Mhaka Ya Vutomi

“A Mi Swi Tivi Leswaku Vutomi Bya N’wina Byi Ta Va Yini Mundzuku”

HI KU VULA KA HERBERT JENNINGS

“A ndzi tlhelela ehofisini ya rhavi ya Sosayiti ya Watch Tower eGhana ndzi huma edorobeni ra le hlalukweni ra Tema kutani ndzi yima ndzi khandziyisa jaha leri a ri kombela lifiti yo ya edorobeni. Ndzi tirhise nkarhi wolowo leswaku ndzi n’wi chumayela. A ndzi ehleketa leswaku ndzi n’wi chumayela kahle! Hambiswiritano, loko hi fika laha a ri ya kona, ri lo tlula kunene emovheni kutani ri tsutsuma.”

XIENDLAKALO lexi a xi ri xikombiso eka mina leswaku ku na swin’wana swi nga fambangiki kahle erihanyweni ra mina leswi ndzi nga swi tiviki. Ndzi nga si vula leswaku ku humelele yini, inge ndzi mi byela leswaku swi te njhani leswaku mina munhu wa le Canada ndzi tikuma eGhana.

A ku ri exikarhi ka December 1949 ehandle ka xidorobana lexi nga en’walungwini wa Toronto, eCanada. A ha ha ku heta ku cela kwalomu ka mitara ku ya ehansi eayisini leswaku hi kuma mati yo ma tirhisa endlwini leyintshwa leyi a ya ha ku akiwa. Leswi a hi khomiwe hi xirhami naswona hi karhele, hi rhendzele ndzilo lowu a wu tshiveriwe hi mapulanga, hi rindzele ku ta tekiwa hi lori. Hi xitshuketa, Arnold Lorton, un’wana wa vatirhi, u sungule ku vula swo karhi malunghana ni “tinyimpi, ni mavarivari ya tinyimpi,” “makumu ya misava leyi” a tlhela a tirhisa swivulwa swin’wana leswi a ndzi nga swi tivi. Hinkwerhu hi tshike ku vulavula, swi hi hlundzukisa naswona van’wana va kale va n’wi venga. Ndza tsundzuka ndzi ri karhi ndzi ehleketa, ‘Jaha leri ri ni xivindzi! A nga kona laha loyi a lavaka ku yingisa kambe ri hambete ri vulavula.’ Kambe leswi a a swi vula swi ndzi tsakisile. A ku ri malembe ma nga ri mangani endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava naswona a ndzi nga si tshama ndzi swi twa swilo swo tano ekerekeni ya Christadelphia leyi swirho swo tala swa rixaka ra ka hina swi yi ngheneke. Ndzi yingise hi vurhon’wana ndzi tsakisiwe hi tinhlamuselo ta yena.

A swi ndzi tekelanga nkarhi leswaku ndzi ya eka Arnold leswaku a ndzi byela leswi engetelekeke. Loko se ndzi anakanya, ndzi kumbuka ndlela leyi yena na Jean nsati wakwe a va ndzi lehisela mbilu ni ku va ni musa ha yona, mina jaha leri nga riki na ntokoto ra malembe ya 19. Loko ndzi lava ku bula na vona hakanyingi a ndzi tala ku fika ndzi nga va tivisanga naswona ndzi nga rhambiwanga emutini wa vona. Va ndzi kombe ndlela naswona va ndzi pfuna ku lulamisa mpfilungano wa mimpimanyeto ni mahanyelo lama a ma rharhanganile emianakanyweni ya mina ya vuntshwa. Endzhaku ka tin’hweti ta khume ta ntokoto wa mina wo sungula wa le tlhelo ka pato hi orha ndzilo, ndzi khuvuriwile hi October 22, 1950, ndzi va Mbhoni ya Yehovha naswona ndzi sungule ku hlanganyela ni Vandlha ra Willowdale eNorth York sweswi yi nga xiphemu xa Toronto.

Ku Endla Nhluvuko Ni Vagandzeri-kulorhi

Vutomi ekaya byi sungule ku tika swinene loko tatana a xiye leswaku ndzi tiyimisele ku landzela ripfumelo ra mina lerintshwa. Tatana a ha ku tlumbiwa hi muchayeri la pyopyiweke naswona hakanyingi a ri munhu la nga laviki ku byeriwa. Vutomi a byi tika eka Manana, vamakwerhu vambirhi va xinuna ni vambirhi va xisati. Nkwetlembetano hi ntiyiso wa Bibele wu nyanye ku biha. Kutani ndzi swi vone ku ri vutlhari leswaku ndzi va siya ekaya leswaku ndzi ta va ni ku rhula ni vatswari va mina kutani ndzi titiyisa ‘endleleni ya ntiyiso.’—2 Petro 2:2.

Eku heleni ka ximumu xa 1951, ndzi hlanganyele ni vandlha ra le Coleman, eAlberta. Majaha mambirhi, Ross Hunt na Keith Robbins a va tshama kwalaho va gingiriteka entirhweni wa le rivaleni wa nkarhi hinkwawo wo chumayela, lowu tiviwaka tanihi vuphayona bya nkarhi hinkwawo. Va ndzi pfune hi ku ndzi khuthaza ku nghenela vutirhelini lebyi fanaka byo tirhandzela. Hi March 1, 1952, ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo.

Ndzi xi tsundzuka kahle xikhutazo lexi ndzi xi kumeke. A ndzi ri ni swo tala swo swi dyondza naswona laha a ku ri ndhawu ya mina yo tikombisa eka yona. Endzhaku, kwalomu ka lembe ndzi ri entirhweni wa vuphayona eVandlheni ra Lethbridge, eAlberta ndzi kume xirhambo lexi a ndzi nga xi rindzelanga xo va mulanguteri la famba-fambaka. A ndzi fanele ndzi langutela mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha lama naveke ni ribuwa ra le vuxeni ra Canada ku suka eMoncton, New Brunswick, ku ya eGaspé, Quebec.

Ndzi titwe ndzi nga swi lunghekelanga hikuva a ndzo va ni malembe ya 24 naswona ndzi ri muntshwa entiyisweni, ngopfu-ngopfu loko ndzi tiringanisa ni Timbhoni leti wupfeke leti a ndzi ta tilangutela. Ndzi endle matshalatshala lamakulu etin’hwetini to tala leti landzeleke. Kutani ku ta xihlamariso xin’wana.

Xikolo xa Gilead Ni Ku Teka Riendzo Ro Ya eGold Coast

Hi September 1955 ndzi rhamberiwe ku hlanganyela ni swichudeni swa kwalomu ka dzana swa ntlawa wa vu-26 wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower eSouth Lansing, le New York. Tin’hweti ta ntlhanu ta ndzetelo ni dyondzo leyi dzikeke hi swona leswi a ndzi swi lava. Ku hiseka ka mina ku tiyisiwile hi ku va ni ntlawa lowu lowu khutazaka swinene. Hi nkarhi wolowo a ku ri ni xiendlakalo xin’wana lexi fuwiseke vutomi bya mina ku ta fikela namuntlha.

A ku ri ni makwerhu un’wana wa xisati la ha riki muntshwa, Aileen Stubbs exikarhi ka swichudeni leswi a swi tilunghisela ntirho wa vurhumiwa. Eka Aileen ndzi kokiwe hi ku tiyimisela, xindzhuti, ku tikhoma ni vumunhu bya yena lebyinene. Ndza tshemba ndzi n’wi chavisile loko ndzi n’wi byela makungu ya mina hi ndlela yo tlanga. Hambiswiritano a nga xi bakanyanga xikombelo xa mina! Endzhaku ko pfumelelana, Aileen a a ta ya exiavelweni xa yena xa vurhumiwa eCosta Rica naswona mina ndzi ya eka xa mina eGold Coast (sweswi ku nga Ghana), eAfrika Vupela-dyambu.

Mixo wun’wana hi May 1956 ndzi tikume ndzi ri ehofisini ya Makwerhu Nathan Knorr exithezini xa vukhume, eBrooklyn, le New York. Hi nkarhi wolowo a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower. A ndzi ta nyikiwa xiavelo xa ku va nandza wa rhavi leswaku ndzi langutela ntirho wo chumayela eGold Coast, Togoland (sweswi ku nga Togo), Ivory Coast (sweswi ku nga Côte d’Ivoire), Upper Volta (sweswi ku nga Burkina Faso) na The Gambia.

Ndzi tsundzuka marito ya Makwerhu Knorr onge hiloko a ma ha ku vulavuriwa tolo kunene. U te: “A swi bohi leswaku u fika u sungula. U nga vi na matlotlo; dyondza eka vamakwerhu lava nga ni ntokoto va kwalaho. Kutani loko se u vona u lunghekile u nga sungula ku tirha tanihi nandza wa rhavi. . . . Hi leri papila ra ku hlawuriwa ka wena. Loko se ku hundze masiku ya nkombo u ri kwalaho, u fanele u sungula ku va nandza wa rhavi.”

Ndzi ehleketile, ‘masiku ya nkombo ntsena.’ ‘Ku vuriwa yini hi ndzayo ya yena leyi nge “u nga vi na matlotlo”?’ Ndzi hume kwalaho ndzi heleriwe hi marito.

Masiku lama landzeleke ma hundze hi ku hatlisa. Hi ku hatlisa ndzi tikume ndzi ri endzeni ka xikepe, ndzi tluta aEast River ndzi hundza tihofisi ta Sosayiti ta le Brooklyn, ndzi sungula riendzo ra mina ra masiku ya 21 elwandle ndzi ya eGold Coast.

Hi tsalelane ngopfu na Aileen. Hi tlhele hi hlangana hi 1958 naswona hi tekanile hi August 23 lembe rero. Ndzi khensa Yehovha ndzi vuyelela hi nghamu ya mina leyi leyinene.

Ndzi tlangele lunghelo ro tirha ni varhumiwa-kulorhi ni vamakwerhu va Vantima erhavini ra hofisi ya Sosayiti ku ringana malembe ya 19. Ndyangu wa Bethele wu kurile ku suka eka swirho swi nga ri swingani ku ya eka kwalomu ka 25 hi nkarhi wolowo. Wolawo a ku ri masiku lama tlhontlhaka, lama nga rivalekiki ni lama vuyerisaka eka hina. Hambiswiritano, ndzi fanele ndzi vula ntiyiso. Mina ndzi kume maxelo lama hisaka, lama nga ni moya wo tsakama ma ri xiphiqo. Swi vonaka onge nkarhi hinkwawo a ndzi tshama ndzi ri eku dzukeni ka nyuku, miri wa mina wu namarhela naswona minkarhi yin’wana ndzi n’wayisiwa. Hambiswiritano, a swi tsakisa swinene ku va mutirheli, tanihi leswi nhlayo ya hina eGhana yi kuleke yi suka eka 6 000 wa vahuweleri va Mfumo hi 1956 yi ya eka 21 000 hi 1975. Naswona handle ko kanakana swa tsakisa ku vona Timbhoni leti tlulaka 60 000 leti gingiritekaka sweswi.

“Vumundzuku” Lebyi A Hi Nga Byi Rindzelanga

Kwalomu ka 1970 ndzi sungule ku va ni xiphiqo xa rihanyo lexi a swi nga olovi ku xi tiva. Ndzi kamberiwe hilaha ku heleleke eka swa vutshunguri, kambe ndzi byeriwe leswaku “ndzi hanye bya cheleni.” Kutani hikwalaho ka yini ndzi tshamela ku titwa ndzi nga hanyanga, ndzi karhele naswona ndzi nga koti ku wisa? Ndzi kume nhlamulo eka swilo swimbirhi kutani swi ndzi chavisile. Kunene swi hilaha Yakobo a tsaleke hakona: “A mi swi tivi leswaku vutomi bya n’wina byi ta va yini mundzuku.”—Yakobo 4:14.

Laha ndzi sunguleke kona ku swi xiya hi loko ndzi chumayela jaha leri a ndzi ri khandziyise movha ri ya edorobeni. A ndzi swi xiyanga nikatsongo leswaku a ndzo phyaphyarha kunene naswona ndzi ya ndzi vulavula hi ku hatlisa ni ku kandziyisa swinene loko ndzi ri karhi ndzi vulavula. Loko hi fika laha jaha leri a ri ya kona, ndzi hlamarisiwe hi loko ri tlula emovheni naswona ri sungula ku tsutsuma. Vunyingi bya vanhu va le Ghana i vanhu lava rhombeke hi ntumbuluko naswona va ni tintswalo, naswona a va hlundzukisiwi hi xin’wana ni xin’wana. Ndlela leyi jaha leri ri endleke ha yona a yi nga twisiseki nikatsongo. Ndzi tshame kwalaho ndzi dya marhambu ya nhloko. Ndzi swi xiyile leswaku ndzi ni xiphiqo. Kambe a ndzi nga swi tivi leswaku xiphiqo xa kona i yini. Kambe hakunene a ndzi ri ni xiphiqo.

Xa vumbirhi, endzhaku ka bulo ra hina leri enteke loko hi ri karhi hi lavisisa lexi ndzi dyaka, Aileen u ringanyetile: “Kutani loko xiphiqo lexi ku nga ri xa le mirini xi fanele xi ri xa le mianakanyweni.” Kutani hi vukheta ndzi tsale nxaxamelo wa swilo leswi endlekaka emirini wa mina kutani ndzi ya eka dokodela wa miehleketo. Loko ndzi hlaya nxaxamelo wa leswi ndzi swi tsaleke, u hlamule hi ku: “Lexi i xiphiqo lexi tolovelekeke. U karhatiwa hi ntshikilelo lowu kavanyetaka mianakanyo.”

Ndzi sale ndzi ahlamise nomu! A swi ya swi nyanya loko ndzi ri karhi ndzi endla matshalatshala emalembeni lama landzeleke. Ndzi hambete ndzi lavana ni ntlhantlho. Kambe a nga kona ni un’we la tiva leswaku ku nga endliwa yini. A ndzi si tshama ndzi ku vona ku kayakaya loku hetaka matimba hi ndlela leyi!

Nkarhi hinkwawo a ku ri pakani ya hina ku hambeta ni lunghelo ra ntirho wa nkarhi hinkwawo tanihi ntirho-vutomi wa hina, naswona a ku ri ni swo tala swinene leswi a swi fanele swi endliwa. Ko tala ndzi endle xikhongelo lexi humaka embilwini ndzi ku: “Yehovha, loko u swi rhandza, ndzi ta ‘hanya [ndzi] vuya [ndzi] endla leswi kumbe leswiya.’” (Yakobo 4:15) Kambe a swi nga ta va tano. Kutani leswaku hi langutana ni xiyimo lexi, hi hlele ku suka eGhana hi siya vanghana va hina vo tala lavakulu kutani hi tlhelela eCanada hi June 1975.

Yehovha U Nyikela Mpfuno Hi Vanhu Va Yena

Hi xihatla ndzi xiye leswaku a ndzi hlawulekanga, naswona xiphiqo xa mina a xi nga hambananga ni xa van’wana. Ndzi tsundzuke marito ya 1 Petro 5:9: “[Tivani] leswaku ku xaniseka loku fanaka ku karhi ka endleka enhlengeletanweni hinkwayo ya vamakwenu emisaveni.” Endzhaku ko twisisa marito lawa, ndzi sungule ku twisisa ndlela leyi Yehovha hakunene a hi seketeleke ha yona havumbirhi bya hina ku nga khathariseki ku cinca loku ka xiyimo loku nga rhandzekiki. ‘Nhlengeletano ya vamakwerhu’ yo saseka yi hi pfune hi tindlela to tala!

Hambileswi a hi nga ri na swilo swo tala hi tlhelo ra nyama, Yehovha a nga hi rivalanga. U susumetele vanghana va hina va le Ghana leswaku va hi pfuna hi swilo leswi vonakaka ni hi tindlela tin’wana. Hi ri karhi hi pfilunganyekile emintlhavekweni, hi siye vanhu lava a hi va rhandza swinene kutani hi langutana ni “mundzuku” loyi a hi nga n’wi langutelanga.

Hi rhurheriwe hi sesi wa Aileen, Lenora, ni nuna wakwe Alvin Friesen, lava va hi khathaleleke hi musa hi matlhelo hinkwawo ku ringana tin’hweti to tala. Dokodela wa miehleketo la tivekaka u vule hi ku tiyiseka a ku: “Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu u ta va se u hanye kahle.” Kumbexana sweswo a a swi vula leswaku a ndzi nyika ntshembo, kambe marito wolawo a ma hetisekanga hambi ku ri endzhaku ka malembe ya tsevu. Ku fikela ninamuntlha, ndzi langutana ni leswi loko swi sasiwa swi vuriwaka mpfilungano wa mianakanyo (bipolar mood disorder). Ndza ku tiyisekisa i xisasi, kambe lava va karhatiwaka hi vuvabyi lebyi va swi tiva, vito ro sasa a ri hunguti swikombiso leswi tikaka leswi vangiwaka hi vuvabyi lebyi.

Hi nkarhi wolowo, Makwerhu Knorr se a karhatiwa hi vuvabyi lebyi heteleleke byi n’wi dlayile hi June 1977. Hambiswiritano, u tinyike nkarhi ni matimba yo ndzi tsalela mapapila yo leha lama khutazaka lawa a ma ri ni marito lama chavelelaka ni ndzayo. Ndza ha ma tlangela mapapila wolawo. Marito ya yena ma ndzi pfune swinene ku miyeta ku titwa loku nga riki kunene ka ku va mutsandzeki, loku hambetaka ku ndzi fikela.

Eku heleni ka 1975, hi boheke ku tshika malunghelo ya hina ya vutirheli bya nkarhi hinkwawo bya risima kutani hi langutana ni ku khathalela rihanyo ra mina. Ku vonakala loku tolovelekeke ka siku ntsena ku vavisa mahlo ya mina. Mpfumawulo wo kariha wa xitshuketa a ndzi wu twa onge i makulu ya xibalesa. Ku famba exikarhi ka ntshungu wa vanhu a swi ndzi karhata. A swi tika swinene ku ya eminhlanganweni ya Vukreste. Hambiswiritano, a ndzi khorwiseke hi ku helela hi nkoka wa xinakulobye xa vumakwerhu xa moya. Leswaku ndzi langutana ni xiphiqo lexi, a ndzi tala ku nghena eHolweni ya Mfumo endzhaku ka ku va ntshungu se wu tshamisekile naswona a ndzi huma emahlweni ko va wu sungula ku hangalaka emakumu ka minhlangano.

Ku hlanganyela entirhweni wa nsimu a ku ri ntlhontlho wun’wana lowukulu. Nkarhi wun’wana, hambi loko se ndzi fikile emutini, a ndzi nga vi na xona xivindzi xo gongondza. Hambiswiritano, a ndzi nga tshiki hikuva ndza swi tiva leswaku vutirheli bya hina byi vula ku ponisiwa ka hina ni ka lava va hi yingisaka. (1 Timotiya 4:16) Endzhaku ka nkarhi, a ndzi vuyela exiyin’weni lexinene, kutani ndzi ya endlwini leyi landzelaka ivi ndzi ringeta nakambe. Hi ku hambeta ndzi hlanganyela entirhweni wa nsimu, ndzi tihlayise ndzi hanya hi tlhelo ra moya naswona sweswo swi antswise vuswikoti bya mina byo langutana ni vuvabyi bya mina.

Hikwalaho ka muxaka lowu wa vuvabyi lebyi bya mpfilungano wa mianakanyo, ndzi hetelele ndzi swi xiyile leswaku muxaka lowu wa vuvabyi i nchumu lowu ndzi nga ta hanya na wona vutomi bya mina hinkwabyo eka mafambiselo lawa ya swilo. Hi 1981 ku humesiwe nxaxamelo wa swihloko eka Xalamuka!a Hi ku pfuniwa hi swona ndzi sungule ku twisisa ku antswa muxaka wa vuvabyi lebyi ni ku dyondza tindlela leti pfunaka swinene ta ku langutana na byona.

Ku Dyondza Ku Langutana Na Byona

Hinkwaswo leswi a swi lava leswaku nsati wa mina a titsona swo karhi a tlhela a pfumelelana ni swiyimo. Loko u ri mukhathaleri wa munhu la nga ni vuvabyi lebyi fanaka na lebyi, u nga tlangela tinhlamuselo ta yena:

“Mpfilungano wa mianakanyo wu cinca vumunhu bya munhu hi ku hatlisa. Ku nga si hela tiawara ti nga ri tingani, munhu la xanisiwaka hi vuvabyi lebyi a nga cinca a nga ha vi munhu la hanyeke kahle la khutazaka la nga ni makungu ni mavonelo lamanene a va munhu la karhaleke, la nga ni mianakanyo leyi hoxeke ni la karihaka. Loko swi nga tekiwi tanihi vuvabyi swi nga hlundzukisa van’wana ni ku va pfilunganya. Handle ko kanakana, makungu ma fanele ma cinciwa hi xihatla ivi ku sungula ku lwisana ka munhu ni ku titwa a hele matimba kumbe ku titwa a lan’wiwile.”

Mina loko ndzi titwa ndzi hanye kahle ngopfu, ndzi sungula ku chava. Se ndza swi tiva leswaku ku va “la hanyeke bya cheleni” ku landzeriwa hi ku va ni “ntshikilelo” lowukulu. Minkarhi yo tala ku va ni “ntshikilelo” swa antswa eka mina ku ri ni ku va “la hanyeke bya cheleni” hikuva hi ntolovelo ku vabya ngopfu swi ndzi tekela masiku naswona a ndzi tali ku endla swilo leswi nga fanelangiki. Aileen u ndzi pfuna swinene hi ku ndzi lemukisa leswaku ndzi nga tsaki ku tlula mpimo a tlhela a ndzi chavelela ni ku ndzi seketela loko ndzi weriwe hi papa ro hundzuka mavala.

Swi ni khombo swinene ku tihambanisa ni van’wana loko vuvabyi byi tinyike matimba. U nga ha tiendla guwela, loko u ri ni ntshikilelo wo hundzuka mavala kumbe u tsandzeka ku xiya mintlhaveko ya van’wana ni ndlela leyi va titwaka ha yona loko va tsakile. Eku sunguleni a swi ndzi tikela ku amukela leswaku ndzi ni xiphiqo xa mianakanyo ni xa mintlhaveko. A ndzi boheka ku lwisana ni mianakanyo ya leswaku lexi ndzi karhataka a ku ri nchumu wo fana ni ntirho lowu nga fambangiki kahle kumbe munhu wo karhi. Nkarhi na nkarhi a ndzi fanele ndzi titsundzuxa leswaku ‘A ku na lexi cinceke. Xiphiqo xi le mirini a xi le handle.’ Hakatsongo-tsongo ku ehleketa ka mina ku cincile.

Malembe yo tala lama hundzeke havumbirhi bya hina hi dyondze ku tiphofula leswi nga le xifuveni ni ku vula leswi nga le mbilwini hi ku tshembeka, malunghana ni xiyimo xa mina. Hi endla matshalatshala yo va ni langutelo lerinene hayi ku pfumelela vuvabyi byi lawula vutomi bya hina.

‘Vumundzuku’ Lebyi Antswaka

Hi swikhongelo leswi humaka embilwini ni matshalatshala yo tala, Yehovha u hi katekisile a tlhela a hi seketela. Havumbirhi bya hina se hi dyuharile. Ndzi tshama ndzi ri eku kamberiweni nkarhi na nkarhi hi tlhelo ra vutshunguri naswona ndza antswa swinene. Hi tlangela lunghelo rin’wana ni rin’wana ra ntirho leri hi ri kumaka. Ndza ha ri nkulu wa vandlha. Minkarhi hinkwayo hi ringeta ku va mpfuno eka van’wana eripfumelweni.

I ntiyiso, Yakobo 4:14 yi tiyisile loko yi ku: “A mi swi tivi leswaku vutomi bya n’wina byi ta va yini mundzuku.” Swi ta va tano ntsena loko mafambiselo lawa ya swilo ma ha ri kona. Hambiswiritano, marito ya Yakobo 1:12 ma tiyisile: “Wa tsaka munhu la hambetaka a tiyisela ndzingo, hikuva eku amukeriweni kakwe u ta kuma harhi ya vutomi, leyi Yehovha a yi tshembiseke lava hambetaka va n’wi rhandza.” Onge hinkwerhu hi nga tshama hi tiyile namuntlha naswona hi ya kuma mikateko leyi Yehovha a hi khomeleke yona enkarhini lowu taka.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi tilavela ku va ndzexe endhawini ya mina yo rhekhoda eka yona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi ri ni nghamu ya mina, Aileen

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ndzi ri eNhlengeletanweni leyi khomeriweke eTema le Ghana hi 1963 leyi nge “Mahungu Lamanene Ya Hilaha Ku Nga Heriki”