U Nga Ku Kuma Kwihi Ku Rhula Ka Mianakanyo?
Ku ni ku hambana lokukulu exikarhi ka nkarhi wa hina ni wa Thoreau, loyi ku vulavuriweke ha yena exihlokweni lexi hundzeke. Ku hambana kun’wana lokukulu loku nga kona hi leswaku namuntlha ndzayo malunghana ni ndlela yo kuma ku rhula ka mianakanyo yi tele swinene. Vativi va mianakanyo ni vatsari va tibuku-mpfuno—hambi ku ri vatsari va maphepha-hungu—va nyikela mavonelo ya vona. Tindzayo ta vona ti nga ha pfuna swa xinkarhana; kambe leswaku ku kumeka mintlhantlho ya nkarhi wo leha, ku laveka nchumu wa risima swinene. Nchumu wolowo hi lowu vanhu lava ku vulavuriweke ha vona eka xihloko lexi hundzeke va wu tshubuleke.
ANTÔNIO, Marcos, Gerson, Vania na Marcelo va huma eka mindhavuko yo hambana naswona a va ri ni swiphiqo swo hambana. Kambe hinkwavo va ni swilo swinharhu leswi fanaka. Xo sungula, a ku ri ni nkarhi lowu a ‘va nga ri na ntshembo naswona a va nga ri na Xikwembu emisaveni.’ (Vaefesa 2:12) Xa vumbirhi, a va navela ku va ni ku rhula ka mianakanyo. Naswona xa vunharhu, hinkwavo ka vona va kume ku rhula ka mianakanyo loku a va ku lava endzhaku ka ku va va dyondze Bibele ni Timbhoni ta Yehovha. Loko va ri karhi va endla nhluvuko, va lemuke leswaku Xikwembu xa va rhandza. Hakunene, hilaha Pawulo a byeleke Vaatena va siku rakwe, Xikwembu a xi le “kule ngopfu ni un’wana ni un’wana wa hina.” (Mintirho 17:27) Ku khorwiseka hi mbilu hinkwayo hi leswi marito lawa ma swi vulaka i xisekelo lexikulu xa ku kuma ku rhula ka mianakanyo.
Ha Yini Ku Rhula Ku Kala Swonghasi?
Bibele yi nyikela swivangelo swimbirhi leswikulu leswi endlaka ku rhula ku kala swonghasi emisaveni—ku nga ha va ku ri ku rhula ka mianakanyo kumbe ku rhula exikarhi ka vanhu. Xo sungula xi hlamuseriwa eka Yeremiya 10:23: “Ndlela ya munhu wa la misaveni a yi le ka yena. Munhu loyi a fambaka a nga ka a nga wu kongomisi nkondzo wa yena.” Munhu a nga na byona vutlhari kumbe vuswikoti byo tifuma handle ka mpfuno naswona mpfuno lowu ku nga wona wa risima wu huma eka Xikwembu. Vanhu lava nga wu laviki nkongomiso wa Xikwembu a va nge pfuki va ku kumile ku rhula loku tshamaka hi masiku. Xivangelo xa vumbirhi xa ku pfumaleka ka ku rhula xi vonaka emaritweni ya muapostola Yohane: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Handle ka nkongomiso wa Xikwembu matshalatshala ya munhu yo kuma ku rhula ma ta tshama ma ri karhi ma kavanyetiwa hi mintirho ya loyi a nga voniwiki, kambe a nga wa xiviri—naswona a nga ni matimba swinene—“lowo homboloka,” Sathana.
Hikwalaho ka swivangelo leswi swimbirhi—ku nga leswaku vanhu vo tala a va wu lavi nkongomiso wa Xikwembu ni leswaku Sathana u tirha hi ku hiseka emisaveni—rixaka ra vanhu hinkwaro ri le nhlomulweni. Muapostola Pawulo u swi hlamusele kahle a ku: “Ntumbuluko hinkwawo wu hambeta wu konya ni ku vaviseka swin’we ku ta fika sweswi.” (Varhoma 8:22) I mani la nga kanetaka nhlamuselo leyi? Ematikweni lama fumeke ku katsa ni lama pfumalaka, swiphiqo swa ndyangu, vugevenga, vuhomboloki, timholovo exikarhi ka vanhu, ku wa ka ikhonomi, ku vengana exikarhi ka swivongo ni tinxaka, ku tshikileriwa, vuvabyi ni swin’wana swo tala, swi tekela vanhu ku rhula ka vona ka mianakanyo.
Laha Ku Rhula Ka Mianakanyo Ku Nga Kumiwaka Kona
Loko Antônio, Marcos, Gerson, Vania na Marcelo va dyondze Rito ra Xikwembu, Bibele, va dyondze swilo leswi cinceke vutomi bya vona. Hi xikombiso, va dyondze leswaku xiyimo xa misava siku rin’wana xi ta cinca. Lowu a hi ntshembo lowu nga twaliki, leswaku swilo hinkwaswo swi ta famba kahle emakumu. I ntshembo wa xiviri, lowu twalaka wa leswaku Xikwembu a xi ri ni xikongomelo hi vanhu ni leswaku hambi ku ri sweswi hi nga vuyeriwa eka xikongomelo xexo loko hi endla ku rhandza ka xona. Va hanye hi ku pfumelelana ni leswi va swi dyondzeke eBibeleni naswona swiyimo swi antswile. Va kume ntsako ni ku rhula lokukulu, leswi a va nga ehleketi leswaku swi nga koteka.
Antônio a nga ha katseki eku lweni ni le madzolongeni ya vatirhi. Wa swi tiva leswaku ku cinca loku tisiwaka hi ndlela leyi ku ringaniseriwile naswona i ka xinkarhana. Khale ka murhangeri loyi wa vatirhi u dyondze hi Mfumo wa Xikwembu. I Mfumo lowu timiliyoni ti wu khongelelaka loko ti vula Xikhongelo xa Hosi (kumbe, Tata wa Hina) va ku eka Xikwembu: “A wu te mfumo wa wena.” (Matewu 6:10a, New International Version) Antônio u dyondze leswaku Mfumo wa Xikwembu i hulumendhe ya xiviri ya le matilweni leyi nga ta tisela vanhu ku rhula ka xiviri.
Marcos u dyondze ku tirhisa ndzayo ya vutlhari ya Bibele emhakeni ya vukati. Hikwalaho ka sweswo, khale ka n’watipolitiki loyi, sweswi u vuyelelane ni nsati wa yena naswona va tsakile. Na yena u langute emahlweni enkarhini lowu ngo va kwala nyongeni, loko Mfumo wa Xikwembu wu siva mafambiselo lawa ya misava ya makolo ni ya vutianakanyi hi mafambiselo lamanene. U xi twisisa kahle xivulwa lexi nga le ka Xikhongelo xa Hosi lexi hlayekisaka xi leswi: “Ku rhandza ka wena a ku endleke emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:10b, NIV) Loko ku rhandza ka Xikwembu se ku endliwa emisaveni, vanhu va ta tiphina hi vutomi bya xiviri lebyi nga si tshamaka byi voniwa.
Ku vuriwa yini hi Gerson? A nga ha ri mutsendzeleki ni ku va khamba. Vutomi bya khale ka n’wana loyi wa le xitarateni sweswi byi ni xikongomelo hikuva u tirhisa matimba ya yena ku pfuna van’wana leswaku va kuma ku rhula ka mianakanyo. Hilaha mintokoto leyi yi kombaka hakona ku dyondza Bibele ni ku tirhisa leswi yi swi vulaka swi nga cinca vutomi bya munhu hi ndlela leyikulu byi va lebyinene.
Ku Rhula Ka Mianakanyo eMisaveni Leyi Nga Ni Mpfilumpfilu
Munhu wa nkoka eku hetisiseni ka xikongomelo xa Xikwembu i Yesu Kreste, naswona loko vanhu va dyondza Bibele ni Timbhoni ta Yehovha, va dyondza swo tala ha yena. Hi vusiku lebyi a tswariweke ha byona, tintsumi ti yimbelele tinsimu to dzunisa Xikwembu ti ku: “Ku vangama a ku ve ehenhla-henhla eka Xikwembu, ni le henhla ka misava ku va ni ku rhula exikarhi ka vanhu lava amukelekaka.” (Luka 2:14) Loko Yesu a ri karhi a kula a a karhateke hi ku antswisa vutomi bya vanhu. A a twisisa mintlhaveko ya vona naswona u kombise tintswalo letikulu eka lava xanisekaka ni lava vabyaka. Naswona, hi ku pfumelelana ni marito ya tintsumi, u tisele lavo lulama ku rhula ka mianakanyo. Emakumu ka vutirheli bya yena u byele vadyondzisiwa va yena a ku: “Ndzi mi siyela ku rhula, ndzi mi nyika ku rhula ka mina. A ndzi mi nyiki kona hi ndlela leyi misava yi ku nyikaka ha yona. Mi nga pfumeleli timbilu ta n’wina ti karhateka hambi ku ri ku ti pfumelela ti khwanyana hi ku chava.”—Yohane 14:27.
Yesu a a nga endli swa vumunhu ntsena. U ti fanise ni murisi naswona u fanise valandzeri va yena lavo lulama ni tinyimpfu loko a ku: “Ndzi tile leswaku va ta kuma vutomi ni leswaku va byi kuma hi xitalo. Hi mina murisi lonene; murisi lonene u nyiketa moya-xiviri wakwe hikwalaho ka tinyimpfu.” (Yohane 10:10, 11) Ina, ku hambana ni varhangeri vo tala va namuntlha lava karhatekaka ngopfu hi vona vini, Yesu u nyikele hi vutomi byakwe hikwalaho ka tinyimpfu ta yena.
Xana hi nga vuyeriwa njhani eka leswi Yesu a swi endleke? Vo tala va ma toloverile marito lawa: “Xikwembu xi rhandze misava swinene xi kala xi nyikela hi N’wana wa xona la tswariweke a ri swakwe, leswaku un’wana ni un’wana loyi a kombisaka ripfumelo eka yena a nga lovisiwi kambe a va ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 3:16) Xo sungula, ku va ni ripfumelo eka Yesu swi lava ku tiva yena ni Tata wakwe, Yehovha. Ku tiva Xikwembu na Yesu Kreste swi nga endla leswaku hi va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha Xikwembu leswi nga ta hi pfuna ku kuma ku rhula ka mianakanyo.
Yesu u te: “Tinyimpfu ta mina ti yingisa rito ra mina, naswona ndza ti tiva, kutani ta ndzi landzela. Naswona ndzi ti nyika vutomi lebyi nga heriki, kutani a ti nge pfuki ti lovisiwile, naswona a nga kona loyi a nga ta ti wutla evokweni ra mina.” (Yohane 10:27, 28) Mayana marito lama chavelelaka swonghasi! I ntiyiso, Yesu u ma vule kwalomu ka malembe ya magidi mambirhi lama hundzeke, kambe ma ha ri ni matimba ni sweswi hilaha a ma ri hakona hi nkarhi wolowo. U nga rivali leswaku Yesu Kreste wa ha hanya naswona wa gingiriteka, wa fuma sweswi a ri Hosi leyi vekiweke exiluvelweni ya Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni. Tanihi leswi a tshameke a ta emisaveni malembe yo tala lama hundzeke, wa ha karhateka hi lavo lulama lava navelaka ku rhula ka mianakanyo. Ku tlula kwalaho, wa ha ri Murisi wa tinyimpfu takwe. Loko hi n’wi landzela, u ta hi pfuna leswaku hi kuma ku rhula ka mianakanyo, loku ku katsaka ku langutela loku tiyisekisiweke ko vona ku rhula loku hetisekeke enkarhini lowu taka—laha madzolonga, nyimpi ni vugevenga swi nga ta va swi nga ha ri kona.
Vuyelo bya xiviri byi kumeka hi ku tiva ni ku pfumela leswaku Yehovha hi ku tirhisa Yesu u ta hi pfuna. Xana wa n’wi tsundzuka Vania, loyi loko a ha ri ntsongo a siyiweke ni vutihlamuleri lebyikulu kutani a ehleketa leswaku Xikwembu xi n’wi rivarile? Sweswi Vania wa swi tiva leswaku Xikwembu a xi n’wi fularhelanga. U ri: “Ndzi dyondze leswaku Xikwembu i munhu wa xiviri loyi a nga ni timfanelo leti rhandzekaka. Rirhandzu ra xona ri xi susumetele leswaku xi rhumela N’wana wa xona emisaveni a ta hi nyika vutomi. I swa nkoka swinene ku tiva leswi.”
Marcelo u tiyisekisa leswaku vuxaka bya yena ni Xikwembu i bya xiviri. Khale ka murhandzi loyi wa swinkhubyana u ri: “Vantshwa hi xitalo a va swi tivi leswi va faneleke va swi endla naswona va hetelela va tivavisa. Van’wana va sungula ku tirhisa swidzidzirisi hilaha ndzi endleke hakona. Ndza tshemba leswaku vo tala va ta katekisiwa hilaha ndzi katekisiweke hakona, hi ku dyondza ntiyiso hi Xikwembu ni N’wana wa xona.”
Hi ku dyondza Bibele hi vurhon’wana, Vania na Marcelo va ve ni ripfumelo ra matimba eka Xikwembu ni ntshembo wa leswaku xa swi rhandza ku va pfuna va lulamisa swiphiqo swa vona. Loko hi endla leswi va swi endleke—hi dyondza Bibele naswona hi tirhisa leswi yi swi vulaka—hi ta kuma ku rhula ka mianakanyo lokukulu, hilaha va ku kumeke hakona. Kutani xikhutazo xa muapostola Pawulo xi ta tirha hakunene eka hina: “Mi nga vileli ha nchumu, kambe eka hinkwaswo tivisani Xikwembu swikombelo swa n’wina hi xikhongelo ni xikombelo swin’we ni ku nkhensa swikombelo swa n’wina; kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka miehleketo hinkwayo ku ta rindza timbilu ta n’wina ni matimba ya n’wina ya mianakanyo ha Kreste Yesu.”—Vafilipiya 4:6, 7.
Ku Kuma Ku Rhula Ka Xiviri Namuntlha
Yesu Kreste u kongomisa vanhu lava nga ni torha ra ntiyiso endleleni leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki eparadeyisini ya laha misaveni. Loko a ri karhi a va yisa evugandzerini byo tenga bya Xikwembu, va kuma ku rhula loku fanaka ni loku hlamuseriweke eBibeleni: “Vanhu va mina va ta tshama endhawini yo rhula ni le ka vutshamo lebyi tshembiwaka hi ku helela ni le tindhawini to wisela leti nga kavanyetiwiki.” (Esaya 32:18) Naswona sweswo ko va xikombiso xa ku rhula loku va nga ta tiphina hi kona enkarhini lowu taka. Ha hlaya: “Lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava, hakunene va ta kuma ntsako lowu heleleke eku rhuleni lokukulu. Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.”—Pisalema 37:11, 29.
Kutani xana hi nga va ni ku rhula ka mianakanyo namuntlha? Ina. Tlhandlakambirhi, hi nga tiyiseka leswaku ku nga ri khale, Xikwembu xi ta nyika vanhu lava yingisaka ku rhula, ku tlula rini na rini. Kutani ha yini u nga xi kombeli hi xikhongelo xi ku nyika ku rhula ka xona? Loko u ri ni swiphiqo leswi ku tsonaka ku rhula, khongela hi ndlela leyi Hosi Davhida a khongeleke ha yona: “Maxangu ya mbilu ya mina ma andzile; ndzi humese emaxangwini ya mina. Vona ku xaniseka ka mina ni ku karhateka ka mina, u ndzi rivalela swidyoho swa mina hinkwaswo.” (Pisalema 25:17, 18) Tiyiseka leswaku Xikwembu xa swi yingisa swikhongelo swo tano. Xi tshambuluta voko ra xona xi va nyika ku rhula vanhu hinkwavo lava ku lavaka hi mbilu hinkwayo. Ha tiyisekisiwa hi ndlela ya rirhandzu: “Yehovha u le kusuhi ni hinkwavo lava n’wi vitanaka, eka hinkwavo lava n’wi vitanaka hi ntiyiso. U ta enerisa ku navela ka lava va n’wi chavaka, naswona u ta ku twa ku rila ka vona va kombela ku pfuniwa, u ta va ponisa.”—Pisalema 145:18, 19.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 5]
Munhu a nga na byona vutlhari kumbe vuswikoti byo tifuma handle ka mpfuno, naswona mpfuno lowu ku nga wona wa risima wu huma eka Xikwembu
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 6]
Ku tiva Xikwembu na Yesu Kreste swi nga endla leswaku hi va ni vuxaka lebyikulu na Yehovha Xikwembu leswi nga ta hi pfuna ku kuma ku rhula ka mianakanyo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Ku landzela ndzayo ya Bibele swi hoxa xandla eka vutomi bya ndyangu lebyi nga ni ku rhula