Ku Tlangela Vamakwerhu
“Hi rirhandzu ra vamakwerhu leri nga kanganyisiki . . . rhandzanani swinene hi timbilu hinkwato.”—1 PETRO 1:22, NW.
1. I yini lexi khorwiseke vanhu vo tala leswaku Timbhoni ta Yehova ti tirhisa Vukriste bya ntiyiso?
RIRHANDZU i mfungho wa Vukriste bya ntiyiso. Hi nkarhi wa swakudya swo hetelela leswi Yesu a swi dyeke ni vaapostola va yena, u kandziyise leswi, a ku: “Ndzi mi nyika nawu lowuntshwa ndzi ri: Rhandzanani! Kukotisa leswi mina ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina. Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:34, 35) Vanhu vo tala va sungule ku kholwa ro sungula leswaku Timbhoni ta Yehova ti tirhisa Vukriste bya ntiyiso loko va ve kona enhlanganweni eHolweni ya Mfumo kumbe va ye enhlengeletanweni leyikulu. Va vone rirhandzu ri ri karhi ri tirhisiwa, naswona hikwalaho ka leswi va swi tivile leswaku a va ri xikarhi ka vadyondzisiwa va Kriste va ntiyiso.
2. Muapostola Pawulo u te yini malunghana ni rirhandzu, mfungho lowu hlawulekeke wa Vukriste?
2 Hinkwerhu ka hina ha tsaka leswi mfungho lowu wo hlawuleka wa Vukriste bya ntiyiso wu xiyekaka exikarhi ka vanhu va Yehova namuntlha. Hambi swi ri tano, ku fana ni Vakriste vo sungula, ha swi xiya leswaku hi fanele ku hambeta hi lava tindlela tin’wana to kombisa ku tlangela vamakwerhu. Pawulo u tsalele bandlha ra le Tesalonika a ku: “Ingi Hosi yi nga kurisa ni ku andzisa rirhandzu leri mi rhandzanaka ha rona.” (1 Vatesalonika 3:12) Hi nga ku andzisisa ku yini ku rhandana ka hina?
Rirhandzu Ni Xinakulobye Xa Vamakwerhu
3. Ku tlhandlekela eku hanyeni ka vutomi lebyi baseke, muapostola Petro u te a ku ri yini xa nkoka eka Vakriste?
3 Epapileni leri tolovelekeke ro ya eka mabandlha ya Vukriste ya le Asia Minor, muapostola Petro u tsarile a ku: “Leswi se mi basiseke mimoya ya n’wina [kumbe, vutomi] hi ku yingisa ka n’wina ntiyiso hi rirhandzu ra vamakwerhu leri nga kanganyisiki [la phi·la·del·phiʹa] hikwalaho, rhandzanani [xivumbeko xa a·ga·paʹo] swinene hi timbilu hinkwato.” (1 Petro 1:22, NW) Petro u komba leswaku a swi anelanga ku basisa vutomi bya hina. Ku yingisa ka hina ntiyiso, ku katsa ni nawu lowuntshwa, swi fanele ku vanga rirhandzu ra vamakwerhu leri nga kanganyisiki ni ku rhandzana swinene.
4. Hi swihi swivutiso leswi hi faneleke ku swi vutisa, naswona Yesu u vule yini mayelana ni leswi?
4 Xana rirhandzu ra hina ni ku tlangela vamakwerhu swi voyamele ku kombisiwa ntsena eka lava hi va tsakelaka? Xana hi vonaka hi hanana eka lava, va pfalaka mahlo ya hina eka swihoxo swa vona, kambe hi ri lava hatlisaka ku xiya swihoxo ni ku tsana ka van’wana lava hi titwaka hi ri hava rirhandzu ra ntumbuluko eka vona? Yesu u te: “Loko mi rhandza [xivumbeko xa a·ga·paʹo] lava mi rhandzaka ntsena, xana mi ta kuma hakelo yihi ke? Na vona valuvisi a va endlisi sweswo xana?”—Matewu 5:46.
5. I ku hambana kwihi loku mudyondzi wa Bibele a ku endlaka exikarhi ka rito ra Xigriki leri vulaka “rirhandzu” na leri vulaka “xinakulobye”?
5 Ebukwini ya yena leyi nge New Testament Words, Profesa William Barclay u nyika tinhlamuselo leti landzelaka eritweni ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “xinakulobye” na leri hunduluxeriweke va ku “rirhandzu”: “Ku ni ku kufumela loku rhandzekaka mayelana ni marito lawa [phi·liʹa, leri vulaka “xinakulobye,” ni riendli leri yelanaka na rona leri nge phi·leʹo]. Ya vula ku languta un’wana hi langutelo ra xinghana. . . . Marito lama tolovelekeke swinene ya T[estamente] L[eyintshwa] ya rirhandzu i riviti agapē na riendli agapan. . . . Philia a ri ri rito leri rhandzekaka, kambe entiyisweni a ri ri rito ra ku tsakela ni vunghana ni xinakulobye. . . . Agapē ri yelana ni mianakanyo: a hi nyanyuko ntsena lowu pfukaka wu nga tlhontlhiwanga etimbilwini ta hina; i sinya wa nawu lowu hi hanyaka ha wona hi ku tirhandela. Agapē ri yelana ngopfu ni ku rhandza. I ku hlula, ku humelela ni pakani. A nga kona la tshameke hi ntumbuluko a rhandza valala va yena. Ku rhandza valala va munhu i ku hlula mimboyamelo ni mintlhaveko ya hina hinkwayo ya ntumbuluko. Agapē leyi . . . entiyisweni i matimba ya ku rhandza la nga rhandzekiki, ku rhandza vanhu lava hi nga va tsakeriki.”
6. (a) Hi swihi swivutiso leswi lavisisaka leswi hi faneleke ku tivutisa swona? (b) Hi ku ya hi Petro, ha yini hi nga swi koti ku hikela rirhandzu ra hina ra vamakwerhu eka lava hi tsakisiwaka ngopfu hi vona hi ntumbuluko?
6 Exisekelweni xa leswi Matsalwa ma hi pfumelelaka ku va ni ku titwa ka ku tsakela vamakwerhu van’wana swinene ku tlula van’wana, xana hi voyamela eku hundzeleteni ka ku titwa ka hina ke? (Yohane 19:26; 20:2) Xana hi ehleketa leswaku hi nga kombisa “rirhandzu” leri nga nyawuriki, leri ehleketisisiweke eka van’wana hikwalaho ka leswi swi hi bohaka, kambe hi ri karhi hi hlayisela lava hi va tsakelaka xinakulobye lexi kufumelaka xa vamakwerhu? Loko swi ri tano, hi huphe yinhla ya xikhutazo xa Petro. A hi yi basisanga ku anela mimoya ya hina hi ku yingisa ntiyiso, hikuva Petro u ri: “Leswi sweswi hi ku yingisa ntiyiso mi basiseke mimoya ya n’wina kukondza mi twa rirhandzu ra xiviri eka vamakwenu va Vukriste, rhandzanani hi timbilu hinkwato hi matimba ya n’wina hinkwawo.”—1 Petro 1:22, The New English Bible.
“Rirhandzu Ra Vamakwerhu Leri Nga Kanganyisiki”
7, 8. Masungulo ya rito leri hundzuluxeriweke va ku “leri nga kanganyisiki” hi wahi, naswona ha yini Petro a tirhise rito leri?
7 Muapostola Petro u ya emahlweni. U vula leswaku rirhandzu ra hina ra vamakwerhu ri fanele ri nga kanganyisi. Rito leri hundzuluxeriweke va ku “leri nga kanganyisiki” ri huma eka xivumbeko lexi kanetaka xa rito ra Xigriki leri a ri tirhiseriwa vatlangi va le xitejini lava vulavuleke swikandza swa vona swi pfariwe hi swipfala-nghohe. Leswi swi va pfune ku encenyeta vatlangi vo tala vo hambana-hambana hi nkarhi wa ntlangu. Kutani rito leri ri teke mongo wo fanekisela wa vukanganyisi, ku tumbeta, kumbe ku xisetela.
8 Hi titwisa ku yini endzeni-ndzeni ka timbilu ta hina hi van’wana va vamakwerhu va xinuna ni va xisati ebandlheni? Xana hi va xeweta hi ku n’wayitela loku sindzisiweke eminhlanganweni, hi xihatla hi languta etlhelo kumbe hi ya emahlweni? Lexi xa ha twisaka ku vava, xana hi ringeta ku papalata ku va xeweta hi laha ku heleleke? Loko swi ri tano, ku nga vuriwa yini hi ‘ku yingisa ka hina ntiyiso’ loku a ku fanele ku basise mimoya ya hina ku fikela eyinhleni ya ku titwa ka hina hi ri ni rirhandzu ra xiviri eka Vakriste-kulorhi? Hi ku tirhisa rito leri nge “leri nga kanganyisiki,” Petro u vula leswaku rirhandzu ra hina ra vamakwerhu a ri fanelanga ku kombiseriwa ku tinyungubyisa. Ri fanele ku va ra ntiyiso, leri humaka embilwini.
“Swinene Hi Timbilu Hinkwato”
9, 10. Petro a a vula yini loko a vule leswaku hi fanele ku rhandzana “swinene,” kumbe “hi laha ku anameke”?
9 Petro wa engetela: “Rhandzanani swinene [hi ku kongoma, “hi laha ku anameke”] hi timbilu hinkwato.” A swi lavi ku kurisa mbilu ku kombisa rirhandzu eka lava hi va tsakelaka hi ntumbuluko ni lava na vona va hi tsakelaka. Kambe Petro u hi byela leswaku hi rhandzana “hi laha ku anameke.” Loko ri kombisiwa exikarhi ka Vakriste, rirhandzu ra a·gaʹpe a hi rirhandzu ra vutlhari, ro anakanyisisiwa ntsena, ro fana ni leri hi faneleke ku va na rona eka valala va hina. (Matewu 5:44) I rirhandzu lerikulu naswona ri lava matshalatshala. Ri katsa ku anamisa timbilu ta hina, hi ti anamisa leswaku ti ta amukela vanhu lava hi ntolovelo a hi nga ta va tsakela.
10 Eka Linguistic Key to the Greek New Testament yakwe, Fritz Rienecker u hlamusela ehenhleni ka rito leri hundzuluxeriweke va ku “swinene,” kumbe “hi laha ku anameke,” eka 1 Petro 1:22. Wa tsala: “Mianakanyo ya xisekelo hi liya ya tinghitsi, ku chivirika (ku endla nchumu hayi hi ku vevuka . . . kambe hi ku tikarhata) (Hort).” Ku tikarhata exikarhi ka swilo swin’wana, swi vula “ku ndlandlamuxa hi mpimo lowukulu.” Ku rhandzana swinene hi timbilu hinkwato hikwalaho swi vula ku tikarhata hi laha ku heleleke ematshalatshaleni yerhu yo va ni rirhandzu ra vamakwerhu eka vanakulorhi va hina va Vukriste hinkwavo. Xana van’wana va vamakwerhu va xinuna ni va xisati va hava xivandla xa rirhandzu ra hina ra vunene? Loko swi ri tano, hi fanele ku ri anamisa.
‘Anamisani’
11, 12. (a) Hi yihi ndzayo leyi muapostola Pawulo a yi nyikeke Vakriste eKorinto? (b) Pawulo u veke xikombiso lexinene emhakeni leyi hi ndlela yihi?
11 Entiyisweni muapostola Pawulo u vone xilaveko xa leswi ebandlheni ra le Korinto. U tsalele Vakriste kwalaho a ku: “N’wina Vakorinto, hi vulavula na n’wina hi ntshunxekile; mbilu ya hina yi pfulekile swinene; a hi mi siveleteli embilwini ya hina, kambe hi n’wina mi tisiveletelaka hi n’wexe eku titweni ka n’wina; sweswi na n’wina hi tlheriseleni hi ku hi pfulela timbilu ta n’wina [ndzi vulavula ku fana ni tatana eka vana va yena].”—2 Vakorinto 6:11-13.
12 Hi nga ti anamisisa ku yini timbilu terhu leswaku ti katsa vamakwerhu hinkwavo va xinuna ni va xisati? Pawulo u veke xikombiso lexinene emhakeni leyi. Entiyisweni u lavele vamakwavo leswi antswaka, naswona u va tsundzukile hayi hikwalaho ka ku tsana ka vona kambe hikwalaho ka timfanelo ta vona letinene. Ndzima yo hetelela ya papila rakwe leri yaka eka Vakorinto eRhoma yi kombisa leswi. A hi kambisiseni Varhoma ndzima 16 kutani hi vona ndlela leyi yi kombisaka langutelo lerinene ra Pawulo ha yona eka vamakwavo va xinuna ni va xisati.
Ku Tlangela Loku Kufumelaka
13. Pawulo u ku phofurise ku yini ku tlangela ka yena ka Febe, naswona ha yini?
13 Pawulo u tsale papila rakwe leri yaka eka Varhoma a ri eKorinto kwalomu ka lembe ra 56 C.E., hi nkarhi wa pfhumba rakwe ra vunharhu ra vurhumiwa. Entiyisweni u byarise wansati wa Mukriste la vitaniwaka Febe papila leri, xirho xa bandlha ra le kusuhi ra Kenikreya, loyi a a famba-fambela eRhoma. (Hlaya tindzimana 1, 2.) Xiya ndlela leyi a n’wi bumabumelaka hi laha ku kufumelaka ha yona eka vamakwerhu eRhoma. Hi ndlela yo karhi, u lwele Vakriste vo tala, ku katsa na Pawulo, kumbexana hi nkarhi wa maendzo ya vona va hundza hi le hlalukweni leri nga bizi ra Kenikreya. Tanihi mudyohi la nga hetisekangiki, ku fana ni vanhu van’wana hinkwavo, Febe handle ko kanakana a a ri ni ku tsana kakwe. Kambe ematshan’wini yo tsundzuxa bandlha ra le Rhoma ehenhleni ka swihoxo swa Febe, Pawulo u va lerise ku ‘n’wi amukela eHosini, hi laha vahlawuriwa va faneleke ku amukeriwa ha kona.’ Mayana langutelo lerinene, leri kongomeke swonghasi!
14. I swilo swa muxaka muni leswi Pawulo a swi vuleke ehenhleni ka Prisila na Akwila?
14 Ku sukela eka ndzimana 3 ku ya eka ndzimana 15, Pawulo u rhumela marungula eka Vakriste lava tlulaka 20 lava boxiweke hi vito ni le ka van’wana vo tala lava boxiweke ha un’we-un’we kumbe hi ntlawa. (Hlaya tindzimana 3, 4.) Xana wa ri vona rirhandzu ra vamakwerhu leri Pawulo a veke na rona eka Prisila na Akwila? Mpatswa lowu wu tiveke emakhombyeni hikwalaho ka Pawulo. Manuku u xewete vatirhi-kulobye lava hi ku tlangela, naswona u va rhumele marito ya ku nkhensa hikwalaho ka mabandlha ya Vamatiko. Akwila na Prisila va fanele va khutaziwe swonghasi hi marungula lawa lama humaka embilwini!
15. Pawulo u ku kombisise ku yini ku hanana ni ku titsongahata kakwe loko a xeweta Andronika na Yuniya?
15 Entiyisweni Pawulo u ve Mukriste la tinyiketeke endzhaku ka lembe kumbe mambirhi ya ku fa ka Kriste. Hi nkarhi lowu a tsaleke papila rakwe ro ya eka Varhoma, a a tirhisiwe hi Kriste tanihi muapostola lonkulu eka vamatiko hi malembe yo tala. (Mintirho 9:15; Varhoma 1:1; 11:13) Kambe, xiya ku hanana ni ku titsongahata kakwe. (Hlaya ndzimana 7.) U xewete Androniko na Yuniya tanihi “[vavanuna vo] tiveka swinene exikarhi ka vaapostola, [vanhu lava rhumiweke]” kutani a pfumela leswaku a va ri karhi va tirhela Kriste nkarhi wo leha ku tlula yena. Ku hava vuthala bya mavondzo yo karhi kwalaho!
16. (a) Hi wahi marito ya rirhandzu lawa Pawulo a vulavuleke ni Vakriste van’wana lava tshamaka eRhoma ha wona? (b) Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku marungula lawa a ya ri xikombiso xa “rirhandzu ra vamakwerhu leri nga kanganyisiki”?
16 A hi tivi nchumu hi Vakriste vo sungula vo tanihi Epayineto, Ampliyato na Stako. (Hlaya tindzimana 5, 8, 9.) Kambe hi ndlela leyi Pawulo a xeweteke vanhu lava vanharhu hinkwavo ha yona ntsena, hi nga tiyiseka leswaku a va ri vavanuna lava tshembekaka. A va titshinete swinene eka Pawulo lerova a vitana un’wana ni un’wana wa vona “murhandziwa wanga.” Nakambe Pawulo u ve na marito ya musa eka Apele na Rufusi, a kombetela eka vona hi ku fanela tanihi ‘munhu la tshembekeke eka Kriste’ na ‘muhlawuriwa eHosini.’ (Hlaya tindzimana 10, 13.) Mawaku vuyelo lebyinene swonghasi byo hakela Vakriste lava vambirhi! Naswona hi ku tiva ku tiya ka Pawulo, hi nga tiyiseka leswaku a va nga susumetiwi kunene ntsena. (Ringanisa 2 Vakorinto 10:18.) Phela, Pawulo a nga rivalanga ku rungula mana wa Rufusi.
17. Pawulo u kombise ku tlangela loku enteke ka vamakwerhu vakwe va xisati hi ndlela yihi?
17 Sweswo swi hi tisa eku tlangeleni ka Pawulo ka vamakwerhu vakwe va xisati. Ku tlhandlekela eka mana wa Rufusi, Pawulo u boxe vavasati van’wana va Vukriste lava nga riki ehansi ka tsevu. Ana se hi yi vonile ndlela leyi a vulavuleke hi musa ha yona hi Febe na Prisila. Kambe xiya leswaku i rirhandzu rihi leri kufumelaka ra vamakwerhu leri a xeweteke Mariya, Trifena, Trifosa na Persida. (Hlaya tindzimana 6, 12.) Munhu a nga swi vona leswaku mbilu yakwe a yi ri eka vamakwerhu lava va xisati lava tirhaka hi matimba lava va ‘tirheke swo tala’ eka vamakwavo. Swi aka swonghasi ku vona ku tlangela loku humaka embilwini ka Pawulo ka vamakwavo va xinuna ni va xisati, ku nga khathariseki ku nga hetiseki ka vona!
Ku Ka Hi Nga Ehleketeleri Minsusumeto Ya Vamakwerhu
18. Hi nga tikarhatela ku tekelela Pawulo hi ndlela yihi, kambe i yini lexi nga ha vaka xa nkoka?
18 Ha yini u nga tekeleli Pawulo ivi u ringeta ku kuma nchumu lowunene wo wu vula ehenhleni ka makwerhu un’wana ni un’wana wa xinuna ni wa xisati ebandlheni? Eka van’wana, u nge vi na xiphiqo nikantsongo. Eka van’wana, swi nga ha lava ku lavisisanyana. Ha yini u nga ringeti ku heta nkarhi wo karhi na vona leswaku u va tiva ku antswa? Hakunene u ta tshubula timfanelo leti rhandzekaka eka vona, naswona, i mani la swi tivaka, va nga ha sungula ku ku tlangela ku tlula nkarhi lowu hundzeke.
19. Ha yini hi nga fanelanga ku ehleketelela minsusumeto ya vamakwerhu, naswona Yehova u hi vekela xikombiso lexinene xa rirhandzu hi ndlela yihi?
19 A hi fanelanga ku ehleketelela minsusumeto ya vamakwerhu. Hinkwavo ka vona va rhandza Yehova, loko a swi nga ri tano ingi va nga byi nyikelanga vutomi bya vona eka yena. Naswona i yini lexi va sirhelelaka ku tlhelela emisaveni, va landzelela tindlela ta yona leti olovaka? I rirhandzu ra vona eka Yehova, ku lulama kakwe ni Mfumo wa yena ehansi ka Kriste. (Matewu 6:33) Kambe hinkwavo, hi tindlela to hambana-hambana, va boheka ku lwa hi matimba leswaku va tshama va tshembekile. Yehova u va rhandzela leswi. (Swivuriso 27:11) U va amukela tanihi malandza yakwe ku nga khathariseki swihoxo ni ku tsana ka vona. Hikwalaho ka leswi, hina hi vamani leswaku hi ala ku va amukela erirhandzwini ra hina ra vunene?—Varhoma 12:9, 10; 14:4.
20. (a) Hi ku ya hi papila ra Pawulo leri yaka eka Varhoma, i vamani ntsena lava hi faneleke ku va ehleketelela, naswona i vurhangeri bya vamani lebyi hi nga byi landzelaka hi laha ku hlayisekeke emhakeni leyi? (b) Handle ka sweswo, hi fanele ku va tekisa ku yini vamakwerhu hinkwavo?
20 Vanhu lava Pawulo a hi tsundzuxaka ku va ehleketelela hi lava va “pfuxaka ku avana, ni swikhunguvanyiso” ntsena, ni lava va hi “humesaka etidyondzweni leti hi [ti kumeke].” Pawulo u hi byela ku veka mahlo ya hina eka vanhu vo tano ivi hi va papalata. (Varhoma 16:17) Vakulu va bandlha va ta va va ringetile ku va pfuna. (Yuda 22, 23) Kutani hi nga titshega hi vakulu leswaku va hi tivisa loko vanhu vo karhi va fanele ku papalatiwa. Handle ka sweswo, hi fanele ku teka vamakwerhu hinkwavo tanihi lava faneriwaka hi rirhandzu ra vamakwerhu leri nga kanganyisiki, naswona hi fanele ku dyondza ku va rhandza swinene hi timbilu hinkwato.
21, 22. (a) I yini lexi nga emahlweni ka hina? (b) Hi swihi swiyimo leswi nga ha tlhekekaka, naswona i nkarhi lowukulu wa ku endla yini? (c) I yini lexi nga ta xiyisisiwa eka xihloko lexi landzelaka?
21 Sathana, mademona yakwe ni mafambiselo yakwe hinkwawo ya swilo ya misava swi lwisana na hina. Armagedoni yi le mahlweni ka hina. Yi ta tlhontlhiwa hi nhlaselo wa Gogo wa Magogo. (Ezekiel, tindzima 38, 39) Enkarhini wolowo, hi ta lava vamakwerhu ku tlula rini na rini. Hi nga ha tikuma hi lava mpfuno wa vona lava hi nga va tlangeriki ngopfu. Kumbe vona lava va nga ha va eka xilaveko lexikulu xa mpfuno werhu. Sweswi i nkarhi wo anamisa ni ku andzisa ku tlangela ka hina ka vamakwerhu hinkwavo.
22 Kavula, ku tlangela vamakwerhu ku katsa ku xixima lokunene ka vakulu va bandlha. Emhakeni leyi, vakulu hi voxe va fanele ku va swikombiso leswinene, hayi hi ku kombisa ku tlangela lokunene eka vamakwerhu hinkwavo ntsena kambe ni le ka vakulu-kulobye. Xivumbeko lexi xa nhloko-mhaka xi ta xiyiwa exihlokweni lexi landzelaka.
Tinhla Ta Mpfuxeto
□ Hi wihi mfungho lowu xiyekaka wa Vukriste bya ntiyiso?
□ Ha yini rirhandzu na xinakulobye xa vamakwerhu swi ri swa nkoka?
□ Hi nga rhandzanisa ku yini “swinene,” kumbe “hi laha ku anameke”?
□ Eka Varhoma ndzima 16, Pawulo u ku kombisise ku yini ku tlangela ka vamakwavo va xinuna ni va xisati?
□ Ha yini hi nga fanelanga ku ehleketelela minsusumeto ya vamakwerhu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Ringeta ku tshubula timfanelo leti rhandzekaka eka lava u nga va tsakeriki ngopfu hi ntumbuluko