Langutelo Ra Bibele

Ndzi Nga Yi Tirhisa Njhani Mali Hi Vutlhari?

“Ndzi hola mali yitsongo kambe swikweleti swa mina swi ya swi andza. Hakanyingi a ndzi etleli nivusiku hileswi ndzi tivutisaka leswaku ndzi ta wu wundla njhani ndyangu wa mina.”—James.

“A ndza ha swi tivi leswaku ndzi ta khoma yini, ndzi tshika yini.”—Sheri.

HI MINKARHI ya ku tsekatseka ka ikhonomi, swi tolovelekile ku va vanhu va vula marito lawa. Loko Juan Somavia, mukongomisi wa Hofisi ya Mintirho ya Matiko Hinkwawo, a vulavula hi ku tsekatseka ka ikhonomi ka sweswinyana u ri: “Lexi i xiphiqo xa misava hinkwayo lexi khumbaka vanhu hinkwavo.”

Ku lahlekeriwa hi ntirho hi xitshuketa kumbe ku pfumala mali yo khathalela swilaveko swa xisekelo swa ndyangu swi nga endla leswaku munhu a karhateka swinene hambi ku ri ku titwa a nga ha ri na ntshembo. Davhida, mutsari un’wana wa Bibele, u tshame a titwa hi ndlela yoleyo. U khongele a ku: “Maxangu ya mbilu ya mina ma andzile; ndzi humese emaxangwini ya mina.” (Pisalema 25:17) Xana Bibele yi ri yini malunghana ni minkarhi ya hina naswona marito ya yona ya vutlhari lama huhuteriweke ma nga hi pfuna njhani leswaku hi titwa hi sirhelelekile ni ku hi nyika ku rhula lokukulu?

Ku Endla Hi Vutlhari eMinkarhini Ya Mangava

Bibele yi profete leswaku ‘masiku yo hetelela’ ya misava leyi ma ta vonaka hi “switlhavi swa maxangu” ni “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Timotiya 3:1; Matewu 24:8) Marito wolawo ma hetiseka hakunene! Hambileswi hi hanyaka eminkarhini ya mangava, hi nga va ni ntshembo. Hi ku tirhisa Bibele yo Kwetsima, Xikwembu xi hi nyika vutlhari lebyi hi pfunaka ku langutana ni minkarhi ya ku tsekatseka ka ikhonomi.

Hi xikombiso, Bibele yi hi pfuna leswaku hi va ni langutelo lerinene hi mali. Eklesiasta 7:12 yi ri: “Vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo; kambe mpfuno wa vutivi hileswaku vutlhari hi byoxe byi londzovota vini va byona va hanya.” I ntiyiso leswaku mali yi nga hi sirhelela hi ndlela yo karhi, kambe i vutlhari bya Xikwembu ntsena, lebyi kumekaka eBibeleni, lebyi nga hi nyikaka nsirhelelo wa xiviri minkarhi hinkwayo. Xiya swikombiso swin’wana.

Ku Langutana Ni Minkarhi Ya Ku Tsekatseka Ka Ikhonomi

Vana la gingiritekaka. “Lolo ri tikombisa ri navela, kambe moya-xiviri wa rona a wu na nchumu. Hambiswiritano, moya-xiviri wa la gingiritekaka wu ta nonisiwa.” (Swivuriso 13:4) Hi nga dyondza yini eka tsalwa leri? Tikarhatele ku tiviwa tanihi mutirhi la gingiritekaka ni la tshembekaka. Vatirhi lava gingiritekaka va rhandziwa ngopfu hi vathori naswona va nga ha tala ku va vo sungula ku thoriwa ni ku va vo hetelela ku heleriwa hi ntirho.—Vaefesa 4:28.

Hlayela ntsengo u nga si xava. Yesu u te: “I mani eka n’wina loyi loko a lava ku aka xihondzo a nga rhangiki a tshama ehansi a hlayela ntsengo, a vona loko wu ringene ku xi heta?” (Luka 14:28) Hambileswi Yesu a a kombisa nkoka wa ku kambisisa leswi katsekaka loko munhu a lava ku va mulandzeri wakwe, marito yakwe ma tirha ni le mhakeni yo tirhisa mali. Kutani tsala nxaxamelo wa swilaveko swa wena swa xisekelo ni mintsengo ya swona.

U nga tlangisi mali eka mikhuva yo biha. Mikhuva yo fana ni ku gembula, ku dzaha, ku tirhisa swidzidziharisi hi ndlela yo biha ni ku nwa byala ku tlula mpimo, hinkwayo ka yona yi hoxile eka Xikwembu.—Swivuriso 23:20, 21; Esaya 65:11; 2 Vakorinto 7:1.

Papalata “rirhandzu ra mali.” (Vaheveru 13:5) Varhandzi va mali a va tsakanga naswona va hela matimba, entiyisweni va ‘titlhava hinkwako-nkwako hi switlhavi swo tala.’ (1 Timotiya 6:9, 10) Lexi vavisaka no tlurisa, va hundzuka mahlonga ya ku navela loku nga enerisekiki, hikuva ku nga khathariseki leswaku va ni mali yo tala ku fikela kwihi, a yi va enerisi.—Eklesiasta 5:10.

Dyondza ku eneriseka. “A hi tanga na nchumu emisaveni, naswona a hi nge fambi na nchumu. Kutani, loko hi ri ni swakudya ni swifunengeto, hi ta eneriseka hi swilo leswi.” (1 Timotiya 6:7, 8) Vanhu lava enerisekaka hi swilo switsongo leswi va nga na swona va nga ha papalata ku karhateka ku tlula mpimo loko ikhonomi yi tsekatseka. Kutani dyondza ku eneriseka hi mali yitsongo leyi u yi kumaka.—Vona bokisi leri nge exineneni.

Ku hava ni un’we wa hina la tivaka leswaku vumundzuku byi n’wi khomele yini. Eklesiasta 9:11 yi ri: ‘Nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki swa hi wela hinkwerhu.’ Hikwalaho, vanhu lava tlhariheke a va “veki ntshembo wa vona erifuweni leri nga tiyangiki, kambe va wu veka eka Xikwembu,” lexi tshembiseke malandza ya xona yo tshembeka xi ku: “Ndzi nga ka ndzi nga ku tshiki naswona ndzi nga ka ndzi nga ku fularheli.”—1 Timotiya 6:17; Vaheveru 13:5.

XANA U TSHAME U TIVUTISA?

● Bibele yi yi hlamusela njhani minkarhi leyi hi hanyaka eka yona?—2 Timotiya 3:1-5.

● Hi kwihi laha nkongomiso lowunene wu nga kumiwaka kona namuntlha?—Pisalema 19:7.

● Xana ndzi nga endla yini leswaku ndyangu wa mina wu kuma vumundzuku lebyi sirhelelekeke?—Eklesiasta 7:12.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

TINDLELA TO HLAYISA MALI

Ku xava swilo: Tsala swilo leswi u lavaka ku swi xava. Papalata ku xava swilo leswi u nga kunguhatangiki ku swi xava. Lavisisa swilo leswi xavisiwaka hi nxavo wa le hansi. Tirhisa ti-voucher loko u xava swilo. Swilo leswi u swi lavaka swi xave hi nkarhi lowu nxavo wa swona wu hungutiweke ni hi nkarhi lowu swi nga laviwiki ngopfu. Loko swi koteka, xava swo tala.

Swikoxo swa le kaya: Hakela swikweleti hi nkarhi leswaku u papalata ku hakerisiwa ntswalo. Lunghiselela swakudya ni swakunwa ekaya naswona mi nga dyi swakudya swo tala ni ku nwa byala byo tala. Tima mavoni ni switirhisiwa swin’wana loko swi nga ri eku tirhisiweni. Loko swi koteka, tirhisa switirhisiwa leswi nga dyiki ngopfu gezi. Ehleketisisa hi ku rhurhela endlwini leyitsongo.

Swo famba: Loko u lava movha, xava leyi nga karhatiki naswona yi nga dyiki ngopfu petirolo. A swi bohi leswaku u xava leyintshwa. Loko swi koteka khandziyisa vanhu van’wana lava lavaka xo famba. Loko u nga ri na movha, tirhisa swo famba swa mani na mani, u famba hi xikanyakanya kumbe hi milenge. Loko u lava ku ya wisa kun’wana, famba hi nkarhi lowu minxavo ya swilo yi nga ehansi kumbe u ya endhawini leyi nga ekusuhi ni laha u tshamaka kona.

Tinqingho ni vuhungasi: Xana u lava riqingho ra le ndlwini swin’we ni selfoni? Loko vana va wena va ri ni tiselfoni, xana va nga tirhisa mali leyi nga eka tona hi vukheta kumbe va tshama va nga ri na tona? Loko u ri ni switichi swin’wana swa TV leswi u swi hakelelaka, xana u nga hunguta swin’wana leswaku u ta hakela mali yitsongo?a Lomba tibuku elayiburari naswona hirha tifilimi eswitolo swa tona ematshan’weni yo ti xava.

[Nhlamuselo ya le hansi]