Ndzima 20
Ntshungu Lowukulu Wa Ntsandza-vahlayi
1. Endzhaku ko hlamusela ku funghiwa ka lava 144 000, hi wihi ntlawa wun’wana lowu Yohane a wu voneke?
LOKO Yohane a hlamusele ku funghiwa ka lava 144 000, u ya emahlweni a vika yin’wana ya tinhlavutelo leti tsakisaka swinene eMatsalweni hinkwawo. Mbilu yakwe yi fanele yi tlula-tlurile hikwalaho ka ntsako lowu a a ri na wona loko a vika a ku: “Endzhaku ka swilo leswi ndzi languta, kutani waswivo, a ku ri ni ntshungu lowukulu, lowu a ku nga ri na munhu la kotaka ku wu hlaya, wu huma eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato, wu yime emahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana, wu ambale tinguvu to leha to basa; wu tamele marhavi ya micindzu emavokweni ya wona.” (Nhlavutelo 7:9) Ina, ku siveriwa ka timheho ta mune swi endla leswaku ntlawa wun’wana wu kuma nkarhi wo ponisiwa handle ka swirho leswa 144 000 swa Israyele wa moya: i ntshungu lowukulu wa tindzimi hinkwato ni matiko hinkwawo.a—Nhlavutelo 7:1.
2. Xana van’wamatimu va wu hlamusele hi ndlela yihi ntshungu lowukulu, naswona Swichudeni swa Bibele enkarhini lowu hundzeke swi wu langute hi ndlela yihi ntlawa lowu?
2 Van’wamatimu va vule leswaku ntshungu lowu lowukulu i vanhu va nyama lava nga riki Vayuda lava hundzuriweke va va Vakreste kumbe Vakreste lava feleke ripfumelo lava nga ta ya etilweni. Hambi ku ri Swichudeni swa Bibele enkarhini lowu hundzeke swi teke ntlawa wolowo wu ri ntlawa wa vumbirhi lowu yaka etilweni, hilaha swi vuriweke hakona eka Vholumo yo Sungula ya 1886 ya buku leyi nge Studies in the Scriptures ni leyi nge The Divine Plan of the Ages, va ku: “A va nge yi kumi hakelo ya xiluvelo xa le tilweni, kambe eku heteleleni va ta va vanhu va moya va xiyimo lexi nga ehansi ka swivumbiwa leswi nga etilweni. Entiyisweni, hambileswi lava va kwetsimisiweke, va hluriwa hi moya wa misava lerova va tsandzeka ku nyikela vutomi bya vona tanihi gandzelo.” Le ndzhaku hi 1930, mianakanyo yoleyo yi phofuriwe ebukwini leyi nge Light, Buku yo Sungula loko yi ku: “Lava vumbaka ntshungu lowukulu va tsandzeka ku amukela xirhambo xo va timbhoni leti hisekaka ta Hosi.” Va hlamuseriwe tanihi ntlawa lowu titekaka wu lulamile lowu nga ni vutivi bya ntiyiso kambe wu nga tikarhatiki hi ku wu chumayela. A va ta ya etilweni tanihi ntlawa wa vumbirhi lowu nga ta ka wu nga hlanganyeli eku fumeni na Kreste.
3. (a) Hi wihi ntshembo lowu van’wana va timbilu letinene a va ri na wona, lava endzhakunyana va hisekeleke ntirho wo chumayela? (b) Xana Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi), xa 1923 xi xi hlamusele njhani xifaniso xa tinyimpfu ni timbuti?
3 Hambiswiritano, a ku ri ni van’wana lava hlanganyelaka ni Vakreste lava totiweke lava endzhakunyana va wu hisekeleke swinene ntirho wo chumayela. A va nga swi naveli ku ya etilweni. Hakunene, ntshembo wa vona a wu yelana ni nhloko-mhaka ya nkulumo ya le rivaleni leyi nyikeriweke hi vanhu va Yehovha ku sukela hi 1918 ku ya ka 1922. Eku sunguleni, a yi ku “Misava Yi Herile—Timiliyoni Leti Hanyaka Sweswi Ti Nga Ka Ti Nga Fi.”b Endzhakunyana ka sweswo, magazini wa Xihondzo xo Rindza (wa Xinghezi) wa October 15, 1923, wu hlamusele xifaniso xa Yesu xa tinyimpfu ni timbuti (Matewu 25:31-46), wu ku: “Tinyimpfu ti yimela vanhu hinkwavo va matiko, ku nga ri lava tswariweke hi moya kambe lavo lulama, lava emianakanyweni va amukelaka Yesu Kreste tanihi Hosi ni lava langutelaka nkarhi lowunene ehansi ka vulawuri bya yena.”
4. Xana ku voningeriwa emhakeni leyi khumbaka ntlawa wa laha misaveni ku ye ku engeteleka njhani hi 1931? hi 1932? hi 1934?
4 Endzhakunyana ka malembe yo karhi, hi 1931 buku leyi nge Vindication, Buku yo Sungula, yi hlamusele Ezekiyele ndzima 9, yi vula leswaku vanhu volavo lava fungheriweke ku pona emimombyeni loko misava yi hela i tinyimpfu ta xifaniso lexi ku vulavuriweke ha xona laha henhla. Vindication, Buku ya Vunharhu, leyi humesiweke hi 1932, yi hlamusele langutelo lerinene ra mbilu ra Yonadabu, munhu la nga riki Muisrayele, la joyineke Yehu Hosi leyi totiweke ya Israyele egolonyini ya yena, a famba na yena ku ya vona ndlela leyi Yehu a hisekaka ha yona loko a lovisa vanhu va vukhongeri bya mavunwa. (2 Tihosi 10:15-17) Buku leyi yi te: “Yonadabu u fanekisela ntlawa wolowo wa vanhu lava sweswi va nga emisaveni hi nkarhi lowu ntirho wa Yehu [wa ku twarisa ku avanyisa ka Yehovha] wu yaka emahlweni, lava khomisanaka swin’we ku lwisana ni nhlengeletano ya Sathana, lava seketelaka vululami ni lava Hosi yi nga ta va ponisa hi nkarhi wa Armagedoni, yi va humesa emaxangwini wolawo ivi yi va nyika vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Va vumba ntlawa wa ‘tinyimpfu.’” Hi 1934 Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi swi veke erivaleni leswaku Vakreste lava, lava nga ni ntshembo wo hanya laha misaveni va fanele ku tinyiketela eka Yehovha ivi va khuvuriwa. Ku voningeriwa emhakeni leyi khumbaka ntlawa lowu wa laha misaveni ku ye ku engeteleka.—Swivuriso 4:18.
5. (a) Hi yihi nhlamuselo leyi nyikeriweke hi 1935 malunghana ni ntshungu lowukulu? (b) Loko hi 1935 J. F. Rutherford a kombele vanhu lava nga entsombanweni lava nga ni ntshembo wo hanya hi masiku emisaveni leswaku va yima, ku humelele yini?
5 Nkarhi wa leswaku Nhlavutelo 7:9-17 yi twisisiwa hilaha ku heleleke se a wu ri kusuhi swinene! (Pisalema 97:11) Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xi wu phofule hi ku phindha-phindha ntshembo wa leswaku ntsombano lowu a wu ta va kona hi May 30 ku ya ka June 3, 1935, eWashington, D.C., le U.S.A., a wu ta va “nchavelelo ni mpfuno wa xiviri” eka lava fanekiseriwaka hi Yonadabu. Hakunene swi ve tano! Eka nkulumo leyi tsakiseke ngopfu leyi nge “Ntshungu Lowukulu,” leyi nyikeriweke eka vanhu va kwalomu ka 20 000, J. F. Rutherford, loyi enkarhini wolowo a a rhangela entirhweni wo chumayela emisaveni hinkwayo, u nyike xitiyisekiso lexi humaka eMatsalweni xa leswaku tinyimpfu tin’wana ta namuntlha ti fana ni ntshungu wolowo lowukulu wa Nhlavutelo 7:9. Eku chaputeni ka nkulumo leyi, xivulavuri xi te: “Ndzi kombela leswaku hinkwavo lava nga ni ntshembo wa ku hanya hi masiku emisaveni va yima.” Loko vo tala va vayingiseri va yimile, xivulavuri xi te: “Vonani! Ntshungu Lowukulu!” Ku te whii, swa xinkarhana, ivi ku landzela ku phokotela lokukulu. Hakunene a va tsakile lava ntlawa wa Yohane swin’we ni lava ntlawa wa Yonadabu! Siku leri landzelaka, ku khuvuriwe Timbhoni letintshwa ta 840, to tala eka tona ti ri leti vulaka leswaku i ta ntshungu wolowo lowukulu.
Ku Tiyisekisa Nhlamuselo Ya Lava Ntshungu Lowukulu
6. (a) Ha yini hi swi twisisa kahle leswaku ntshungu lowukulu i ntlawa wa Vakreste va manguva lawa lava tinyiketeleke, lava nga ni ntshembo wo hanya hi masiku emisaveni? (b) Xana tinguvu to leha to basa ta ntshungu lowukulu ti fanekisela yini?
6 Ha yini hi nga vulaka hi ku tiyiseka leswaku ntshungu lowukulu i ntlawa wa Vakreste va manguva lawa lava tinyiketeleke, lava nga ni ntshembo wa ku hanya hi masiku emisaveni ya Xikwembu? Enkarhini lowu hundzeke Yohane u vone exivonweni xakwe ntlawa wa le tilweni lowu ‘xaveriweke Xikwembu lowu humaka eka tinyimba hinkwato ni tindzimi hinkwato ni vanhu hinkwavo ni matiko hinkwawo.’ (Nhlavutelo 5:9, 10) Lava ntshungu lowukulu na vona va xaviwile kambe va ni ntshembo lowu hambaneke. Ku hambana na Israyele wa Xikwembu, a va tiveki leswaku i vangani. Ku hava munhu la nga vulaka ka ha ri emahlweni leswaku va ta va vangani. Tinguvu ta vona ti hlantswiwile ti basa hi ngati ya Xinyimpfana, leswi fanekiselaka leswaku va ni xiyimo lexinene emahlweni ka Yehovha hikwalaho ka ripfumelo ra vona egandzelweni ra Yesu. (Nhlavutelo 7:14) Naswona va tlakusa marhavi ya micindzu, va dzunisa Mesiya tanihi Hosi ya vona.
7, 8. (a) Handle ko tipfinyinga, ku tlakusiwa ka marhavi ya ncindzu swi tsundzuxe muapostola Yohane hi ta swiendlakalo swihi? (b) Xana swi vula yini ku va lava ntshungu lowukulu va tlakusa marhavi ya ncindzu?
7 Loko Yohane a languta exivonweni lexi, mianakanyo ya yena yi fanele yi n’wi tlherisele le ndzhaku eka malembe lama tlulaka 60 eka vhiki ra Yesu ro hetelela emisaveni. Hi Nisani 9, 33 C.E., loko mintshungu yi khitikanela ku ya amukela Yesu eYerusalema, yi ‘teke marhavi ya mirhi ya ncindzu yi huma ku n’wi hlanganisa. Yi sungula ku huwelela yi ku: “Ha ku khongela, n’wi ponise! U katekile loyi a taka hi vito ra Yehovha, la nga hosi ya Israyele!”’ (Yohane 12:12, 13) Hi mukhuva lowu fanaka, ku tlakusiwa ka marhavi ya ncindzu ni ku huwelela ka ntshungu lowukulu swi komba ntsako wa wona lowukulu wa ku amukela Yesu tanihi Hosi leyi vekiweke hi Yehovha.
8 Handle ko tipfinyinga, marhavi ya micindzu ni ku huwelela hi ntsako na swona swi tsundzuxe Yohane hi ta Nkhuvo wa Mitsonga wa Israyele wa khale. Malunghana ni nkhuvo lowu Yehovha u lerise a ku: “Kutani hi siku ro sungula mi fanele mi teka mihandzu ya mirhi ya risima, switluka leswikulu swa mirhi ya micindzu ni marhavi ya mirhi leyi taleriweke hi marhavi ni mirhi ya phopla ya le nkoveni, mi fanele mi tsaka emahlweni ka Yehovha Xikwembu xa n’wina masiku ya nkombo.” Marhavi ya ncindzu a ma tirhisiwa tanihi mfungho wo kombisa ntsako. Mitsonga ya nkarhinyana a yi ri xitsundzuxo xa leswaku Yehovha u ponise vanhu va yena aEgipta leswaku va ya hanya emitsongeni emananga. “Muluveri ni n’wana la nga riki na tatana ni noni” va hlanganyerile enkhubyeni lowu. Vaisrayele hinkwavo a va fanele va “tsaka hilaha ku heleleke.”—Levhitika 23:40; Deteronoma 16:13-15.
9. Lava ntshungu lowukulu va hlanganyela eku huweleleni hi ntsako eka yini?
9 Kutani swa fanela leswaku lava ntshungu lowukulu, hambileswi va nga riki xiphemu xa Israyele wa moya, va tlakusaka marhavi ya ncindzu, hikwalaho ka ntsako ni ku tlangela, va vula leswaku ku hlula ni ku ponisiwa swi huma eka Xikwembu ni Xinyimpfana, hilaha Yohane a swi voneke hakona laha loko a ku: “Kutani wu huwelela hi rito lerikulu wu phikelela, wu ku: ‘Ku ponisiwa hi ku kolota Xikwembu xa hina, lexi tshameke exiluvelweni, ni le ka Xinyimpfana.’” (Nhlavutelo 7:10) Hambileswi lava ntshungu lowukulu va tekiweke eka mintlawa hinkwayo ya tinxaka ta vanhu, va huwelela hi “rito lerikulu” hi vun’we. Xana va swi kotisa ku yini ku huwelela hi vun’we, tanihi leswi va humaka eka matiko ni tindzimi to hambana-hambana?
10. Xana lava ntshungu lowukulu va swi kotisa ku yini ku huwelela hi vun’we hi “rito lerikulu” ku nga khathariseki ku hambana ka matiko ni tindzimi ta vona?
10 Lava ntshungu lowu lowukulu i xiyenge xa nhlengeletano ya matiko yo hambana-hambana leyi nga yona ntsena yi nga ni vun’we emisaveni namuntlha. A va na milawu leyi tirhisiwaka hi ku ya hi matiko ya vona yo hambana-hambana kambe minkarhi hinkwayo va yi tirhisa hi ku fana misinya ya milawu ya Bibele laha va tshamaka kona. A va hlanganyeli eka mavandla ya vutiko, ya nhlunga-vuhosi, kambe va ‘ma fule hakunene mabanga ya vona ma va swikomu.’ (Esaya 2:4) A va avananga va va mimpambukwa kumbe mintlawa, lerova va huwelela mahungu lama pfilunganeke ni lama kanetanaka hilaha vukhongeri bya Vujagana byi endlaka hakona; naswona ntirho wo huwelela mahungu lawa a va wu vekanga emavokweni ya vafundhisi lava byi dyondzeleke leswaku ku va vona va va dzuniselaka Xikwembu. A va huweleli va vula leswaku ku ponisiwa ku huma eka moya lowo kwetsima, hikuva a va gandzeli xikwembu xa vunharhu-un’we. Ematikweni lama nga vaka 200 emisaveni hinkwayo, va vitana vito ra Yehovha hi vun’we loko va ri karhi va vulavula ririmi rin’we leri tengeke ra ntiyiso. (Sofaniya 3:9) Entiyisweni, va swi pfumela erivaleni leswaku ku ponisiwa ka vona ku huma eka Yehovha, Xikwembu xa ku ponisa, ha Yesu Kreste, Murhangeri wa Yena Lonkulu wa ku ponisiwa.—Pisalema 3:8; Vaheveru 2:10.
11. Xana thekinoloji ya manguva lawa yi va pfune njhani lava ntshungu lowukulu leswaku va huwelela hi rito leri twalaka swinene?
11 Thekinoloji ya manguva lawa yi pfunile ku endla leswaku rito leri pfumaka ra lava ntshungu lowukulu lava nga ni vun’we ri ya ri twakala swinene. Ku hava ntlawa wun’wana wa vukhongeri emisaveni lowu vonaka ku ri ni xilaveko xo kandziyisa tibuku to pfuna ku dyondza Bibele hi tindzimi leti tlulaka 400, tanihi leswi ku nga riki na ntlawa wun’wana lowu tsakelaka ku byela vanhu hinkwavo emisaveni rungula leri fanaka. Leswaku sweswo swi koteka, Huvo leyi Fumaka leyi totiweke ya Timbhoni ta Yehovha, yi kongomise leswaku ku endliwa leswi vuriwaka Endlelo Ra Elektroniki Ro Thayipa Tindzimi To Tala (Multilanguage Electronic Phototypesetting System [MEPS]). Enkarhini wa ku kandziyisiwa ka buku leyi, a ku tirhisiwa maendlelo yo hambana-hambana ya MEPS ematikweni yo tlula 125 emisaveni hinkwayo, naswona leswi swi pfune leswaku swi koteka ku kandziyisa magazini wa Xihondzo xo Rindza kambirhi hi n’hweti hi tindzimi to tlula 130 hi nkarhi wun’we. Nakambe vanhu va Yehovha va kandziyisa tibuku hi nkarhi wun’we, naswona hi tindzimi to tala ku fana na yona leyi. Xisweswo, Timbhoni ta Yehovha, leti vunyingi bya tona ku nga lava ntshungu lowukulu, lembe na lembe ti fambisa madzana ya timiliyoni ta tibuku hi tindzimi leti tirhisiwaka ngopfu, ku endlela leswaku mintshungu yin’wana leyi engetelekeke leyi humaka eka tinxaka hinkwato ni le ka tindzimi hinkwato yi swi kota ku dyondza Rito ra Xikwembu ni ku joyina ntshungu lowukulu eku huweleleni hi rito leri tlakukeke.—Esaya 42:10, 12.
Xana Va Yime eTilweni Kumbe eMisaveni?
12, 13. Xana lava ntshungu lowukulu va “yime emahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana” hi ndlela yihi?
12 Hi swi tivisa ku yini leswaku ku va ntshungu lowukulu wu ‘yime emahlweni ka xiluvelo’ a swi vuli swona leswaku wu le tilweni? Ku ni vumbhoni lebyi nga lo dlaa, erivaleni emhakeni leyi. Hi xikombiso, rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke laha va ku “emahlweni” (e·noʹpi·on) hi ku kongoma ri vula “laha ku voniwaka hi,” naswona minkarhi yo tala ri tirhiseriwa eka vanhu lava nga emisaveni lava nga “emahlweni” kumbe “laha ku voniwaka hi” Yehovha. (1 Timotiya 5:21; 2 Timotiya 2:14; Varhoma 14:22; Vagalatiya 1:20) Nkarhi wun’wana loko Vaisrayele va ri emananga, Muxe u byele Aroni a ku: “Byela ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele u ku, ‘Tshinelani emahlweni ka Yehovha, hikuva u ku twile ku gungula ka n’wina.’” (Eksoda 16:9) A swi nga kali swi lava leswaku Vaisrayele va yisiwa etilweni leswaku va ya yima emahlweni ka Yehovha enkarhini wolowo. (Ringanisa na Levhitika 24:8.) Ematshan’weni ya sweswo, kona kwale mananga va yime laha Yehovha a va vonaka, naswona u vulavule na vona.
13 Ku engetela kwalaho, hi hlaya leswi: “Loko N’wana wa munhu a fika hi ku vangama kakwe . . . matiko hinkwawo ma ta hlengeletiwa emahlweni kakwe.”c Rixaka hinkwaro ra vanhu a ri nge vi ri ri etilweni loko ku hetiseka vuprofeta lebyi. Entiyisweni, lava nga ta “loviseriwa makumu” a va nge vi va ri etilweni. (Matewu 25:31-33, 41, 46) Ematshan’weni ya sweswo, vanhu va ta yima emisaveni laha Yesu a va vonaka, kutani u ta va avanyisa. Hilaha ku fanaka, lava ntshungu lowukulu va le ‘mahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana’ hileswi va yimaka laha va voniwaka hi Yehovha ni hi Hosi yakwe Kreste Yesu, leswaku va avanyiseriwa leswinene.
14. (a) I vamani lava hlamuseriwaka va ri lava “rhendzeleke xiluvelo” naswona va yime ‘eNtshaveni ya le tilweni ya Siyoni’? (b) Hambileswi lava ntshungu lowukulu va tirhelaka Xikwembu “etempeleni ya xona,” ha yini sweswo swi nga va endli va fanelekela ku va ntlawa wa vaprista?
14 Vakulu va 24 ni ntlawa lowu totiweke wa lava 144 000 va hlamuseriwa va ri lava ‘rhendzeleke xiluvelo’ xa Yehovha ‘eNtshaveni ya le tilweni ya Siyoni.’ (Nhlavutelo 4:4; 14:1) Lava ntshungu lowukulu a hi ntlawa wa vaprista naswona a va xi kumi xikhundlha xexo lexi tlakukeke. I ntiyiso leswaku endzhakunyana va hlamuseriwa eka Nhlavutelo 7:15 va ri lava tirhelaka Xikwembu “etempeleni ya xona.” Kambe tempele leyi a yi vuli ndhawu yo kwetsima ya le ndzeni, ku nga Ndhawu yo Kwetsima Ngopfu. Ematshan’weni ya sweswo, i xivava xa laha misaveni xa tempele ya Xikwembu ya moya. Rito ra Xigriki leri nge na·osʹ, leri hundzuluxeriweke laha va ku “tempele,” hakanyingi ri vula muako hinkwawo lowu akeriweke vugandzeri bya Yehovha. Namuntlha, lowu i muako wa moya lowu hlanganisaka tilo kun’we ni misava.—Ringanisa na Matewu 26:61; 27:5, 39, 40; Marka 15:29, 30; Yohane 2:19-21, nhlamuselo ya le hansi ya NW.
Ku Dzunisa eVuakweni Hinkwabyo
15, 16. (a) Loko lava ntshungu lowukulu va humelela laha misaveni, xana ku endleke yini etilweni? (b) Xana swivumbiwa swa Yehovha swa moya swi endlisa ku yini eka nhlavutelo yin’wana ni yin’wana leyintshwa ya xikongomelo xa yena? (c) Xana hina laha misaveni hi nga hlanganyela njhani eka risimu ro dzunisa?
15 Lava ntshungu lowukulu va dzunisa Yehovha, kambe ku ni van’wana lava na vona va yimbelelaka tinsimu to dzunisa. Yohane u te: “Kutani tintsumi hinkwato a ti yime ti rhendzela xiluvelo ni vakulu ni swivumbiwa leswi hanyaka swa mune, hiloko va wa hi swikandza swa vona emahlweni ka xiluvelo va gandzela Xikwembu, va ku: ‘Amen! Ku dzuneka ni ku vangama ni vutlhari ni ku nkhensa ni ku xiximiwa ni matimba ni ntamu a swi ve eka Xikwembu xa hina hi masiku ni masiku. Amen.’”—Nhlavutelo 7:11, 12.
16 Loko Yehovha a vumba misava, tintsumi ta yena hinkwato leto kwetsima ‘ti huwelele hi ntsako, ni vana va Xikwembu hinkwavo va huwelela va dzunisa.’ (Yobo 38:7) Nhlavutelo yin’wana ni yin’wana leyintshwa ya xikongomelo xa Yehovha yi fanele yi susumetele tintsumi leswaku na tona ti huwelela ti dzunisa. Loko vakulu va 24—ku nga lava 144 000 loko va ri exiyin’weni xa vona xa ku kwetsima etilweni—va huwelela loko va vona Xinyimpfana, swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo swa Xikwembu swa le tilweni swa hlanganyela swi yimbelela tinsimu to dzunisa Yesu na Yehovha Xikwembu. (Nhlavutelo 5:9-14) Ana se swivumbiwa leswi swi tsake ngopfu ku vona ku hetiseka ka xikongomelo xa Yehovha loko a pfuxa vanhu lava tshembekaka lava totiweke a va yisa exivandleni lexi kwetsimaka xa moya. Sweswi, swivumbiwa hinkwaswo swa Yehovha leswi tshembekaka swa le tilweni swi yimbelela risimu ro dzunisa loko ku humelela lava ntshungu lowukulu. Kahle-kahle eka malandza ya Yehovha hinkwawo, siku ra Hosi i nkarhi lowu tsakisaka ku hanya eka wona. (Nhlavutelo 1:10) Laha misaveni, hi ni lunghelo ronghasi ro hlanganyela eka risimu ro dzunisa hi ku chumayela hi Mfumo wa Yehovha!
Ku Humelela Ka Lava Ntshungu Lowukulu
17. (a) Hi xihi xivutiso lexi vutisiwaka hi un’wana wa vakulu va 24, naswona leswi nkulu yoloye a koteke ku kuma nhlamulo swi komba yini? (b) Xana xivutiso xa nkulu yoloye xi hlamuriwe rini?
17 Ku sukela enkarhini wa muapostola Yohane ku ta fika esikwini ra Hosi, Vakreste lava totiweke a va nga va tivi kahle lava ntshungu lowukulu. Kutani swa fanela, leswi un’wana wa vakulu va 24 la yimelaka vatotiwa lava se va nga etilweni, a xalamukisaka mianakanyo ya Yohane hi ku vutisa xivutiso lexi fanelaka. U te: “Kutani un’wana wa vakulu a ndzi angula a ku: ‘Xana lava ambaleke tinguvu to leha to basa, i vamani naswona va huma kwihi?’ Hiloko ndzi n’wi byela xikan’we ndzi ku: ‘Hosi yanga, hi wena u tivaka.’” (Nhlavutelo 7:13, 14a) Ina, nkulu yoloye u swi kotile ku kuma nhlamulo ivi a yi nyika Yohane. Leswi swi vula leswaku lava pfuxiweke va ntlawa wa vakulu va 24 va katseka eku vuleni ka mintiyiso ya Xikwembu namuntlha. Loko va ri lava va ntlawa wa Yohane lava nga emisaveni va tive leswaku i vamani lava ntshungu lowukulu hi ku va va xiyisisa leswi Yehovha a va endlelaka swona. Va hatlise va tlangela ku voningeriwa lokukulu loku humaka eka Xikwembu loku voningeleke timhaka ta le tilweni hi 1935, hi nkarhi lowu faneleke wa Yehovha.
18, 19. (a) I ntshembo wihi lowu kandziyisiweke hi lava ntlawa wa Yohane hi va-1920 ni hi va-1930, kambe i vamani lava amukeleke mahungu lawa lava nhlayo ya vona yi andzaka? (b) Ku hlamuseriwa ka lava ntshungu lowukulu hi 1935 ku kombe yini malunghana ni lava 144 000? (c) Xana tinhlayo ta lava veke kona ni lava dyeke eXitsundzuxweni ti paluxa yini?
18 Hi va-1920 ni le ku sunguleni ka va-1930, lava ntlawa wa Yohane va vulavule ngopfu hi ntshembo wa le matilweni, etibukwini ni le nsin’wini. Kahle-kahle, nhlayo ya lava 144 000 a yi fanele yi helela. Kambe nhlayo leyi kulaka ya lava yingiseke rungula ni lava kombiseke ku hiseka entirhweni wo chumayela yi vule leswaku yi tsakela ku hanya emisaveni ya Paradeyisi hi masiku. A va nga swi naveli ku ya etilweni hikuva a va nga vitaniwanga. A va nga ri xiphemu xa ntlhambinyana kambe a va ri va tinyimpfu tin’wana. (Luka 12:32; Yohane 10:16) Ku hlamuseriwa ka vona tanihi ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana hi 1935 a xi ri xikombiso xa leswaku ku hlawuriwa ka lava 144 000 a ku ri kusuhi ni ku hela.
19 Xana tinhlayo ta yi seketela mhaka yoleyo? Ina, ta yi seketela. Hi 1938, emisaveni hinkwayo, a ku ri ni Timbhoni ta Yehovha ta 59 047 leti a ti hlanganyela entirhweni wo chumayela. Eka tona, lava dyeke swifanekiselo eXitsundzuxweni xa rifu ra Yesu xa lembe na lembe i 36 732, xisweswo va kombise leswaku va vitaneriwe etilweni. Eka malembe lama landzeleke ku sukela kwalaho, nhlayo ya lava dyaka yi hambete yi hunguteka, ngopfu-ngopfu hikwalaho ka leswi Timbhoni leti tshembekaka ta Yehovha ti nga fa ti heta pfhumba ra tona ra vutomi bya laha misaveni. Hi 2005 i vanhu va 8 524 ntsena lava dyeke swifanekiselo swa Xitsundzuxo—ku nga tiphesente leti nga ehansi ka 0,05 ta lava 16 390 116 lava veke kona eXitsundzuxweni emisaveni hinkwayo.
20. (a) I yini leswi J. F. Rutherford a swi vuleke exihundleni mayelana ni lava ntshungu lowukulu hi nkarhi wa Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava? (b) I yini leswi sweswi swi kombaka leswaku lava ntshungu lowukulu hakunene va andzile?
20 Loko nyimpi ya vumbirhi ya misava yi tlhekeka, Sathana u endle matshalatshala lamakulu yo yimisa ku tshoveriwa ka lava ntshungu lowukulu. Ntirho wa Yehovha wu siveriwile ematikweni yo tala. Emasikwini wolawo ya munyama, emahlweninyana ka rifu ra yena, J. F. Rutherford hi January 1942, u twiwe a ku: “Heyi . . . swi vonaka onge lava ntshungu lowukulu a va nge andzi hilaha swi languteriweke hakona.” Kambe nkateko wa Xikwembu wu fambise swilo hi ndlela yin’wana! Hi 1946 nhlayo ya Timbhoni emisaveni hinkwayo yi tlulele eka 176 456—leti vunyingi bya tona a ti ri ta lava ntshungu lowukulu. Hi 2005 a ku ri ni Timbhoni ta 6 390 022 leti a ti tirhela Yehovha hi ku tshembeka ematikweni ya 235—i NTSHUNGU LOWUKULU hakunene! Naswona nhlayo ya vona yi tshama yi ri karhi yi engeteleka.
21. (a) Xana ku tshoveriwa ka vanhu va Xikwembu esikwini ra Hosi ku pfumelelana njhani hilaha ku heleleke ni xivono xa Yohane? (b) Xana vuprofeta byin’wana bya nkoka byi sungule ku hetiseka hi ndlela yihi?
21 Ku tshoveriwa ka vanhu va Xikwembu hi siku ra Hosi ku ve loku pfumelelanaka hilaha ku heleleke ni xivono xa Yohane: xo sungula i ntirho wa ku hlengeletiwa ka masalela ya lava 144 000; kutani ku landzela ku hlengeletiwa ka ntshungu lowukulu. Hilaha Esaya a profeteke hakona, sweswi “exiphen’wini xo hetelela xa masiku,” vanhu va matiko hinkwawo va khitikanela ku ya hlanganyela evugandzerini lebyi tengeke bya Yehovha. Entiyisweni, ha khana hi ku tlangela leswi Yehovha a tumbuluxaka “matilo lamantshwa ni misava leyintshwa.” (Esaya 2:2-4; 65:17, 18) Xikwembu xi hlengeleta “swilo hinkwaswo nakambe eka Kreste, swilo swa le tilweni ni swilo swa le misaveni.” (Vaefesa 1:10) Vadyandzhaka lava totiweke va Mfumo wa le tilweni—lava hlawuriweke eka malembe-xidzana hinkwawo ku sukela esikwini ra Yesu—i “swilo swa le tilweni.” Naswona sweswi, ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana wu humelela tanihi lavo sungula va “swilo swa le misaveni.” Loko u tirha hi ku pfumelelana ni lunghiselelo rero u nga kuma ntsako lowu nga heriki.
Mikateko Leyi Kumiwaka Hi Lava Ntshungu Lowukulu
22. Hi rihi rungula rin’wana leri Yohane a ri kumeke malunghana ni lava ntshungu lowukulu?
22 Hi ndlela ya Xikwembu, Yohane u amukele marungula man’wana malunghana ni lava ntshungu lowu lowukulu, u te: “Kutani [nkulu] a ku eka mina: ‘Lava hi lava humaka enhlomulweni lowukulu, naswona va hlantswe tinguvu ta vona to leha va ti endla to basa hi ngati ya Xinyimpfana. Hi yona mhaka leyi va nga emahlweni ka xiluvelo xa Xikwembu; va xi endlela ntirho wo kwetsima nhlikanhi ni vusiku etempeleni ya xona; kutani Loyi a tshameke exiluvelweni u ta vamba ntsonga wa yena ehenhla ka vona.’”—Nhlavutelo 7:14b, 15.
23. I yini nhlomulo lowukulu lowu lava ntshungu lowukulu va “humaka” eka wona?
23 Eku sunguleni, Yesu u vule leswaku vukona byakwe eku vangameni ka Mfumo byi ta fikelela maninginingi ya byona loko ku va ni “nhlomulo lowukulu lowu ku nga si tshamaka ku humelela lowu fanaka na wona hi mpfhuka misava yi va kona ku ta fikela sweswi, e-e, naswona a wu nge he tlheli wu va kona.” (Matewu 24:21, 22) Loko vuprofeta byebyo byi hetiseka, tintsumi ti ta khwexula timheho ta mune ta misava leswaku ti herisa mafambiselo ya misava ya Sathana. Loyi ku nga ta sunguriwa ha yena ku lovisiwa i Babilona Lonkulu, ku nga mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Kutani loko nhlomulo lowu wu tinyike matimba, Yesu u ta kutsula masalela ya lava 144 000 emisaveni, a tlhela a ponisa ntshungu lowukulu wa ntsandza-vahlayi.—Nhlavutelo 7:1; 18:2.
24. I yini lexi endlaka lava ntshungu lowukulu va fanelekela ku pona?
24 I yini lexi endlaka lava ntshungu lowukulu va fanelekela ku pona? Nkulu u byele Yohane leswaku va “hlantswe tinguvu ta vona to leha va ti endla to basa hi ngati ya Xinyimpfana.” Hi marito man’wana, va ve ni ripfumelo eka Yesu tanihi Mukutsuri wa vona, va tinyiketele eka Yehovha, hi ku khuvuriwa ematini, naswona va kombisa ku va ni “ripfalo lerinene” hi mahanyelo ya vona lamanene. (1 Petro 3:16, 21; Matewu 20:28) Xisweswo, va basile ni ku lulama emahlweni ka Yehovha. Naswona va ‘tihlayisa va nga ri na xivati xa misava.’—Yakobo 1:27.
25. (a) Xana lava ntshungu lowukulu va n’wi ‘endlela njhani Yehovha ntirho wo kwetsima nhlikanhi ni vusiku etempeleni ya yena’? (b) Xana Yehovha u wu ‘vamba njhani ntsonga wa yena’ ehenhla ka lava ntshungu lowukulu?
25 Ku tlula kwalaho, va ve Timbhoni leti hisekaka ta Yehovha—‘va n’wi endlela ntirho wo kwetsima nhlikanhi ni vusiku etempeleni ya yena.’ Xana wena u wun’wana wa lava ntshungu lowu lowukulu lowu tinyiketeleke? Loko swi ri tano, u ni lunghelo ro hambeta u tirhela Yehovha eswivaveni swa laha misaveni swa tempele ya yena leyikulu ya moya. Namuntlha, lava va ntshungu lowukulu va endla ntirho lowukulu wo chumayela va ri karhi va kongomisiwa hi vatotiwa. Hambileswi va faneleke va tirha leswaku va kota ku tihanyisa, madzana ya magidi ya vona i maphayona ya nkarhi hinkwawo. Ku nga khathariseki leswaku wa phayona kumbe a wu phayoni, kambe tanihi xirho lexi tinyiketeleke xa ntshungu lowukulu, tsaka hikwalaho ka leswi hi ripfumelo ni hi mintirho ya wena, u hlayiwaka u ri la lulameke tanihi munghana wa Xikwembu naswona xi ku amukelaka tanihi muendzi entsongeni wa xona. (Pisalema 15:1-5; Yakobo 2:21-26) Xisweswo Yehovha u “vamba ntsonga wa yena” ehenhla ka lava n’wi rhandzaka, naswona wa va sirhelela hikuva i muamukeri wa vaendzi lonene.—Swivuriso 18:10.
26. Hi yihi mikateko yin’wana leyi lava ntshungu lowukulu va nga ta yi kuma?
26 Nkulu u ye emahlweni a ku: “A va nge he twi ndlala kumbe torha nikatsongo, naswona dyambu a ri nge he va hisi nikatsongo hambi wu ri mumu lowu vavulaka, hikuva Xinyimpfana, lexi nga exikarhi ka xiluvelo, xi ta va risa, xi va kongomisa eminseledyaneni ya mati ya vutomi. Kutani Xikwembu xi ta sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya vona.” (Nhlavutelo 7:16, 17) Hakunene Yehovha u ni malwandla! Kambe hi yihi nhlamuselo yo enta ya marito lawa?
27. (a) Xana Esaya u ma profete hi ndlela yihi marito man’wana lama fanaka ni ya nkulu? (b) I yini lexi kombaka leswaku vuprofeta bya Esaya byi sungule ku hetiseka evandlheni ra Vukreste enkarhini wa Pawulo?
27 A hi xiyeni vuprofeta lebyi nga ni marito lama fanaka lebyi nge: “Yehovha u te: ‘Enkarhini wa vunene ndzi ku hlamurile, naswona esikwini ra ku ponisiwa ndzi ku pfunile . . . A va nge khomiwi hi ndlala, naswona a va nge khomiwi hi torha, hambi ku ri mumu lowukulu kumbe dyambu a ri nge va hisi. Hikuva Loyi a va twelaka vusiwana u ta va rhangela, u ta va kongomisa eswihlobyeni swa mati.’” (Esaya 49:8, 10; nakambe vona Pisalema 121:5, 6.) Muapostola Pawulo u tshahe xiyenge xa vuprofeta lebyi ivi a xi tirhisela eka “siku ra ku ponisiwa” leri sunguleke hi Pentekosta ya 33 C.E. U tsale a ku: “Hikuva [Yehovha u] ri: ‘Hi nkarhi lowu amukelekaka ndzi mi twile, naswona hi siku ra ku ponisiwa ndzi mi pfunile.’ Maswivo! Sweswi ngopfu-ngopfu i nkarhi lowu amukelekaka. Maswivo! Sweswi i siku ra ku ponisiwa.”—2 Vakorinto 6:2.
28, 29. (a) Xana marito ya Esaya ma hetiseke hi ndlela yihi eka lembe-xidzana ro sungula? (b) Xana marito ya Nhlavutelo 7:16 ma hetiseka hi ndlela yihi eka lava ntshungu lowukulu? (c) Ku ta humelela yini loko lava ntshungu lowukulu va kongomisiwa “eminseledyaneni ya mati ya vutomi”? (d) Ha yini lava ntshungu lowukulu va ta va va hlawulekile exikarhi ka vanhu?
28 Xitshembiso xa leswaku a va nge he vi na ndlala kumbe torha kumbe ku hisiwa hi dyambu a xi vula yini khale koloko? Kunene, eka lembe-xidzana ro sungula Vakreste a va pfa va twa ndlala ni torha ra xiviri. (2 Vakorinto 11:23-27) Kambe a va fuwile hi tlhelo ra moya. A va phameriwa hi ndlela leyi fuweke, leswaku va nga khomiwi hi ndlala kumbe torha ra swilo swa moya. Ku tlula kwalaho, Yehovha a nga va vavulanga hi ku hisa ka vukarhi byakwe loko a herisa mafambiselo ya swilo ya Xiyuda hi 70 C.E. Marito ya Nhlavutelo 7:16 ma hetiseka hi ndlela leyi fanaka hi tlhelo ra moya eka ntshungu lowukulu namuntlha. Wona swin’we ni Vakreste lava totiweke, va tsakela malunghiselelo lama fuweke ya moya.—Esaya 65:13; Nahume 1:6, 7.
29 Loko u ri un’wana wa lava ntshungu wolowo lowukulu, mbilu ya wena leyinene yi ta ku susumetela ku “huwelela hi ku tsaka,” ku nga khathariseki ku siveriwa ni mintshikilelo leswi u faneleke u swi tiyiselela enkarhini wa mafambiselo ya Sathana lama yaka eku heleni. (Esaya 65:14) Hi ndlela yoleyo, hambi ku ri sweswi, Yehovha a nga yi ‘sula mihloti hinkwayo ematihlweni ya wena.’ “Dyambu” ra ku hisa ka vukarhi bya vuavanyisi bya Xikwembu ri nga ka ri nga ha ku chavisi, kutani loko timheho ta mune ta ndzoviso ti khwexuriwa, u nga ha ponisiwa eka “mumu lowu vavulaka” wa vukarhi bya Yehovha. Loko ndzoviso wolowo wu hundzile, Xinyimpfana xi ta ku kongomisa leswaku u vuyeriwa hi xitalo “eminseledyaneni ya mati ya vutomi,” leswi swi yimelaka malunghiselelo hinkwawo lawa Yehovha a ma endlaka leswaku u kuma vutomi lebyi nga heriki. Ripfumelo ra wena engatini ya Xinyimpfana ri ta lweriwa hi leswi hakatsongo-ntsongo u nga ta endliwa la hetisekeke. N’wina va ntshungu lowukulu mi ta va mi hlawulekile exikarhi ka vanhu tanihi “timiliyoni” leti nga ta ka ti nga fi! Mihloti hinkwayo yi ta va yi suriwile ematihlweni ya n’wina hilaha ku heleleke.—Nhlavutelo 21:4.
Ku Tiyisekisa Ku Vitaniwa
30. I ku langutela kwihi lokukulu loku xivono xa Yohane xi hi pfulelaka kona, naswona i vamani lava nga ta kota ku “yimela” siku lerikulu ra vukarhi?
30 Hakunene marito lawa ma hi endla hi langutela leswikulu! Yehovha hi byakwe u le xiluvelweni xakwe, naswona malandza yakwe hinkwawo, ya le tilweni ni ya laha misaveni ma n’wi dzunisa hi vun’we. Malandza yakwe ya laha misaveni ma swi vona leswaku i lunghelo leri hlamarisaka swonghasi ku hlanganyela eka risimu leri ra mpfumawulo lowukulu wa ku dzunisa. Ku nga ri khale, Yehovha na Kreste Yesu va ta tisa vuavanyisi, kutani ku ta twala ku huwelela loku nge: “Siku lerikulu ra vukarhi bya vona ri fikile, kutani i mani loyi a nga kotaka ku ri yimela?” (Nhlavutelo 6:17) Nhlamulo yi ri yini? I vanhu vatsongo, ku katsa ni lava funghiweke va 144 000 lava ha hanyaka emisaveni swin’we ni lava ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana ntsena, lava nga ta ri “yimela,” leswi vulaka leswaku hi lava nga ta pona swin’we na vona.—Yeremiya 35:19; 1 Vakorinto 16:13.
31. Xana ku hetiseka ka xivono xa Yohane ku fanele ku va khumba njhani Vakreste, lava totiweke kun’we ni va ntshungu lowukulu?
31 Hikwalaho, Vakreste lava totiweke va ntlawa wa Yohane va tikarhata hi matimba va “lwela ku fikelela pakani ya hakelo ya ku vitaneriwa ehenhla hi Xikwembu hi ku tirhisa Kreste Yesu.” (Vafilipiya 3:14) Va swi tiva kahle leswaku swiendlakalo swa le minkarhini leyi swi lava leswaku va tiyisela swinene. (Nhlavutelo 13:10) Endzhaku ko tirhela Yehovha hi ku tshembeka malembe yo tala, va tshama va tiyile eripfumelweni, va tsaka leswi mavito ya vona ‘ma tsariweke etilweni.’ (Luka 10:20; Nhlavutelo 3:5) Lava va ntshungu lowukulu na vona va swi tiva leswaku “loyi a tiyiseleke ku fika emakumu hi yena [ntsena] la nga ta ponisiwa.” (Matewu 24:13) Leswi ntshungu lowukulu wu fungheriwaka ku huma enhlomulweni lowukulu, swirho swa wona swi fanele swi tikarhatela ku tshama swi tengile ni ku gingiriteka.
32. I xiyimo xihi xa xihatla lexi kandziyisiwaka hi ntiyiso wa leswaku i mintlawa mimbirhi ntsena leyi nga ta “yimela” siku ra vukarhi bya Yehovha?
32 A byi kona vumbhoni lebyi kombaka leswaku van’wana handle ka lava humaka eka mintlawa leyi mimbirhi va ta ri “yimela” siku ra vukarhi bya Yehovha. Xana leswi swi vula yini eka timiliyoni ta vanhu lava hi ndlela yo karhi va xiximaka gandzelo ra Yesu lembe ni lembe, hi ku va kona eXitsundzuxweni xa rifu ra yena, kambe va nga si kombisaka ripfumelo egandzelweni ra Yesu leswaku va va malandza ya Yehovha lama tinyiketeleke ni ku khuvuriwa, ni ku chivirika entirhweni wa yena? Ku tlula kwalaho, ku vuriwa yini hi lava nga tshama va gingiriteka kambe va pfumeleleke timbilu ta vona ti “tshikileriwa hi ku . . . vilela hi vutomi”? Onge hinkwavo lavo tano va nga pfuka, kutani va hiteka, leswaku va ta ‘humelela loko va balekela swilo leswi hinkwaswo leswi nga ta humelela, ni ku yima emahlweni ka N’wana wa munhu.’—Yesu Kreste. Nkarhi wu komile!—Luka 21:34-36.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Vona nhlamuselo ya le hansi ya NW.
b Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi), xa April 1, 1918, tluka 98.
c Bibele leyi vuriwaka The Kingdom Interlinear Translation of the Greek Scriptures yi vula hi ku kongoma yi ku, “emahlweni ka yena.”
[Bokisi leri nga eka tluka 119]
Tinhlamuselo Ti Huma Eka Xikwembu
Hi makume yo tala ya malembe lava ntlawa wa Yohane va lave ku tiva ntshungu lowukulu kambe va nga yi kumi nhlamuselo leyi enerisaka. Ha yini? Hi kuma nhlamulo eka marito ya Yosefa la tshembekaka, loko a ku: “Xana tinhlamuselo a ti humi eka Xikwembu?” (Genesa 40:8) Xana Xikwembu xi ku hlamusela rini ku hetiseka ka vuprofeta bya xona naswona hi ndlela yihi? Hi ntolovelo, xi endla tano loko nkarhi wa leswaku byi hetiseka wu fikile kumbe loko byi ri karhi byi hetiseka, leswaku malandza ya xona lama endlaka ndzavisiso ma ya ma byi twisisa kahle. Hi nyikiwa nhlamuselo ya byona leswaku ‘byi hi letela, leswaku hi ta va ni ntshembo hikwalaho ka ku tiyisela ka hina ni hikwalaho ka nchavelelo lowu humaka eMatsalweni.’—Varhoma 15:4.
[Bokisi leri nga eka tluka 124]
Swirho swa lava ntshungu lowukulu
▪ swi huma ematikweni hinkwawo ni le ka tinyimba hinkwato ni vanhu va tindzimi hinkwato
▪ swi yime emahlweni ka xiluvelo xa Yehovha
▪ swi hlantswe tinguvu ta swona ti va to basa hi ngati ya Xinyimpfana
▪ swi vula leswaku ku ponisiwa ku huma eka Yehovha ni le ka Yesu
▪ swi huma enhlomulweni lowukulu
▪ swi tirhela Yehovha etempeleni yakwe nhlikanhi ni vusiku
▪ swi kuma nsirhelelo ni vuhlayiseki bya Yehovha bya rirhandzu
▪ Yesu u swi yisa eswihlobyeni swa mati ya vutomi
[Xifaniso lexi tataka tluka hinkwaro lexi nga eka tluka 121]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 127]
Lava ntshungu lowukulu va vula leswaku ku ponisiwa ku huma eka Xikwembu ni le ka Xinyimpfana
[Xifaniso lexi nga eka tluka 128]
Xinyimpfana xi ta kongomisa lava ntshungu lowukulu eminseledyaneni ya mati ya vutomi