Xana Mhaka Ya Ku Hanya Hilaha Ku Nga Heriki eMisaveni, I Ntshembo Lowu Dyondzisiweke Hi Kreste?
“[Xikwembu] xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona, rifu a ri nge he vi kona.”—NHLAV. 21:4.
1, 2. Hi swi tiva njhani leswaku Vayuda vo tala va lembe-xidzana ro sungula a va ri ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni?
JAHA rin’wana leri a ri fuwile naswona ri dumile ri tsutsumele eka Yesu kutani ri nkhinsama emahlweni ka yena ivi ri vutisa ri ku: “Mudyondzisi Lonene, xana ndzi fanele ndzi endla yini leswaku ndzi kuma ndzhaka ya vutomi lebyi nga heriki?” (Mar. 10:17) Jaha rolero a ri vutisa malunghana ni ku kuma ndzhaka ya vutomi lebyi nga heriki. Kambe xana a ri vulavula hi ku ya hanya etilweni kumbe emisaveni? Hilaha hi dyondzeke hakona eka xihloko lexi hundzeke, eka malembe-xidzana ya le mahlweni ka kwalaho Xikwembu xi tshembise Vayuda leswaku vanhu a va ta pfuxiwa eku feni kutani va kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Vayuda vo tala va lembe-xidzana ro sungula a va ha khomelele eka ntshembo wolowo.
2 Swi nga ha endleka leswaku Marta, munghana wa Yesu, a a ehleketa hi ku pfuxiwa ka vafi laha misaveni loko a vule leswi hi makwavo wakwe wa xinuna loyi a feke: “Ndza swi tiva leswaku u ta pfuka eku pfuxiweni ka lava feke hi siku ro hetelela.” (Yoh. 11:24) I ntiyiso leswaku Vasaduki va le nkarhini wolowo a va nga pfumeli leswaku vafi va ta pfuxiwa. (Mar. 12:18) Hambiswiritano, George Foot Moore u vule leswi ebukwini yakwe: “Matsalwa . . . ya hi lembe-xidzana ra vumbirhi kumbe ro sungula ma kombisa leswaku vanhu vo tala a va pfumela leswaku ku ta fika nkarhi lowu lava feke khale va nga ta pfuxiwa leswaku va tlhela va hanya emisaveni.” (Judaism in the First Centuries of the Christian Era) Jaha leri fuweke leri yeke eka Yesu a ri lava ku kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni.
3. Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa eka xihloko lexi?
3 Namuntlha, vukhongeri byo tala ni vakambisisi va Bibele va vula leswaku Yesu a nga dyondzisanga hi ta ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni. Vanhu vo tala va pfumela leswaku loko va fa, va ya etilweni laha va hambetaka va hanya kona. Kutani loko vanhu va hlaya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ivi va hlangana ni xiga lexi nge “vutomi lebyi nga heriki,” vo tala va ehleketa leswaku minkarhi hinkwayo xi vulavula hi ku hanya etilweni. Xana sweswo i ntiyiso? Xana Yesu a a vula yini loko a vulavula hi vutomi lebyi nga heriki? Xana vadyondzisiwa vakwe a va pfumela yini? Xana Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki ma dyondzisa leswaku hi ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni?
Vutomi Lebyi Nga Heriki “Eku Tumbuluxeni Hi Vuntshwa”
4. Xana ku ta humelela yini “eku tumbuluxeni hi vuntshwa”?
4 Bibele yi dyondzisa leswaku Vakreste lava totiweke va ta pfuxiwa eku feni leswaku va ta fuma misava va ri etilweni. (Luka 12:32; Nhlav. 5:9, 10; 14:1-3) Hambiswiritano, loko Yesu a vulavula hi vutomi lebyi nga heriki a a nga vulavuli ntsena hi ntlawa lowu. Xiya leswi a swi byeleke vadyondzisiwa vakwe endzhaku ka loko jaha leri fuweke ri fambe ri ri ni gome loko ri byeriwe leswaku ri xavisa swilo swa rona kutani ri va mulandzeri wa Kreste. (Hlaya Matewu 19:28, 29.) Yesu u byele vaapostola vakwe leswaku a va ta va swin’we ni lava nga ta fuma tanihi tihosi kutani va avanyisa “tinyimba ta Israyele ta 12,” ku nga vanhu hinkwavo handle ka lava nga ta va va fuma etilweni. (1 Kor. 6:2) Nakambe u vulavule hi hakelo leyi a yi ta nyikiwa “un’wana ni un’wana” loyi a n’wi landzelaka. Na vona vanhu volavo va “ta dya ndzhaka ya vutomi lebyi nga heriki.” Hinkwaswo leswi swi ta humelela “eku tumbuluxeni hi vuntshwa.”
5. Xana u nga ku hlamusela njhani ku ‘tumbuluxiwa hi vuntshwa’?
5 Xana Yesu a a vula yini loko a vulavula hi ku ‘tumbuluxiwa hi vuntshwa’? Xiga lexi xi hundzuluxeriwe xi va “misava leyintshwa” eka The Bible—An American Translation. Eka The Jerusalem Bible xi hundzuluxeriwe xi va “loko swilo hinkwaswo swi endliwe leswintshwa,” kasi eka The Holy Bible—New International Version xi hundzuluxeriwe xi va “ku endliwa ka swilo hinkwaswo swi va leswintshwa.” Leswi Yesu a vulavuleke hi xiga lexi handle ko xi hlamusela, swi le rivaleni leswaku a a vulavula hi ntshembo lowu Vayuda se a ku ri khale va ri na wona. Swilo leswi nga emisaveni a swi ta tumbuluxiwa hi vuntshwa leswaku swi ta va hi ndlela leyi a swi ri ha yona entangeni wa Edeni loko Adamu na Evha va nga si dyoha. Ku tumbuluxiwa ka swilo hi vuntshwa swi ta endla leswaku xitshembiso xa Xikwembu xa ku “tumbuluxa matilo lamantshwa ni misava leyintshwa” xi hetiseka.—Esa. 65:17.
6. Xifaniso xa tinyimpfu ni timbuti xi hi dyondzisa yini malunghana ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki?
6 Yesu u tlhele a vulavula hi vutomi lebyi nga heriki loko a vulavule hi ta makumu ya mafambiselo ya swilo. (Mat. 24:1-3) U te: “Loko N’wana wa munhu a fika hi ku vangama kakwe, tintsumi hinkwato ti ri na yena, u ta tshama exiluvelweni xakwe xo vangama. Naswona matiko hinkwawo ma ta hlengeletiwa emahlweni kakwe, kutani u ta hambanisa vanhu van’wana eka van’wana, ku fana ni loko murisi a hambanisa tinyimpfu eka timbuti.” Lava nga ta avanyisiwa hi ndlela yo vava va ta ya “loviseriwa makumu, kambe lavo lulama va ta ya evuton’wini lebyi nga heriki.” “Lavo lulama” lava kumaka vutomi lebyi nga heriki, hi lava va va seketeleke hi ku tshembeka ‘vamakwavo’ va Kreste lava totiweke hi moya. (Mat. 25:31-34, 40, 41, 45, 46) Tanihi leswi vatotiwa va hlawuriwaka ku va vafumi eMfun’weni wa le tilweni, “lavo lulama” va fanele va ri lava nga ta fumiwa hi Mfumo wolowo va ri laha misaveni. Bibele yi profete yi ku: “[Hosi leyi vekiweke hi Yehovha] yi ta fuma [vanhu] ku suka elwandle rin’wana ku ya elwandle rin’wanyana ku suka eNambyeni ku ya emakumu ka misava.” (Ps. 72:8) Vanhu volavo lava nga ta fumiwa va ta tiphina hi vutomi lebyi nga heriki laha misaveni.
I Yini Leswi Buku Ya Yohane Yi Swi Kombisaka?
7, 8. Yesu u vulavule na Nikodema malunghana ni mintshembo yihi yimbirhi?
7 Hilaha swi tsariweke hakona ebukwini ya Matewu, Marka na Luka, Yesu u tirhise xiga lexi nge “vutomi lebyi nga heriki” etibukwini toleto. Buku ya Yohane yi tshahe marito lawa Yesu a ma vuleke malunghana ni ku hanya hilaha ku nga heriki minkarhi ya kwalomu ka 17. A hi kambisiseni man’wana ya marito wolawo leswaku hi vona leswi Yesu a swi vuleke malunghana ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni.
8 Hi ku ya hi buku ya Yohane, Yesu u vulavule ro sungula hi vutomi lebyi nga heriki ni Mufarisi loyi a vitaniwaka Nikodema. U byele Nikodema a ku: “Loko munhu a nga velekiwanga hi mati ni moya, a nge ngheni emfun’weni wa Xikwembu.” Lava nghenaka eMfun’weni wa le tilweni va fanele va ‘velekiwa ra vumbirhi.’ (Yoh. 3:3-5) Yesu u tlhele a vula marito man’wana. Kutani u vulavule hi ntshembo lowu pfulekeleke vanhu hinkwavo. (Hlaya Yohane 3:16.) Yesu a a vulavula hi ntshembo wa valandzeri vakwe lava totiweke wa ku hanya hilaha ku nga heriki etilweni ni wa van’wana wa ku hanya laha misaveni.
9. Yesu u vulavule ni wansati wa Musamariya malunghana ni ntshembo wihi?
9 Endzhaku ka loko Yesu a vulavule na Nikodema eYerusalema, u khome ndlela a kongoma en’walungwini ekusuhi ni le Galeliya. Loko a ha ri endleleni, u hlangane ni wansati un’wana exihlobyeni xa Yakobe ekusuhi ni muti wa Sikari le Samariya. U byele wansati loyi a ku: “Mani na mani la nwaka mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona a nge he tlheli a twa torha, kambe mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona ma ta va nseledyana wa mati lama pfelelaka ma nyika vutomi lebyi nga heriki.” (Yoh. 4:5, 6, 14) Mati lawa ma fanekisela malunghiselelo ya Xikwembu yo endla leswaku vanhu va kuma vutomi lebyi nga heriki. Ebukwini ya Nhlavutelo, ku vuriwa leswaku Xikwembu hi xoxe xi te: “Mani na mani la khomiweke hi torha ndzi ta n’wi nwisa mahala eka nseledyana wa mati ya vutomi.” (Nhlav. 21:5, 6; 22:17) Xisweswo, Yesu u vulavule ni wansati wa Musamariya malunghana ni vutomi lebyi nga heriki, ku nga ri lebyi nga ta kumiwa hi vadyandzhaka lava totiweke va Mfumo ntsena kambe ni lebyi nga ta kumiwa hi vanhu lava pfumelaka eka Xikwembu lava nga ni ntshembo wa ku hanya laha misaveni.
10. Endzhaku ka loko Yesu a hanyise wanuna un’wana exidziveni xa Betesda, i yini leswi a swi byeleke vafundhisi lava a va n’wi kaneta hi mhaka ya vutomi lebyi nga heriki?
10 Yesu u tlhele a tlhelela eYerusalema hi lembe leri landzeleke. Kwalaho u hanyise wanuna un’wana loyi a a vabya exidziveni xa Betesda. Yesu u byele Vayuda lava a va xopaxopa leswi a swi endleke a ku, “N’wana a nge endli xilo ni xin’we hi ku tisungulela, kambe u endla ntsena lexi a vonaka Tatana a xi endla.” Endzhaku ka loko Yesu a va byele leswaku “ku avanyisa hinkwako [Tatana] u ku tamerise N’wana,” u te: “Loyi a twaka rito ra mina kutani a kholwa loyi a ndzi rhumeke, u ni vutomi lebyi nga heriki.” Yesu u tlhele a ku: “Nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra [N’wana wa munhu] kutani va huma, lava endleke swilo leswinene va pfukela evuton’wini, lava a va hanya hi swilo swo biha va pfukela eku avanyisiweni.” (Yoh. 5:1-9, 19, 22, 24-29) Yesu a a byela Vayuda lava a va xanisa vanhu leswaku hi yena loyi a hlawuriweke hi Xikwembu leswaku a hetisisa ntshembo lowu Vayuda a va ri na wona wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni nileswaku sweswo a a ta swi endla hi ku pfuxa vafi.
11. Hi swi tiva njhani leswaku ntshembo wa ku hanya hilaha ku heriki emisaveni wa katsiwa eka marito lawa Yesu a ma vuleke eka Yohane 6:48-51?
11 EGaleliya, vanhu va magidi lava a va lava xinkwa lexi Yesu a xi nyikeke vanhu hi singita va sungule ku n’wi landzela. Yesu u vulavule na vona hi muxaka wun’wana wa xinkwa, ku nga “xinkwa xa vutomi.” (Hlaya Yohane 6:40, 48-51.) U te: “Xinkwa lexi ndzi nga ta xi nyikela i nyama ya mina.” Yesu u nyikele hi vutomi byakwe ku nga ri eka lava nga ta fuma na yena eMfun’weni wakwe wa le tilweni ntsena kambe ni “hikwalaho ka vutomi bya misava,” ku nga vanhu lava kutsuriweke. “Loko munhu a dya xinkwa lexi,” leswi vulaka ku va ni ripfumelo eka matimba lama kutsulaka ya gandzelo ra Yesu, u ta va ni ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki. Hikokwalaho, mhaka ya ‘ku hanya hi masiku’ a yi katsa ntshembo wa Vayuda lowu ku nga khale va ri na wona wa ku kuma vutomi lebyi nga heriki hi nkarhi wa mfumo wa Mesiya.
12. Xana Yesu a a vulavula hi ntshembo wihi loko a byela vakaneti vakwe leswaku ‘u ta nyika tinyimpfu takwe vutomi lebyi nga heriki’?
12 Endzhaku ka kwalaho, Yesu u byele vakaneti vakwe eka Nkhuvo wa ku Nyiketela eYerusalema, a ku: “A mi kholwi, hikuva a mi tinyimpfu ta mina. Tinyimpfu ta mina ti yingisa rito ra mina, naswona ndza ti tiva, kutani ta ndzi landzela. Naswona ndzi ti nyika vutomi lebyi nga heriki.” (Yoh. 10:26-28) Xana Yesu a a vulavula hi vutomi bya le tilweni ntsena kumbe a a vulavula ni hi vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi? Yesu a a ha ku chavelela valandzeri vakwe a ku: “Mi nga chavi, ntlhambinyana, hikuva Tata wa n’wina u tsakele ku mi nyika mfumo.” (Luka 12:32) Hambiswiritano, hi nkarhi wa Nkhuvo wa ku Nyiketela, Yesu u te: “Ndzi ni tinyimpfu tin’wana, leti nga riki ta tshanga leri; na tona ndzi fanele ku ti tisa.” (Yoh. 10:16) Hikwalaho, leswi Yesu a swi byeleke vakaneti vakwe, a swi katsa ntshembo wa lava “ntlhambinyana” wa ku ya hanya etilweni swin’we ni wa lava “tinyimpfu tin’wana” ta timiliyoni wa ku hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni.
Ntshembo Lowu A Wu Nga Lavi Ku Hlamuseriwa
13. Xana Yesu a a vula yini loko a ku: “U ta va na mina eParadeyisini”?
13 Loko Yesu a beleriwe emhandzini ya nxaniso, u vule marito lama wu tiyisekiseke hi ku helela ntshembo wa vanhu. Xigevenga lexi a xi beleriwe etlhelo ka yena xi te: “Yesu, u ndzi tsundzuka loko u nghena emfun’weni wa wena.” Hiloko Yesu a xi tshembisa a ku: “Ndzi tiyisile namuntlha ndzi ri eka wena, U ta va na mina eParadeyisini.” (Luka 23:42, 43) Leswi wanuna loyi a a ri Muyuda, a swi nga kali swi lava leswaku a hlamuseriwa leswaku Paradeyisi i yini. A a wu tiva ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni enkarhini lowu taka.
14. (a) I yini leswi kombisaka leswaku vaapostola a swi va tikela ku twisisa hi ta ntshembo wa ku ya hanya etilweni? (b) Xana valandzeri va Yesu va wu twisise rini ntshembo wa ku ya hanya etilweni?
14 Hambiswiritano, ntshembo lowu a wu lava ku hlamuseriwa hi lowu Yesu a vulavuleke ha wona wa ku ya hanya etilweni. Loko a byele vadyondzisiwa vakwe leswaku u ya etilweni leswaku a ya va lunghiselela ndhawu, a va swi twisisanga leswaku a a vulavula ha yini. (Hlaya Yohane 14:2-5.) Endzhakunyana u va byele leswi: “Ndza ha ri ni swilo swo tala swo mi byela swona, kambe sweswi a mi swi koti ku swi byarha. Hambiswiritano, loko yoloye a fika, ku nga moya wa ntiyiso, u ta mi kongomisa entiyisweni hinkwawo.” (Yoh. 16:12, 13) Endzhaku ka Pentekosta ya 33 C.E. loko valandzeri va Yesu va totiwe hi moya wa Xikwembu leswaku va va tihosi ta nkarhi lowu taka, va swi twisise hi wona nkarhi wolowo leswaku swiluvelo swa vona swi ta va etilweni. (1 Kor. 15:49; Kol. 1:5; 1 Pet. 1:3, 4) Ntshembo wa ku kuma ndzhaka ya le tilweni a ku ri mhaka leyi va hlavuteriweke yona naswona hi yona mhaka-nkulu leyi ku tsariweke ha yona eka mapapila lama huhuteriweke ya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki. Kambe, xana mapapila lawa ma wu tiyisekisa ntshembo wa vanhu wa ku hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni?
I Yini Leswi Mapapila Lama Huhuteriweke Ma Swi Vulaka?
15, 16. Papila leri huhuteriweke leri tsaleriweke Vaheveru ni marito ya Petro ma vulavula hi ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni hi ndlela yihi?
15 Eka papila leri muapostola Pawulo a ri tsaleleke vapfumeri-kulobye va Vaheveru, u va vitane “[vamakwavo] vo kwetsima, lava hlanganyelaka eku vitaniweni ka le tilweni.” Hambiswiritano, u tlhele a vula leswaku Xikwembu xi veke “misava leyi akiweke leyi taka” ehansi ka Yesu. (Hev. 2:3, 5; 3:1) Eka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, rito ro sungula leri vulaka “misava leyi akiweke” minkarhi hinkwayo ri vula misava leyi akiweke hi vanhu. Hikwalaho, “misava leyi akiweke leyi taka” i mafambiselo ya swilo ya nkarhi lowu taka laha misaveni lama nga ta va ehansi ka mfumo wa Yesu Kreste. Kutani Yesu u ta hetisisa xitshembiso xa Xikwembu lexi nge: “Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.”—Ps. 37:29.
16 Muapostola Petro na yena u huhuteriwe ku tsala malunghana ni vumundzuku bya vanhu. U tsale a ku: “Matilo ni misava leyi nga kona sweswi swi hlayiseriwe ndzilo naswona swa ha vekiwile ku fikela siku ra vuavanyisi ni ra ndzoviso wa vanhu lava va nga xi xiximiki Xikwembu.” (2 Pet. 3:7) Matilo lama fanekiseriwaka hi tihulumendhe to biha ni misava leyi fanekiseriwaka hi vanhu vo homboloka leswi nga kona sweswi swi ta siviwa hi yini? (Hlaya 2 Petro 3:13.) Swi ta siviwa hi “matilo lamantshwa,” ku nga Mfumo wa Xikwembu lowu nga emavokweni ya Mesiya, ni hi “misava leyintshwa,” ku nga rixaka ra vanhu vo lulama lava nga vagandzeri va ntiyiso.
17. Wu hlamuseriwa njhani ntshembo wa vanhu eka Nhlavutelo 21:1-4?
17 Buku yo hetelela ya Bibele yi khumba timbilu ta hina hi xivono xa yona lexi vulavulaka hi nkarhi lowu vanhu va nga ta va lava hetisekeke. (Hlaya Nhlavutelo 21:1-4.) Lowu hi wona ntshembo lowu vanhu lava pfumelaka eka Xikwembu a va ri na wona ku sukela loko wanuna wo sungula a dyohile le ntangeni wa Edeni. Vanhu vo lulama va ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga Paradeyisi va nga ha dyuhali. Ntshembo lowu wu sekeriwe eka Matsalwa ya Xiheveru ni le ka Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki naswona wu hambeta wu tiyisa ripfumelo ra malandza yo tshembeka ya Yehovha ni namuntlha.—Nhlav. 22:1, 2.
Xana U Nga Hlamusela?
• Xana Yesu a a vula yini loko a vulavula hi ku ‘tumbuluxiwa hi vuntshwa’?
• I yini leswi Yesu a vulavuleke ha swona na Nikodema?
• I yini leswi Yesu a swi tshembiseke xigevenga lexi a xi beleriwe etlhelo ka yena?
• Papila leri tsaleriweke Vaheveru ni marito ya Petro ma wu tiyisekisa njhani ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki laha misaveni?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]
Vanhu lava fanaka ni tinyimpfu va ta kuma vutomi lebyi nga heriki laha misaveni
[Swifaniso leswi nga eka tluka 10]
Yesu u vulavule ni vanhu van’wana hi vutomi lebyi nga heriki