Vutomi Lebyi Nga Heriki eMisaveni I Ntshembo Lowu Humaka Eka Xikwembu
“Ntumbuluko wu vekiwe ehansi ka vuhava . . . exisekelweni xa ntshembo.”—RHOM. 8:20.
1, 2. (a) Ha yini ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki laha misaveni wu ri wa nkoka eka hina? (b) Ha yini vanhu va nga yi tshembi mhaka ya leswaku vanhu va nga swi kota ku hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni?
KUMBEXANA wa tsundzuka ndlela leyi a wu tsake ha yona loko u swi twa ro sungula leswaku ku nga ri khale, vanhu a va nge he dyuhali va tlhela va fa kambe va ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni. (Yoh. 17:3; Nhlav. 21:3, 4) A swi kanakanisi leswaku u swi tsakerile ku byela van’wana hi ntshembo wolowo wa le Matsalweni. Phela, ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki i xiyenge xa nkoka xa mahungu lamanene lawa hi ma chumayelaka. Wu khumba ndlela leyi hi byi tekaka ha yona vutomi.
2 Vukhongeri byo tala bya Vujagana byi honise ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Hambileswi Bibele yi dyondzisaka leswaku moya-xiviri wa fa, tikereke to tala ti dyondzisa dyondzo leyi nga riki kona eMatsalweni ya leswaku munhu u ni moya-xiviri lowu ponaka rifu lowu hambetaka wu hanya exivandleni xa moya. (Ezek. 18:20) Hikwalaho, vanhu vo tala a va yi tshembi mhaka ya leswaku vanhu va nga swi kota ku hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni. Hikwalaho hi nga ha vutisa: Xana Bibele ya vulavula hi ntshembo wolowo? Loko yi vulavula hi wona, Xikwembu xi va byele rini vanhu malunghana ni ntshembo lowu?
“Wu Vekiwe eHansi Ka Vuhava . . . eXisekelweni Xa Ntshembo”
3. Xikongomelo xa Xikwembu xi vonake njhani ku sukela loko vanhu va vumbiwile?
3 Xikongomelo xa Yehovha malunghana ni vanhu xi vekiwe erivaleni ku sukela loko vanhu va vumbiwile. Xikwembu xi swi veke erivaleni leswaku Adamu a a ta hanya hilaha ku nga heriki loko o yingisa. (Gen. 2:9, 17; 3:22) A swi kanakanisi leswaku vatukulu va Adamu va yi twile mhaka ya ku wela ka munhu exidyohweni, laha vumbhoni bya kona a byi ri erivaleni. Ndlela yo nghena entangeni wa Edeni a yi rindziwa naswona vanhu va sungule ku dyuhala va hetelela va file. (Gen. 3:23, 24) Hi ku famba ka nkarhi, malembe lawa vanhu a va hanya wona ma hungutekile. Adamu u hanye 930 wa malembe. Xeme loyi a poneke Ndhambi u hanye malembe ya 600 ntsena naswona n’wana wa yena Arifakisada u hanye malembe ya 438. Tera tata wa Abrahama u hanye malembe ya 205. Abrahama yena u hanye malembe ya 175, kasi Isaka n’wana wa yena u hanye malembe ya 180 naswona Yakobe u hanye malembe ya 147. (Gen. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Vanhu vo tala va fanele va swi xiyile leswi ku hunguteka loku ka malembe a ku vula swona—leswaku ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki a wu nga ha ri kona! Xana a va ri ni xivangelo xo tshemba leswaku vanhu a va ta tlhela va hanya hilaha ku nga heriki?
4. Hi xihi xisekelo lexi vavanuna vo tshembeka va khale a va ri na xona xo pfumela leswaku Xikwembu xi ta tlhela xi tisa mikateko leyi lahliweke hi Adamu?
4 Rito ra Xikwembu ri ri: “[Vanhu va] vekiwe ehansi ka vuhava . . . exisekelweni xa ntshembo.” (Rhom. 8:20) Hi wihi ntshembo wa kona? Vuprofeta byo sungula bya Bibele byi vulavule hi “mbewu” leyi a yi ta ‘pfotlosa nyoka enhlokweni.’ (Hlaya Genesa 3:1-5, 15.) Xitshembiso xa Mbewu yoleyo xi nyike vanhu lava tshembekaka xisekelo xo tshemba leswaku Xikwembu xi ta xi hetisisa xikongomelo xa xona hi vanhu. Xi nyike vanhu vo fana na Avele na Nowa xivangelo xo pfumela leswaku Xikwembu xi ta tlhela xi tisa mikateko leyi lahliweke hi Adamu. Vavanuna lava va fanele va swi xiyile leswaku ‘ku lumiwa xirhendze ka mbewu’ a ku ta katsa ku halatiwa ka ngati.—Gen. 4:4; 8:20; Hev. 11:4.
5. I yini lexi kombisaka leswaku Abrahama a a ri ni ripfumelo eku pfuxiweni ka vafi?
5 Anakanya hi Abrahama. Loko Abrahama a ringiwa, “u lave ku nyikela Isaka, . . . n’wana wakwe la tswariweke a ri swakwe.” (Hev. 11:17) Ha yini a a tiyimiserile ku nyikela hi n’wana wa yena? (Hlaya Vaheveru 11:19.) Hikuva a a pfumela eku pfuxiweni ka vafi! Abrahama a a ri ni xivangelo xo pfumela eku pfuxiweni ka vafi. Phela, Yehovha u tlhele a vuyisa matimba ya Abrahama ya ku tswala naswona u endle leswaku yena na Sara nsati wa yena va veleka n’wana hambiloko se va dyuharile. (Gen. 18:10-14; 21:1-3; Rhom. 4:19-21) Nakambe Yehovha a a endle xitshembiso eka Abrahama. U te: “Leswi swi nga ta vitaniwa mbewu ya wena swi ta huma eka Isaka.” (Gen. 21:12) Hikwalaho, Abrahama a a ri ni swivangelo leswi twalaka swo langutela leswaku Xikwembu xi pfuxa Isaka eku feni.
6, 7. (a) Yehovha u endle ntwanano wihi na Abrahama? (b) Xitshembiso lexi Yehovha a xi endleke eka Abrahama xi va nyika ntshembo wihi vanhu?
6 Yehovha u endle ntwanano na Abrahama hikwalaho ka ripfumelo lerikulu ra yena malunghana ni vatukulu va yena kumbe “mbewu.” (Hlaya Genesa 22:18.) Lonkulu eka “mbewu” yoleyo ku ve Yesu Kreste. (Gal. 3:16) Yehovha u byele Abrahama leswaku “mbewu” ya yena yi ta tala “ku fana ni tinyeleti ta matilo ni ku fana ni swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle”—ku nga nhlayo leyi Abrahama a a nga yi tivi. (Gen. 22:17) Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi nhlayo yoleyo yi paluxiwile. Yesu Kreste ni lava 144 000, lava nga ta fuma na yena eMfun’weni wa yena, va vumba “mbewu” yoleyo. (Gal. 3:29; Nhlav. 7:4; 14:1) Mfumo wa Mesiya hi wona lowu “tinxaka hinkwato ta misava ti [nga] ta tikatekisa” ha wona.
7 Abrahama a a nga wu twisisi hi ku hetiseka nkoka wa ntwanano lowu Yehovha a wu endleke na yena. Bibele yi vula leswaku nilokoswiritano, “a a rindzele muti lowu nga ni masungulo lama tiyeke.” (Hev. 11:10) Muti wolowo i Mfumo wa Xikwembu. Leswaku Abrahama a ta kuma mikateko ehansi ka Mfumo wolowo, u fanele a pfuxiwa eku feni. U ta kota ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni loko a pfuxiwile eku feni. Lava nga ta pona Armagedoni kumbe lava nga ta pfuxiwa eku feni na vona va ta hanya hilaha ku nga heriki.—Nhlav. 7:9, 14; 20:12-14.
“Moya Wu Ndzi Tshikilerile”
8, 9. Ha yini buku ya Yobo yi nga ri rungula leri vulavulaka hi miringo ya munhu wo karhi ntsena?
8 Hi nkarhi wa Yosefa, ntukulu-xinguwe wa Abrahama ni hi nkarhi wa muprofeta Muxe, ku hanye wanuna un’wana la vuriwaka Yobo. Buku ya le Bibeleni ya Yobo, leyi swi tikombaka yi tsale hi Muxe, yi hlamusela xivangelo lexi endleke leswaku Yehovha a pfumelela Yobo a xaniseka ni ndlela leyi a katekisiweke ha yona endzhaku ka sweswo. Hambiswiritano, buku ya Yobo a yi vulavuli hi ku ringiwa ka munhu wo karhi ntsena; yi tlhela yi vulavula hi timhaka leti khumbaka vanhu hinkwavo ku katsa ni swivumbiwa swa moya. Buku leyi yi endla leswaku munhu a twisisa mhaka ya leswaku Yehovha u fuma hi ndlela leyinene, naswona yi paluxa leswaku vutshembeki ni ntshembo wo kuma vutomi wa malandza hinkwawo ya Xikwembu ya laha misaveni swa katseka eka mphikamakaneta leyi sunguriweke le Edeni. Hambileswi Yobo a a nga yi twisisi mphikamakaneta leyi, a nga va pfumelelanga vanakulobye va yena vanharhu leswaku va n’wi endla a anakanya leswaku a nga tshembekanga. (Yobo 27:5) Leswi swi fanele swi tiyisa ripfumelo ra hina swi tlhela swi hi pfuna leswaku hi swi xiya leswaku hi nga tshembeka hi tlhela hi seketela vuhosi bya Yehovha.
9 Loko vanhu vanharhu lava a va tivula vachaveleri va Yobo va hete ku vulavula, “Elihu n’wana wa Barakele lowa le Buzu [u hlamurile].” I yini lexi n’wi susumeteleke ku vulavula? U te: “Ndzi taleriwe hi marito; moya wu ndzi tshikilerile ekhwirini ra mina.” (Yobo 32:5, 6, 18) Hambileswi marito lawa Elihu a ma vuleke loko a huhuteriwile ma hetisekeke loko Yobo a hete ku ringiwa, i ya nkoka ni le ka vanhu van’wana. Ma endla leswaku vanhu hinkwavo lava tshembekaka eka Xikwembu va va ni ntshembo.
10. I yini lexi kombisaka leswaku mhaka leyi Yehovha a yi byelaka munhu minkarhi yin’wana yi nga khumba ni vanhu hinkwavo?
10 Minkarhi yin’wana Yehovha u byela munhu wo karhi mhaka leyi khumbaka yena, leyi nakambe yi nga ni nhlamuselo leyi khumbaka vanhu hinkwavo. Leswi swi nga voniwa eka vuprofeta bya Daniyele lebyi katsaka norho wa Hosi Nebukadnetsara wa le Babilona wa ku tsemiwa ka murhi lowukulu. (Dan. 4:10-27) Hambileswi norho wolowo wu hetisekeke eka Nebukadnetsara, a wu vulavula ni hi nchumu wun’wana lowukulu. A wu kombisa leswaku vuhosi bya Xikwembu emisaveni lebyi a byi yimeriwa hi mfumo wa rixaka ra Hosi Davhida byi ta tlhela byi simekiwa endzhaku ka malembe ya 2 520, ku sukela hi 607 B.C.E.a Vuhosi bya Xikwembu lebyi nga ta fuma misava hinkwayo byi tlhele byi simekiwa loko Yesu Kreste a vekiwa ku va Hosi etilweni hi 1914. Anakanya ndlela leyi Mfumo wolowo wu nga ta wu hetisisa ha yona ntshembo wa vanhu lava yingisaka ku nga ri khale!
“N’wi Suseni A Nga Rheleli eMugodini!”
11. Leswi vuriweke hi Elihu swi kombise yini malunghana ni Xikwembu?
11 Loko Elihu a hlamula Yobo u vulavule hi “murhumiwa, muvulavuleri, a ri un’we eka vanhu va 1 000, ku byela munhu vululami byakwe.” Ku vuriwa yini loko murhumiwa yoloye a “kombela Xikwembu leswaku xi n’wi tsakela”? Elihu u ri: “Kutani [Xikwembu xa] n’wi tsakela ivi xi ku, ‘N’wi suseni a nga rheleli emugodini! Ndzi kume nkutsulo! Nyama yakwe a yi ve yintshwa ku tlula evuntshweni; a a vuyele emasikwini ya matimba yakwe ya vuntshwa.’” (Yobo 33:23-26) Marito wolawo ma kombisa leswaku Xikwembu xi tiyimiserile ku amukela “nkutsulo,” hikwalaho ka vanhu lava hundzukaka.—Yobo 33:24.
12. Leswi Elihu a swi vuleke swi nyika vanhu hinkwavo ntshembo wihi?
12 Swi nga ha endleka leswaku Elihu a a nga yi twisisi hi ku helela mhaka ya nkutsulo, tanihi leswi vaprofeta a va nga swi twisisi hi ku helela swilo hinkwaswo leswi va swi tsaleke. (Dan. 12:8; 1 Pet. 1:10-12) Hambiswiritano, leswi Elihu a swi vuleke swi nyikele ntshembo wa leswaku siku rin’wana Xikwembu a xi ta amukela nkutsulo kutani xi ntshunxa vanhu eka vuyelo byo biha bya ku dyuhala ni ku fa. Leswi Elihu a swi vuleke swi nyikele ntshembo lowu tsakisaka wa vutomi lebyi nga heriki. Buku ya Yobo yi tlhela yi kombisa leswaku ku ta va ni ku pfuxiwa ka vafi.—Yobo 14:14, 15.
13. Leswi vuriweke hi Elihu i swa nkoka ku fikela kwihi eka Vakreste?
13 Namuntlha, leswi vuriweke hi Elihu swa ha ri swa nkoka eka Vakreste va timiliyoni lava nga ni ntshembo wo pona loko ku lovisiwa mafambiselo lawa ya swilo. Vadyuhari lava nga ta pona va ta tlhelela evuntshweni bya vona. (Nhlav. 7:9, 10, 14-17) Ku tlula kwalaho, ntshembo wo vona vanhu lava pfuxiweke va tlheriseriwa evuntshweni bya vona wu hambeta wu tsakisa vanhu vo tshembeka. Ina, Vakreste lava totiweke va fanele va va ni ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Kreste leswaku va ta ya hanya hilaha ku nga heriki etilweni, kasi lava “tinyimpfu tin’wana” ta Yesu na vona va fanele va ri kombisa leswaku va ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni.—Yoh. 10:16; Rhom. 6:23.
Rifu Ri Herisiwa eMisaveni
14. I yini lexi kombisaka leswaku a ku laveka nchumu wo karhi lowu tlulaka Nawu wa Muxe leswaku Vaisrayele va ta va ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki?
14 Vatukulu va Abrahama va ve tiko leri tiyimeleke loko va nghena eka ntwanano na Xikwembu. Loko Yehovha a va nyika Nawu wolowo u te: “Mi fanele mi hlayisa milawu ya mina ni swiboho swa mina swa vuavanyisi, leswi loko munhu o swi endla, a faneleke a tlhela a hanya ha swona.” (Lev. 18:5) Hambiswiritano, tanihi leswi Vaisrayele a va nga ta swi kota ku wu yingisa hi ku helela Nawu, a wu va tshinya loko va wu tlula xisweswo a va fanele va ntshunxiwa eka ku tshinyiwa koloko.—Gal. 3:13.
15. Davhida u huhuteriwe ku tsala hi mikateko yihi ya le nkarhini lowu taka?
15 Endzhaku ka Muxe, Yehovha u huhutele vatsari van’wana va Bibele leswaku va vulavula hi ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki. (Ps. 21:4; 37:29) Hi xikombiso, mupisalema Davhida u gimete pisalema leyi vulavulaka hi vun’we bya vagandzeri va ntiyiso eSiyoni hi marito lama nge: “Yehovha u lerise leswaku nkateko wu va kwalaho, ni vutomi hilaha ku nga riki na makumu.”—Ps. 133:3.
16. Hi ku tirhisa Esaya, Yehovha u tshembise yini malunghana ni vumundzuku bya ‘misava hinkwayo’?
16 Yehovha u huhutele Esaya ku profeta hi vutomi lebyi nga heriki laha emisaveni. (Hlaya Esaya 25:7, 8.) Xidyoho ni rifu swi fana ni mindzhwalo leyi tikelaka vanhu, ku fana ni “xifunengeto” lexi tlimbaka kumbe nkumba. Yehovha u tiyisekisa vanhu va yena leswaku xidyoho ni rifu swi ta mitiwa, kumbe swi herisiwa “emisaveni hinkwayo.”
17. I ntirho wihi lowu ku profetiweke ha wona wa Mesiya lowu endlaka leswaku vanhu va kota ku kuma vutomi lebyi nga heriki?
17 Nakambe anakanya hi endlelo leri hlamuseriweke eNawini wa Muxe malunghana ni mbuti ya Azazele. Kan’we hi lembe hi Siku ra ku Kombela ku Rivaleriwa, muprista lonkulu ‘a a veka mavoko ya yena ehenhla ka nhloko ya mbuti leyi hanyaka kutani a vula ehenhla ka yona swihoxo hinkwaswo swa vana va Israyele, ivi a swi veka enhlokweni ya mbuti kutani mbuti a yi rhwala swihoxo hinkwaswo yi ya na swona etikweni leri nga kwandzasi.’ (Lev. 16:7-10, 21, 22) Esaya u profete hi ta ku ta ka Mesiya, loyi a a ta endla ntirho lowu yelanaka ni wolowo kutani a rhwala “mavabyi,” “switlhavi” ni “xidyoho xa vanhu vo tala,” xisweswo a endla leswaku vanhu va kota ku kuma vutomi lebyi nga heriki.—Hlaya Esaya 53:4-6, 12.
18, 19. Hi wihi ntshembo lowu kandziyisiwaka eka Esaya 26:19 na Daniyele 12:13?
18 Yehovha u byele vanhu va yena va Vaisrayele hi ku tirhisa Esaya a ku: “Lava feke va wena va ta hanya. Mintsumbu ya mina [lava dlayiweke va mina]—yi ta pfuka. Pfukani, mi ba nkulungwana, n’wina lava tshamaka entshurini! Hikuva mberha ya n’wina yi fana ni mberha ya swimilana swa malo, naswona misava yi ta endla leswaku lava hluriweke hi rifu va velekiwa.” (Esa. 26:19) Matsalwa ya Xiheveru ma swi kombisa kahle leswaku ku ni ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi ni wa ku hanya emisaveni. Hi xikombiso, loko Daniyele a ri ni malembe ya kwalomu ka 100, Yehovha u n’wi tiyisekisile a ku: “U ta wisa, kambe u ta yima u kuma xiavelo xa wena eku heleni ka masiku.”—Dan. 12:13.
19 Hikwalaho ka ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi, Marta u byele Yesu malunghana ni makwavo wa yena loyi a a file a ku: “Ndza swi tiva leswaku u ta pfuka eku pfuxiweni ka lava feke hi siku ro hetelela.” (Yoh. 11:24) Xana leswi Yesu a swi dyondziseke ni matsalwa lama huhuteriweke ya vadyondzisiwa va yena swi hundzule ntshembo wolowo? Xana Yehovha wa ha va tshembisa vanhu vutomi lebyi nga heriki emisaveni? Hi ta tlhuvutsa tinhlamulo ta swivutiso leswi exihlokweni lexi landzelaka.
[Nhlamuselo ya le hansi]
Xana U Nga Hlamusela?
• Vanhu va “vekiwe ehansi ka vuhava” exisekelweni xa ntshembo wihi?
• I yini lexi kombisaka leswaku Abrahama a a ri ni ntshembo eku pfuxiweni ka vafi?
• Xana leswi Elihu a swi byeleke Yobo swi nyika vanhu ntshembo wihi?
• Matsalwa ya Xiheveru ma wu kandziyisa njhani ntshembo wa ku pfuxiwa ka vafi ni wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]
Leswi Elihu a swi byeleke Yobo swi nyikela ntshembo wa leswaku vanhu va ta ntshunxiwa eka vuyelo byo biha bya ku dyuhala ni rifu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]
Daniyele u tiyisekiwile leswaku ‘u ta yima a kuma xiavelo xa yena eku heleni ka masiku’