“Xikwembu A Xi Na Xihlawuhlawu”

1-3. Hi xihi xivono lexi Petro a xi voneke naswona ha yini hi fanele hi twisisa nhlamuselo ya xona?

A KU ri ximun’wana xa lembe ra 36 C.E., naswona Petro a a ri karhi a khongela emasaneni elwangwini ra yindlu leyi nga le mutini wa Yopa, lowu nga le hlalukweni. Se a ku hundze masiku a ri muendzi endlwini yoleyo. N’wini wa yona a ku ri Simoni loyi a a ri mutlhuvutsi wa madzovo naswona Vayuda vo tala a va nga va rhandzi vanhu lava endlaka ntirho wolowo. Swi le rivaleni leswaku Petro a a nga ri na xihlawuhlawu hikuva se a a hete masiku yo hlayanyana endlwini yoleyo.a Hambiswiritano, a a ta dyondza dyondzo ya nkoka swinene ya leswaku Yehovha a nga yi hi nghohe.

² Loko Petro a ri karhi a khongela, u biwe hi riphume. Hiloko a vona xivono lexi a xi ta hlundzukisa Muyuda un’wana ni un’wana. U vone xibya xi xika hi le tilweni ku fana ni nguvu leyikulu, xi tamele muxaka wun’wana ni wun’wana wa swiharhi leswi nga basangiki hi ku ya hi Nawu. Kutani a byeriwa leswaku a tlhava a dya kambe a ku: “A ndzi si tshama ndzi dya nchumu lowu nyameke ni lowu nga basangiki.” Hiloko rito ri vula kanharhu ri ku: “Tshika ku vula leswaku swilo leswi Xikwembu xi swi basiseke swi nyamile.” (Mit. 10:14-16) Xivono xolexo xi siye Petro a pfilunganyekile, kambe ku pfilunganyeka ka yena a ku ta va ka xinkarhana.

³ Xana xivono xexo xa Petro a xi vula yini? I swa nkoka leswaku hi twisisa nhlamuselo ya xona hikuva xi hi paluxela ndlela leyi Yehovha a langutaka vanhu ha yona. Tanihi Vakreste va ntiyiso, a hi nge swi koti ku chumayela Mfumo wa Xikwembu hi rixaladza loko hi nga tivi ndlela leyi Yehovha a langutaka vanhu ha yona. Leswaku hi twisisa xivono xa Petro, a hi kambisiseni swiendlakalo leswi hlamarisaka leswi fambisanaka na xona.

“Nkarhi Ni Nkarhi A A Khongela Eka Xikwembu” (Mitirho 10:1-8)

4, 5. Xana Korneliyo a a ri mani naswona ku endleke yini loko a ri karhi a khongela?

⁴ Petro a a nga swi tivi leswaku tolo ka kona emutini wa Khezariya, lowu nga kwalomu ka tikhilomitara ta 50 en’walungu wa Yopa, Xikwembu xi kombe wanuna la vuriwaka Korneliyo xivono. Korneliyo a a ri ndhuna ya vuthu ra Rhoma naswona a a ‘tinyiketerile.’b Naswona a ri xikombiso lexinene eka tinhloko ta mindyangu hikuva a ri loyi a “chavaka Xikwembu swin’we ni ndyangu wakwe hinkwawo.” Korneliyo a a nga hundzukelanga evukhongerini bya Vayuda; kambe a a ri wa Matiko la nga yimbangiki. Hambiswiritano, a a ri ni ntwela-vusiwana eka Vayuda lava nga swisiwana naswona a a va nyika leswi va swi pfumalaka. Wanuna loyi wa mbilu leyinene “nkarhi ni nkarhi a a khongela eka Xikwembu.”—Mit. 10:2.

⁵ Kwalomu ka awara ya nharhu nindzhenga loko Korneliyo a ri karhi a khongela, u vone xivono lexi eka xona ntsumi yi n’wi byeleke yi ku: “Xikwembu xi ku tsundzukile hikwalaho ka swikhongelo swa wena ni ku hanana ka wena.” (Mit. 10:4) Korneliyo u endle hilaha ntsumi yi n’wi leriseke hakona kutani a rhumela vanhu leswaku va ya vitana muapostola Petro. Tanihi leswi Korneliyo a a ri wa Matiko la nga yimbangiki, a a ta kuma lunghelo leri Vamatiko a va nga si tshama va ri kuma ra ku chumayeriwa rungula leri ponisaka.

6, 7. (a) Rungula ntokoto lowu kombisaka leswaku Xikwembu xa swi hlamula swikhongelo swa vanhu lava nga ni timbilu letinene lava lavaka ku tiva ha xona. (b) Hi nga gimeta hi ku yini hi mintokoto yo tano?

⁶ Xana Xikwembu xa swi hlamula swikhongelo swa vanhu va timbilu letinene namuntlha lava lavaka ku tiva ha xona? Anakanya hi ntokoto lowu. Wansati un’wana wa le Albania u nyikiwe Xihondzo xo Rindza lexi a xi ri ni xihloko lexi vulavulaka hi ku kurisa vana.c U byele Mbhoni leyi a yi n’wi endzerile a ku: “U fanele u rhumeriwe hi Xikwembu hikuva a ndzi ri karhi ndzi khongela ndzi kombela mpfuno wo kurisa vana va mina va vanhwanyana! U ndzi nyike rungula leri a ndzi ri lava hi mahlo-ngati!” Wansati loyi ni vana va yena va sungule ku dyondzeriwa Bibele kutani hi ku famba ka nkarhi nuna wa yena a a tshama na vona loko va dyondza.

⁷ Leyi a ku ngo va mhaka ya xiwelo! Mintokoto leyi fanaka ni lowu yi endleke ko tala etindhawini to hambana-hambana ta misava. Kutani hi nga gimeta hi ku yini? Xo sungula, Yehovha u hlamula swikhongelo swa vanhu lava nga ni timbilu letinene lava lavaka ku tiva ha yena. (1 Tih. 8:41-43; Ps. 65:2) Xa vumbirhi, tintsumi ta hi seketela entirhweni wa hina wo chumayela.—Nhlav. 14:6, 7.

‘Petro A A Pfilunganyekile’ (Mitirho 10:9-23a)

8, 9. I yini leswi Xikwembu xi swi paluxeleke Petro hi moya wa xona naswona u angurise ku yini?

⁸ Loko vanhu lava rhumiweke hi Korneliyo eka Petro va fika endlwini leyi a a tshama eka yona, a a ha “pfilunganyekile” le henhla ka lwangu. (Mit. 10:17) Leswi a aleke kanharhu ku tlhava a dya swakudya leswi hi ku ya hi Nawu a a swi teka swi nga basanga, xana a a ta pfumela ku famba ni vanhu lava endlwini ya wa Matiko? Hi ndlela yo karhi Xikwembu xi n’wi pfunile hi moya lowo kwetsima leswaku a twisisa mhaka yoleyo. Petro u byeriwe leswi: “Languta! Ku ni vavanuna vanharhu lava ku lavaka. Kutani tlakuka, u ehla u famba na vona, u nga kanakani hikuva va rhumiwe hi mina.” (Mit. 10:19, 20) A swi kanakanisi leswaku xivono xa xibya lexi fanaka ni nguvu, lexi Petro a xi voneke xi n’wi pfunile leswaku a pfumela ku kongomisiwa hi moya lowo kwetsima.

⁹ Leswi Petro a a swi tiva leswaku Korneliyo u lerisiwe hi Xikwembu leswaku a ta n’wi vitana, u amukele vanhu volavo va Matiko endlwini leyi a a endzele eka yona kutani “a va rhurhela.” (Mitirho 10:23a) Muapostola loyi la titsongahateke a a ri karhi a lulamisa langutelo ra yena endzhaku ka loko a dyondze leswi Xikwembu xi swi lavaka.

10. Xana Yehovha u va kongomisa njhani vanhu va yena naswona hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi tivutisa swona?

¹⁰ Ninamuntlha, Yehovha u kongomisa vanhu va yena hakatsongo-tsongo. (Swiv. 4:18) U kongomisa “nandza wo tshembeka ni wo tlhariha” hi moya wa yena lowo kwetsima. (Mat. 24:45) Minkarhi yin’wana hi nga ha byeriwa swin’wana leswi a hi nga swi twisisi kahle eRitweni ra Xikwembu kumbe hi byeriwa swin’wana leswi lavaka ku cinciwa eka ndlela leyi nhlengeletano yi endlaka swilo ha yona. Hi ta va hi tlharihile loko ho tivutisa hi ku: ‘Xana ndzi angurisa ku yini loko ndzi twa nkongomiso wolowo? Xana ndzi pfumelela moya wa Xikwembu leswaku wu ndzi kongomisa etimhakeni to tano?’

Petro “A Lerisa Leswaku Va Khuvuriwa” (Mitirho 10:23b-48)

11, 12. Xana Petro u endle yini loko a fika eKhezariya naswona u dyondze yini?

¹¹ Hi siku leri tlhandlamaka leri Petro a voneke xivono ha rona, yena ni van’wana va kaye—ku nga vanhu vanharhu lava a va rhumiwe hi Korneliyo ni “vamakwerhu lava va tsevu [lava a va ri Vayuda]” lava a va huma eYopa—va khome ndlela va ya eKhezariya. (Mit. 11:12) Tanihi leswi Korneliyo a a swi tiva leswaku Petro u ta fika, u rhambe “maxaka yakwe ni vanghana vakwe lavakulu”—lava swi nga endlekaka leswaku hinkwavo a va ri Vamatiko. (Mit. 10:24) Loko Petro a fika, u endle nchumu lowu a a nga lorhi leswaku u ta kala a wu endla evuton’wini bya yena: U nghene endlwini ya wa Matiko la nga yimbangiki kutani a ku: “Mi swi tiva kahle leswaku a swi pfumeleriwi ku va Muyuda a tihlanganisa kumbe a tshinelela munhu wa rixaka rin’wana, kambe Xikwembu xi ndzi kombisile leswaku ndzi nga vuli leswaku munhu u nyamile kumbe a nga basanga.” (Mit. 10:28) Hi nkarhi wolowo, Petro se a a swi twisisa leswaku xikongomelo xa xivono lexi a xi voneke a ku nga ri ku n’wi dyondzisa ntsena leswaku a dya mixaka yin’wana ya swiharhi leswi eku sunguleni a a nga fanelanga a swi dya, kambe a a nga fanelanga ni ku vula “leswaku munhu u nyamile kumbe a nga basanga [hambi ku ri wa Matiko].”

¹² Vanhu lava a va yimele Petro, a va swi rindzele hi mahlo-ngati ku twa leswi a a ta va byela swona. Korneliyo u te: “Sweswi hinkwerhu hi hlengeletanile emahlweni ka Xikwembu leswaku hi ta twa swilo hinkwaswo leswi Yehovha a ku leriseke leswaku u hi byela swona.” (Mit. 10:33) Anakanya ndlela leyi a wu ta titwa ha yona loko u twa munhu la tsakelaka a vula marito yo tano! Loko Petro a pfula nomu u vule hi xivindzi a ku: “Se ndza swi twisisa leswaku Xikwembu a xi na xihlawuhlawu, kambe eka tiko rin’wana ni rin’wana munhu loyi a xi chavaka a tlhela a endla leswinene wa amukeleka eka xona.” (Mit. 10:34, 35) Petro u swi xiyile leswaku eka Xikwembu, rixaka ra munhu, tiko leri a tshamaka eka rona kumbe ndlela leyi a langutekaka ha yona a hi swa nkoka. Hiloko a ya emahlweni a va chumayela hi ta ntirho wa Yesu, rifu ra yena ni ku pfuxiwa ka yena.

13, 14. (a) I yini lexi kombisaka leswaku Xikwembu xi ku amukerile ku hundzuka ka Korneliyo ni Vamatiko lavan’wana hi 36 C.E.? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi avanyisa vanhu hikwalaho ka leswi hi solaka ndlela leyi va langutekaka ha yona?

¹³ Endzhaku ka sweswo ku humelele nchumu wun’wana lowu Petro a a nga wu langutelanga: “Loko Petro a ha vulavula,” moya lowo kwetsima wu xikele ehenhla ka “vanhu va matiko.” (Mit. 10:44, 45) I ro sungula eMatsalweni ku vulavuriwa hi ku chuluriwa ka moya lowo kwetsima vanhu va nga si khuvuriwa. Loko Petro a vona leswaku hakunene Xikwembu xi va amukerile, ‘u lerise leswaku vanhu volavo Vamatiko va khuvuriwa.’ (Mit. 10:48) Ku hundzuka koloko ka Vamatiko hi 36 C.E., ku ve xikombiso xa ku hela ka ntwanano wo hlawuleka lowu Xikwembu xi wu endleke ni Vayuda. (Dan. 9:24-27) Hikwalaho ka leswi Petro a hisekeleke ku chumayela hi rixaladza, u tirhise “swikhiya swa Mfumo” swa vunharhu, leswi a ku ri swo hetelela. (Mat. 16:19) Xilotlelo xolexo xi pfulele Vamatiko lava nga yimbangiki lunghelo ra leswaku va va Vakreste lava totiweke.

¹⁴ Tanihi vachumayeri va Mfumo namuntlha, ha swi vona leswaku “Xikwembu a xi na xihlawuhlawu.” (Rhom. 2:11) Xi lava leswaku “vanhu hinkwavo va ponisiwa.” (1 Tim. 2:4) Kutani a hi fanelanga hi avanyisa vanhu hikwalaho ka leswi hi solaka ndlela leyi va langutekaka ha yona. Hi lerisiwe ku chumayela Mfumo wa Xikwembu hi rixaladza kutani sweswo swi lava leswaku hi chumayela vanhu hinkwavo, hi nga yi hi leswaku i va rixaka ro karhi, tiko ro karhi kumbe hi sola ndlela leyi va langutekaka ha yona kumbe vukhongeri bya vona.

“Va Yi Amukerile, Kutani Va Dzunisa Xikwembu” (Mitirho 11:1-18)

15, 16. Ha yini Vakreste van’wana lava nga Vayuda va kanete Petro naswona u va hlamurise ku yini?

¹⁵ A swi kanakanisi leswaku Petro u swi lave hi mahlo-ngati ku ya eYerusalema a ya vika mhaka leyi. Kambe swi vonaka onge mahungu wolawo ya leswaku Vamatiko lava nga yimbangiki va “amukele rito ra Xikwembu,” ma hatle ma fika a nga si fika. U te loko a fika, “lava seketelaka mhaka ya ku yimba va sungula ku n’wi solasola.” Va hlundzukisiwe hi leswaku u nghene “endlwini ya vavanuna lava nga yimbangiki u fika u dya na vona.” (Mit. 11:1-3) Vadyondzisiwa volavo lava nga Vayuda a va nga ali leswaku Vamatiko va va valandzeri va Kreste. Kambe a va lava leswaku va yingisa Nawu—nileswaku va yimba—leswaku va ta kota ku gandzela Yehovha hi ndlela leyi faneleke. Swi le rivaleni leswaku vadyondzisiwa van’wana lava nga Vayuda a swi va tikela ku pfumela leswaku Nawu wa Muxe wu heleriwe hi nkarhi.

¹⁶ Xana Petro u va hlamule njhani? Hi ku ya hi Mitirho 11:4-16, u rungule swiendlakalo swa mune leswi a swi ri vumbhoni bya leswaku Yehovha hi yena loyi a a kongomisa mhaka yoleyo: Ku nga (1) xivono lexi humaka etilweni lexi a kombiweke xona (Tindzimana 4-10); (2) leswi moya wu n’wi leriseke swona (Tindzimana 11, 12); (3) ntsumi leyi endzeleke Korneliyo (Tindzimana 13, 14); (4) ni ku chuluriwa ka moya lowo kwetsima eka vanhu volavo va matiko. (Tindzimana 15, 16) Hiloko Petro a tlakusa xivutiso lexi endleke leswaku va dya marhambu ya nhloko, a ku: “Hikokwalaho, loko Xikwembu xi va nyike [Vamatiko lava pfumeleke] nyiko leyi fanaka ya mahala [ya moya lowo kwetsima] hilaha na hina [Vayuda] xi hi nyikeke hakona, hina lava pfumeleke eka Hosi Yesu Kreste, xana mina a ndzo va mani lerova ndzi nga kota ku sivela Xikwembu?”—Mit. 11:17.

17, 18. (a) Leswi Petro a swi vuleke swi lave leswaku Vakreste lava nga Vayuda va endla yini? (b) Ha yini swi nga olovi ku kondletela vun’we evandlheni naswona hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi tivutisa swona?

¹⁷ Leswi Petro a swi vuleke swi endle leswaku Vakreste lava nga Vayuda va endla xiboho xa nkoka. Xana a va ta tshika xihlawuhlawu kutani va amukela Vamatiko lava ha ku khuvuriwaka tanihi Vakreste-kulobye? Bibele yi ri: “Loko [vaapostola ni Vakreste lavan’wana lava nga Vayuda] va twa mhaka yoleyo, va yi amukerile, kutani va dzunisa Xikwembu va ku: ‘Leswi swi vula leswaku Xikwembu xi lava ni vanhu va matiko va hundzuka leswaku va ta kuma vutomi.’” (Mit. 11:18) Sweswo swi kondletele vun’we evandlheni.

¹⁸ Namuntlha a swi olovi ku kondletela vun’we hikuva Vakreste va ntiyiso va huma “eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato.” (Nhlav. 7:9) Hikwalaho hi kuma vanhu va tinxaka ni mindhavuko yo hambana-hambana emavandlheni yo tala. I swinene ku tivutisa hi ku: ‘Xana ndzi xi tsuvule hi timitsu xihlawuhlawu embilwini ya mina? Xana ndzi tiyimiserile ku nga pfumeleli mikhuva ya misava leyi, leyi vangaka ku avana—yo kota vutiko, ku titeka ndzi ri wa nkoka ku tlula vanhu va tinxaka tin’wana, ku tivona ndzi ri ni mahanyelo lamanene ku tlula tinxaka tin’wana—yi lawula ndlela leyi ndzi khomaka Vakreste van’wana ha yona?’ Tsundzuka leswi humeleleke Petro (Khefasi) emalembeni yo karhi endzhaku ka loko ku hundzuke Vamatiko vo sungula. Hikwalaho ko vona ndlela leyi van’wana va va khomaka ha yona “a tihambanisa” eka Vakreste lava nga Vamatiko kutani Pawulo a n’wi tshinya. (Gal. 2:11-14) A hi tshameni hi pfule mahlo leswaku hi nga tshuki hi va ni xihlawuhlawu.

“Vo Tala Va Ve Vapfumeri” (Mitirho 11:19-26a)

19. Vakreste lava nga Vayuda eAntiyoka va sungule ku chumayela vamani naswona ku ve ni vuyelo byihi?

¹⁹ Xana valandzeri va Yesu va sungule ku chumayela Vamatiko lava nga yimbangiki? Twana leswi endlekeke eAntiyoka wa Siriya hi ku famba ka nkarhi.d Hambileswi a ku ri ni Vayuda vo tala emutini wolowo, a va okelana ndzilo ni Vamatiko. Kutani muti wolowo wa Antiyoka a wu ri ndhawu ya kahle yo chumayela Vamatiko. Hi kona laha vadyondzisiwa van’wana lava nga Vayuda va sunguleke ku chumayela mahungu lamanene eka “vanhu lava vulavulaka Xigriki.” (Mit. 11:20) A ku nga chumayeriwi vanhu lava vulavulaka Xigriki ntsena kambe ni Vamatiko lava nga yimbangiki. Yehovha u katekise ntirho lowu kutani “vo tala va ve vapfumeri.”—Mit. 11:21.

20, 21. Xana Barnaba u titsongahate hi ndlela yihi naswona hi nga n’wi tekelela njhani loko hi ri karhi hi chumayela?

²⁰ Tanihi leswi vanhu va le Antiyoka a va tiyimisele ku yingisa mahungu lamanene, vandlha ra le Yerusalema ri rhumele Barnaba. Swi le rivaleni leswaku vanhu vo tala va tsakele leswi va swi tweke kutani a ku ta laveka munhu un’wana loyi a a ta pfuna Barnaba. Hiloko ku endliwa xiboho xa leswaku Sawulo a ya n’wi pfuna hikuva a a hlawuriwe ku va muapostola eka vamatiko! (Mit. 9:15; Rhom. 1:5) Xana Barnaba u vone onge Sawulo u ta n’wi tekela xikhundlha? Nikatsongo! U titsongahatile kutani a ya eTarso a ya lava Sawulo ivi a vuya na yena eAntiyoka leswaku va ta chumayela swin’we. Va hete lembe va ri karhi va pfuna vadyondzisiwa va vandlha rero.—Mit. 11:22-26a.

²¹ Xana hi nga titsongahata hi ndlela yihi loko hi ri karhi hi chumayela? Swi lava leswaku hi tiva leswi hi nga kotaka ku swi endla. Un’wana ni un’wana u ni vuswikoti lebyi nga faniki ni bya van’wana. Hi xikombiso, van’wana va kota ku chumayela hi xitshuketa kumbe hi yindlu ni yindlu kambe swa va tikela ku endla maendzo yo vuyela kumbe ku sungula tidyondzo ta Bibele. Loko u lava ku antswisa eka tindlela tin’wana to chumayela, kombela van’wana va ku pfuna! Sweswo swi ta ku pfuna leswaku u tiphina hi ntirho wo chumayela.—1 Kor. 9:26.

Va “Rhumela Mphalalo Eka Vamakwavo” (Mitirho 11:26b-30)

22, 23. Vamakwerhu va le Antiyoka va kombise hi ndlela yihi leswaku va rhandza vamakwavo naswona hi xi tekelela njhani xikombiso xa vona namuntlha?

²² Swi sungule eAntiyoka leswaku “vadyondzisiwa va vitaniwa Vakreste hi ku kongomisiwa hi Xikwembu.” (Mitirho 11:26b) Vito rero leri amukelekaka eka Xikwembu ri faneleka kahle eka lava mahanyelo ya vona ma fanaka ni ya Kreste. Loko vanhu va matiko va ri karhi va hundzuka Vakreste, xana ku ve ni vun’we exikarhi ka vapfumeri lava nga Vayuda ni Vamatiko? Nhlamulo yi kumeka eka leswi endlekeke loko ku ri ni ndlala leyikulu hi lembe ra 46 C.E.e Eminkarhini ya khale, ndlala a yi hlasela swisiwana hikuva a swi nga ri na mali kumbe swakudya. Swi tikomba onge hi nkarhi wa ndlala yoleyo, Vakreste lava nga Vayuda lava tshamaka eYudiya a va pfumala swakudya ni swilo swo tihanyisa ha swona hikuva a va ri swisiwana. Loko vamakwerhu va le Antiyoka va twa hi mhaka yoleyo—ku katsa ni Vakreste lava nga Vamatiko—va “rhumel[e] mphalalo eka vamakwavo lava tshamaka eYudiya.” (Mit. 11:29) Rolero a ri ri rirhandzu ra xiviri!

²³ Na hina hi endla hilaha ku fanaka namuntlha. Loko hi twa leswaku vamakwerhu etikweni rin’wana kumbe laha hi tshamaka kona va le vusiwaneni, hi lava tindlela to va pfuna. Tikomiti ta Marhavi ti hatla ti hlela Tikomiti To Phalala leswaku ti pfuna vamakwerhu lava weriweke hi timhangu to kota swidzedze, ku tsekatseka ka misava ni ti-tsunami. Tindlela teto hinkwato to phalala i vumbhoni bya leswaku ha rhandzana.—Yoh. 13:34, 35; 1 Yoh. 3:17.

24. Hi nga kombisa njhani leswaku hi yi tekela enhlokweni nhlamuselo ya xivono xa Petro?

²⁴ Tanihi Vakreste va ntiyiso, hi yi tekela enhlokweni nhlamuselo ya xivono xa Petro lexi a xi voneke loko a ri karhi a khongela elwangwini ra yindlu eYopa nkarhi lowu hundzeke. Hi gandzela Xikwembu lexi nga yiki hi nghohe. Xi lava leswaku hi chumayela Mfumo wa xona hi rixaladza naswona sweswo swi lava leswaku hi tinyiketela ku chumayela van’wana, hi nga yi hi leswaku i va rixaka rihi, tiko rihi kumbe ndhavuko wihi. Kutani a hi tiyimiseleni ku pfuna hinkwavo lava nga ta hi yingisa loko hi ri karhi hi va chumayela mahungu lamanene.—Rhom. 10:11-13.