Yehovha U Ndzi Katekise Ngopfu

Ndzi hetelele ndzi tshike ku kanakana, ivi ndzi sungula ku phayona kutani vutomi bya mina byi cinca hi ndlela leyi a ndzi nga yi langutelanga. (Efe. 3:20) Kumbexana wa tivutisa leswaku sweswo swi tise ku yini. Mi nge ndzi mi tela na yona mhaka leyi ku sukela eku sunguleni.

Ndzi tswariwe hi 1939 eBerlin le Jarimani, Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a ya ha ku sungula. Loko nyimpi yi ya eku heleni hi 1945, tibomo a to na kunene eBerlin. Siku rin’wana loko ku ri karhi ku lahleriwa tibomo, yin’wana yi bulukele exitarateni xa hina, kutani mina ni ndyangu wa ka hina hi balekele evutumbelweni lebyi a byi sirhelelekile eka tibomo. Endzhakunyana hi balekele eErfurt laha manana a tswaleriweke kona.

Manana a a lavana ni vukhongeri bya ntiyiso. U hlaye tibuku ta filosofi, a kambisisa ni vukhongeri byo hambanahambana kambe a ko fana ni kwala. Hi 1948 Timbhoni ta Yehovha timbirhi ti hi endzerile ekaya. Manana u ti amukerile kutani a ti tlhava hi swivutiso. Ku nga si hela ni awara manana u byele mina ni ndzisana ya mina a ku, “ndzi kume vukhongeri bya ntiyiso!” Swi nga si ya kwihi, mina, ndzisana ya mina na manana hi sungule ku ya eminhlanganweni le Erfurt.

Hi 1950 hi tlhelele eBerlin, laha hi nga fika hi ya evandlheni ra Berlin-Kreuzberg. Loko ha ha ri kwale Berlin hi rhurhele evandlheni ra Berlin-Tempelhof. Hi ku famba ka nkarhi manana u khuvuriwile kambe mina a ndza ha kanakana. Hikwalaho ka yini?

KU SUSA TINGANA

A ndzi nga endli nhluvuko hikuva a ndzi ri ni tingana. Hambileswi a ndzi ri ni malembe mambirhi ndzi ri karhi ndzi ya ensin’wini, kambe a ndzo heleketa van’wana hikuva a ndzi nga chumayeli. Swilo swi cince loko ndzi tolovela vamakwerhu lava kombiseke xivindzi loko va ri karhi va tirhela Yehovha. Van’wana va tiyisele ku xanisiwa etikampeni ta Manazi kumbe emakhotsweni ya le Jarimani Vuxa. Van’wana va veke vutomi bya vona ekhombyeni hi ku ngungumerisa minkandziyiso yi ya eJarimani Vuxa. Xikombiso xa vona lexinene xi ndzi khumbe mbilu. Ndzi tibyele leswaku loko va veke vutomi bya vona ekhombyeni hikwalaho ka Yehovha ni vamakwavo, na mina ndzi fanele ndzi tshika tingana leta mina.

Hi 1955 a ndzi ri kona eka tsima ro hlawuleka ro chumayela leri ndzi pfuneke leswaku ndzi hunguta tingana. Epapileni leri kandziyisiweke eka Informant,a Makwerhu Nathan Knorr u tivise leswaku tsima leri a ri ta va rikulu ku tlula hinkwawo lama tshameke ma hleriwa hi nhlengeletano ya Yehovha. U vule leswaku loko vahuweleri hinkwavo vo hoxa xandla, “n’hweti yoleyo a yi ta va yo tsakisa ku tlula hinkwato entirhweni wo chumayela.” Sweswo swi ve tano! Swi nga si ya kwihi, ndzi nyiketele vutomi bya mina eka Yehovha kutani ndzi khuvuriwa hi 1956 swin’we na tatana ni ndzisana ya mina. Endzhaku ka sweswo, a ndzi fanele ndzi endla xiboho xin’wana xa nkoka.

A ndzi swi tiva leswaku ndzi fanele ndzi va phayona, kambe ku hundze malembe yo tala ndzi tshamela ku vula leswaku ndzi ta phayona kambe doo! Eku sunguleni, loko ndzi ri eBerlin ndzi ehlekete ku dyondzela ntirho wo xava ni wo xavisela van’wamabindzu va le matikweni man’wana nhundzu. Endzhaku ka sweswo a ndzi navela ku tirhanyana leswaku ndzi ta va ni ntokoto entirhweni wolowo. Hikwalaho, hi 1961 ndzi sungule ku tirha eHamburg ehlalukweni lerikulu ra Jarimani. A ndzi wu rhandza swinene ntirho wa mina lerova mhaka yo phayona a ndzi tshamela ku yi vekela etlhelo. A ndzi nga swi tivi leswaku ndzi to swi yini!

Ndza tsaka leswi Yehovha a tirhiseke vamakwerhu lava nga ni rirhandzu leswaku va ndzi pfuna ndzi vona leswaku ku tirhela Yehovha hi swona swa nkoka swinene. Vanghana va mina vo tala se a va ri maphayona naswona a va ndzi vekela xikombiso lexinene. Nakambe Makwerhu Erich Mundt loyi a tiyiseleke ku xanisiwa ekampeni u ndzi khutaze ku tshemba Yehovha. U vule leswaku loko va ha ri ekampeni, vamakwerhu lava a va titshemba va sungule ku tsana. Kambe lava a va tshemba Yehovha hi ku helela va tshame va tshembekile naswona va ye emahlweni va tirhisiwa enhlengeletanweni ya Yehovha.

Makwerhu Martin Poetzinger loyi hi ku famba ka nkarhi a veke xirho xa Huvo leyi Fumaka, a tshamela ku khutaza vamakwerhu a ku: “Ku va ni xivindzi i swa nkoka ku tlula hinkwaswo!” Endzhaku ko anakanyisisa hi leswi a swi vuleke, ndzi hetelele ndzi tshike ntirho kutani ndzi sungula ku phayona hi June 1963. A ndzi tisoli nikatsongo hi xiboho xexo! Endzhaku ko phayona tin’hweti timbirhi ntsena, ndzi nga si sungula ni ku lavana ni ntirho wun’wana, ndzi averiwe ku va phayona ro hlawuleka. Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani Yehovha u ndzi katekise ngopfu. Ndzi rhambiwe eka tlilasi ya vu-44 eXikolweni xa Giliyadi.

DYONDZO YA NKOKA LEYI NDZI YI KUMEKE EGILIYADI

“U nga hatliseli ku tshika xiavelo xa wena,” yoleyo i dyondzo ya nkoka leyi ndzi yi dyondzeke eGiliyadi ngopfungopfu eka Makwerhu Nathan Knorr na Makwerhu Lyman Swingle. Va hi khutaze leswaku hi tshama exiavelweni xa hina hambi ko ba lexi dumaka. Makwerhu Knorr u te: “I yini leswi u nga ta ehleketa ha swona? Xana u ta ehleketa hi thyaka, tinsikiti ni vusweti? Kumbe u ta ehleketa hi misinya, swiluva ni vanhu lava tsakeke? Dyondza ku rhandza vanhu!” Siku rin’wana loko Makwerhu Swingle a ri karhi a hlamusela leswi endlaka van’wana va hatla va tshika swiavelo swa vona, a a tengatenga ni mihloti. U boheke ku yimanyana a heta ku rila ivi a ya emahlweni ni mbulavulo wakwe. U ndzi khumbe mbilu, kutani ndzi tibyele leswaku a ndzi nge pfuki ndzi khomise Kreste ni vamakwavo vakwe tingana.—Mat. 25:40.

Endzhaku ka loko hi kume swiavelo swa hina, vamakwerhu van’wana va le Bethele va vutise van’wana va hina lomu hi averiweke kona. Va vulavule kahle hi xiavelo xa un’wana ni un’wana wa hina kukondza na mina ndzi ku: “Ndzi ya eCongo (Kinshasa).” Hiloko va miyelanyana ivi va ku: “U ri Congo! Onge Yehovha a nga va na wena!” Enkarhini wolowo emahungwini a ku vulavuriwa hi tinyimpi ni ku dlayana ka vanhu eCongo (Kinshasa). Hambiswiritano, ndzi ye emahlweni ndzi ehleketa hi leswi ndza ha ku swi dyondzaka. Loko ha ha ku thwasa hi September 1967, mina, Heinrich Dehnbostel na Claude Lindsay hi khome ndlela hi kongoma entsindza wa Congo ku nga Kinshasa.

TINDHAWU LETI HI DYONDZEKE SWO KARHI TANIHI VARHUMIWA

Loko hi fika eKinshasa, hi hete tin’hweti tinharhu hi ri karhi hi dyondza Xifurwa. Endzhaku ka sweswo hi khandziye xihahampfhuka hi ya eLubumbashi, khale ka Elisabethville, ekusuhi ni ndzilakano wa Zambia edzongeni wa Congo. Hi fikele ekaya ra varhumiwa leri nga exikarhi ka doroba.

Vanhu vo tala lava a va tshama eLubumbashi a va nga si tshama va twa mahungu lamanene kutani a swi hi tsakisa ku tiva leswaku a hi ri vo sungula ku va chumayela. Swi nga si ya kwihi se a va tele ngopfu vanhu lava a va lava ku dyondzeriwa Bibele. A hi chumayela ni maphorisa. Vo tala a va xixima Rito ra Xikwembu ni ntirho wa hina. Vanhu vo tala ensin’wini ya hina a va vulavula Xiswahili, kutani mina na Claude Lindsay hi dyondze Xiswahili. Swi nga si ya kwihi, hi averiwe evandlheni ra Xiswahili.

Hambileswi a hi tiphina hi nsimu kambe a hi hlangana ni miringo. Mikarhi yo tala a hi boheka ku tiyisela masocha lama nga dakwa ma khome ni swibamu kumbe maphorisa lama hlundzukeke lama a ma hi hehla hi mavunwa. Siku rin’wana maphorisa lama hlomeke ma te ekaya ra varhumiwa loko ha ha khome minhlangano, hiloko ma hi teka ma hi yisa exitichini xa maphorisa, kutani ma hi tshamisa ehansi kukondza hi ntshunxiwa hi awara ya khume nivusiku.

Hi 1969 ndzi averiwe ku va mulanguteri wa muganga. Loko ndza ha ri mulanguteri wa muganga mikarhi yin’wana a ndzi famba emakhwatini lama nga ni ndzhope. Eximutanini xin’wana, a ku ri ni huku ni swikukwana swa yona leswi a swi etlela ehansi ka mubedo lowu a ndzi etlele eka wona. A ndzi nge yi rivali ndlela leyi huku yoleyo a yi ndzi pfuxa ha yona loko yi nkekela hi matakuxa. Ndza tsaka loko ndzi tsundzuka mabulo ya Bibele lawa a hi va na wona ni vamakwerhu nimadyambu hi ri karhi hi orha ndzilo.

Ndzingo lowukulu a ku ri vanhu lava a va tiendla vamakwerhu kasi a va ri va ntlawa wa Kitawala.b Van’wana va vona a va ngungumele va nghena emavandlheni va kala va va vakulu. Vangungumeri volavo, lava a va fana ni “maribye lama tumbeleke” a va swi kotanga ku kanganyisa vamakwerhu vo tshembeka. (Yudha 12) Eku heteleleni, Yehovha u basise vandlha rakwe hi ku susa vangungumeri volavo emavandlheni, sweswo swi endle leswaku vahuweleri va andza swinene.

Hi 1971 ndzi rhumeriwe ku ya tirha erhavini ra le Kinshasa, ndzi tirhe mitirho yo hambanahambana, yo tanihi ku hlamula mapapila, ndzi hlela tioda ta tibuku, ni swilaveko swa mavandlha. Loko ndzi ri eBethele ndzi dyondze ku hlela ntirho etikweni lerikulu leri kayivelaka switirhisiwa swa nkoka. Mikarhi yin’wana tibuku ni mapapila ya hina a swi teka tin’hweti ku fika emavandlheni. Tibuku ni mapapila a swi chichiwa eka xihahampfhuka swi layichiwa eswikepeni leswi a swi heta mavhiki swi nga fambi hikwalaho ko phasiwa hi swibowa (water hyacinths) leswi milaka ematini. Hambiswiritano, ntirho a wu endliwa ku nga khathariseki swiphiqo leswi a swi ri kona.

A swi ndzi hlamarisa ku vona ndlela leyi vamakwerhu a va ti lunghiselela ha yona tinhlengeletano letikulu hambileswi a va kayivela macheleni. A va aka platifomo ehenhla ka tshuka, va tirhisa mabyanyi yo leha ku aka khumbi va tlhela va ma tirhisa ku tshama eka wona leswaku va nga gogonyiwi. Va ake makhumbi hi timhandzi ta misengele, va fulela hi tinhlanga va tlhela va endla matafula hi tona. A va vatla swimhandzana swi va swipikiri swa vona. Mikarhi hinkwayo a swi ndzi hlamarisa ku vona vamakwerhu va tirhisa vutlhari bya vona hi ndlela leyi. Ndzi titwe ndzi va rhandza swinene. Loko ndzi boheke ku ya tirhela etikweni rin’wana, a ndzi tshamela ku va tsundzuka!

KU TIRHELA EKENYA

Hi 1974, ndzi cinceriwe erhavini ra le Nairobi le Kenya. EKenya a hi ri ni ntirho wo tala, hikuva rhavi ra Kenya a ri khathalela ntirho wo chumayela eka matiko ya khume naswona ntirho wo chumayela a wu yirisiwile eka man’wana ya wona. A ndzi tshamela ku endzela matiko wolawo, ngopfungopfu tiko ra Ethiopia, laha vamakwerhu a va tiyisela ku xanisiwa hi ndlela ya tihanyi. Vo tala a va khomiwa hi ndlela ya tihanyi kumbe va pfaleriwa ekhotsweni kasi van’wana va dlayiwile. Kambe a va tiyisela hikuva a va ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha naswona a va rhandzana.

Hi 1980, ku endleke swin’wana swo tsakisa evuton’wini bya mina loko ndzi tekana na Gail. U tswaleriwe eCanada naswona a hi ri swin’we etlilasini ya Giliyadi. A hi hamba hi tsalelana mapapila. Gail a a ri murhumiwa eBolivia. Endzhaku ka malembe ya 12 hi tlhele hi hlangana eNew York. Swi nga si ya kwihi mina na yena hi catele eKenya. Gail ndzi n’wi rhandza ngopfu hikuva u languta swilo hi ndlela leyi Yehovha a swi langutaka ha yona naswona wa eneriseka hi leswi a nga na swona. Nisweswi ha ha khomisanile ni murhandziwa wanga.

Hi 1986, mina na Gail hi tlhele hi nyikiwa ntirho wo endzela mavandlha, hi hala tlhelo ndzi ri xirho xa Komiti ya Rhavi. A hi endzela ni mavandlha ya le matikweni yo tala lama a ma khathaleriwa hi rhavi ra le Kenya.

Ndza ha yi tsundzuka mikarhi yo tsakisa loko ndzi ri karhi ndzi lunghiselela nhlengeletano ya xifundzha eAsmara (eEritrea) hi 1992, ntirho wa hina wu nga si yirisiwa. Lexi twisaka ku vava, a hi kuma ntsena miako leyi a yi nga languteki hala handle naswona hala ndzeni yi lo hliki, hi thyaka. Hi siku ra nhlengeletano a ndzi swi tshembanga leswi ndzi nga swi vona, ndzi kume muako wolowo wu saseke ngopfu, vamakwerhu a va wu endle wu va ndhawu leyi fanelekaka ku gandzela Yehovha eka yona. Vamakwerhu vo tala va te ni malapi yo khavisa ivi va funengeta swilo hinkwaswo leswi a swi nga languteki kahle. Hi ve ni nhlengeletano yo tsakisa leyi a yi ri ni vanhu va 1 279.

Ntirho wo endzela mavandlha a wu ri ntlhontlho eka hina hikuva a hi etlela etindhawini to hambanahambana vhiki ni vhiki. Vhiki rin’wana a hi etlela endlwini ya manyunyu leyi nga ekusuhi ni lwandle; vhiki rin’wana hi etlela emukhukhwini laha xihambukelo xa kona a xi ri ekule hi timitara ta 100. Ku nga khathariseki lomu a hi tirha kona, lexi hi xi tsundzukaka ngopfu i mikarhi leyi hi tiphineke ha yona hi ku tirha nsimu swin’we ni maphayona ni vahuweleri lava hisekaka. Loko hi byeriwe ku ya tirhela etikweni rin’wana, hi boheke ku hambana ni vanghana va hina lava rhandzekaka lava ha ha va tsundzukaka nisweswi.

MIKATEKO LEYI HI YI KUMEKE LE ETHIOPIA

Ku sukela hi va-1980 ku ya fika eku sunguleni ka va-1990, ntirho wa hina wu tsarisiwe ximfumo ematikweni lama a ma khathaleriwa hi rhavi ra Kenya. Hikwalaho, ematikweni wolawo ku simekiwe marhavi kumbe tihofisi ta tiko. Hi 1993 hi rhumeriwe ku ya tirha ehofisini leyi a yi ri eAddis Ababa, le Ethiopia, laha ntirho wa hina lowu a wu endleriwa exihundleni malembe yo tala, se a wu ri enawini.

Yehovha u wu katekisile ntirho wakwe le Ethiopia. Vamakwerhu vo tala va teke vuphayona. Ku sukela hi 2012 vahuweleri vo tlula 20 wa tiphesente a va ri maphayona. Ku engetela kwalaho, swikolo leswi hleriweke hi nhlengeletano swi nyike vamakwerhu ndzetelo lowu a wu laveka naswona ku akiwe Tiholo ta Mfumo ta 120. Hi 2004 ndyangu wa Bethele wu rhurhele eka muako lowuntshwa lowu a wu ri ni Holo ya Tinhlengeletano leyi veke nkateko eka vamakwerhu.

Vamakwerhu vo tala va le Ethiopia a va ri vanghana va mina na Gail. Hi va rhandza swinene hikuva va hi kombe musa ni rirhandzu. Masiku lawa leswi hi vabyaka hi rhumeriwe ku ya tirha erhavini ra le Central Europe leswaku hi ta khathaleriwa kona. Vamakwerhu va hi khathalela hi rirhandzu, kambe a hi va rivali vamakwerhu va le Ethiopia.

YEHOVHA U SWI KURISILE

Hi swi vone hi ya hina loko Yehovha a ri karhi a swi kurisa. (1 Kor. 3:6, 9) Hi xikombiso, loko ndzi sungula ku chumayela vanhu vo huma eRwanda lava a va tirha emayini wa koporo eCongo, a ku nga ri na vahuweleri eRwanda. Sweswi ku ni vamakwerhu vo tlula 30 000 eRwanda. Hi 1967, a ku ri ni vahuweleri va kwalomu ka 6 000 eCongo (Kinshasa). Sweswi ku ni vahuweleri va 230 000, naswona hi 2018, a ku ri ni vanhu vo tlula miliyoni eXitsundzuxweni. Ematikweni hinkwawo lawa a ma khathaleriwa hi rhavi ra Kenya ku ni vahuweleri lava tlulaka 100 000.

Eka malembe yo tlula 50 lama hundzeke, Yehovha u tirhise vamakwerhu vo hambanahambana lava ndzi pfuneke leswaku ndzi phayona. Hambileswi ndza ha riki ni tingana kambe ndzi dyondze ku tshemba Yehovha. Leswi ndzi hlanganeke na swona eAfrika, swi ndzi dyondzise ku lehisa mbilu ni ku eneriseka. Mina na Gail hi va xixima swinene vamakwerhu vo rhandzeka lava kombisaka malwandla, ku tiyisela swiphiqo leswikulu ni ku tshemba Yehovha. Ndzi khensa Yehovha hikwalaho ka musa wa yena lowukulu. Hakunene Yehovha u ndzi katekise ngopfu.—Ps. 37:4.