Ku Tsaka Hi Yehovha Ku Nga Khathariseki Miringo
HI KU VULA KA GEORGE SCIPIO
Hi December 1945, a ndzi etlele ekamareni ra le xibedlhele, ndzi fe swirho hinkwaswo handle ka mavoko ni milenge. Ndzi vone onge xiyimo xa mina a xi ri xa nkarhinyana, kambe van’wana va swi kanakanile leswaku ndzi ta swi kota ku tlhela ndzi famba. Wolowo a wu ri ndzingo wonghasi eka munhu la hanyeke kahle wa malembe ya 17 hi vukhale! A ndzi pfumelanga leswaku sweswo swi ta humelela eka mina. A ndzi kunguhate ku endla swilo swo tala swinene, ku katsa ni riendzo ro ya eNghilandhi ni muthori wa mina hi lembe leri tlhandlamaka.
NDZI hlaseriwe hi ntungu wa vuvabyi byo khwanyana swirho, lebyi hlaseleke xihlala lexi nga kaya ra hina xa St. Helena. Byi dlaye vanhu va 11 kutani byi siya vo tala va lamarile. Loko ndzi etlele emubedweni, a ndzi ri ni nkarhi lowu eneleke wa ku ehleketa hi vutomi bya mina lebyi komeke ni vumundzuku bya mina. Loko ndzi ri karhi ndzi endla tano, ndzi sungule ku swi xiya leswaku, ku nga khathariseki nhlomulo wa mina, a ndzi ri ni xivangelo xo tsaka.
Masungulo Lama Nga Nyawuriki
Hi 1933 loko ndzi ri ni malembe ya ntlhanu hi vukhale, tatana, Tom, loyi a a ri phorisa naswona a ri mudiyakoni eKerekeni ya Baptist, u amukele tibuku eka Timbhoni ta Yehovha timbirhi. A ti ri vavuri va evhangeli va nkarhi hinkwawo, kumbe maphayona, naswona a ti endzele xihlala lexi swa xinkarhana.
Yin’wana ya tibuku leti a yi vuriwa The Harp of God. Tatana a a yi tirhisa ku dyondza Bibele ni ndyangu wa ka hina kun’we ni vanhu vo hlayanyana lava tsakelaka. Leswi tsariweke a swi tika ku swi twisisa, kutani swo tala swa yona a ndzi nga swi twisisi. Kambe ndza tsundzuka ndzi fungha matsalwa hinkwawo eBibeleni ya mina, lawa hi buleke ha wona. Tatana u hatle a swi vona leswaku leswi a hi swi dyondza a ku ri ntiyiso ni leswaku a swi hambanile ni leswi a a swi chumayela eKerekeni ya Baptist. U sungule ku byela van’wana hi swona ni ku chumayela epulatifomo leswaku Vunharhu-un’we a byi kona, ndzilo wa tihele a wu kona ni moya-xiviri lowu nga fiki a wu kona. Leswi swi pfuxe hasahasa ekerekeni.
Eku heteleleni, ku endliwe nhlangano wa kereke, ku ringetiwa ku lulamisa mhaka leyi. Ku vutisiwe xivutiso lexi nge, “I vamani lava yimaka na Mabaptist?” Vunyingi byi yime na wona. Xivutiso lexi landzelaka a xi ku, “I vamani lava yimaka na Yehovha?” Kwalomu ka vanhu va 10 kumbe va 12 va yime na yena. Va komberiwe ku huma kerekeni.
Lawa a ku ri masungulo lamatsongo ya vukhongeri lebyintshwa eSt. Helena. Tatana u vulavurisane na yindlu-nkulu ya Sosayiti ya Watch Tower eUnited States a kombela gramafoni leyikulu leswaku yi ta tirhisiwa ku tlangela vanhu tinkulumo ta Bibele leti rhekhodiweke. U byeriwe leswaku muchini wolowo a wu ri wukulu ku va wu nga rhumeriwa eSt. Helena. Ku rhumeriwe gramafoni leyitsongo, hiloko endzhaku vamakwerhu va kombela ku rhumeriwa tin’wana timbirhi. Va rhendzeleke ni xihlala lexi hi milenge ni hi mbhongolo, va yisa rungula leri eka vanhu.
Loko rungula ri ya ri hangalaka, ku kanetiwa na kona a ku andza. Exikolweni lexi a ndzi dyondza eka xona, vana a va yimbelela va ku: “Tanani mi ta yingisela, tanani mi ta yingisela ntlawa wo tirhisa gramafoni wa Tommy Scipio!” Lowu a wu ri ndzingo lowukulu eka mina, n’wana wa xikolo loyi a a lava ku amukeriwa hi tintangha. I yini lexi ndzi pfuneke ku swi tiyiselela?
Ndyangu wa ka hina lowukulu—wa vana va tsevu—a wu ri ni dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi. Nakambe a hi hlaya Bibele swin’we mixo wun’wana ni wun’wana hi nga si fihlula. Handle ko kanakana, leswi swi ve mpfuno endyangwini wa ka hina leswaku wu ya mahlweni wu tshembekile entiyisweni emalembeni lama hundzeke. Ndzi sungule ku rhandza Bibele ndza ha ri ntsongo, naswona loko malembe ma ri karhi ma hundza, ndzi titolovete mukhuva wa ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi. (Pisalema 1:1-3) Loko ndzi tshika xikolo, ndzi ri ni malembe ya 14 hi vukhale, a ndzi khomelele swi tiya entiyisweni, naswona a ndzi n’wi chava Yehovha embilwini. Leswi swi ndzi pfune leswaku ndzi tsaka eka Yehovha ku nga khathariseki miringo yoleyo.
Miringo Leyi Engetelekeke Ni Mintsako
Loko ndzi etlele emubedweni wolowo ndzi vabya, ndzi ri karhi ndzi anakanya hi malembe wolawo ya le ku sunguleni ni ntshembo wa mina wa vumundzuku, eka leswi ndzi swi dyondzeke eBibeleni, a ndzi swi tiva leswaku vuvabyi lebyi a ku nga ri ndzingo kumbe nxupulo lowu humaka eka Xikwembu. (Yakobo 1:12, 13) Nilokoswiritano, vuvabyi lebyi byo khwanyana swirho a byi ri ndzingo lowu tisaka gome, naswona vuyelo bya byona a ndzi ta tshama na byona vutomi bya mina hinkwabyo.
Loko ndzi ri karhi ndzi antswa eka byona, a ndzi fanele ndzi dyondza ku famba hi milenge nakambe. Naswona a ndzi nga ha swi koti ku tirhisa misiha yin’wana ya mavoko. Ndzi we ko tala siku rin’wana ni rin’wana. Nilokoswiritano, hi xikhongelo xa mbilu hinkwayo ni matshalatshala ya nkarhi hinkwawo, hi 1947 ndzi tlhele ndzi swi kota ku famba hi nxongotelo.
Hi nkarhi wolowo, ndzi rhandzane ni nhwanyana la vuriwaka Doris, loyi a a ri na ripfumelo leri fanaka ni ra mina. A ha ha ri vatsongo leswaku hi nga nghenela vukati, kambe ndzi khutazeke ku endla nhluvuko wa ku famba hi milenge. Ndzi tlhele ndzi tshika ntirho wa mina hikuva muholo wa mina a wu nga ringananga leswaku ndzi nga nghenela vukati, hiloko ndzi sungula vukambisiselo bya meno, lebyi tirheke malembe mambirhi lama landzeleke. Hi tekanile hi 1950. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni mali leyi ringaneke leswaku ndzi xava movha lowutsongo. Sweswi a ndzi kota ku yisa vamakwerhu eminhlanganweni ni le ntirhweni wa nsimu.
Nhluvuko Wa Swilo Swa Le Tilweni eXihlaleni
Hi 1951 Sosayiti yi hi rhumele muyimeri wa yona wo sungula. Yena a ku ri Jacobus van Staden, jaha leri humaka eAfrika Dzonga. A ha ha ku rhurhela endlwini leyikulu, hikwalaho hi swi kotile ku tshama na yena lembe hinkwaro. Tanihi leswi a ndzi titirha, hi hete nkarhi wo tala hi tirha swin’we entirhweni wa ku chumayela, kutani ndzi kume ndzetelo wa nkoka swinene eka yena.
Jacobus kumbe leswi hina a hi n’wi vitanisa xiswona hi ku, Koos, u hlele leswaku ku va ni minhlangano ya nkarhi na nkarhi, leyi hinkwerhu hi tsakeleke ku va kona eka yona. Hi ve ni xiphiqo xa swo famba hikuva a ku ri ni mimovha yimbirhi ntsena eka hinkwavo lava a va tsakela. Ndhawu leyi yi ni maribye ni switsunga, naswona hi nkarhi wolowo mapato lamanene a ma kala. Xisweswo, a ku ri ntirho ku fikisa vanhu hinkwavo eminhlanganweni. Van’wana a va sungula ku famba hi milenge ka ha ri nimixo. A ndzi khandziyisa vanharhu emovheni wa mina kutani ndzi va fambisa mpfhuka wo karhi ivi ndzi va xikisa endleleni. A va xika kutani va ya mahlweni va famba hi milenge. A ndzi tlhela ndzi ya teka van’wana vanharhu ndzi famba na vona mpfhuka wo karhi, ndzi ya va xikisa kutani ndzi tlhela. Eku heteleleni hinkwavo va fikile eminhlanganweni hi ndlela leyi. Endzhaku ka minhlangano, a hi endla hi ndlela leyi fanaka leswaku hi mukisa vanhu hinkwavo.
Koos u tlhele a hi dyondzisa ndlela yo nyikela rungula leri humelelaka emitini. Hi ve ni mintokoto yo tala leyinene kasi yin’wana a yi nga tsakisi. Kambe ntsako lowu hi veke na wona entirhweni wa nsimu wu yi tlule hinkwayo miringo leyi vangiweke hi lava va kanetaka ntirho wa hina wa ku chumayela. Siku rin’wana nimixo a ndzi tirha na Koos. Loko hi tshinela ekusuhi ni muti wun’wana, hi twe rito endzeni ka yindlu. Wanuna un’wana a a hlayela Bibele ehenhla. A hi ma twa kahle marito lama tolovelekeke ya Esaya ndzima 2. Loko a fika eka ndzimana 4, hi gongondzile. Mukhalabye la nga ni xinghana u hi byele leswaku hi nghena, hiloko hi tirhisa Esaya 2:4 ku n’wi hlamusela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. Dyondzo ya Bibele yi sunguriwile na yena hambileswi a a tshama endhawini leyi swi tikaka swinene ku yi fikelela. A hi fanele ku rhelela xitsunga, hi tsemakanya xinambyana hi ku famba ehenhla ka maribye, hi gala xitsunga xin’wana, ku ri kona hi rhelelaka ekaya rakwe. Kambe matshalatshala lawa a ma fanerile. Mukhalabye loyi la titsongahataka u amukele ntiyiso kutani a khuvuriwa. Leswaku a kota ku fika eminhlanganweni, a a famba hi minxongotelo yimbirhi a ya endhawini leyi a ndzi kota ku n’wi teka hi movha ndzi n’wi fambisa mpfhuka lowu seleke. Endzhakunyana u fe a ri Mbhoni leyi tshembekeke.
Khomixinara wa maphorisa a a kaneta ntirho wa hina naswona a a tshamela ku vula leswaku u ta hlongola Koos a tlhelela eka rikwavo. Kan’we hi n’hweti a a vitana Koos leswaku a ta n’wi vutisa swivutiso. Leswaku Koos a tshamela ku n’wi hlamula hi ku kongoma hi Bibele swi endle leswaku a hlundzuka swinene. Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko a byela Koos leswaku u fanele a tshika ku chumayela, a a kuma vumbhoni. U hambete a kaneta ntirho lowu hambiloko Koos a rhurhile eSt. Helena. Hiloko hi xitshuketa, khomixinara, wanuna lonkulu, wa matimba, a vabya kutani a ondza swinene. Madokodela ma tsandzekile ku kuma lexi n’wi dyaka. Hikwalaho ka sweswo, u rhurhile exihlaleni.
Nkhuvulo Ni Ku Andza Hakatsongo-tsongo
Endzhaku ka loko Koos a ve exihlaleni tin’hweti tinharhu, u vone swi fanerile leswaku ku va ni nkhuvulo. Ku kuma xidziva lexi fanelekaka a ku ri xiphiqo. Hi endle xiboho xa ku cela mugodi lowukulu, hi wu semendhela kutani hi kelela mati hi wu tata. Vusiku bya le mahlweni ka nkhuvulo lowu, ku ne mpfula, kutani mixo lowu landzelaka hi tsakisiwe hi ku kuma leswaku mugodi lowu a wu tele ku fikela enon’wini wa wona.
Hi Sonto yoleyo nimixo, Koos u nyikele nkulumo ya nkhuvulo. Loko a kombela lava yaka eku khuvuriweni leswaku va yima, hi yime hi ri 26 leswaku hi hlamula swivutiso leswi tolovelekeke. Hi ve ni lunghelo ra ku va Timbhoni to sungula ku khuvuriwa exihlaleni lexi. Rero a ri ri siku ro tsakisa ku ma tlula hinkwawo evuton’wini bya mina, hikuva a ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi karhatiwa hi leswaku Armagedoni yi ta fika ndzi nga si khuvuriwa.
Eku heteleleni ku sunguriwe mavandlha mambirhi, rin’wana eLevelwood kasi lerin’wana eJamestown. Vhiki rin’wana ni rin’wana vanharhu kumbe mune eka hina a va famba tikhilomitara ta 13 va ya eka vandlha lerin’wana leswaku va ya fambisa Xikolo xa Vutirheli bya le Tilweni ni Nhlangano wa Ntirho hi Mugqivela nimadyambu. Endzhaku ka ntirho wa nsimu hi Sonto nimixo, a hi tlhelela hi ya khoma minhlangano leyi fanaka, swin’we ni Dyondzo ya Xihondzo xo Rindza evandlheni ra ka hina, nindzhenga na nimadyambu. Xisweswo mahelo-vhiki ya hina a ma tele hi mintirho leyi tsakisaka ya swa le tilweni. A ndzi navela ku chumayela nkarhi hinkwawo, kambe a ndzi ri ni ndyangu lowu a ndzi fanele ndzi wu khathalela. Hikwalaho hi 1952, ndzi tlhelele entirhweni wa hulumendhe ndzi ri dokodela wa meno wa nkarhi hinkwawo.
Hi 1955, vayimeri va Sosayiti lava famba-fambaka, valanguteri va swifundzha, va sungule ku endzela xihlala lexi lembe ni lembe, kutani va tshame ekaya ra mina loko va endzile. Va ve nkucetelo lowunene endyangwini wa ka hina. Hi nkarhi lowu fanaka, na mina ndzi ve ni lunghelo ra ku kombisa tifilimi tinharhu ta Sosayiti exihlaleni.
Nhlengeletano Leyi Tsakisaka Ya Ku Rhandza Ka Xikwembu
Hi 1958, leswaku ndzi kota ku va kona eNhlengeletanweni ya Matiko Hinkwawo ya Ku Rhandza Ka Xikwembu, le New York, ndzi tlhele ndzi tshika ntirho wa ka hulumendhe. Nhlengeletano yoleyo yi ve xiendlakalo lexi nga rivalekiki evuton’wini bya mina—lunghelo leri ndzi nyikeke xivangelo lexi engetelekeke xa ku tsaka hi Yehovha. Hikwalaho ka ku kayivela ka swo famba leswi taka exihlaleni, a hi vanga kona ku ringana tin’hweti ta ntlhanu na hafu. Nhlengeletano yi teke masiku ya nhungu, naswona minongonoko a yi sungula hi awara ya kaye nimixo yi ya hela hi awara ya kaye nivusiku. Kambe a ndzi karhalanga, naswona a ndzi tshama ndzi langutele emahlweni eka siku rin’wana ni rin’wana. Enongonokweni ndzi ve ni lunghelo ra ku yimela St. Helena hi timinete timbirhi. Ku vulavula ni mintshungu leyikulu eYankee Stadium ni le Polo Grounds a wu ri ntokoto lowu chavisaka swinene.
Nhlengeletano leyi yi tiyise ku tiyimisela ka mina ku phayona. Nkulumo ya le rivaleni leyi nge “Mfumo Wa Xikwembu Wa Fuma—Xana Ku Hela Ka Misava Ku Tshinele?,” a yi khutaza swinene. Endzhaku ka nhlengeletano hi endzele yindlu-nkulu ya Sosayiti eBrooklyn kutani hi valanga fektri. Ndzi vulavule na Makwerhu Knorr, loyi hi nkarhi wolowo a a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower, malunghana ni nhluvuko wa ntirho wa le St. Helena. U vule leswaku a nga tsakela ku endzela xihlala lexi siku rin’wana. Hi vuye ni tikhasete leti rhekhodiweke tinkulumo hinkwato swin’we ni swifaniso swo tala leswi famba-fambaka swa nhlengeletano, leswaku hi ta swi komba va ndyangu ni vanghana.
Ku Fikelela Pakani Ya Ntirho Wa Nkarhi Hinkwawo
Loko ndzi vuya, ndzi nyikiwe ntirho lowu a ndzi wu endla, hikuva a ku nga ri na dokodela wa meno exihlaleni. Hambiswiritano, ndzi hlamusele leswaku ndzi tiyimisele ku nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo. Endzhaku ko kanerisana nkarhi wo leha, hi pfumelelanile leswaku ndzi nga tirha masiku manharhu hi vhiki, kambe ndzi hakeriwa mali leyi tlulaka leyi a ndzi yi kuma loko ndza ha tirha masiku ya tsevu hi vhiki. Marito ya Yesu ma ve ntiyiso, loko a ku: “Kutani, hambetani mi lava mfumo ni ku lulama ka yena ku sungula, xisweswo swilo leswin’wana hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” (Matewu 6:33) Ku famba eswitsungeni swa maribye swa xihlala lexi hi milenge ya mina leyi tsaneke a swi nga ndzi oloveli minkarhi yin’wana. Hambiswiritano, ndzi phayone malembe ya 14 naswona ndzi swi kotile ku pfuna vanhu-kulorhi vo tala va laha xihlaleni leswaku va dyondza ntiyiso—xivangelo xonghasi xa ku tsaka.
Hi 1961 hulumendhe a yi lava ku ndzi rhumela eSwihlaleni swa Fiji eka khoso ya mahala ya malembe mambirhi, leswaku ndzi ta va dokodela wa meno la fanelekaka hilaha ku heleleke. A va lava ni ku ndzi rhumela ni ndyangu wa mina. Lexi a ku ri xitshembiso lexi ringaka, kambe endzhaku ko anakanyisisa swinene hi xona ndzi xi arile. A ndzi nga swi lavi ku siya vamakwerhu nkarhi wo leha hi ndlela yoleyo kutani ndzi tshika lunghelo leri a ndzi ri na rona ra ku tirha na vona. Mutirhela-mfumo lonkulu wa swa vutshunguri loyi a hleleke riendzo leri a a hlundzuke ngopfu. U te: “Loko u ehleketa leswaku makumu ma le kusuhi hi ndlela yoleyo, u nga ha yi tirhisa mali leyi u yi kumaka enkarhini lowu.” Kambe ndzi yime ndzi tiyile.
Lembe leri tlhandlamaka ndzi rhamberiwe eAfrika Dzonga leswaku ndzi ya eXikolweni xa Vutirheli bya Mfumo, khoso ya ndzetelo wa n’hweti hinkwayo ya valanguteri va vandlha. Hi nyikiwe ndzetelo wa nkoka lowu hi pfuneke leswaku hi khathalela swiavelo swa hina swa vandlha hi ndlela leyi humelelaka swinene. Endzhaku ka ndzetelo lowu wa xikolo, ndzi kume ndzetelo lowu engetelekeke hi ku tirha ni mulanguteri la famba-fambaka. Hiloko ndzi fambela mavandlha wolawo mambirhi eSt. Helena ku tlula malembe ya khume ndzi ri mulanguteri wa xifundzha la khomelaka. Hi ku famba ka nkarhi, vamakwerhu van’wana lava fanelekaka va kumekile, hiloko ku tirhisiwa lunghiselelo ra ku cincana.
Hi nkarhi wolowo, hi rhurhile eJamestown hi ya eLevelwood, laha a ku ri ni xilaveko lexikulu, kutani hi tshame kwalaho malembe ya khume. Hi nkarhi wolowo a ndzi tirha hi matimba handle ko tinyika nkarhi wa ku wisa—ndzi phayona, ndzi tirhela hulumendhe masiku manharhu hi vhiki naswona ndzi langutela xitolo lexitsongo xa swakudya. Ku engetela kwalaho, a ndzi khathalela timhaka ta vandlha, naswona mina ni nkatanga a hi khathalela ndyangu wa vana va mune lava ha kulaka. Leswaku ndzi kota ku langutana na swona, ndzi tshike ntirho wa mina wa masiku manharhu, ndzi xavisa xitolo kutani ndzi teka ndyangu hinkwawo hi ya wisa tin’hweti tinharhu eCape Town, le Afrika Dzonga. Hiloko hi rhurhela eXihlaleni xa Ascension kutani hi tshama lembe kona. Hi nkarhi wolowo, hi swi kotile ku pfuna vo tala leswaku va kuma vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso wa Bibele.
Loko hi tlhelela eSt. Helena, hi vuyele eJamestown. Hi pfuxe yindlu leyi a yi vandzakane ni Holo ya Mfumo. Leswaku hi kota ku tikhathalela hi swilo swa nyama, mina ni n’wananga wa jaha John hi ake xibebe xo xavisa ayisi-khirimi hi xilorana xa Ford, kutani hi xavise ayisi-khirimi malembe ya ntlhanu lama landzeleke. Endzhakunyana ka ku sungula bindzu leri, ndzi humelele hi mhangu hi xibebe lexi. Xi ganamile ivi xi ndzi manya milenge. Hikwalaho ka sweswo, milenge ya mina yi khomiwe hi vusindza ehansi ka matsolo, naswona swi ndzi teke tin’hweti tinharhu leswaku ndzi hola.
Mikateko Leyi Fuweke Ya Nkarhi Lowu Hundzeke Ni Ya Lowu Taka
Emalembeni lama hundzeke hi ve ni mikateko yo tala—ku nga swivangelo leswi engetelekeke swa ku tsaka. Wun’wana wa mikateko ya kona a ku ri riendzo ra hina ro ya eAfrika Dzonga entsombanweni wa matiko hi 1985 ni ku endzela kaya lerintshwa ra Bethele, leri a ra ha akiwa. Wun’wana a ku ri ku va mina swin’we ni n’wana wa mina John hi tirhanyana eku akiweni ka Holo ya Nhlengeletano ekusuhi na Jamestown. Ha tsaka nakambe leswaku vana va hina vanharhu i vakulu ni leswaku ntukulu un’we u tirha eBethele ya le Afrika Dzonga. Hakunene hi kume ntsako lowukulu swinene ni ku eneriseka hi ku pfuna vo tala leswaku va kuma vutivi lebyi kongomeke bya Bibele.
Nsimu ya hina i yitsongo, yi na vanhu va 5 000 ntsena. Hambiswiritano, ku tirha nsimu leyi fanaka hi ku phindha-phindha ku tise vuyelo lebyinene. A hi vangani lava hi vengaka. Xihlala xa St. Helena xi tiviwa hi ku va ni vanhu lava nga ni vunghana, naswona u ta pfuxeriwa kun’wana ni kun’wana laha u yaka kona—loko u famba hi milenge epatwini kumbe loko u chayela movha wa wena. Ntokoto wa mina wu ve leswaku loko u tolovelana ni vanhu swi ta ku olovela ku va chumayela. Sweswi hi ni vahuweleri va 150, hambi leswi vo tala va rhurheleke endzhandzheni.
Leswi vana va hina hinkwavo va kuleke ni leswi va humeke miti, mina ni nkatanga hi sale hi ri hexe nakambe, endzhaku ka malembe ya 48 hi tekanile. Rirhandzu rakwe ro tshembeka ni nseketelo wakwe emalembeni lama hundzeke swi ndzi pfune leswaku ndzi ya emahlweni ndzi tirhela Yehovha ndzi tsakile ku nga khathariseki miringo. Matimba ya hina ya miri ma ya ma tsana, kambe matimba ya hina ya moya ma ya ma pfuxetiwa siku rin’wana ni rin’wana. (2 Vakorinto 4:16) Mina swin’we ni ndyangu wa mina ni vanghana, hi langutele vumundzuku byo hlamarisa loko ndzi ta tlhela ndzi tlula hilaha a ndzi tlula hakona loko ndzi ri ni malembe ya 17 hi vukhale. Ku navela ka mina lokukulu i ku va munhu la hetisekeke hi tindlela hinkwato, naswona, ku tlula kwalaho, i ku tirhela Xikwembu xa hina lexi nga ni rirhandzu ni lexi khathalelaka, Yehovha, ni Hosi ya xona leyi fumaka, Yesu Kreste, hilaha ku nga heriki.—Nehemiya 8:10.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
George Scipio swin’we ni vana vakwe vanharhu, lava va nga vakulu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]
George Scipio ni nsati wakwe, Doris