Webb, phayona ro hlawuleka leri a ri tirha eWatford, doroba leri nga mpfhukanyana ku ya en’walungwini wa London. Hi 1952 hi tekanile. Havumbirhi bya hina hi lave ku ya emahlweni ni ntirho wa nkarhi hinkwawo, kutani a hi tsakile loko endzhaku ka ku suka eBethele, ndzi averiwa ku va mulanguteri wa xifundzha. Tindhawu to sungula leti hi ti endzeleke exifundzheni a ti ri eribuweni ra le dzongeni wa Nghilandhi, eSussex na Hampshire. Ntirho wa xifundzha a a wu nga olovi hi minkarhi yoleyo. A hi famba ngopfu hi bazi, hi xikanyakanya ni hi milenge. Mavandlha yo tala a ma ri ni masimu lamakulu ya le makaya, lawa hakanyingi a swi tika ku ma fikelela, kambe nhlayo ya Timbhoni yi ye yi kula hi xibububu.

EDorobeni Ra New York Hi 1958

Hi 1957, ndzi tlhele ndzi amukela xirhambo xin’wana xa ku ya eBethele lexi a xi ku: “Xana u nga swi tsakela ku ta ehofisini u ta pfuneta hi maendzo ya ku ya nhlengeletanweni leyi taka ya matiko hinkwawo, leyi nga ta khomeriwa eXitediyamu xa Yankee na le Timbaleni ta Polo eDorobeni ra New York hi 1958?” Mina na Joan ku nga ri khale hi khomeke hi ku lulamisa swikombelo swa vamakwerhu lava a va lava ku tirhisa swihaha-mpfhuka ni swikepe leswi qachiweke hi Sosayiti. Leyi yi vile Nhlengeletano leyikulu ya Matiko Hinkwawo ya Ku Rhandza Ka Xikwembu, laha a ku ri ni vayingiseri vo tala va 253 922. Eka ntsombano lowu, vanhu va 7 136 va kombise ku tinyiketela ka vona eka Yehovha hi nkhuvulo wa mati—yi nga nhlayo leyi tlulaka kambirhi ya lava khuvuriweke eka xiendlakalo xa matimu hi Pentekosta ya 33 C.E., hilaha xi vikiweke hakona eBibeleni.—Mintirho 2:41.

Mina na Joan a hi nge ti rivali tintswalo leti Makwerhu Knorr a hi kombiseke tona hi ku hi rhamba leswaku hi va kona enhlengeletanweni leswaku hi ta pfuna ku khathalela vapfhumba lava fikaka eDorobeni ra New York va suka ematikweni ya 123. Wolowo a wu ri ntokoto lowu tsakisaka ni lowu enerisaka eka hina.

Mikateko Ya Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo

Loko se hi vuyile, hi ye emahlweni ni ntirho wo famba-famba kukondza hi va ni swiphiqo swa rihanyo. Joan u yisiwe exibedlhele, loko mina ndzi khomiwe hi vuvabyi byo omanyana rihlanguti. Hi averiwe ku va maphayona yo hlawuleka, kambe endzhaku ka sweswo hi va ni lunghelo ro pfuneta nkarhinyana entirhweni wa xifundzha. Eku heteleleni, hi tlhelele eBristol laha hi fikeke hi ya emahlweni ni ntirho wa nkarhi hinkwawo. Ndzisana ya mina, Dick u tshama ekusuhi na hina ni ndyangu wakwe, kutani hi tshamela ku tsundzuxana ta tolweni wa masiku.

Mahlo ya mina ya sungule ku nga ha voni kahle hi 1971. Ku sukela nkarhi wolowo swa ndzi nonon’hwela ku hlaya, kutani ndzi kume tikhasete leti rhekhodiweke ta tibuku ta Bibele, ti ri lunghiselelo leri hlamarisaka leri humaka eka Yehovha. Mina na Joan ha ha swi kota ku fambisa tidyondzo ta Bibele, naswona emalembeni lama hundzeke, hi ve ni lunghelo ra ku pfuna vanhu va kwalomu ka 40 leswaku va tiva ntiyiso, ku katsa ni ndyangu wun’wana lowu nga ni swirho swa nkombo.

Loko hi nyiketela vutomi bya hina eka Yehovha emalembeni lama tlulaka 60 lama nga hundza, ku rhandza ka hina a ku ri ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo, hi nga wu tshiki. Mawaku ntsako lowu hi nga na wona leswi ha ha riki ni matimba ya ku tirhela Yehovha Lonkulu—yi nga ndlela yin’we ntsena leyi hi n’wi nkhensaka ha yona hikwalaho ka vunene lebyi a hi kombiseke byona ni hikwalaho ka malembe ya ntsako lowu hi veke na wona hi ri swin’we!

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi ri na ndzisana ya mina Dick (Dick hi loyi a nga yima eximatsini) na maphoyona man’wana emahlweni ka kaya ra maphayona eBristol

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Kaya ra maphoyana eBristol hi 1940

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Stanley na Joan Reynolds hi siku ra vona ra mucato, hi January 12, 1952, ni namuntlha