Ndzima Ya Khume-tsevu
Kumela Ndyangu Wa Wena Vumundzuku Lebyi Nga Heriki
1. Xana a a xi ri xihi xikongomelo xa Yehovha hi lunghiselelo ra ndyangu?
LOKO Yehovha a hlanganise Adamu na Evha hi vukati, Adamu u phofule ku tsaka ka yena hi ku vula vutlhokovetseri byo sungula lebyi tsariweke hi Xiheveru. (Genesa 2:22, 23) Hambiswiritano, Muvumbi a a nga anakanyi hi ku tsakisa vana va yena lava nga vanhu ntsena. A lava leswaku mimpatswa leyi tekaneke ni mindyangu yi endla ku rhandza ka yena. U byele mpatswa wo sungula a ku: “Tswalani‚ mi andza‚ mi tata misava‚ mi yi fuma kutani mi fuma tinhlampfi ta lwandle ni xivumbiwa xin’wana ni xin’wana lexi fambaka ehenhla ka misava.” (Genesa 1:28, NW) Mawaku xiavelo xonghasi, lexi vuyerisaka! Vona ndlela leyi vona ni vana lava a va ta va na vona, a va ta tsaka ha yona, loko Adamu na Evha a va endle ku rhandza ka Yehovha hi ku titsongahata loku heleleke!
2, 3. Xana mindyangu yi nga wu kuma njhani ntsako lowukulu swinene namuntlha?
2 Ni namuntlha, mindyangu ya tsaka swinene loko yi khomisana eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu. Muapostola Pawulo a tsarile: “Vukhongeri byi pfuna hi matlhelo hinkwawo, naswona byi tshembisa vutomi bya nkarhi lowu, ni bya lowu taka.” (1 Timotiya 4:8) Ndyangu lowu hanyaka hi ku tinyiketela eka Xikwembu ni lowu landzelelaka nkongomiso wa Yehovha hi laha wu andlariweke ha kona eBibeleni, wu ta kuma ntsako eka “vutomi bya nkarhi lowu.” (Pisalema 1:1-3; 119:105; 2 Timotiya 3:16) Hambiloko ku ri xirho xin’we ntsena xa ndyangu lexi tirhisaka misinya ya milawu ya Bibele, swilo swa antswa ku tlula loko ku ri hava ni un’we la endlaka tano.
3 Buku leyi yi kanele misinya ya milawu yo tala, ya Bibele, leyi endlaka leswaku ndyangu wu tsaka. Swi nga ha endleka u swi xiyile leswaku yin’wana ya yona yi humelela hi ku phindha-phindha ebukwini leyi. Hikwalaho ka yini? Hikuva yi yimela mintiyiso ya matimba leyi humelelaka ku vuyerisa un’wana ni un’wana eka swiyenge swo hambana-hambana swa vutomi bya ndyangu. Ndyangu lowu lwelaka ku tirhisa misinya leyi ya milawu ya Bibele yi kuma leswaku ku chava Xikwembu hakunene swi ni ‘xitshembiso xa vutomi bya sweswi.’ A hi tlheleni hi languta mune wa misinya yoleyo ya nkoka ya milawu.
NTIKELO WA KU TIKHOMA
4. Hikwalaho ka yini ku tikhoma ku ri ka nkoka evukatini?
4 Hosi Solomoni u te: “Munhu la nga swi kotiki ku khoma moya wa yena‚ u fana ni muti lowu mbundzukeke‚ lowu nga riki na rirhangu.” (Swivuriso 25:28, NW; 29:11) ‘Ku khoma moya wa wena,’ ku tikhoma, i swa nkoka eka lava va lavaka ku va ni vukati lebyi tsakisaka. Ku lawuriwa hi mintlhaveko leyi onhaka, yo tanihi vukarhi kumbe ku navela ku tikhoma loko biha, swi ta vanga timbanga leti nga tekaka malembe ku ti ongola—loko swi nga koteka leswaku ti ongoleka.
5. Xana munhu la nga hetisekangiki a nga ku hlakulela njhani ku tikhoma naswona vuyelo byi va byihi?
5 Kavula, a nga kona ntukulu wa Adamu loyi a nga swi kotaka ku lawula nyama yakwe leyi nga hetisekangiki hi ku helela. (Varhoma 7:21, 22) Hambiswiritano, ku tikhoma i mbhandzu wa moya. (Vagalatiya 5:22, 23) Hikwalaho, moya wa Xikwembu wu ta hi endla leswaku hi kota ku tikhoma loko hi yi khongelela mfanelo leyi, loko hi tirhisa ndzayo leyi faneleke leyi kumekaka eMatsalweni, ni loko hi tolovelana ni lava yi kombisaka ni ku papalata lava nga yi kombisiki. (Pisalema 119:100, 101, 130; Swivuriso 13:20; 1 Petro 4:7) Ndlela yoleyo yi ta hi pfuna leswaku hi ‘balekela vuoswi,’ hambiloko hi ringiwa. (1 Vakorinto 6:18) Hi ta ala madzolonga naswona hi papalata kumbe ku hlula vundzendzele. Naswona hi ta langutana ni ku hlundzukisiwa kumbe swiyimo swin’wana swo tika hi ndlela yo rhula. Onge hinkwerhu—ku katsa ni vana—hi nga dyondza ku hlakulela mbhandzu lowu wa nkoka wa moya.—Pisalema 119:1, 2.
NDLELA LEYINENE YO LANGUTA VUNHLOKO
6. (a) Hi wihi nxaxamelo lowu simekiweke hi Xikwembu wa vunhloko? (b) I yini lexi wanuna a faneleke a xi tsundzuka loko vunhloko byakwe byi ta tisa ntsako endyangwini wa yena?
6 Nsinya wa nawu wa vumbirhi wa nkoka i ku xiya vunhloko. Pawulo u hlamusele nxaxamelo wa swilo lowunene loko a te: “Kambe ndzi lava leswaku mi tiva leswi: Kriste i nhloko ya wanuna un’wana ni un’wana, wanuna i nhloko ya wansati, Xikwembu i nhloko ya Kriste.” (1 Vakorinto 11:3) Leswi swi vula leswaku wanuna wa rhangela endyangwini, nsati wakwe u n’wi seketela hi ku tshembeka, kutani vana va yingisa vatswari va vona. (Vaefesa 5:22-25, 28-33; 6:1-4) Kambe, xiya leswaku vunhloko byi tisa ntsako ntsena loko byi tameriwa hi ndlela ya kona. Vavanuna lava chavaka Xikwembu va swi tiva leswaku vunhloko a hi vuhosi. Va tekelela Yesu, Nhloko ya vona. Hambileswi Yesu a a ta va “nhloko ya hinkwaswo,” a a “nga telanga ku tirheriwa, kambe ku tirhela van’wana.” (Vaefesa 1:22; Matewu 20:28) Hi ndlela leyi fanaka, wanuna wa Vukreste u tirhisa vunhloko, ku nga ri ku tipfuna a ri yexe ntsena, kambe leswaku a khathalela swilaveko swa nsati wakwe ni vana vakwe.—1 Vakorinto 13:4, 5.
7. Hi yihi misinya ya milawu ya Matsalwa leyi nga pfunaka wansati leswaku a hetisisa xiphemu xakwe lexi a xi nyikiweke hi Xikwembu endyangwini?
7 Wansati yena, loko a ri la chavaka Xikwembu a nga phikizani ni nuna kumbe ku ringeta ku n’wi fuma. Wa swi tsakela ku n’wi seketela ni ku tirhisana na yena. Bibele minkarhi yin’wana yi vula leswaku wansati “u ni n’wini” ku nga nuna wa yena, leswi kombisaka handle ko kanakana leswaku i nhloko ya yena. (Genesa 20:3, NW) Hikwalaho ka vukati u va ‘ehansi ka nawu wa nuna wa yena.’ (Varhoma 7:2) Hi nkarhi lowu fanaka, Bibele yi n’wi vitana “mupfuni” ni “muhetisisi.” (Genesa 2:20, NW) U tisa timfanelo ni vuswikoti lebyi nuna wakwe a byi kayivelaka, naswona u n’wi nyika nseketelo lowu lavekaka. (Swivuriso 31:10-31) Nakambe Bibele yi vula leswaku wansati i “nakuloni,” loyi a tirhisanaka ni munghana wakwe. (Malakiya 2:14) Misinya leyi ya milawu ya Matsalwa yi pfuna nuna ni nsati leswaku va tiva xikhundlha xa un’wana ni un’wana ni ku khomana hi ndlela leyi faneleke ni leyi xiximekaka.
‘HATLISA KU TWA’
8, 9. Hlamusela misinya yin’wana ya milawu leyi nga pfunaka hinkwavo endyangwini leswaku va antswisa vutshila bya vona bya ku vulavurisana loku humelelaka.
8 Ebukwini leyi, hi ku phindha-phindha ku kandziyisiwa xilaveko xa ku vulavurisana. Hikwalaho ka yini? Hikuva swiphiqo swi ntlhantlhiwa hi ku olova loko vanhu va vulavula va tlhela va yingisana. Swi kandziyisiwe hi ku phindha-phindha leswaku ku vulavurisana i n’wangulano exikarhi ka vanhu vambirhi. Mudyondzisiwa Yakobo u swi veke hi ndlela leyi: “Munhu un’wana ni un’wana a a hatlise ku twa, a hlwela ku vulavula.”—Yakobo 1:19.
9 Nakambe i swa nkoka ku xiya ndlela leyi hi vulavulaka ha yona. Ku vulavula hi ku hatlisa, hi ku holova kumbe ku sola-sola a swi endli ku vulavurisana ku va lokunene. (Swivuriso 15:1; 21:9; 29:11, 20) Hambiloko leswi hi swi vulaka swi lulamile, loko swi vuriwa hi ndlela yo biha, ya vutikukumuxi kumbe ndlela leyi hlundzukisaka, swi ta endla timhaka ti biha. Ku vulavula ka hina ku fanele ku nandziha, ‘ku va loku lungiweke hi munyu.’ (Vakolosa 4:6, ringanisa NW.) Marito ya hina ma fanele ma fana ni “maapula ya nsuku entewaneni wa silivhere.” (Swivuriso 25:11, ringanisa NW.) Mindyangu leyi dyondzaka ku vulavurisana kahle yi ni ntsako lowu engetelekeke.
NKOKA LOWUKULU WA RIRHANDZU
10. Hi wihi muxaka wa rirhandzu lowu nga wa nkoka evukatini?
10 Rito “rirhandzu” ri humelela hi ku phindha-phindha ebukwini leyi. Xana wa wu tsundzuka muxaka wa rirhandzu lowu ngopfu-ngopfu ku vulavuriwaka hi wona? I ntiyiso leswaku rirhandzu ra varhandzani (Xigriki, eʹros) ri ni xiphemu xa nkoka evukatini, ni le ka vukati lebyi humelelaka, xinakulobye xo enta ni vunghana (Xigriki, phi·liʹa) swa kula exikarhi ka nuna ni nsati. Kambe ngopfu-ngopfu ku laveka rirhandzu leri yimeriwaka hi rito a·gaʹpe ra Xigriki. Leri i rirhandzu leri hi ri hlakulelaka eka Yehovha, Yesu ni vaakelani va hina. (Matewu 22:37-39) Leri i rirhandzu leri Yehovha a ri kombisaka evanhwini. (Yohane 3:16) Mawaku nkateko lowu hi nga na wona wa leswaku hi swi kota ku kombisa muxaka lowu fanaka wa rirhandzu eka vanghana va hina va vukati ni le ka vana va hina!—1 Yohane 4:19.
11. Xana rirhandzu ri byi vuyerisa njhani vukati?
11 Evukatini, muxaka lowu lowu tlakukeke wa rirhandzu hakunene i “xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” (Vakolosa 3:14, NW) Ri hlanganisa mpatswa wu va wun’we naswona ri wu endla wu tiyimisela ku endlelana swilo leswinene ni ku endlela vana va wona leswinene. Loko mindyangu yi langutana ni swiyimo swo tika, rirhandzu ri va pfuna leswaku va langutana ni swiyimo hi vun’we. Loko mpatswa wu ya wu kula, rirhandzu ri wu pfuna leswaku wu seketelana ni ku hambeta wu tekana wu ri wa nkoka. “Rirhandzu . . . a ri tilaveri leswi nga swa rona ntsena. . . . Ri amukela hinkwaswo, ri pfumela hinkwaswo, ri langutela hinkwaswo, ri tiyisela eka hinkwaswo. Rirhandzu a ri heli, ni siku ni rin’we.”—1 Vakorinto 13:4-8.
12. Hikwalaho ka yini ku rhandza ka mpatswa Xikwembu ku ri loku tiyisaka vukati?
12 Xiboho xa vukati xi tiya swinene ngopfu-ngopfu loko xi lemiwe hi ku rhandza Yehovha ku nga ri ku rhandzana ka vanghana va vukati ntsena. (Eklesiasta 4:9-12) Hikwalaho ka yini? Phela, muapostola Yohane u tsarile: “Hikuva ku rhandza Xikwembu, swi vula ku hlayisa milawu ya xona.” (1 Yohane 5:3) Xisweswo, mpatswa wu fanele wu letela vana va wona leswaku va chava Xikwembu, ku nga ri ntsena hi leswi va rhandzaka vana va vona hi vuenti kambe hi leswi ku nga xileriso lexi humaka eka Yehovha. (Deteronoma 6:6, 7) Va fanele va papalata ku tikhoma loko biha ku nga ri ntsena hi leswi va rhandzanaka kambe ngopfu-ngopfu hi leswi va rhandzaka Yehovha, loyi a nga “ta avanyisa timbhisa ni vaoswi.” (Vaheveru 13:4) Hambiloko munghana un’we a vanga swiphiqo leswikulu evukatini, ku rhandza Yehovha ku ta susumetela loyi un’wana leswaku a hambeta a landzelela misinya ya milawu ya Bibele. Hakunene, ya tsaka mindyangu leyi ku rhandzana ka yona ku lemiweke hi ku rhandza Yehovha!
NDYANGU LOWU ENDLAKA KU RHANDZA KA XIKWEMBU
13. Xana ku tiyimisela ku endla ku rhandza ka Xikwembu ku nga va pfuna njhani vanhu leswaku va rhangisa swilo leswi nga swa nkoka hakunene?
13 Vutomi hinkwabyo bya Mukreste byi sekeriwe eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu. (Pisalema 143:10) Sweswo hi leswi ku chava Xikwembu swi vulaka swona hakunene. Ku endla ku rhandza ka Xikwembu swi pfuna mindyangu leswaku yi tshama yi langute swilo leswi swi nga swa nkoka hakunene. (Vafilipiya 1:9, 10) Hi xikombiso, Yesu u tsundzuxile: “Hikuva ndzi tile ku ta hambanisa ‘munhu ni tata wakwe, wanhwana ni mana wakwe, mana wa nuna ni n’wingi wakwe; va ndyangu wa munhu va ta va valala va yena.’” (Matewu 10:35, 36) Ina, hi ku pfumelelana ni xitsundzuxo xa Yesu, valandzeri vakwe vo tala va xanisiwe hi swirho swa ndyangu. Vona xiyimo lexi khomisaka gome, lexi vavaka swonghasi! Hambiswiritano, vuxaka bya ndyangu a byi fanelanga byi va ehenhla ka rirhandzu leri hi nga na rona ha Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste. (Matewu 10:37-39) Loko munhu a tiyisela ku nga khathariseki ku kanetiwa hi ndyangu, vakaneti va nga ha cinca loko va vona vuyelo lebyinene bya ku chava Xikwembu. (1 Vakorinto 7:12-16; 1 Petro 3:1, 2) Hambiloko sweswo swi nga endleki, a ku na lexi munhu a vuyeriwaka hi xona loko a tshika ku tirhela Xikwembu hikwalaho ka ku kanetiwa.
14. Xana ku navela ku endla ku rhandza ka Xikwembu ku ta va pfuna njhani vatswari leswaku va endlela vana va vona leswinene?
14 Ku endla ku rhandza ka Xikwembu swi pfuna vatswari leswaku va endla swiboho leswi faneleke. Hi xikombiso, eka tindhawu tin’wana, vatswari va tala ku teka vana tanihi vuhlayiselo bya mali, naswona va langutele ku hlayisiwa hi vana va vona loko se va dyuharile. Hambileswi ku nga xilaveko naswona swi faneleke leswaku vana lava kuleke va langutela vatswari va vona lava kuleke, sweswo a swi fanelanga swi endla vatswari va kucetela vana va vona ku hlongorisa swilo leswi vonakaka. Vana a va pfuneki loko vatswari va va dyondzisa ku rhangisa swilo leswi vonakaka eka swilo swa moya.—1 Timotiya 6:9.
15. Xana mana wa Timotiya, Yunika, a a ri xikombiso lexinene xa mutswari loyi a endleke ku rhandza ka Xikwembu hi ndlela yihi?
15 Xikombiso lexinene emhakeni leyi i Yunika, mana wa Timotiya, munghana lontsongo wa Pawulo. (2 Timotiya 1:5) Hambileswi a tekiwe hi munhu la nga riki mupfumeri, Yunika, swin’we ni kokwa wa Timotiya, Luwisa, va dyondzise Timotiya hi laha ku humelelaka leswaku a rhangisa ku chava Xikwembu. (2 Timotiya 3:14, 15) Loko Timotiya a kule ku ringana, Yunika u n’wi pfumelerile leswaku a suka ekaya ivi a nghenela ntirho wo chumayela hi Mfumo tanihi munghana wa Pawulo eka vurhumiwa. (Mintirho 16:1-5) Mawaku ndlela leyi a faneleke a tsake ha yona loko n’wana wakwe a ve murhumiwa la xiyekaka! Ku chava ka yena Xikwembu loko a kurile ku kombise swinene leswaku a leteriwile evuhlangini. Hakunene, Yunika u enerisekile, a tlhela a tsaka loko a twa swiviko swa vutirheli bya Timotiya byo tshembeka, hambileswi kumbexana a a swi navela ku va na yena ekaya.—Vafilipiya 2:19, 20.
NDYANGU NI VUMUNDZUKU BYA WENA
16. Tanihi n’wana, hi kwihi ku khathala loku faneleke loku Yesu a ku kombiseke, kambe xana a xi ri xihi xikongomelo xakwe lexikulu?
16 Yesu u kurisiwe endyangwini lowu a wu chava Xikwembu, naswona loko a kurile, hi laha ku faneleke u kombise leswaku wa khathala hi mana wakwe. (Luka 2:51, 52; Yohane 19:26) Hambiswiritano, xikongomelo-nkulu xa Yesu a ku ri ku hetisisa ku rhandza ka Xikwembu, naswona eka yena leswi swi katse ku pfulela vanhu ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki. Leswi u swi endle hi ku nyikela vutomi byakwe lebyi hetisekeke tanihi nkutsulo wa vanhu lava nga ni xidyoho.—Marka 10:45; Yohane 5:28, 29.
17. Hi byihi vumundzuku lebyi vangamaka lebyi vutomi bya Yesu bya ku tshembeka byi endleke leswaku byi pfulekela lava endlaka ku rhandza ka Xikwembu?
17 Endzhaku ka loko Yesu a file, Yehovha u n’wi pfuxile a ya hanya etilweni ivi a n’wi nyika vulawuri lebyikulu, eku heteleleni a n’wi veka tanihi Hosi eMfun’weni wa le tilweni. (Matewu 28:18; Varhoma 14:9; Nhlavutelo 11:15) Gandzelo ra Yesu ri endle swi koteka leswaku vanhu van’wana va hlawuriwa leswaku va fuma na yena eMfun’weni wolowo. Ri tlhele ri pfula ni ndlela ya leswaku vanhu lavan’wana hinkwavo lava nga ni timbilu letinene va kuma vutomi lebyi hetisekeke emisaveni leyi kondleteriweke yi va paradeyisi. (Nhlavutelo 5:9, 10; 14:1, 4; 21:3-5; 22:1-4) Rin’wana ra malunghelo lamakulu lawa hi nga na wona namuntlha, i ku byela vaakelani va hina mahungu lawa lamanene lama vangamaka.—Matewu 24:14.
18. Hi xihi xitsundzuxo ni xikhutazo leswi nyikiwaka mindyangu ni vanhu ha un’we-un’we?
18 Hi laha muapostola Pawulo a kombiseke ha kona, ku hanya hi ku chava Xikwembu ku ta endla vanhu va kuma mikateko yoleyo evuton’wini ‘lebyi nga tata.’ Hakunene, leyi i ndlela leyinene swinene yo kuma ntsako! Tsundzuka, “misava ya hundza, ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, ú tshama hilaha ku nga heriki.” (1 Yohane 2:17) Hikwalaho, hambi u n’wana kumbe u mutswari, nuna kumbe nsati, kumbe munhu-nkulu la titshameleke yexe la nga ni vana kumbe a ri hava, lwela ku endla ku rhandza ka Xikwembu. Hambiloko swiyimo swi tika kumbe u langutane ni swiphiqo leswikulu, u nga rivali leswaku u nandza wa Xikwembu lexi hanyaka. Xisweswo, onge swiendlo swa wena swi nga tsakisa Yehovha. (Swivuriso 27:11) Naswona onge hanyelo ra wena ri nga ku tisela ntsako sweswi ni vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa leyi nga tata!
XANA MISINYA LEYI YA MILAWU YA BIBELE YI NGA WU PFUNA NJHANI . . . NDYANGU WA WENA LESWAKU WU TSAKA?
Ku tikhoma ku nga hlakuleriwa.—Vagalatiya 5:22, 23.
Hi ku languta vunhloko hi ndlela leyinene, nuna ni nsati va lwela ku vuyerisa ndyangu.—Vaefesa 5:22-25, 28-33; 6:4.
Ku vulavurisana swi katsa ku yingisa.—Yakobo 1:19.
Ku rhandza Yehovha ku ta tiyisa vukati.—1 Yohane 5:3.
Ku endla ku rhandza ka Xikwembu i pakani ya nkoka swinene ya ndyangu.—Pisalema 143:10; 1 Timotiya 4:8.
[Bokisi leri nga eka tluka 188]
NYIKO YA KU TITSHAMELA-WEXE
A hi vanhu hinkwavo lava nghenelaka vukati. Naswona a hi mimpatswa hinkwayo leyi tekaneke leyi hlawulaka ku va ni vana. Yesu a a nga tekanga, naswona u vulavule hi ku titshamela-wexe tanihi nyiko loko ku ri “hikwalaho ka Mfumo wa matilo.” (Matewu 19:11, 12) Muapostola Pawulo na yena u hlawule ku ka a nga byi ngheneli vukati. U vule leswaku ku nga byi ngheneli vukati swin’we ni ku byi nghenela, haswimbirhi i ‘tinyiko.’ (1 Vakorinto 7:7, 8, 25-28) Hikwalaho, hambileswi buku leyi ngopfu-ngopfu yi vulavuleke hi timhaka leti khumbanaka ni vukati ni ku kurisa vana, a hi fanelanga hi rivala mikateko leyi nga kona ni vuyelo bya ku titshamela-wexe kumbe ya ku nghenela vukati kambe u nga vi na vana.