Ku Byala Timbewu Ta Ntiyiso Wa Mfumo
“Byala mbewu ya wena nimixo, naswona u nga ri wisisi voko ra wena ku fikela nimadyambu.”—EKLESIASTA 11:6.
1. Xana Vakreste va byala mbewu hi ndlela yihi namuntlha?
VURIMI a byi ri nchumu wa nkoka eka Vaheveru va khale. Hi swona leswi endleke leswaku Yesu, loyi a heteke vutomi bya yena hinkwabyo a ri munhu wa nyama eTikweni leri Tshembisiweke, a tirhiseke tinhloko-mhaka ta vurimi eka swifaniso swa yena. Hi xikombiso, u fanise ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu ni ku byala mbewu. (Matewu 13:1-9, 18-23; Luka 8:5-15) Ni namuntlha, hambi hi tshama endhawini leyi vanhu va kona va rimaka kumbe e-e, ku byala mbewu ya moya hi ndlela leyi i ntirho wa nkoka swinene lowu Vakreste va wu endlaka.
2. Ntirho wa hina wo chumayela i wa nkoka ku fikela kwihi, naswona hi swihi swilo swin’wana leswi endliwaka namuntlha leswaku wu hetisisiwa?
2 I lunghelo lerikulu ku hlanganyela eku byaleni ka ntiyiso wa Bibele enkarhini lowu wa makumu. Varhoma 10:14, 15 yi wu hlamusela kahle nkoka wa ntirho lowu: “Hilaha ku fanaka, va ta swi twisa ku yini loko ku nga ri na loyi a chumayelaka? Hilaha ku fanaka, va ta chumayerisa ku yini va nga rhumiwanga? Hilaha ku tsariweke hakona: ‘Ya languteka hakunene milenge ya lava va vulaka mahungu lamanene ya swilo leswinene!’” Sweswi i swa nkoka swinene ku ya emahlweni hi ri ni langutelo lerinene eku hetisiseni ka xiavelo lexi hi xi nyikiweke hi Xikwembu. Hikwalaho ka sweswo Timbhoni ta Yehovha ti khomeke ngopfu hi ku humesa ni ku hangalasa Tibibele ni tibuku to pfuneta ku hlaya Bibele hi tindzimi ta 340. Tibuku leti ti lunghiseleriwa hi vatirhi vo tirhandzela vo tlula 18 000 lava nga eyindlu-nkulu ya vona ni le tihofisini ta marhavi ematikweni yo hambana-hambana. Naswona Timbhoni ta kwalomu ka tsevu wa timiliyoni ta hlanganyela eku hangalaseni ka tibuku leti ta Bibele emisaveni hinkwayo.
3. I yini leswi fikeleriwaka hi ku byariwa ka ntiyiso wa Mfumo?
3 Hi byihi vuyelo bya migingiriko leyi? Ku fana ni le masikwini yo sungula ya Vukreste, vo tala namuntlha va amukela ntiyiso. (Mintirho 2:41, 46, 47) Hambiswiritano, xa nkoka swinene ku tlula nhlayo leyikulu ya vahuweleri va Mfumo lava ha ku khuvuriwaka i mhaka ya leswaku vumbhoni lebyi lebyikulu byi hoxa xandla eku kwetsimisiweni ka vito ra Yehovha ni le ku tlakusiweni ka yena tanihi Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso. (Matewu 6:9) Ku tlula kwalaho, ku tiva Rito ra Xikwembu swi antswisa vutomi bya vanhu vo tala naswona swi nga yisa eku ponisiweni ka vona.—Mintirho 13:47.
4. Xana vaapostola a va khathala hi vanhu lava a va chumayela eka vona hi mpimo wo tanihi kwihi?
4 Vaapostola a va wu tiva kahle nkoka lowu nyikaka vutomi wa mahungu lamanene, naswona a va va rhandza swinene lava a va chumayela eka vona. Leswi swi vonaka kahle eka marito ya muapostola Pawulo, loko a tsala a ku: “Hikwalaho ko va ni xinakulobye xa rirhandzu eka n’wina, leswi hi swi tsakeleke swinene a hi ku hundzisela mahungu lamanene ya Xikwembu ntsena eka n’wina, kambe ni mimoya-xiviri ya hina, hikuva mi ve lava rhandzekaka eka hina.” (1 Vatesalonika 2:8) Loko Pawulo ni vaapostola lavan’wana va kombisa ku khathala ko tano ka xiviri hi vanhu, a va tekelela Yesu swin’we ni tintsumi ta le tilweni, lava katsekaka swinene entirhweni lowu wo ponisa vutomi. A hi kambisiseni ntirho wa nkoka lowu malandza lawa ya le tilweni ya Xikwembu ma wu hetisisaka eku byaleni ka ntiyiso wa Mfumo, ivi hi vona ndlela leyi xikombiso xa vona xi hi khutazaka ha yona ku hetisisa ntirho wa hina.
Yesu—Mubyari Wa Ntiyiso Wa Mfumo
5. Xana Yesu a a gingiriteka hi ntirho wihi loko a ha ri emisaveni?
5 Yesu, munhu la hetisekeke, a a ri ni matimba yo pfuna vanhu va le nkarhini wa yena hi swilo swo tala leswi vonakaka, leswi nga swinene. Hi xikombiso, a a ta va a tlhantlhe swiphiqo swo tala swa vutshunguri swa le nkarhini wa yena, kumbe a a ta va a kurise ku twisisa ka vanhu etimhakeni tin’wana ta sayense. Kambe, u swi veke erivaleni loko a sungula vutirheli bya yena leswaku xiavelo xa yena a ku ri ku chumayela mahungu lamanene. (Luka 4:17-21) Naswona loko vutirheli bya yena byi ri kusuhi ni ku hela, u te: “Leswi ndzi velekeriweke swona, ni leswi ndzi teleke swona emisaveni i ku ta nyikela vumbhoni malunghana ni ntiyiso.” (Yohane 18:37) Kutani a a ri karhi a gingiriteka hi ku byala timbewu ta ntiyiso wa Mfumo. Ku dyondzisa vanhu va le nkarhini wa yena hi Xikwembu ni hi swikongomelo swa xona a swi ri swa nkoka swinene ku tlula dyondzo yin’wana ni yin’wana leyi Yesu a ta va a va dyondzise yona.—Varhoma 11:33-36.
6, 7. (a) Yesu u tibohe ha yini loko a nga si tlhandlukela etilweni, naswona u xi hetisisa njhani xiboho xolexo? (b) Xana langutelo ra Yesu entirhweni wo chumayela ri ku khumba njhani?
6 Yesu u tivule Mubyari wa ntiyiso wa Mfumo. (Yohane 4:35-38) U twarise timbewu ta mahungu lamanene hi nkarhi wun’wana ni wun’wana. Ni loko a ri karhi a fa emhandzini, u twarise mahungu lamanene ya paradeyisi ya laha misaveni ya le nkarhini lowu taka. (Luka 23:43) Ku tlula kwalaho, ku tiyimisela ka yena lokukulu ka leswaku mahungu lamanene ma chumayeriwa a ku helanga loko a fa emhandzini ya nxaniso. Loko a nga si tlhandlukela etilweni, u lerise vaapostola ku hambeta va byala timbewu ta ntiyiso wa Mfumo ni ku endla vadyondzisiwa. Kutani Yesu u vule xitshembiso lexi hlamarisaka. U te: “Maswivo, ndzi na n’wina masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.”—Matewu 28:19, 20.
7 Hi marito lawa Yesu a a tiboha leswaku u ta seketela, u ta kongomisa ni ku hlayisa ntirho wo chumayela mahungu lamanene “masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” Ni le nkarhini wa hina, Yesu u hambeta a khathala hi ntirho wo vula evhangeli. I Murhangeri wa hina, hi yena a khathalelaka ku byariwa ka ntiyiso wa Mfumo. (Matewu 23:10) Leswi a nga Nhloko ya vandlha ra Vukreste, u ni vutihlamuleri bya ntirho lowu wa misava hinkwayo emahlweni ka Yehovha.—Vaefesa 1:22, 23; Vakolosa 1:18.
Tintsumi Ti Vula Mahungu Lama Tsakisaka
8, 9. (a) Xana tintsumi ti ku kombise njhani ku khathala swinene hi timhaka ta vanhu? (b) Ku nga vuriwa hi ndlela yihi leswaku hi hlaleriwe hi tintsumi endlwini ya mintlango?
8 Loko Yehovha a vumbe misava, tintsumi ti ‘huwelele hi ntsako, ti huwelela ti dzunisa.’ (Yobo 38:4-7) Ku sukela hi nkarhi wolowo, swivumbiwa leswi swa le tilweni swi kombise ku khathala hi timhaka ta vanhu. Yehovha u tirhise tona leswaku a hundzisela swileriso swa yena eka vanhu. (Pisalema 103:20) Leswi swi tano ngopfu-ngopfu eku twarisiweni ka mahungu lamanene enkarhini wa hina. Eka nhlavutelo ya muapostola Yohane, u vone “ntsumi . . . yi haha empfhukeni” yi tamele “mahungu lamanene lama nga heriki leswaku yi ma vula tanihi marungula lama tsakisaka eka lava tshamaka emisaveni, ni le ka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni tindzimi hinkwato ni vanhu hinkwavo, yi vula hi rito lerikulu yi ku: ‘Chavani Xikwembu mi xi vangamisa, hikuva nkarhi wa ku avanyisiwa hi xona wu fikile.’”—Nhlavutelo 14:6, 7.
9 Bibele yi vula leswaku tintsumi i “mimoya ya ntirho wa le rivaleni, leyi rhumiweke ku ya tirhela lava nga ta dya ndzhaka ya ku ponisiwa.” (Vaheveru 1:14) Loko tintsumi ti ri karhi ti wu endla hi mapfundza ntirho lowu ti averiweke wona, ti va ni nkarhi wo hi xiya ti tlhela ti xiya ntirho wa hina. Hi endla ntirho wa hina emahlweni ka vahlaleri va le tilweni, onge hi loko hi ri endlwini leyikulu ya mintlango. (1 Vakorinto 4:9) Swa phyuphyisa swi tlhela swi nyanyula ku tiva leswaku a hi tirhi hi ri hexe loko hi ri karhi hi byala ntiyiso wa Mfumo!
Hi Endla Xiphemu Xa Hina Hi Ku Hiseka
10. Xana xitsundzuxo lexi tirhaka lexi nga eka Eklesiasta 11:6 xi nga tirhisiwa njhani eka ntirho wa hina wo vula evhangeli?
10 Ha yini Yesu ni tintsumi va khathala swinene hi ntirho wa hina? Yesu u nyikele xivangelo xin’wana loko a te: “Ndza mi byela, tintsumi ta Xikwembu ta tsaka loko mudyohi un’we a hundzuka.” (Luka 15:10) Na hina ha hlanganyela eka ku khathala koloko ka xiviri hi vanhu. Hikwalaho, hi endla leswi hi nga swi kotaka leswaku hi hangalasa timbewu ta ntiyiso wa Mfumo kun’wana ni kun’wana. Marito ya Eklesiasta 11:6 ma nga tirhisiwa entirhweni wa hina. Eka ndzimana yoleyo Bibele ya hi tsundzuxa: “Byala mbewu ya wena nimixo, naswona u nga ri wisisi voko ra wena ku fikela nimadyambu; hikuva a wu swi tivi leswaku leswi swi ta lulama kwihi, laha kumbe lahaya, kumbexana haswimbirhi swi ta va leswinene.” Ina, ku nga ha va ni madzana kumbe hambi ku ri magidi lama alaka rungula ra hina, kambe munhu un’we wa ri amukela. Kambe ku fana ni tintsumi, ha tsaka loko “mudyohi un’we” a amukela rungula ra ku ponisiwa.
11. Xana tibuku leti tirhisiwaka leti sekeriweke eBibeleni ti nga pfuna hi ndlela yihi?
11 Ku katseka swo tala eku chumayeleni ka mahungu lamanene. Xitirho xa nkoka swinene entirhweni lowu i tibuku leti sekeriweke eBibeleni leti tirhisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha. Minkarhi yin’wana, tibuku leti ti fana ni timbewu leti haxiwaka kun’wana ni kun’wana. A hi swi tivi leswaku ti ta mila kwihi. Minkarhi yin’wana buku yi nga ha hundza emavokweni yo tala yi nga si hlayiwa. Yesu ni tintsumi va nga ha kongomisa swilo minkarhi yin’wana va endla leswaku sweswo swi humelela leswaku ku vuyeriwa vanhu va timbilu letinene. Xiya mintokoto yin’wana leyi kombisaka ndlela leyi Yehovha a nga endlaka ha yona leswaku ku va ni vuyelo lebyi nga languteriwangiki ni lebyi hlamarisaka a tirhisa buku leyi siyeriweke vanhu.
Ntirho Wa Xikwembu Xa Ntiyiso
12. Xana magazini wa khale wu pfunete njhani leswaku ndyangu wun’wana wu tiva Yehovha?
12 Hi 1953, Robert, Lila, ni vana va vona va rhurhe edorobeni lerikulu va ya endlwini leyi hlakaleke ya le purasini ematiko-xikaya ya Pennsylvania, eU.S.A. Endzhakunyana ka ku rhurha ka vona, Robert u anakanye ku endla xihlambelo ehansi ka switepisi leswi nga endlwini. Endzhaku ko susa tibodo to hlayanyana, u kume leswaku makondlo ma veke maphepha lama tsemeleriweke, makamba ya timanga ni thyaka rin’wana. Exikarhi ka swilo sweswo a ku ri ni kopi ya magazini wa The Golden Age. Robert u tsakisiwe swinene hi xihloko lexi a xi vulavula hi ku kurisa vana. U tsakisiwe swinene hi nkongomiso lowu nga erivaleni, lowu sekeriweke eBibeleni lowu hlamuseriwaka eka magazini lowu lerova u byele Lila leswaku va ta joyina “vukhongeri bya Golden Age.” Ku nga si hela mavhiki ma nga ri mangani, Timbhoni ta Yehovha ti va endzerile, kambe Robert u tibyele leswaku ndyangu wa vona a wu tsakela ntsena “vukhongeri bya Golden Age.” Timbhoni ti hlamuserile leswaku The Golden Age se a yi ri ni vito lerintshwa ra Xalamuka! Robert na Lila va sungule ku dyondza Bibele nkarhi hinkwawo ni Timbhoni, kutani va hetelela va khuvuriwile. Na vona va byale timbewu ta ntiyiso eka vana va vona ivi va tshovela hi xitalo. Namuntlha, swirho swo tlula 20 swa ndyangu lowu, ku katsa ni vana va nkombo va Robert na Lila, i malandza lama khuvuriweke ya Yehovha Xikwembu.
13. I yini lexi susumeteleke mpatswa wa le Puerto Rico leswaku wu sungula ku tsakela Bibele?
13 Kwalomu ka malembe ya 40 lama hundzeke, William na Ada, ku nga mpatswa lowu tekaneke wa le Puerto Rico, a va nga swi tsakeli ku dyondza Bibele. Loko Timbhoni ta Yehovha ti va endzela, mpatswa lowu a wo miyela onge a ku na munhu ekaya. Siku rin’wana William u ye endhawini leyi ku xavisiwaka swilo swa khale leswaku a ya xava nchumu lowu nga tirhisiwaka ku lunghisa nchumu wo karhi ekaya. Loko a suka kwalaho, u vone buku ya xitshopana yi lahliwe ni thyaka. Buku ya kona a yi ku Religion, yi kandziyisiwe hi Timbhoni ta Yehovha le ndzhaku hi 1940. William u fambe ni buku liya ekaya naswona a a tsakisiwe hi ku twa ku hambana exikarhi ka vukhongeri bya mavunwa ni bya ntiyiso. Loko Timbhoni ta Yehovha ti va endzela nakambe, William na Ada va ri yingisele hi ntsako rungula ra tona ivi va sungula ku dyondza Bibele na tona. Endzhaku ka tin’hweti to hlayanyana va khuvuriwile eNhlengeletanweni ya Matiko Hinkwawo ya Ku Rhandza Ka Xikwembu hi 1958. Ku sukela hi nkarhi wolowo, va pfune vanhu vo tlula 50 leswaku va va xiphemu xa vumakwerhu bya hina bya Vukreste.
14. Hilaha swi kombisiweke hakona hi ntokoto lowu, hi wihi ntshembo lowu nga kona etibukwini ta hina leti sekeriweke eBibeleni?
14 Karl a a ri ni malembe ya 11 ntsena naswona a a ri ni milutlu. Minkarhi hinkwayo a a tshamela ku tikuma a ri ekhombyeni. Tata wa yena, loyi a a ri mufundhisi wa German Methodist, a a n’wi dyondzise leswaku vanhu vo biha loko va fa va hisiwa etiheleni. Hikwalaho Karl a a ti chava swinene tihele. Siku rin’wana hi 1917, Karl u thumbe xiphephana exitarateni. Loko a ri karhi a xi hlaya, mahlo ya yena ma hatle ma vona xivutiso lexi nge: “I yini tihele?” Xiphephana lexi a ku ri xirhambo xa nkulumo ya le rivaleni leyi vulavulaka hi tihele, leyi a yi seketeriwa hi Swichudeni swa Bibele, leswi namuntlha swi tiviwaka tanihi Timbhoni ta Yehovha. Endzhaku ka lembe, loko a dyondze Bibele ko hlayanyana, Karl u khuvuriwile, xisweswo a va Xichudeni xa Bibele. Hi 1925 u rhambiwile leswaku a ta tirha eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha—laha a ha tirhaka kona ni sweswi. Ntirho-vutomi wa Mukreste wo heta makume ya malembe lama tlulaka nhungu wu sungule hi xiphephana exitarateni.
15. I yini lexi Yehovha a nga xi endlaka, loko a vona swi fanerile?
15 I ntiyiso, a swi le matimbeni ya munhu ku kambisisa loko tintsumi ti katseke hi ku kongoma naswona hi mpimo wo fika kwihi eka mintokoto leyi. Nisweswi, a hi fanelanga hi kanakana leswaku Yesu ni tintsumi va hetisisa xiphemu xa nkoka entirhweni wo chumayela ni leswaku Yehovha a nga kongomisa timhaka hi ndlela leyi a vonaka ti fanela ha yona. Mintokoto leyi swin’we ni yin’wana leyi yelanaka na yona yi kombisa ntshembo wa leswinene lowu tibuku ta hina ti nga vaka na wona loko hi ti fambisela vanhu van’wana.
Hi Tamerisiwe Xuma
16. Hi nga dyondza yini eka marito lama nga eka 2 Vakorinto 4:7?
16 Muapostola Pawulo u vulavule hi ‘xuma lexi nga eswibyeni swa vumba.’ Xuma xolexo i xiavelo lexi hi xi nyikiweke hi Xikwembu xo chumayela, naswona swibya swa vumba i vanhu lava Yehovha a va tameriseke xuma lexi. Tanihi leswi vanhu volavo va nga hetisekangiki naswona va tsandzekaka minkarhi yin’wana, Pawulo u ya emahlweni a vula leswaku vuyelo bya ku nyikiwa ka vona xiavelo xolexo hi leswaku “matimba lama tlulaka lama tolovelekeke ma va ya Xikwembu, ku nga vi ya hina.” (2 Vakorinto 4:7) Ina, hi nga titshega hi Yehovha leswaku a hi nyika matimba lama lavekaka leswaku hi kota ku hetisisa ntirho lowu hi wu endlaka.
17. Xana hi ta hlangavetana na yini loko hi ri karhi hi byala timbewu ta ntiyiso wa Mfumo, naswona ha yini hi fanele hi tshama hi ri ni langutelo lerinene ku nga khathariseki swiyimo sweswo?
17 Minkarhi yin’wana hi boheka ku titsona swin’wana. Swi nga ha nonon’hwa kumbe ku karhata ku tirha emasin’wini man’wana. Ku ni tindhawu tin’wana laha vanhu vo tala va nga tsakeliki nikatsongo, hambi ku ri ku va ni tihanyi. Etindhawini to tano ku nga ha endliwa matshalatshala lamakulu kambe ku nga vi na mihandzu. Kambe matshalatshala wolawo ma fanerile hikuva vutomi byo tala byi le khombyeni. Tsundzuka, timbewu leti u ti byalaka ti nga nyika vanhu ntsako sweswi swin’we ni vutomi lebyi nga heriki enkarhini lowu taka. Marito ya Pisalema 126:6 minkarhi yo tala ma tikombe ma tiyisile: “Kunene loyi a humaka, a ri karhi a rila, a rhwale nkwama lowu teleke mbewu, kunene u ta nghena hi ku huwelela ka ku tsaka, a rhwale tinyandza takwe.”
18. Xana hi nga nyikela nyingiso lowukulu evutirhelini bya hina hi ndlela yihi, naswona ha yini hi fanele hi endla tano?
18 A hi tirhiseni nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu faneleke hi byala timbewu ta ntiyiso wa Mfumo hi xitalo. Hi nga tshuki hi rivala leswaku, hambileswi ku nga hina hi byalaka hi tlhela hi cheleta timbewu, i Yehovha la mirisaka. (1 Vakorinto 3:6, 7) Kambe, hilaha Yesu ni tintsumi va endlaka xiphemu xa vona entirhweni lowu, Yehovha u langutele leswaku hi hetisisa vutirheli bya hina hi xitalo. (2 Timotiya 4:5) Onge hi nga nyikela nyingiso lowukulu eka dyondzo ya hina, eka langutelo ra hina ni le ka ku hiseka ka hina evutirhelini. Ha yini? Pawulo wa hlamula: “Hi ku endla tano, u ta tiponisa wena swin’we ni lava va ku yingisaka.”—1 Timotiya 4:16.
Hi Dyondze Yini?
• Xana ntirho wa hina wo byala wu humesa vuyelo lebyinene hi tindlela tihi?
• Yesu Kreste ni tintsumi va katseka njhani entirhweni wo vula evhangeli namuntlha?
• Ha yini hi fanele hi byala ngopfu leswi hi nga vabyari va ntiyiso wa Mfumo?
• Loko vanhu va nga tsakeli kumbe va va ni tihanyi loko hi ri evutirhelini bya hina, i yini lexi faneleke xi hi susumetela ku phikelela?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Ku fana ni varimi va le Israyele wa khale, namuntlha Vakreste va hangalasa timbewu ta ntiyiso wa Mfumo hi xitalo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16, 17]
Timbhoni ta Yehovha ti kandziyisa ti tlhela ti hangalasa tibuku to hambana-hambana leti sekeriweke eBibeleni hi tindzimi ta 340