Mhaka Ya Vutomi

Minkarhi Hinkwayo Yehovha U Hakela Vanhu Va Yena Lava Tshembekaka

HI KU VULA KA VERNON DUNCOMBE

A ndza ha ku heta ku siva nyoka nimadyambu naswona tanihi ntolovelo ndzi lumeke fole. Kutani ndzi vutisa nsati wa mina Aileen ndzi ku: “Xana minhlangano yi fambe njhani madyambu ya namuntlha?”

U KOKE moya kutani a ku: “Ku hlayiwe papila leri a ri tivisa hi vanhu lavantshwa lava hlawuriweke, naswona ku hlayiwe ni vito ra wena. U hlawuriwe ku va nandza la nga ta khathalela mpfumawulo. Xivulwa xo hetelela epapileni rero a xi ku: ‘Loko un’wana wa vamakwerhu lava hlawuriweke a dzaha fole, u fanele a tsalela Sosayiti papila a vula leswaku a nge xi amukeli xiavelo lexi.’”a Ndzi sale ndzi tikhome xihlaya ndzi ku, “He n’wee! Se hi swona leswi papila ri vuleke swona.”

Ndzi lume matinyo kutani ndzi sila fole rero eka xibya xo lahla nkuma lexi a xi ri etlhelo ka mina. “A ndzi tivi leswaku ha yini ndzi hlawuriwile. Kambe a ndzi nga si tshama ndzi ala ku hlawuriwa naswona a ndzi nga swi lavi ku ala.” Ndzi kunguhate ku tshika ku dzaha hilaha ku heleleke. Xiboho xexo xi ve ni nsusumeto lowukulu evuton’wini bya mina tanihi Mukreste tlhelo xiyimbeleri. Mi nge ndzi mi rungulela swin’wana swa swiendlakalo leswi endleke leswaku ndzi endla xiboho lexi.

Masungulo Ya Vutomi Bya Ndyangu

Ndzi tswaleriwe eToronto, le Canada hi September 21, 1914, naswona ndzi ri mativula ya vatswari lava nga ni rirhandzu ni migingiriko, ku nga Vernon na Lila, lava a va wundla ndyangu wa vafana va mune ni vanhwanyana vambirhi. Tindzisana ta mina a ku ri Yorke kutani ku va Orlando, Douglas, Aileen na Coral. Loko ndzi ri ni malembe ya kaye manana u ndzi dyondzise vhayolini kutani a hlela leswaku ndzi ya dyondza vuyimbeleri eXikolweni xa Vuyimbeleri xa Harris. Swilo a swi nga olovi, kambe Manana na Tatana va kume tindlela to ndzi hakelela xo famba ha xona ni dyondzo ya le xikolweni. Endzhakunyana ndzi dyondze vuyimbeleri ni ndlela leyi byi nga twananisiwaka ha yona le Royal Conservatory of Music eToronto, naswona loko ndzi ri na 12 wa malembe ndzi nghenele mphikizano wa khonsati ya vuyimbeleri wa doroba hinkwaro lowu a wu ri eholweni ya vuyimbeleri leyi dumeke swinene leyi nga ehandle ka doroba eHolweni ya Massey. Ndzi hlawuriwe tanihi nghwazi kutani ndzi nyikiwa vhayolini yo saseka leyi nga enkwameni lowu endliweke hi dzovo ra ngwenya.

Hi ku famba ka nkarhi ndzi tlhele ndzi dyondza ku tlanga piyano ni vhayolini ya bezi. Hi xitalo ntlawa wa hina a wu tlangela swinkhubyana hi Ravuntlhanu ni hi Mugqivela nimadyambu ni le swinkhumbyanini leswi ku nga ni swichudeni ntsena. Ndzi hlangane na Aileen ro sungula eka swin’wana swa swinkhubyana leswi. Hi lembe ra mina ro hetelela exikolweni xa le henhla, ndzi tlange ni vatlangi va okhestra vo tala edorobeni hinkwaro. Endzhaku ko thwasa ndzi rhambiwe ku joyina ntlawa wa Ferde Mowry Orchestra, naswona a wu ri ntirho lowu hakelaka, lowu tiyeke ku fikela hi 1943.

Ku Tiva Ka Mina Yehovha

Vatswari va mina va kume ntiyiso wa Bibele emahlweninyana ka ku sungula ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, loko Tatana a tirha tanihi muambexi wa swifaniso leswi ku navetisiwaka swiambalo ha swona exitolo, ehandle ka doroba ra Toronto. Loko a ri ekamareni ro dyela a a yingisela bulo exikarhi ka vatirhi vambirhi lava a va ri Swichudeni swa Bibele (hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona), kutani loko a vuya ekaya nimadyambu a byela Manana leswi a swi tweke. Endzhakunyana ka malembe, hi 1927, Swichudeni swa Bibele swi khome ntsombano lowukulu le Toronto eColiseum eCanadian National Exhibition Grounds. Yindlu ya ka hina, leyi a yi ri etlhelweni ra gede ra le vupela-dyambu ra timbala loko u tlule switarata swimbirhi, yi tirhiseriwe ku rhurhela vanhu va 25 lava humaka eOhio, U.S.A.

Endzhakunyana ka sweswo, un’wana wa Swichudeni swa Bibele, ku nga Ada Bletsoe, u sungule ku endzela Manana minkarhi yo tala a n’wi siyela tibuku leti ta ha ku kandziyisiwaka. Siku rin’wana u te: “Manana Duncombe, se ndzi ni nkarhinyana wo leha ndzi ku siyela tibuku. Xana u tshame u hlaya yin’wana ya tona?” Hambileswi a a kurisa vana va tsevu, Manana u tiyimisele ku sungula ku hlaya timagazini ku sukela kwalaho naswona a nga kalanga a tshika. Kambe, mina a ndzi nga ri na mhaka ngopfu ni tibuku leti. A ndzi lwela ku thwasa exikolweni naswona a ndzi nghene hi nhloko evuyimbelerini.

Hi June 1935, mina na Aileen hi tekanile ekerekeni ya Anglican. Tanihi leswi a ndzi tshikile ku va xirho eka United Church loko ndzi ri ni malembe ya 13, a ku nga ri na vukhongeri byin’wana lebyi a ndzi ya eka byona; kutani loko ndzi tsarisa vukati ndzi sayine leswaku ndzi Mbhoni ya Yehovha, hambileswi a ndzi nga si va Mbhoni.

A hi langutele ku va ni ndyangu enkarhini lowu taka naswona a hi navela ku va vatswari lavanene. Hikwalaho, hi sungule ku hlaya Testamente Leyintshwa swin’we. Hambiswiritano, ku nga khathariseki makungu ya hina lamanene swilo swin’wana swi hi kavanyetile. Hi ringetile nakambe endzhakunyana ka nkarhi kambe swo fana ni kwala. Kutani hi Khisimusi ya 1935 hi kume nyiko leyi a yi phutseriwile, ku nga buku leyi nge The Harp of God. Nsati wa mina u te: “Heyi, leyi i nyiko leyi nga tolovelekangiki ya Khisimusi, leyi mana wa wena a hi rhumeleke yona.” Nilokoswiritano, u sungule ku yi hlaya loko ndzi ye entirhweni naswona u rhandze leswi a a swi hlaya. Swi teke nkarhi ndzi nga tivi nchumu hi mhaka leyi. Ntshembo wa hina wa ku va ni ndyangu a wu hetisekanga. N’wana wa hina wa nhwanyana la tswariweke hi February 1, 1937, a nga hanyanga. A hi ri ni gome lerikulu swinene!

Hi nkarhi wolowo, ndyangu wa ka hina a wu hlanganyela hi ku hiseka entirhweni wo chumayela, naswona ndzi twe leswaku n’hweti yoleyo Tatana a ko va yena ntsena muhuweleri wa Mfumo endyangwini loyi a a nga si fambisa xikhokhelo xa magazini wa Consolation (lowu sweswi wu nga Xalamuka!). Leyi a ku ri pakani ya n’hweti ya vutirheli bya nsimu. Hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi hlaya tibuku ta Sosayiti, ndzi n’wi twele vusiwana, kutani ndzi ku: “Swi lulamile, Tatana tsarisa mina; leswaku na wena u ta fana ni van’wana.” Loko ku fika ximumu, vatlangi va okhestra va ye ehandle ka doroba va ya tlanga swichayachayana erivaleni ro wisela eka rona. Consolation yi sale yi fika hi poso. Loko xixikana xi fika, vatlangi va okhestra va tlhelele eToronto. Timagazini a ti hambeta ti fika eka adirese ya hina ya poso leyintshwa, naswona a ndzi nga si tshama ndzi pfula ni yin’we.

Hi nkarhi wo wisa wa Khisimusi, ndzi langute nhulu ya timagazini kutani ndzi gimeta hileswaku leswi ndzi ti hakeleleke, ndzi fanele ndzi hlaya tin’wana ta tona ndzi twa leswaku ti khome yini. Leyi ndzi sunguleke ha yona ku yi pfula yi ndzi hlamarisile. A yi paluxa makungu ya tipolitiki ni vukanganyisi bya nkarhi wolowo. Ndzi sungule ku vulavula hi leswi a ndzi swi dyondza ni vayimbeleri-kulorhi. Hambiswiritano, va lave ku tiva vumbhoni lebyi tiyeke bya leswi a ndzi swi vula, kutani ndzi boheke ku hambeta ndzi hlaya leswaku ndzi ta tihlamulela. Handle ko swi xiya, a ndzi sungule ku chumayela hi Yehovha. Naswona ku sukela hi nkarhi wolowo, a ndzi si tshama ndzi tshika ku hlaya tibuku leti to saseka ta Bibele ta “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.”—Matewu 24:45.

Hambileswi exikarhi ka vhiki a ndzi tshama ndzi khomekile hi ntirho, hi ku hatlisa ndzi sungule ku ya eminhlanganweni ya hi Sonto na Aileen. Loko hi fika enhlanganweni hi Sonto yin’wana, hi 1938, vamakwerhu vambirhi va xisati lava dyuhaleke va hi xewetile kutani un’wana wa vona a ku: “Makwerhu lontsongo, xana se u ri tekile goza ra ku tirhela Yehovha? Phela, Armagedoni yo va kwala nyongeni!” A ndzi swi tiva leswaku Yehovha hi yena Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso naswona a ndzi khorwiseka leswaku leyi i nhlengeletano ya yena. A ndzi lava ku va xiphemu xa yona, kutani hi October 15, 1938 ndzi khuvuriwile. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu Aileen u khuvuriwile. Ndza tsaka ku vula leswaku hinkwavo endyangwini wa ka hina va ve malandza lama tinyiketeleke ya Yehovha.

Mayana ntsako lowu ndzi wu kumeke hi ku tihlanganisa ni vanhu va Xikwembu! Hi xihatla ndzi titwe ndzi ri ekaya. Loko ndzi tsandzeke ku ya, a ndzi tshama ndzi navela ku twa leswaku minhlangano yi fambe njhani. Vusiku lebyi ku vulavuriweke hi byona eku sunguleni byi ti kombe byi ri ku cinca lokukulu eku tirheleni ka mina Yehovha.

Nkarhi Wa Ku Hundzuka Lokukulu Eka Hina

Ku ve ni ku cinca kun’wana loku nga rivalekiki eka hina loku humeleleke hi May 1, 1943. Hi ye entsombanweni wa hina wo sungula lowukulu eCleveland, le Ohio, wa September 1942 lowu a wu ri ni xihloko lexi nge, Nhlengeletano Ya Misava Leyintshwa Leyi Lawuriwaka Hi Xikwembu. Loko hi ri kwalaho, exikarhi ka nyimpi ya misava leyi a yi chavisa, nyimpi leyi a yi nga tikombi yi ta hela, hi twe Makwerhu Knorr, loyi a a ri murhangeri wa Sosayiti ya Watch Tower hi nkarhi wolowo, a nyikela nkulumo ya le rivaleni hi xivindzi, leyi a yi koka nyingiso, leyi a yi ku, “Ku Rhula—Xana Ku Ta Tshama Hi Masiku?” Hi yi tsundzuka kahle ndlela leyi a vulavuleke ha yona hi Nhlavutelo ndzima 17 leswaku endzhaku ka nyimpi ku ta va ni ku rhula laha ntirho lowukulu wa ku chumayela wu nga ta hetisisiwa kona.

Lexi xi hi khumbeke ngopfu a ku ri nkulumo leyi Makwerhu Knorr a yi nyikeleke eku sunguleni leyi nge, “Yefta Ni Xihlambanyo Xakwe.” Kutani ku hume xirhambo xa leswaku ku laveka maphayona yo tala! Mina na Aileen hi langutanile kutani hi vula xikan’we (swin’we ni vunyingi byin’wana hi nkarhi wolowo) hi ku: “Hi hina lava!” Hi ku hatlisa hi sungule ku endla malunghiselelo yo nghenela ntirho lowu wa nkoka swinene.

Ku yirisiwa ka ntirho wa Timbhoni ta Yehovha le Canada ku ve kona ku sukela hi July 4, 1940. Loko hi sungula ku phayona hi May 1, 1943, a swa ha yirisiwile ku chumayela hi Yehovha ni ku fambisa tibuku ta Sosayiti entirhweni wa nsimu. Tanihi Vakreste, a hi khoma ntsena tikopi ta hina ta vuhundzuluxeri bya Bibele ya King James. Masiku ma nga ri mangani hi fike exiavelweni xa hina xo sungula eParry Sound, le Ontario, Stewart Mann, phayona leri nga ni ntokoto, u rhumeriwe hi hofisi ya rhavi leswaku a ta tirha na hina ensin’wini. Mayana lunghiselelo ra rirhandzu! Makwerhu Mann a a ri munhu wo tshama a tsakile naswona a a ri munhu wo rhandza ku n’wayitela. Hi dyondze eka yena naswona hi ve ni nkarhi lowu tsakisaka. Hi nkarhi wolowo a a hi fambisa tidyondzo to tala ta Bibele loko Sosayiti yi tlhela yi hi avela edorobeni ra Hamilton. Endzhakunyana ka sweswo, ku nga khathariseki leswi se a ndzi ri nkulu leswaku ndzi nga tsarisa vusocha, ndzi tsarisiwile. Ku ala ka mina ku joyina vuthu swi vangele leswaku ndzi khomiwa hi December 31, 1943. Endzhaku ko tengisiwa ehubyeni ndzi gweviwe ku ya ekampeni leyi ku endliwaka ntirho lowu nga fambisaniki na nyimpi, laha ndzi tshameke kona ku fikela hi August 1945.

Endzhaku ka loko ndzi ntshunxiwile, mina na Aileen hi nkarhinyana wolowo hi kume xiavelo xa leswaku hi ya phayona eCornwall, le Ontario. Hi ku hatlisa endzhaku ka sweswo, hi ye eQuebec hi rhumiwe hi Ndzawulo ya swa le Nawini ya Sosayiti leswaku hi ya khathalela xiavelo xo hlawuleka xa huvo ya maphorisa. A ku ri hi nkarhi wa Duplessis le Quebec, loko ku xanisiwa ka Timbhoni ta Yehovha ku tinyike matimba swinene. Masiku yo tala hi vhiki rin’wana ni rin’wana, a ndzi ti kuma ndzi ri etihubyeni to hambana-hambana ta mune ndzi pfuna vamakwerhu. Yoleyo a ku ri minkarhi leyi nyanyulaka ni leyi tiyisaka ripfumelo.

Endzhaku ka ntsombano wa le Cleveland hi 1946, mina ni nsati wa mina hi kume swiavelo swa ntirho wa ku va mulanguteri wa xifundzha ni wa muganga leswi hi rhendzelekiseke ni timbuwa. Swilo a swi endleka hi ku hatlisa. Hi 1948 hi rhambiwe eka ntlawa wa vu-11 wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower. Makwerhu Albert Schroeder na Makwerhu Maxwell Friend a va ri valeteri va hina vambirhi, naswona ntlawa wa hina wa swichudeni swa 108 a wu ri ni vatotiwa va 40. Ku va swin’we ni vatirheli va Yehovha lava n’wi tirheleke nkarhi wo leha a swi vuyerisa no fuwisa hakunene!

Siku rin’wana Makwerhu Knorr u hi endzerile a huma eBrooklyn. Enkulumeni ya yena u kombele vanhu va 25 lava nga swi rhandzaka ku dyondza Xijapani. Hinkwerhu ka hina lava endlaka 108 hi tlakuse mavoko! A swi salele muungameri ku hlawula leswaku i vamani lava nga ta dyondzisiwa. Ndza tshemba Yehovha u kongomise ku hlawula loku hikuva ku fambe hi ndlela leyinene. Vo tala va lava va 25 lava hlawuriweke naswona endzhaku va va ni lunghelo ro sungula ntirho le Japani va ha ri exiavelweni xa vona—ina, va dyuharile, kambe va ha ri kwalaho. Van’wana vo kota Lloyd na Melba Barry, va yisiwe eswiavelweni swin’wana. Lloyd a a ri xirho xa Huvo leyi Fumaka ku fikela loko a fa n’wexemu. Hi tsaka na vona hinkwavo hi hakelo leyi Yehovha a va nyikeke yona.

Siku ra ku thwasa ri fikile, kutani hi averiwe ku ya eJamaica. Kambe, hikwalaho ka nandzu wa le hubyeni lowu a wu nga si hela le Quebec, hi byeriwe ku tlhelela eCanada.

Vuyimbeleri Lebyi Engetelekeke!

Hambileswi ndzi tshikeke ku tlanga vuyimbeleri ndzi nghenela ntirho wa vuphayona, a ndza ha byi rhandza vuyimbeleri. Lembe leri landzeleke muungameri wa Sosayiti, Nathan Knorr ni matsalana wa yena Milton Henschel, va te eMaple Leaf Gardens, le Toronto. Nkulumo ya le rivaleni leyi nyikeriweke hi Makwerhu Knorr, leyi a yi ri ni nhloko-mhaka leyi nge “Nkarhi Wu Fambe Ku Tlula Ndlela Leyi U Ehleketaka Ha Yona!” yi nyanyule vanhu hinkwavo. A ku ri ro sungula leswaku ndzi rhamberiwa ku kongomisa okhestra entsombanweni. Hi endle malunghiselelo ya vuyimbeleri bya muvhalazo ya tinsimu to karhi leti tiviwaka ngopfu eka Kingdom Service Song Book (1944). Vamakwerhu va vonake va byi rhandza. Loko xiyimiso xi hela hi Mugqivela nindzhenga, hi praktise nongonoko wa hina wa vuyimbeleri bya Sonto. Ndzi vone Makwerhu Henschel hi xiphyati a tsemakanya ndhawu ya mintlango a ta etlhelweni leri a hi ri eka rona kutani ndzi tshike okhestra leswaku ndzi ta ya n’wi pfuxela. U vutisile, “Mi ni swiyimbeleri swingani eka okhestra ya n’wina?” Ndzi hlamule hi ku, “Loko hi helerile hi kwalomu ka 35.” U hlamule hi ku, “Leswi vulaka leswaku mi ta tlula nhlayo leyi kambirhi hi ximumu lexi landzelaka le New York.”

Hambiswiritano, ku nga si fika ximumu xexo ndzi rhamberiwe eBrooklyn. Hikwalaho ka swiyimo, Aileen u tsandzekile ku famba na mina eku sunguleni. Muako lowuntshwa wa 124 Columbia Heights a wu nga si hela, kutani ndzi nyikiwe byetlelo eka muako lowu ku nga khale wu ri kona, ekamareni leritsongo ni vamakwerhu vambirhi lava totiweke—a ku ri Makwerhu Payne loyi se a kuleke na Karl Klein, loyi a ndzi hlangana na yena ro sungula. Xana a yi ri yitsongo ngopfu? Ina. Hambiswiritano, a hi hanyisana kahle ngopfu. Vamakwerhu lava lava kuleke a va ri ni mbilu va tlhela va tiyisela. Ndzi ringete hi matimba ku nga vi xirhalanganya! A ku ri dyondzo leyinene ya leswi moya wa Xikwembu wu nga kotaka ku swi hetisisa. Ku hlangana ni ku tirha ka mina na Makwerhu Klein swi ndzi tisele mikateko yoleyo! A a ri ni musa minkarhi hinkwayo naswona a a pfuna. Hi tirhe kahle swin’we naswona hi tshame hi ri vanghana lavakulu ku tlula malembe ya 50.

Ndzi ve na lunghelo ra ku pfuneta hi vuyimbeleri eYankee Stadium eka mintsombano leyi khomiweke hi 1950, 1953, 1955 na 1958 ku katsa ni ku hlanganyela eka okhestra na Al Kavelin eka ntsombano wa 1963 lowu khomeriweke eRose Bowl, le Pasadena, eCalifornia. Hi nkarhi wa ntsombano wa 1953 le Yankee Stadium, ku ve ni nongonoko wa vuyimbeleri hi Sonto emahlweni ka nkulumo ya le rivaleni. Erich Frost u n’wi yimbelerise soprano Edith Shemionik (loyi endzhaku a nga tekiwa ka Weigand), a yimbelela risimu leri nge, “Yanani Emahlweni N’wina Timbhoni!” loko hi ri karhi hi ba okhestra. Kutani hi tsakile loko hi ya twa ro sungula, marito yo saseka ni lama twalaka kahle ya vamakwerhu va xinuna ni va xisati va le Afrika. Murhumiwa Harry Arnott a a te ni khasete leyi rhekhodiweke a huma eRhodesia N’walungu (sweswi ku nga Zambia) leswaku hi ta tiphina hi ku yi yingisela. Mpfumawulo wu enete rivala hinkwaro.

Ku Rhekhodiwa Ka Buku Ya Tinsimu Ya 1966

Xana wa ha yi tsundzuka buku ya tinsimu yo tshwukanyana, leyi nge “Singing and Accompanying Yourselves With Music in Your Hearts”? Loko se hi ri ekusuhi ni ku heta ku yi lunghiselela Makwerhu Knorr u te: “Hi ta rhekhoda tinsimu tin’wana. Ndzi lava leswaku mi va na okhestra leyitsongo ni tivhayolini ti nga ri tingani ni switiringo swo hlayanyana. A ndzi lavi ku ‘biwa nanga’!” Holo ya Mfumo ya le Bethele a yi ta va ndhawu ya hina yo rhekhodela eka yona kambe a ku ri ni xiphiqo ha yona. Ku ta endliwa yini hi mpfumawulo lowu nga ni ngulumelo wa khumbi leri nga funengetiwangiki ha nchumu, fulorho leyi semendheriweke ni switulu leswo petsa swa ntsompfu? Xana i mani loyi a ta hi pfuna hi swiphiqo leswi nga tsakisiki swa mpfumawulo? Un’wana u te: “I Tommy Mitchell! U tirha eka ABC Network Studios.” Hi ti hlanganise na Makwerhu Mitchell loyi a hi pfuneke hi mbilu yo basa.

Mpundzu wa Mugqivela wo sungula wo rhekhoda wu fikile, naswona loko vayimbeleri va ri karhi va tivisiwa un’wana wa vamakwerhu a a khome nkwama wa trombone. Ndzi tsundzuke xitsundzuxo xa Makwerhu Knorr lexi nge: “A ndzi lavi na un’we ‘a ba nanga’!” Kutani, a ndzi ta endla yini? Ndzi hlalerile loko makwerhu a ri karhi a humesa trombone enkwameni, a yi tsimbanyana kutani a sungula ku ti lunghiselela. Makwerhu loyi a a ku ri Tom Mitchell naswona tinotsi ta yena to sungula a ti sasekile. U endle trombone yi twala ku fana ni vhayolini! Ndzi ehlekete leswaku swa antswa ‘makwerhu loyi a tshama!’ Makwerhu Knorr a nga alanga.

Eka okhestra yoleyo, a hi ri ni ntlawa wa vayimbeleri lavanene lava tlhelo a ku ri vamakwerhu va xinuna ni va xisati lava rhandzekaka. A hi nga ri na vona vamadzinga-ndleve! Ku rhekhoda a ku ri ntirho wo tika kambe a ku vanga na loyi a vileleke. Loko ntirho lowu se wu herile a hi tenga-tenga mihloti; naswona ku sale ku ri ni moya wa xinghana exikarhi ka lava a va ri ni xiphemu. Hinkwerhu ka hina hi tsakele lunghelo leri naswona hi khense Yehovha leswi hi koteke ku endla ntirho lowu.

Malunghelo Lama Engetelekeke Lama Vuyerisaka

Endzhaku ka malembe yo tala ndzi hambeta ndzi tsakela vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Ndzi hete malembe ya 28 ndzi ri entirhweni wo endzela mavandlha ni swifundzha—wun’wana ni wun’wana wa yona a wu tsakisa. Leswi swi landzele hi malembe ya ntlhanu laha ndzi languteleke Holo ya Tinhlengeletano ya Norval le Ontario. Mina na Aileen a hi tshama hi khomekile hikuva a ku tshama ku ri ni tinhlengeletano ta xifundzha vhiki na vhiki ku katsa ni mintsombano ya muganga ya tindzimi timbe. Hi 1979/80, vampfampfarhuti va miako ni vanjhiniyara a va tirhisa swilo swa le Holweni ya Tinhlengeletano loko va ri karhi va kunguhata rhavi ra Sosayiti leri nga ta akiwa le Halton Hills. Endzhaku ka ku khathalela ka hina Holo ya Tinhlengeletano, hi kume xiavelo xin’wana xa vuyimbeleri le Brooklyn, ku sukela hi 1982 ku ya eka 1984.

Nsati wa mina la rhandzekaka u fe hi June 17, 1994, endzhakunyana ka masiku ya nkombo hi hlanganise 59 wa malembe hi tekanile. Hi hete malembe ya 51 hi tinyiketele entirhweni wa vuphayona hi ri swin’we.

Loko ndzi languta eka mintokoto yo tala leyi ndzi veke na yona, ndzi tsundzuka ndlela leyi Bibele yi veke mukongomisi wa mina wa risima ha yona. Minkarhi yin’wana ndzi tirhisa Bibele ya Aileen naswona ndzi tsaka ngopfu ku vona leswi a swi khumba mbilu ya yena—tindzimana hinkwato, swivulwa swo karhi ni marito yo karhi lama a ma khwatihateke. Tanihi laha a swi ri hakona hi Aileen, na mina ndzi ni matsalwa lawa ma nga ya nkoka swinene eka mina. Rin’wana ra wona i Pisalema ya vu-137, ku nga xikhongelo xa nkoka lexi yaka eka Yehovha, lexi nge: “Onge ndzi nga tsandzeka ku tlhela ndzi tlanga haripa loko ndzo ku rivala, Yerusalema! Onge ndzi nga tsandzeka ku tlhela ndzi yimbelela loko ndzo ka ndzi nga ha ku tsundzuki, loko ndzi nga ha ehleketi ha wena tanihi ntsako wa mina lowukulu!” (Pisalema 137:5, 6, Today’s English Version) Hambileswi ndzi rhandzaka vuyimbeleri, ndzi kuma ntsako lowukulu hi ku tirhela Yehovha hi ku tshembeka, loyi a ndzi hakeleke hi vutomi lebyi bya ku tshama ndzi khomekile ni lebyi enerisaka.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ndzi ri na Aileen hi 1947

[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]

Loko ku sunguriwa ku rhekhoda