Swifaniso

Nhlamuselo: Hi ntolovelo, i swifaniso leswi vonakaka swa vanhu kumbe swilo. Xifaniso lexi gandzeriwaka i xikwembu xa hava. Vanhu lava endlaka vugandzeri bya vona emahlweni ka swifaniso hakanyingi va vula leswaku vugandzeri bya vona kahle-kahle byi kongomisiwe eka munhu wa moya loyi a yimeriwaka hi xifaniso lexi. Ku tirhisiwa ko tano ka swifaniso ku tolovelekile evukhongerini lebyi nga riki bya Vukreste. Malunghana ni mukhuva wa Rhoma Khatoliki, New Catholic Encyclopedia (1967, Vhol. VII, tl. 372) yi ri: “Tanihi leswi vugandzeri lebyi endliwaka exifanisweni byi fikaka naswona byi helelaka eka munhu loyi xi yimelaka yena, vugandzeri byo tano lebyi fanelaka munhu wa kona byi endliwa exifanisweni tanihi lexi yimelaka munhu.” A hi dyondzo ya Bibele.

Rito ra Xikwembu ri ri yini hi ku endliwa ka swifaniso leswi tirhisiwaka evugandzerini?

Eks. 20:4, 5: “U nga ṭhuki u tiendlela šifaniso le’ši v̌atliweke, ni loko ši ri šifaniso šihi ni šihi ša ŝilo le’ŝi nge henhla e tilweni, ni loko ši ri ša ŝilo leŝi nge hansi e misav̌eni, ni loko ši ri ša ŝilo le’ŝi nge matini, e hansi ka misav̌a; u nga ṭhuki u ŝi nkhinsamela, ni loko ku ri ku ŝi tirela [“ku swi nkhinsamela kumbe u swi gandzela,” NAB]; hikuv̌a hi mina Yehova, Šikwembu ša wena, ša rilav̌eta.” (Xiitaliki xi lo engeteriwa.) (Xiya leswaku leswi a swi siveriwile a ku ri ku endla swifaniso ni ku nkhinsama emahlweni ka swona.)

Levh. 26:1, JB: “U nga tiendleli swikwembu swa hava; u nga tivekeli swifaniso leswi vatliweke kumbe ribye leri yimisiweke [“mhandzi yo kwetsima,” NW], u nga tiendleli xifaniso hi ribye leri vatliweke etikweni ra wena, lexi u nga ta xi gandzela; hikuva hi mina, Yahweh, loyi a nga Xikwembu xa wena.” (Ku hava xifaniso lexi vanhu a va fanele ku xi endla, va xi gandzela.)

2 Kor. 6:16, JB: “Tempele ya Xikwembu a yi fambisani ni swikwembu swa hava, naswona hi leswi hina hi nga swona—tempele ya Xikwembu lexi hanyaka.”

1 Yoh. 5:21, NAB: “Vana vanga lavatsongo, tivoneleni eka swikwembu swa hava [“swikwembu swa hava,” Dy, CC; “swikwembu swa mavunwa,” JB].”

Xana swifaniso swi nga tirhisiwa tanihi swipfuneto eku gandzeleni ka Xikwembu xa ntiyiso?

Yoh. 4:23, 24: “Vagandzeri va xiviri [va] ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso, hikuva Tatana ú lava vagandzeri lavo tano. Xikwembu i moya; kutani lava xi gandzelaka, va fanele ku xi gandzela hi moya ni ntiyiso.” (Lava tirhisaka swifaniso tanihi swipfuneto swa ku tinyiketela, a va gandzeli Xikwembu “hi moya” kambe va titshega hi leswi va swi vonaka hi mahlo ya vona ya nyama.)

2 Kor. 5:7, NAB: “Hi famba hi ripfumelo, ku nga ri hi ku vona.”

Esa. 40:18: “Mi ta fanisa Šikwembu na mani, mi ta endla šifaniso šihi ša yena?”

Mint. 17:29, JB: “Leswi hi nga vana va Xikwembu, a hi na xivangelo xo anakanya leswaku Xikwembu xi fana ni nchumu wo karhi wa nsuku, wa silivhere kumbe wa ribye, swi nga swilo leswi vatliweke ni ku kunguhatiwa hi vanhu.”

Esa. 42:8, JB: “Vito ra mina ndzi Yahweh, ndzi nga ka ndzi nga n’wi nyiki un’wana ku dzuneka ka mina, hambi ku ri xichavo xa mina eka swifaniso [“swilo leswi vatliweke,” Dy].”

Xana hi fanele hi dzunisa “vakwetsimi” tanihi vayimeri va hina eka Xikwembu, kumbexana hi tirhisa swifaniso swa vona tanihi swipfuneto swa vugandzeri bya hina?

Mint. 10:25, 26: “Loko Petro a nghena, Korneliyo a ya n’wi hlanganisa, a tiwisela emilengeni ya yena, a n’wi nkhinsamela. Kambe Petro a n’wi pfuxa, a ku: ‘Pfuka u yima, na mina ndzi munhu ntsena.’” (Tanihi leswi Petro a nga swi lavangiki ku nkhinsameriwa loko a ri kona hi xiviri, xana a a ta swi lava leswaku hi nkhinsamela xifaniso xa yena? Nakambe vona Nhlavutelo 19:10.)

Yoh. 14:6, 14, JB: “Yesu u te: ‘Hi mina Ndlela, Ntiyiso ni Vutomi. A nga kona loyi a nga taka eka Tatana loko ku nga ri ha mina. Loko mi kombela xin’wana ni xin’wana hi vito ra mina, ndzi ta xi endla.’” (Yesu laha u swi veke erivaleni leswaku hi nga tshinela ha yena ntsena eka Tatana ni leswaku swikombelo swa hina swi fanele swi endliwa hi vito ra Yesu.)

1 Tim. 2:5: “Ku ni Xikwembu xin’we, naswona ku ni Muyimeri un’we loyi a hlanganisaka Xikwembu ni vanhu, yena Kriste Yesu munhu wa xiviri.” (Laha ku hava van’wana lava nyikiwaka xiphemu xa ku va vayimeri va swirho swa vandlha ra Kreste.)

Nakambe vona matluka 304-6, ehansi ka xihloko lexi nge “Vakwetsimi.”

Xana vagandzeri va anakanya ngopfu hi munhu loyi a yimeriwaka hi xifaniso, kumbe xana swifaniso swo karhi swi langutiwa swi tlakukile eka swin’wana?

Langutelo ra vagandzeri i nchumu wa nkoka lowu faneleke ku langutiwa. Ha yini? Hikuva ku hambana lokukulu exikarhi ka “xifaniso” ni “xikwembu xa hava” i ndlela leyi xifaniso xi tirhisiwaka ha yona.

Emianakanyweni ya mugandzeri, xana xifaniso xo karhi xa munhu xi ni ntikelo kumbe nkoka lowukulu ku tlula xifaniso xin’wana xa munhu la fanaka? Loko swi ri tano, swi vula leswaku mugandzeri u anakanya ngopfu hi xifaniso, ku nga ri hi munhu. Ha yini vanhu va teka maendzo yo leha va ya gandzela etitempeleni to karhi? Xana a hi xona xifaniso hi xoxe lexi langutiwaka xi ri ni matimba ya “mahlori”? Hi xikombiso, ebukwini leyi nge Les Trois Notre-Dame de la Cathédrale de Chartres, ya muprista Yves Delaporte, hi byeriwa hi swifaniso swa Mariya ekerekeni-nkulu ya Chartres, eFurwa: “Swifaniso leswi, leswi vatliweke, leswi pendiweke kumbe leswi vonakaka emafasitereni ya nghilazi lama pendiweke, a swi na ndhuma leyi fanaka. . . . I swinharhu ntsena leswi gandzeriwaka hakunene: Our Lady of the Crypt, Our Lady of the Pillar, ni lexi nge, Our Lady of the ‘Belle Verriere.’” Kambe loko vagandzeri a va anakanya ngopfu hi munhu, ku nga ri xifaniso, xifaniso xin’we a xi ta langutiwa xi fana ni xin’wana, a swi tano ke?

Xana Xikwembu xi swi languta njhani swifaniso leswi gandzeriwaka?

Yer. 10:14, 15: “Uṅwana ni uṅwana a khomisiwa e tingana hi šifaniso ša yena, hikuv̌a šifaniso ša yena i v̌unwa ntsena, a ku na ku hefemula ka šona. Ŝilo ŝeŝo i v̌uhava, i mitiro ya ku kanganyisa.”

Esa. 44:13-19: “Muv̌atli o pima hi mpimo, o ṭala šifaniso hi pitloti, a ši v̌atla hi nsenḍo, a ši pima hi kompas; kutani a endla šifaniso le’ši fanaka ni munhu, e munhu lo’wo saseka, e ku ši rurela e ndlwini. Munhu o ya ṭema tikedar; o teka minhlampfuta ni minkwenga, o hlawula e šikari ka miri ya ŝihlahla; o simeka miri yo saseka, kutani mpfula yi yi mirisa. Kutani munhu o endla tihunyi hi miri yeleyo; a ti teka, kutani a ora nḍilo wa tona. Wa ṭhiv̌ela nḍilo wa ku ŝeka v̌uŝa bya yena; ha yona o endla ni šikwembu leši a ši ganḍelaka; ha yona o endla šifaniso, leši a ši nkhinsamelaka. Wa pambula tihunyi ta yena hi le šikari, a ti ṭhiv̌ela, kutani a ŝeka nyama hi tona; o kantinga nyama a šura; na ŝona o ora, a ku: Ha, kunene, nḍa ora, nḍi vone nḍilo! Kutani hi le’ši nga sala, o tiv̌atlela šifaniso ša šikwembu ša yena, a korama e mahlweni ka šona, a ši ganḍela, a ši khongela, a ku: Nḍi ponise! hikuva u šikwembu ša mina! A v̌a tiv̌i ntšhumu, a v̌a na ku twa, hikuv̌a mahlo ya v̌ona ma siv̌eriwe hi leŝaku v̌a nga v̌oni ntšhumu, ni timbilu, leŝaku ti nga twi ntšhumu. A ku na l’a tianakanyaka, a ku na l’a nga ni ku tiv̌a, ni v̌utlhari, a tiv̌ula, a ku: Nḍi pamburile nḍi ṭhiv̌ela hafu ya tona, nḍi oša ha tona e šinkwa e makaleni, nḍi kantinga nyama, nḍi v̌a nḍi yi dya; kutani hi le’ti seleke nḍi ta endla šilo le’ši yilaka, nḍi ta nkhinsamela nsinya wa muri!”

Ezek. 14:6, JB: “Hosi Yahweh u ri: Vuyani, tshikani swikwembu swa n’wina swa hava [“swikwembu swa hava swa vumba,” NW] mi fularhela swiendlo swa n’wina leswi thyakeke.”

Ezek. 7:20, JB: “Va tinyungubyisa hi ku saseka ka swin’wetsin’wetsi swa vona, va endla ha swona swifaniso ni swikwembu swa hava leswi nyangatsaka. Hikwalaho ndzi lava ku swi endla nchumu wa manyala [“thyaka,” Dy, NAB] eka vona.”

Hi fanele hi titwa njhani hi swifaniso leswi kumbexana hi swi dzuniseke eku sunguleni?

Det. 7:25, 26: “Mi ta hisa e nḍilweni e ŝifaniso le’ŝi v̌atliweke ŝa ŝikwembu ŝa v̌ona; u nga ṭhuki u nav̌ela silver ni nsuku lo’wu nge henhla ka ŝona, kambe u nga ṭhuki u titekela ŝona, leŝaku wu nga ṭhuki wu v̌a ntlhamu e ka wena, hikuv̌a ŝa yila e mahlweni ka Yehova, Šikwembu ša wena. U nga ṭhuki u nghenisa le’ŝi yilaka e ndlwini ya wena, leŝaku u nga ṭhuki u yila kukotisa ŝilo leŝo; u ta ŝi tšhav̌a ngopfu-ngopfu, ma ta v̌a manyala ka wena, hikuv̌a ŝa yila [“u swi venga ni ku swi nyenya hi ku helela,” NW].” (Hambi leswi vanhu va Yehovha namuntlha va nga nyikiwangiki matimba ya ku herisa swifaniso swa vanhu van’wana, nawu lowu wa Israyele wu nyika xikombiso malunghana ni ndlela leyi ha yona va faneleke va languta swifaniso swihi na swihi leswi va nga na swona, leswi va nga ha vaka va swi dzunisile. Ringanisa Mintirho 19:19.)

1 Yoh. 5:21, Dy: “Vana lavatsongo, fularhelani swikwembu swa hava [“swikwembu swa mavunwa,” JB].”

Ezek. 37:23, JB: “A va nge he tithyakisi hi swikwembu swa vona swa hava . . . Va ta va vanhu va mina naswona ndzi ta va Xikwembu xa vona.”

Xana ku tirhisa swifaniso evugandzerini ku nga byi khumba njhani vumundzuku bya hina?

Det. 4:25, 26: “Loko mi tiv̌atlela ŝifaniso, ŝi v̌a ŝikombiso ŝa šilo šihi ni šihi [“xikwembu xihi na xihi xa hava,” Kx; “kumbe hambi yini lexi fanaka ni sweswo,” Dy], mi endla le’ŝi biheke e mahlweni ka Yehova, Šikwembu ša wena, ku ši pfukela, nḍi v̌itana namuntlha e tilo ni misav̌a, ti v̌a timboni ta ṅwina; . . . mi ta herisiwa kunene.” (Langutelo ra Xikwembu a ri hundzukanga. Vona Malakiya 3:5, 6.)

1 Kor. 10:14, 20: “Hikokwalaho, vamakwerhu lava rhandzekaka, chavani ku phahla swikwembu swa hava. . . . Va gandzela mademona, a va gandzeli Xikwembu. Kutani a ndzi lavi leswaku mi va ni vunakulobye ni mademona.”

Nhlav. 21:8: “Loko ma ri matoya, ni lava alaka ku pfumela, ni lava endlaka swa manyala, ni vadlayi, ni vaoswi, ni vangoma, ni lava gandzelaka swikwembu swa hava, ni vahembi hinkwavo, xa vona ku ta va ku hoxiwa etiveni leri pfurhaka hi ndzilo ni xivavula, ri nga rona rifu ra vumbirhi [“rifu ra makumu,” JB, nhlamuselo ya le hansi].”

Ps. 115:4-8: “Ŝifaniso ŝa ŝikwembu ŝa v̌ona i silver ni nsuku, i ntiro wa mav̌oko ya v̌anhu. Ŝi ni milomu, kambe a ŝi v̌ulav̌uri, ŝi ni mahlo, kambe a ŝi v̌oni, ŝi ni tindlev̌e, kambe a ŝi yingisi, ŝi ni tinhompfu, kambe a ŝi nuṅhweti, ŝi ṭanḍeka ku khoma hi mav̌oko ya ŝona, hi milenge ya ŝona, a ŝi fambi, a ku na rito le’ri humaka e mikolweni ya ŝona. La’v̌a ŝi v̌umbaka v̌a fana na ŝona, ni hikwav̌o la’v̌a ŝi ṭhembaka.”