Marito Lama Nge “Tihlo Hi Tihlo” Ma Vula Yini?
Nhlamulo ya Bibele
Nawu lowu nge, “tihlo hi tihlo” a ku ri xiphemu xa Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke tiko ra Israyele hi ku tirhisa Muxe naswona Yesu u wu tshahile eka Dyondzo yakwe ya le Ntshaveni. (Matewu 5:38; Eksoda 21:24, 25; Deteronoma 19:21) Nawu lowu a wu vula leswaku loko ku xupuriwa mudyohi, nxupulo wa kona wu fanele wu ringana ni nandzu wa kona.a
Nsinya lowu wa nawu, lowu mikarhi yin’wana hi Xilatini wu vuriwaka, lex talionis, a wu kumeka eka milawu ya mihlangano yin’wana ya khale. Nawu lowu a wu tirhisiwa loko munhu un’wana a vavise un’wana hi vomu. Nawu wa Muxe a wu vula leswi eka munhu la dyohaka hi vomu: “Ku tshoveka hi ku tshoveka, tihlo hi tihlo, tino hi tino; muxaka lowu fanaka wa ku lamatiwa loku a nga ku vangaka eka munhu, u ta endliwa kona.”—Levhitika 24:20.
A ku ri xihi xikongomelo xa nawu wa “tihlo hi tihlo”?
Nawu wa “tihlo hi tihlo” a wu nga endleriwanga swona leswaku vanhu va tirihisela. Kambe a wu endleriwe leswaku wu pfuna vaavanyisi leswaku va xupula vadyohi loko swi fanerile, a va nga fanelanga va debyisa mavoko kumbe ku va ni tihanyi.
Nakambe nawu a wu endleriwe ku chavisa vanhu leswaku va nga vavisi van’wana hambi ku ri ku endla xikungu xo endla tano. Nawu a wu ku: “Lava va seleke [lava vonake loko Xikwembu xi xupula vadyohi] va ta swi twa kutani va chava, naswona a va nge pfuki va endle nchumu wihi ni wihi wo biha lowu fanaka ni lowu exikarhi ka n’wina.”—Deteronoma 19:20.
Xana nawu wa “tihlo hi tihlo” wa tirha eka Vakreste?
Doo, nawu lowu a wu tirhi eka Vakreste. A wu ri xiphemu xa Nawu wa Muxe lowu herisiweke hi gandzelo ra Yesu.—Varhoma 10:4.
Hambiswiritano, nawu lowu wu hi pfuna ku twisisa ndlela leyi Xikwembu xi ehleketaka ha yona. Hi xikombiso, wu hi kombisa leswaku Xikwembu xi rhandza vululami. (Pisalema 89:14) Wu tlhela wu hi pfuna ku twisisa milawu yakwe ya vululami.—hi xikombiso, leswaku mudyohi u fanele a xupuriwa “hi mpimo lowu faneleke.”—Yeremiya 30:11.
Mavonelo lama hoxeke hi nawu wa “tihlo hi tihlo”
Mavonelo lama hoxeke: Nawu wa “tihlo hi tihlo” a wu kombisa tihanyi letikulu.
Ntiyiso: Nawu a wu nga ku pfumeleli ku tirhisiwa ka vululami hi ndlela ya tihanyi. Loko nawu wu landzeriwa kahle, vaavanyisi lava fanelekaka a va ta humesa nxupulo endzhaku ka loko va lavisisile hi vukheta kutani va kuma leswaku mudyohi hakunene u dyohe hi vomu. (Eksoda 21:28-30; Tinhlayo 35:22-25) Hikwalaho nawu wa “tihlo hi tihlo” a wu sirhelela vanhu leswaku va nga xupuriwi hi ndlela ya tihanyi.
Mavonelo lama hoxeke: Nawu wa “tihlo hi tihlo” a wu endla leswaku vanhu va tshama va ri karhi va lava ku tirihisela.
Ntiyiso: Nawu wa Muxe wu te: “U nga tshuki u rihisela kumbe u bimbindzela mahlundzu eka vana va vanhu varikwenu.” (Levhitika 19:18) Kutani ematshan’weni yo khutaza ku tirihisela, Nawu a wu khutaza vanhu leswaku va tshemba Xikwembu swin’we ni milawu ya xona ya vuavanyisi. (Deteronoma 32:35)
a This legal principle, sometimes referred to by the Latin term lex talionis, was also reflected in the legal system of some other ancient societies.