Mhaka Ya Vutomi

Ndzi Pfuniwile Ku Hlula Xiphiqo Xa Mina Xa Tingana

HI KU VULA KA RUTH L. ULRICH

Ndzi hele mongo kutani ndzi tlhava mukhosi ndzi ri enyangweni wa mufundhisi. Mufundhisi loyi a a ha ku heta ku vulavula hi ku tirhandzela a hehla Charles T. Russell, loyi a ri muungameri wo sungula wa Watch Tower Bible and Tract Society. Mi nge ndzi mi chumbutela leswaku leswi a ndza ha ri xinhwanyatana, maendzo yo tano a ndzi ma endlisa ku yini evanhwini.

NDZI tswariwe endyangwini lowu rhandzaka ngopfu vukhongeri epurasini ra Nebraska, eU.S.A., hi 1910. Ndyangu wa ka hina a wu hlaya Bibele swin’we mixo wun’wana ni wun’wana ni le ndzhaku ka swakudya swo lalela. Tatana a a ri nhloko ya Xikolo xa Sonto xa kereke ya Methodist exidorobanini xa Winside, ku nga mpfhuka wa tikhilomitara ta kwalomu ka tsevu ku suka epurasini ra ka hina. A hi ri ni xigolonyana lexi kokiwaka hi tihanci, xi ri ni makhetenisi emafasitereni ya xona, kutani hambiloko ro xisa ku yini, a hi swi kota ku ya ekerekeni hi Sonto nimixo.

Loko ndzi ri ni kwalomu ka malembe ya nhungu, ndzisana ya mina yi sungule ku khwanyana swirho kutani Manana a n’wi yisa exibedlhele, eIowa leswaku a ya tshunguriwa. Ku nga khathariseki nkhathalelo wa yena wa ku tinyiketela, ndzisana ya mina yi file loko va ha ri kwale. Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi, loko Manana a ha ri kwale Iowa u hlangane ni Xichudeni xa Bibele, tanihi leswi Timbhoni ta Yehovha a ti vitanisiwa xiswona hi nkarhi wolowo. Swi tele leswi va buleke hi swona, naswona Manana u kote ni ku ya ni le minhlanganweni yin’wana ya Swichudeni swa Bibele.

Loko Manana a vuya ekaya, u ndzi tele ni tivholumo to hambana-hambana ta Studies in the Scriptures, leti kandziyisiweke hi Sosayiti ya Watch Tower. U nambe a khorwiseka leswaku Swichudeni swa Bibele a swi dyondzisa ntiyiso, ni leswaku dyondzo ya ku nga ka fi ka moya-xiviri wa munhu ni ya ku xanisiwa ka lavo biha hilaha ku nga heriki, a hi ntiyiso.—Genesa 2:7; Eklesiasta 9:5, 10; Ezekiyele 18:4.

Hambiswiritano, Tatana a a nyangatseke ngopfu, kutani a sivela Manana ku ya eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele. A tshamela ku ndzi teka swin’we ni buti wa mina, Clarence, hi ya ekerekeni. Kambe loko Tatana a nga ri kona, Manana a a dyondza na hina Bibele. Leswi swi hi nyike nkarhi lowunene wa ku vona ku hambana loku nga kona exikarhi ka tidyondzo ta Swichudeni swa Bibele ni letiya ta kereke ya hina.

Mina na Clarence, a hi nga xwi ekerekeni ya xikolo xa Sonto, naswona buti a a vutisa mudyondzisi swivutiso, kutani a hluleka ku swi hlamula. Hi chele mana wa hina hi swona loko hi fika ekaya, leswi swi endleke leswaku hi vulavula nkarhi wo leha hi timhaka leti. Eku heteleleni ndzi tshike kereke, ndzi sungula ku ya eminhlanganweni ya Swichudeni swa Bibele na Manana, ivi endzhakunyana ka sweswo, Clarence na yena a endla leswi fanaka.

Ku Langutana Ni Tingana

Hi September 1922, mina na Manana hi ye entsombanweni lowu nga rivalekiki wa Swichudeni swa Bibele eCedar Point, Ohio. Ndza ha ri vona lapi lerikulu leri tlharhamuriweke loko Joseph F. Rutherford, loyi hi nkarhi wolowo a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, a khutaza vanhu lava a va ri kona vo tlula 18 000, hi marito lama tsariweke elapini lama nge: “Twarisani Hosi ni Mfumo wa yona.” Ma ndzi khumbe ngopfu lerova ndzi lava ku byela van’wana hi mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hi xihatla.—Matewu 6:9, 10; 24:14.

Eka mintsombano leyi khomiweke ku sukela hi 1922 ku ya eka 1928, ku amukeriwe ntlhandlamano wa swiboho, kutani swiboho leswi swi katsiwile eka swiphephana swa Swichudeni swa Bibele, leswi hangalasiweke hi makume ya timiliyoni eka vanhu emisaveni hinkwayo. A ndzi ondzile ndzi tlhela ndzi leha—a va ndzi vitana n’waricinci—kutani ndzi kahlule kunene hi yindlu ni yindlu ndzi hangalasa marungula lama kandziyisiweke. Hakunene ntirho lowu a ndzi wu tsakela. Hambiswiritano, ku vulavula emitini ya vanhu, ndzi byela van’wana hi ta Mfumo wa Xikwembu, a ku ri ntlakula-vaxurhe.

U nga swi vona leswaku a ndzi ri ni tingana swinene, lerova ni loko Manana a rhamba ntlawa lowukulu wa maxaka lembe rin’wana ni rin’wana, a ndzi khomiwa hi rhumbu. A ndzi tumbela ekamareni ra mina, ndzi tshama kona. Siku rin’wana Manana u lave ku teka xifaniso ni ndyangu hinkwawo, kutani u ndzi byele leswaku ndzi huma ekamareni. Ndzi be nkalanga ndzi ala ku ya loko a ri karhi a ndzi koka leswaku ndzi huma ekamareni.

Hambiswiritano, ri kondze ri fika siku leri ndzi kanyeke mbilu ndzi hoxa tibuku tin’wana ta Bibele enkwameni. A ndzi tshamela ku vula ndzi ku, “A ndzi nge swi koti,” kambe hi ku famba ka nkarhi ndzi tibyerile ndzi ku, “Ndzi fanele ku swi endla.” Eku heteleleni, ndzi sungule ku chumayela. Endzhaku ka sweswo, a ndzi nga tikoti hi ntsako leswi ndzi veke ni xivindzi xa ku ya chumayela. Ntsako lowukulu lowu ndzi eneriseke i ku va ndzi kote ku endla ntirho hi woxe. Nkarhi lowu hi wona lowu ndzi hlanganeke ni mufundhisi loyi ndzi vulavuleke ha yena eku sunguleni, kutani ndzi hambana na yena ndzi ri karhi ndzi rila. Hi mpfuno wa Yehovha, loko nkarhi wu ri karhi wu famba, ndzi kote ku vulavula ni vanhu emakaya ya vona, naswona ntsako wa mina wu ye wu kula. Kutani hi 1925, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi nkhuvulo wa mati.

Ndzi Sungula Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo

Loko ndzi ri ni malembe ya 18, ndzi xave movha hi mali ya ndzhaka yo huma eka mhani-nkulu kutani ndzi sungula vuphayona, hilaha vutirheli bya nkarhi hinkwawo byi vitaniwaka hakona. Endzhaku ka malembe mambirhi, hi 1930, mina ni mutirhi-kulorhi hi amukele xiavelo xa ku ya chumayela. Hi nkarhi wolowo Clarence na yena a sungule vuphayona. Endzhakunyana ka sweswo, u amukele xirhambo xa ku ya tirha eBethele, ku nga yindlu-nkulu ya misava ya Timbhoni ta Yehovha le Brooklyn, eNew York.

Hi nkarhi lowu vatswari va hina va hambanile, kutani mina na Manana hi ve ni kharavhani yo tshama eka yona, kutani hi sungula ku phayona swin’we. A ku ri nkarhi lowu ku nga va ni ku Hohloka Lokukulu ka Ikhonomi eUnited States. Ku ya emahlweni ni ntirho wa vuphayona ku ve ntlhontlho lowukulu, kambe a hi tiyimisele ku ka hi nga wu tshiki. A hi nyika vanhu tibuku ta Bibele, ivi vona va hi nyika tihuku, mandza ni swibyariwa swa le xirhapeni, ni swilo swo tanihi tibetiri ta khale ni swilo swa aluminiyama leswi nga ha tirhisiwiki. Tibetiri ta khale ni aluminiyama, a hi swi xavisa hi kuma mali yo xava mafurha ya movha ni swin’wana. Ndzi dyondze ni ku titotela girisi emovheni ni ku cinca mafurha leswaku ndzi ta kota ku hlayisa mali. Hilaha Yehovha a tshembiseke hakona, hi n’wi vonile a hi pfuna ku hlula swihinga swa hina.—Matewu 6:33.

Ndzi Ya eSwiavelweni Swa Vurhumiwa

Hi 1946, ndzi rhambiwe ku va entlaweni wa vunkombo wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower, lexi khomeriweke kusuhi ni le Lansing Dzonga, eNew York. Hi nkarhi wolowo mina na Manana a hi phayone swin’we ku tlula malembe ya 15, hambiswiritano, a nga lavanga ku ndzi kavanyeta eka lunghelo leri ndzi ri amukeleke ra ku ya leteriwa ntirho wa vurhumiwa. Kutani u ndzi khutazile leswaku ndzi amukela lunghelo ra ku ya eXikolweni xa Gilead. Endzhaku ka ku thwasa, mina na Martha Hess wa le Peoria, eIllinois, hi averiwe ku tirha swin’we. Hina swin’we ni van’wana vambirhi, hi averiwe eCleveland, Ohio, ku ringana lembe, loko ha ha yimele xiavelo xa le ntsungeni wa malwandle.

Xiavelo xexo xi fike hi 1947. Mina na Martha hi averiwe ku ya tirha eHawaii. Tanihi leswi a swi olova ku nghena eswihlaleni leswi, Manana u tile a ta tshama ekusuhi na hina edorobeni ra Honolulu. Rihanyo rakwe a ri nga ha nyawuli, kutani loko ndzi ri karhi ndzi tirha ntirho wa vurhumiwa, a ndzi tlhela ndzi pfuna Manana. Ndzi n’wi khathalerile ku kondza a fa eHawaii hi 1956, a ri ni malembe ya 77 hi vukhale. Loko hi fika eHawaii a ku ri ni Timbhoni ta kwalomu ka 130, kambe hi nkarhi lowu Manana a nga fa ha wona, a ti tlula gidi, naswona varhumiwa a va nga ha laveki.

Kutani, mina na Martha hi amukele papila leri humaka eka Sosayiti ya Watch Tower leri hi byeleke hi xiavelo xa le Japani. Xikan’we-kan’we hi tivutisile loko hi ta kala hi swi kota ku dyondza Xijapani tanihi leswi malembe se a ma fambile. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni malembe ya 48 hi vukhale, Martha a ndzi n’wi tlula hi malembe ya mune. Kambe hi teke mhaka hi yi veka emavokweni ya Yehovha, hi amukela xiavelo.

Loko ntsombano wa matiko hinkwawo wu hela, hi 1958 le Xitediyamu xa Yankee eDoroba-nkulu ra New York ni le Timbaleni ta Polo, hi ye eTokyo hi xikepe. Hi biwe hi xihuhuri loko hi ri karhi hi tshinela ehlalukweni wa Yokohama, laha hi hlanganisiweke hi Don na Mabel Haslett, LIoyd na Melba Barry ni varhumiwa van’wana. Hi nkarhi wolowo a ko va ni 1 124 wa Timbhoni ntsena eJapani.

Hi lo namba hi sungula ku dyondza Xijapani ni ku ya evutirhelini bya yindlu ni yindlu. A hi tsala marungula ya hina hi Xijapani hi tirhisa maletere ya Xinghezi, hi ma hlaya kunene. Loko vini va mindyangu va hlamula a va ku, “Yoroshii desu” kumbe “Kekko desu,” leswi vulaka leswaku, “Hi swona” kumbe “Swi lulamile.” Kambe a hi nga swi xiyi nkarhi ni nkarhi loko n’wini wa ndyangu a tsakela kumbe a nga tsakeli, tanihi leswi marito wolawo a ma tlhela ma tirhisiwa ku kombisa ku nga tsakeli. Nhlamulo a yi titshege hi mpfumawulo wa rito kumbe hi leswi xikandza xi langutekisaka xiswona. Swi hi tekele nkarhi ku twisisa swilo leswi.

Mintokoto Leyi Khumbeke Mbilu Ya Mina

Loko ndza ha dodombisana ni ririmi, siku rin’wana ehositele ya Khamphani ya Mitsubishi, ndzi kume ku ri ni nhwanyana wa malembe ya 20 hi vukhale. U kombise nhluvuko wa kahle hi vutivi bya Bibele, ivi a khuvuriwa hi 1966. Endzhaku ka lembe u sungule ku phayona naswona ku nga ri kungani endzhakunyana ka sweswo u hlawuriwe ku va phayona ro hlawuleka. Ni sweswi wa ha ri phayona ro hlawuleka. Nkarhi ni nkarhi a swi ndzi tsakisa ku vona ndlela leyi a a tirhisa nkarhi wa yena ni matimba ya yena ha yona evutirhelini bya nkarhi hinkwawo ku sukela loko a ha ri muntshwa.

Ku yimela ntiyiso wa Bibele i ntlhontlho, ngopfu-ngopfu eka vanhu lava tshamaka ematikweni lama nga riki ya Vukreste. Hambiswiritano, magidi ya vanhu va langutane ni ntlhontlho lowu, ku katsa ni van’wana va lava ndzi dyondzeke na vona Bibele. Va lahle tialitari to durha ta Vubudha ni vuhiri bya Vushinto lebyi hi ntolovelo byi kumekaka emakaya ya Majapani. Tanihi leswi maxaka minkarhi yin’wana ma anakanyaka leswaku swiendlo swo tano swi kombisa ku delela vakokwana lava feke, swi lava xivindzi leswaku lavantshwa va kota ku endla tano. Magoza ya vona ya xivindzi ya fana ni ya Vakreste vo sungula lava lahleke swilo leswi fambisanaka ni vugandzeri bya mavunwa.—Mintirho 19:18-20.

Ndzi tsundzuka xichudeni xin’wana xa Bibele, ku nga manana wa ndyangu, lexi kunguhateke ku rhurha eTokyo ni ndyangu wa xona. A xi lava ku rhurhela ekaya lerintshwa leri nga riki na swilo leswi fambisanaka ni vugandzeri bya vuhedeni. Xi byele nuna wa xona hi leswi a xi navela swona, kutani u pfumele hi mbilu yo basa. Xi ndzi chumbutele hi mhaka leyi hi ntsako, kambe xi tsundzuke leswaku a xi longe ni mbita leyikulu ya nxavo wa le henhla ya mavulu, leyi xi yi xaveke hikwalaho ka leswi ku vuriwaka leswaku yi tisa ntsako ekaya. Leswi a xi sola leswaku mbita ya kona yi nga va yi fambisana ni vugandzeri bya mavunwa, xi yi fayeterile hi hamele xi yi cukumeta.

Loko ndzi vona wansati loyi ni van’wana va lahla swilo swa vona swo durha leswi fambisanaka ni vugandzeri bya mavunwa kutani hi xivindzi va sungula vutomi lebyintshwa tanihi vatirheli va Yehovha, ku ve ntokoto lowu vuyerisaka ni lowu enerisaka swinene eka mina. Ndzi tshamela ku nkhensa Yehovha hikwalaho ka leswi ndzi koteke ku tsakela ntirho wa vurhumiwa ku tlula malembe ya 40 eJapani.

“Masingita” Ya Manguva Lawa

Loko ndzi languta endzhaku eka malembe yo tlula 70 lawa ndzi ya heteke evutirhelini bya nkarhi hinkwawo, ndzi hlamarisiwa hi leswi eka mina swi tikombaka swi ri masingita ya manguva lawa. Tanihi leswi a ndzi ri muntshwa loyi a a karhatiwa hi tingana, a ndzi nga ehleketi leswaku ndzi nga heta vutomi bya mina hinkwabyo ndzi ri karhi ndzi vulavula ni vanhu hi Mfumo lowu vo tala va nga laviki no twa hi wona. A hi mina ntsena ndzi endleke sweswo, kambe ndzi tlhele ndzi vona madzana man’wana loko ku nga ri magidi, ya endla leswi fanaka. Va tirhe hi ndlela leyi humelelaka lerova Timbhoni ta le Japani leti a to tlulanyana gidi ntsena loko ndzi fika hi 1958, namuntlha ti tlula 222 000!

Loko mina na Martha ha ha ku fika eJapani, a a hi averiwe ku ya tshama ehofisini ya rhavi eTokyo. Hi 1963, ku akiwe rhavi lerintshwa ra swithezi swa tsevu endhawini leyi ha ha tshamaka eka yona ni sweswi. Hi November ya 1963, a hi ri exikarhi ka vanhu va 163, lava yingiseleke nkulumo ya ku nyiketeriwa ka rhavi hi mulanguteri wa rhavi ra hina, ku nga LIoyd Barry. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni Timbhoni ta 3 000 eJapani.

A a ku ri ntsako ku vona ntirho wo chumayela hi ta Mfumo wu kula hi ndlela leyi hlamarisaka, laha ku veke ni vahuweleri va 14 000 hi 1972, loko rhavi lerintshwa leri kurisiweke ri hetiwa edorobeni ra Numazu. Kambe hi 1982 a a ku ri ni 68 000 wa vahuweleri va Mfumo eJapani, naswona muako lowukulu wa rhavi wu akiwile edorobeni ra Ebina, ku nga mpfhuka wa kwalomu ka 80 wa tikhilomitara ku suka eTokyo.

Kasi muako wa rhavi lowo sungula lowu nga exikarhi ka Tokyo, wu pfuxetiwile. Hi ku famba ka nkarhi, wu tirhe tanihi kaya ra varhumiwa vo tlula 20 lava tirheke eJapani malembe ya 40 kumbe 50 kumbe ku tlula wolawo, ku katsa na mina ni mutirhi-kulorhi wa khale, Martha Hess. Dokodela ni nghamu yakwe, leyi nga muongori, na vona va tshama ekaya ra hina. A va hi khathalela, ni ku hi pfuna eka swilaveko swa hina swa rihanyo hi rirhandzu. Sweswinyana, muongori un’wana u engetele nhlayo leyi, naswona vamakwerhu van’wana va Vakreste va xisati va ta va ta pfuna hi vuongori hi nkarhi wa ntirho. Swirho swimbirhi swa ndyangu wa Bethele wa le Ebina swi hi lunghiselela swakudya ni ku basisa kaya ra hina hi ku siyerisana. I ntiyiso leswaku Yehovha u ve lonene eka hina.—Pisalema 34:8, 10.

Mhaka yo hlawuleka evuton’wini bya mina bya vurhumiwa yi humelele hi November la nga hundza, ku nga 36 wa malembe endzhaku ka ku nyiketeriwa ka muako lowu vunyingi bya hina lava hi nga ni malembe yo tala hi ri varhumiwa, hi tshamaka eka wona sweswi. Hi November 13, 1999 a ndzi ri exikarhi ka lava tlulaka 4 486, ku katsa ni madzana ya Timbhoni ta khale to huma ematikweni ya 37, leti veke kona loko ku nyiketeriwa muako lowu kurisiweke wa rhavi eJapani, wa Watch Tower Bible and Tract Society aEbina. Sweswi ku ni vanhu va kwalomu ka 650 endyangwini lowu wa rhavi.

Ku sukela eka malembe ya kwalomu ka 80 lama hundzeke, loko ndzi sungule ntirho wa yindlu ni yindlu ndzi ri ni tingana, ndzi chumayela rungula ra Bibele, Yehovha a ri karhi a ndzi seketela. U ndzi pfune leswaku ndzi hlula xiphiqo xa mina xa tingana. A ndzi kanakani leswaku Yehovha a nga tirhisa mani na mani loyi a n’wi tshembaka, hambi lava nga ni tingana ngopfu ku fana na mina. Mawaku vutomi lebyi enerisaka swonghasi bya ku byela vanhu vambe hi ta Xikwembu xa hina, Yehovha!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Ndzi ri na Manana na Clarence, loyi a hi endzeleke a suka eBethele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Swirho swa ntlawa wa hina swi ri eku dyondzeni, swi tshame eritlangini ra Xikolo xa Gilead ekusuhi ni le Lansing Dzonga, eNew York

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Eximatsini: Hi mina, Martha Hess na Manana, eHawaii

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Exineneni: Swirho swa kaya ra hina ra vurhumiwa ra Tokyo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ehansi: Ndzi ri na mutirhi-kulorhi wa khale, Martha Hess

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Muako wa rhavi ra hina leri kurisiweke aEbina, leri nyiketeriweke hi November n’wexemu