XANA A WU SWI TIVA?
Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, tibukunsongwa a ti endliwa ni ku tirhisiwa njhani?
Tibukunsongwa ta dzovo ni ta phepha ro tsindziyela ta buku ya Bibele ya Estere, ta le malembeni ya va 1700
Evhangeli ya Luka yi vulavula hi Yesu loko a pfula bukunsongwa ya Esaya, a yi hlaya, loko a hetile a yi songa. Pawulo na yena u vulavule hi tibukunsongwa loko a byela Timotiya leswaku loko a n’wi endzela a ta na tona.—Luka 4:16-20; 2 Timotiya 4:13.
Tibukunsongwa a ti endliwa njhani? A ti endliwa hi swiphemu swa dzovo ro tsindziyela kumbe papirasi leswi a swi namarhetiwa leswaku swi va xiputsa. A xi songiwa eka ximhandzana ivi ku tsariwa endzeni ka xona. Leswi tsariweke swi humelela swi ri tikholumo exikarhi ka xiputsa xexo. Loko bukunsongwa a yi lehile, a yi ta va ni swimhandzana eka matlhelo hamambirhi, leswi muhlayi a ta swi tirhisa loko a yi pfula hi voko rin’we kutani a yi phurumula hi lerin’wana ku kondza a kuma laha a lavaka ku hlaya kona.
The Anchor Bible Dictionary yi ri: “Bukunsongwa yi va yi lehe ku ringanela (hakanyingi kwalomu ka khume wa timitara) leswaku yi nghenisa buku hinkwayo.” Hi xikombiso, ku ringanyetiwa leswaku Evhangeli ya Luka a yi ta lava swiputsa swo leha ku ringana 9,5 wa timitara. Minkarhi yin’wana, bukunsongwa a yi tsemiwa ematlhelo ka yona, yi tlhuvutsiwa hi ribye ro olova yi tlhela yi pendiwa.
A ku ri vamani “vaprista lavakulu” lava boxiweke eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki?
Ku sukela emasungulweni ya vuprista eIsrayele, a ku pfumeleriwa wanuna un’we ntsena hi nkarhi wun’we leswaku a tirha tanihi muprista lonkulu, ntirho lowu a ku ri wa vutomi hinkwabyo. (Tinhlayo 35:25) Aroni a ku ri yena a sunguleke ku tirha tanihi muprista lonkulu. Hi ku famba ka nkarhi, hi ntolovelo ntirho wolowo a wu suka eka tatana wu hundziseriwa eka n’wana wa yena lonkulu wa jaha. (Eksoda 29:9) Vatukulu vo tala va Aroni va majaha va tirhe tanihi vaprista, kambe i vatsongo lava veke vaprista lavakulu.
Loko Vaisrayele va ri evuhlongeni, vafumi lava a va nga ri Vaisrayele a va hlawula va tlhela va susa vaprista lavakulu va Vayuda hi nkarhi lowu a a va wu lava. Hambiswiritano, swi tikomba onge vanhu vo tala lava a va hlawuriwa a va huma eka mindyangu leyi fuweke, ngopfungopfu eka rixaka ra Aroni. Xiga lexi nge “vaprista lavakulu” xi kombetela eka swirho leswikulu swa vuprista. Vaprista lavakulu va nga va va katse tinhloko ta xiyenge xa vu 24 xa vuprista; swirho leswi fuweke swa mindyangu ya vaprista lavakulu; ni khale ka vaprista lavakulu lava sindzisiweke ku tshika ntirho wa vona, tanihi Anasi.—1 Tikronika 24:1-19; Matewu 2:4; Marka 8:31; Mintirho 4:6.