Swikombo Swa Mikandziyiso Leyi Nga Eka Xiyimiso Xa Mihlangano Xa Mahanyelo Ni Ntirho Wa Hina Wo Chumayela
SEPTEMBER 3-9
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOHANE 1-2
“Yesu A Endla Singita Rakwe Ro Sungula”
(Yohane 2:1-3) Kutani hi siku ra vunharhu ku va ni nkhuvo wa vukati eKana wa Galeliya, naswona mana wa Yesu a a ri kwalaho. 2 Yesu ni vadyondzisiwa vakwe a va rhambiwile na vona enkhubyeni wa vukati. 3 Kuteloko vhinyo yi hela mana, wa Yesu a ku eka yena: “A va na vhinyo.”
Kreste Matimba Ya Xikwembu
3 Yesu u endle singita ra yena ro sungula enkhubyeni wa vukati lowu a wu ri eximutanini xa Kana. A hi swi tivi leswaku ha yini a ku nga ri na vhinyo leyi ringaneke leyi a yi ta nwiwa hi vanhu hinkwavo lava a va te enkhubyeni wolowo. Sweswo a swi ta va swi va khomise tingana swinene vatekani volavo hikuva a ku ri vutihlamuleri bya vona ku kombisa malwandla. Mariya mana wa Yesu, a a ri un’wana wa vanhu lava a va te enkhubyeni. Xana u kombele Yesu leswaku a va pfuna hi leswi a a swi tiva leswaku a a ri ni matimba yo endla masingita? Phela, Mariya u fanele a anakanyisise hi vuprofeta hinkwabyo lebyi a byi vulavula hi n’wana wa yena naswona a a swi tiva leswaku a a ta vitaniwa “N’wana wa La nge Henhla-henhla.” (Luka 1:30-32; 2:52) Swi le rivaleni leswaku Mariya na Yesu a va lava ku pfuna vatekani volavo. Hikwalaho, Yesu hi singita u hundzule mati lama endlaka tilitara ta kwalomu ka 380 ma va “vhinyo leyinene.” (Hlaya Yohane 2:3, 6-11.) Xana Yesu a a boheka ku endla singita rero? Doo! U ri endle hikwalaho ka leswi a a khathala hi vanhu naswona a a tekelela Tata wa yena la hananaka.
(Yohane 2:4-11) Kambe Yesu a ku eka yena: “Xana ndzi na yini na wena, wansati? Nkarhi wa mina a wu si fika.” 5 Mana wakwe a byela lava a va tirha a ku: “Xin’wana ni xin’wana lexi a mi byelaka xona, xi endleni.” 6 Hilaha a swi ri hakona, a ku ri ni tsevu wa makhuwana ya mati lawa a ma tshame kwalaho hilaha nawu wa vutengisi wa Vayuda wu lavaka hakona, rin’wana ni rin’wana ri kota ku tamela swipimo swa mati swimbirhi kumbe swinharhu. 7 Yesu a ku eka vona: “Tatani makhuwana hi mati.” Kutani va ma tata ma fika enon’wini. 8 Hiloko a ku eka vona: “Sweswi kanani man’wana mi ma yisa eka mufambisi wa nkhuvo.” Kutani va ma yisa. 9 Hiloko mufambisi wa nkhuvo a nantswa mati lama hundzuriweke vhinyo kambe a a nga ku tivi lomu yi humaka kona, hambileswi lava a va tirha, lava keleleke mati a va swi tiva, mufambisi wa nkhuvo a vitana muteki 10 ivi a ku eka yena: “Munhu un’wana ni un’wana u sungula a humesa vhinyo leyinene, kutani loko vanhu va pyopyiwile, a humesa leyi nga nyawuriki. Wena wa ha veke vhinyo leyinene ku fikela sweswi.” 11 Yesu u endle leswi eKana wa Galeliya eku sunguleni ka masingita yakwe, naswona u kombise ku vangama kakwe; kutani vadyondzisiwa va va ni ripfumelo eka yena.
jy 41 ¶6
A Endla Singita Rakwe Ro Sungula
Leri i singita ro sungula leri Yesu a ri endleke. Loko vadyondzisiwa vakwe va vona singita leri, ripfumelo ra vona ri tiyile swinene. Endzhaku ka singita leri, Yesu ni mana wakwe swin’we ni vamakwavo va ye emutini wa Kapernawume eribuweni ra Lwandle ra n’walungu-vupela dyambu bya Galeliya.
Endla Ndzavisiso
(Yohane 1:1) Eku sunguleni Rito a a ri kona, naswona Rito a a ri ni Xikwembu, Rito a a ri xikwembu.
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 1:1 eka nwtsty
Rito: Kumbe “Logos.” Hi Xigriki, ho loʹgos. Laha ri tirhisiwe tanihi xithopo, ri tlhele ri tirhisiwa eka Yh 1:14 na Nhl 19:13. Yohane u boxe loyi xithopo lexi xi kombetelaka eka yena, ku nga Yesu. Xithopo lexi a xi tirhisiwa eka Yesu loko a ha ri ntsumi etilweni ni hi nkarhi lowu a chumayela rungula ra Mfumo laha misaveni tanihi munhu la hetisekeke ni loko se a tlhandlukele etilweni. Yesu a ri Rito ra Xikwembu kumbe Muvulavuleri wa xona tanihi leswi a hundzisela rungula ra xona eka tintsumi ni vanhu. Swa twala ku gimeta hi leswaku loko Yesu a ha ri ntsumi etilweni, Yehovha a vulavula ni vanhu hi ku tirhisa Rito, ku nga muvulavuleri wakwe.—Gn 16:7-11; 22:11; 31:11; Eks 3:2-5; Vaa 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
a a ri ni: Laha xirhangi xa Xigriki lexi nge pros xi vula ku va ekusuhi swinene ni munhu kumbe vunghana. Xi tlhela xi kombisa ku hambana exikarhi ka vanhu vambirhi, emhakeni leyi, ku nga Rito ni Xikwembu xa ntiyiso.
Rito a a ri xikwembu: Kumbe “Rito a fana ni xikwembu.” Laha Yohane u hlamusela timfanelo ni vuswikoti bya “Rito” (hi Xigriki, ho loʹgos; vona tinhla leti engetelekeke ta Rito eka ndzimana leyi), ku nga Yesu Kreste. Rito u ve ni xikhundlha xo hlawuleka tanihi N’wana wa Xikwembu wa mativula loyi Xikwembu xi tumbuluxeke swilo hinkwaswo ha yena, u hlamuseriwa tanihi “xikwembu; la fanaka ni xikwembu; la nga ni vukwembu.” Vahundzuluxeri vo tala va veka mhaka leyi hi ndlela leyi, “Rito a ri Xikwembu,” leswi vulaka leswaku va n’wi ringanisa ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Hambiswiritano, ku ni swivangelo leswi twalaka swo gimeta hi ku vula leswaku Yohane a nga vuli swona leswaku “Rito” u ringana ni Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Xiphemu xo sungula ni xa vumbirhi xa ndzimana leyi swi vula leswaku “Rito” a ri “ni Xikwembu.” Nakambe, rito ra Xigriki leri nge the·osʹ ri humelela ka nharhu eka tindzimana 1 na 2. Laha rito leri nge the·osʹ ri humelelaka kona ro sungula ni ra vunharhu eka ndzimana leyi, hi Xigriki ri rhangeriwa hi rihlawuri kambe eka xiphemu xa vumbirhi a ku na rihlawuri. Swidyondzi swo tala swi pfumela leswaku ku pfumaleka ka rihlawuri eka xiphemu xa vumbirhi laha rito leri nge the·osʹ ri humelelaka kona swi kandziyisa nkoka wo karhi. Hi ku ya hi mongo wa ndzimana leyi, laha ku tirhisiweke rihlawuri leri nge the·osʹ, swi kombisa leswaku ku kombeteriwa eka Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Hi hala tlhelo, loko rihlawuri ri nga ri kona eka rito leri nge the·osʹ, swi vula leswaku ku kombeteriwa eka timfanelo kumbe vuswikoti lebyi “Rito” a nga na byona. Hikwalaho, vuhundzuluxeri bya Bibele byo hlayanyana bya Xinghezi, Xifurwa ni Xijarimani byi hlamusela mhaka leyi hilaha Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi yi hlamuselaka hakona, ku kombisa leswaku “Rito” “a ri xikwembu; a ri ni vukwembu; la fanaka ni xikwembu.” Ku seketela mhaka leyi, vuhundzuluxeri bya khale bya Evhangeli ya Yohane bya Xisahidic ni bya Xibohairic, ku nga tindzimi leti humaka eka Xikoptiki, lebyi swi nga ha endlekaka byi humesiwe hi lembe-xidzana ra vunharhu ni ra vumune C.E., byi hundzuluxele rito leri nge the·osʹ laha ri humelelaka kona ro sungula hi ndlela leyi hambaneke ni laha ri humelelaka kona ra vumbirhi eka Yh 1:1. Tinhlamuselo leti ti swi kombisa kahle leswaku “Rito” u ni timfanelo to fana ni ta Xikwembu kambe a ti vuli swona leswaku u ringana ni Tata wakwe ku nga Xikwembu xa matimba hinkwawo. Hi ku pfumelelana ni ndzimana leyi buku ya Vakolosa 2:9, yi hlamusela Kreste tanihi loyi a nga ni “ku tala hinkwako ka mfanelo ya vukwembu.” Buku ya 2Pe 1:4 yi vula leswaku vatotiwa na vona va ta “averiwa xiyimo xa vukwembu.” Ku engetela kwalaho, hi ku ya hi vuhundzuluxeri bya Septuagint rito ra Xigriki leri nge the·osʹ hakanyingi hi Xiheveru ri vula “Xikwembu,” ʼel na ʼelo·himʹ, leswi vulaka “Wa Matimba.” Marito lawa ya Xiheveru ma tirhisiwa ku kombetela eka Xikwembu xa matimba hinkwawo, swikwembu swin’wana ni vanhu. (Vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 10:34.) Loko Rito a vuriwa “xikwembu” kumbe “wa matimba,” sweswo swi pfumelelana ni vuprofeta lebyi nga eka Esa 9:6, lebyi profeteke leswaku Mesiya a ta vuriwa “Xikwembu xa Matimba” (kambe ku nga ri “Xikwembu xa Matimba Hinkwawo”) ni leswaku a ta vuriwa “Tatana La Nga Riki Na Makumu” wa vanhu hinkwavo lava nga ta va ehansi ka mfumo wakwe. Ku hiseka ka Tata wakwe, ku nga “Yehovha wa mavuthu” ku ta endla leswaku leswi swi koteka—Esa 9:7.
(Yohane 1:29) Hi siku leri tlhandlamaka a vona Yesu a ta eka yena, ivi a ku: “Vonani, Xinyimpfana xa Xikwembu lexi susaka xidyoho xa misava!
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 1:29 eka nwtsty
Xinyimpfana xa Xikwembu: Endzhaku ka loko Yesu a khuvuriwile naswona a ha ku heta ku ringiwa hi Diyavulosi, Yohane Mukhuvuri u n’wi tivise tanihi “Xinyimpfana xa Xikwembu.” Xiga lexi xi humelela eka Yh 1:29 ni le ka Yh 1:36 ntsena. (Vona Xiengetelo Xa A7.) Swa fanela ku va Yesu a fanisiwa ni xinyimpfana. Emikarhini ya Bibele, leswaku munhu a kota ku rivaleriwa xidyoho kumbe a lulamisa vuxaka byakwe ni Xikwembu, a fanele a endla xitlhavelo hi nyimpfu. Leswi a swi fanekisela ndlela leyi Yesu a ta nyiketela vutomi byakwe ha yona lebyi hetisekeke leswaku a kutsula vanhu. Xiga lexi nge “Xinyimpfana xa Xikwembu” xi nga ha kombetela eka marungula yo tala lama kumekaka eBibeleni. Tanihi leswi Yohane Mukhuvuri a ma tiva kahle Matsalwa ya Xiheveru, leswi a swi vuleke swi nga ha endleka leswaku kombetela eka xin’wana xa leswi landzelaka: khuna leri Abrahama a endleke xitlhavelo ha rona ematshan’weni ya n’wana wakwe Isaka (Gn 22:13), xinyimpfana xa Paseka lexi dlayiweke aEgipta lexi endleke ku ponisiwa Vaisrayele hi nkarhi lowu a va ri evuhlongeni (Eks 12:1-13), kumbe khuna leri a ri nyikeriwa ealtarini ya Xikwembu mpundzu wun’wana ni wun’wana ni madyambu man’wana ni man’wana eYerusalema (Eks 29:38-42). Kumbexana a anakanya hi vuprofeta bya Esaya, lebyi vulavulaka hi loyi Yehovha a n’wi vitaneke “nandza wa mina” ku vuriwa leswaku a ta “tisiwa laha ku dlayeriwaka kona ku fana ni nyimpfu.” (Esa 52:13; 53:5, 7, 11) Loko muapostola Pawulo a tsalela Vakorinto papila rakwe ro sungula, u vule leswaku Yesu i “Paseka ya hina.” (1Ko 5:7) Loko muapostola Petro a vulavula hi Kreste u vule leswaku u ni “ngati ya risima, leyi fanaka ni ya xinyimpfana lexi nga solekiki, lexi pfumalaka xivati.” (1Pe 1:19) Eka buku ya Nhlavutelo, ku vulavuriwa hi Yesu tanihi “Xinyimpfana,” ku ringana mikarhi leyi tlulaka 25.—Swikombiso swi mhaka leyi swi kumeka eka: Nhl 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yohane 1:1-18) Eku sunguleni Rito a a ri kona, naswona Rito a a ri ni Xikwembu, Rito a a ri xikwembu. 2 Yena eku sunguleni a a ri ni Xikwembu. 3 Swilo hinkwaswo swi ve kona ha yena, naswona handle ka yena ku hava xilo ni xin’we lexi veke kona. Leswi veke kona 4 hikwalaho ka yena i vutomi, naswona vutomi a byi ri ku vonakala ka vanhu. 5 Ku vonakala ku voninga emunyameni, kambe munyama a wu ku hlulanga. 6 Ku humelele munhu la rhumiweke ku va muyimeri wa Xikwembu: vito rakwe a a ri Yohane. 7 Munhu loyi u te hi mhaka ya vumbhoni, leswaku a nyikela vumbhoni hi ku vonakala, leswaku vanhu va mixaka hinkwayo va kholwa ha yena. 8 A a nga ri ku vonakala koloko, kambe a a fanele ku nyikela vumbhoni hi ku vonakala koloko. 9 Ku vonakala ka ntiyiso loku nyikaka ku vonakala eka mixaka hinkwayo ya vanhu a ku ri kusuhi ni ku ta emisaveni. 10 A a ri emisaveni, naswona misava yi ve kona ha yena, kambe misava a yi n’wi tivanga. 11 U te ekaya ka vona, kambe vanhu va ka vona a va n’wi amukelanga. 12 Hambiswiritano, hinkwavo lava n’wi amukeleke, u va nyike mfanelo yo va vana va Xikwembu, hikuva a va kombisa ripfumelo evitweni ra yena; 13 naswona a va velekiwanga hi ngati kumbe hi ku rhandza ka nyama kumbe hi ku rhandza ka munhu kambe va velekiwe hi Xikwembu. 14 Kutani Rito u ve nyama ivi a tshama exikarhi ka hina, naswona hi vone ku vangama ka yena, ku vangama loku fanaka ni ka n’wana la tswariweke a ri swakwe hi tatana; naswona a a tale musa lowu nga faneriwiki ni ntiyiso. 15 (Yohane u nyikele vumbhoni malunghana na yena, ina, entiyisweni u huwelerile—loyi hi yena a swi vuleke—a ku: “Loyi a taka endzhaku ka mina wa ndzi tlula, hikuva u ve kona ndzi nga si va kona.”) 16 Hikuva eku taleni ka yena hi amukele musa lowu nga faneriwiki ehenhla ka musa lowu nga faneriwiki. 17 Hikuva ku tirhisiwe Muxe ku nyikela Nawu, ku tirhisiwe Yesu Kreste ku tisa musa lowu nga faneriwiki ni ntiyiso. 18 A ku na munhu la tshameke a vona Xikwembu; xikwembu lexi tswariweke xi ri xoxe lexi nga exifuveni eka Tata wa xona hi xona lexi xi n’wi hlamuseleke.
SEPTEMBER 10-16
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOHANE 3-4
“Yesu A Chumayela Wansati Wa Musamariya”
(Yohane 4:6, 7) Entiyisweni, xihlovo xa Yakobe a xi ri kwalaho. Kutani Yesu, leswi a a karharisiwe hi riendzo, a a titshamele exihlobyeni. A ku ri kwalomu ka awara ya vutsevu. 7 Wansati wa le Samariya a ta a ta ka mati. Yesu a ku eka yena: “Ndzi nyike ndzi nwa.”
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 4:6 eka nwtsty
a a karharisiwe hi riendzo: Ndzimana leyi hi yona ntsena eMatsalweni leyi boxaka leswaku Yesu a a ‘karhele.’ A ku ri kwalomu ka awara ya vu–12:00 ninhlikanhi, naswona hi mixo wolowo Yesu a ha ku teka riendzo ku suka eNambyeni wa Yordani eYudiya a ya eSikari le Samariya, laha a gonyeke xiganga lexi leheke timitara leti tlulaka 900.—Yh 4:3-5, vona Xiengetelo xa A7.
(Yohane 4:21-24) Yesu a ku eka yena: “Ndzi kholwe, wansati, Nkarhi wa ta lowu n’wina mi nga ta ka mi nga gandzeli Tatana entshaveni leyi kumbe eYerusalema. 22 Mi gandzela lexi mi nga xi tiviki; hina hi gandzela lexi hi xi tivaka, hikuva ku ponisiwa ku huma eka Vayuda. 23 Hambiswiritano, nkarhi wa ta, naswona hi wona sweswi, lowu vagandzeri va ntiyiso va nga ta gandzela Tatana hi moya ni ntiyiso, hikuva, hakunene, Tatana u lava lavo tano leswaku va n’wi gandzela. 24 Xikwembu i Moya, naswona lava va xi gandzelaka va fanele ku gandzela hi moya ni ntiyiso.”
(Yohane 4:39-41) Kutani vo tala va Vasamariya va le mutini wolowo va pfumela eka yena hikwalaho ka rito ra wansati loyi hi ku landza vumbhoni a nga te: “U ndzi byele swilo hinkwaswo leswi ndzi swi endleke.” 40 Hikokwalaho loko Vasamariya va ta eka yena, va n’wi kombele leswaku a tshama na vona; ivi a tshama kona masiku mambirhi. 41 Hikwalaho vo tala swinene va kholwa hikwalaho ka leswi a swi vuleke,
Endla Ndzavisiso
(Yohane 3:29) Loyi a nga ni mutekiwa i muteki. Hambiswiritano, nakulobye wa muteki, loko a yima a n’wi yingisa, u kuma ntsako lowukulu hikwalaho ka rito ra muteki. Hikokwalaho ntsako lowu wa mina wu hetisisiwile.
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 3:29 eka nwtsty
nakulobye wa muteki: Emikarhini ya Bibele, nakulobye wa muteki hi yena loyi a yimela muteki naswona hi yena loyi a endla malunghiselelo hinkwawo ya vukati. A a tekiwa tanihi loyi a hlanganiseke vatekani. Hi siku ra mucato, vanghana va muteki a va ya ekaya ra muteki kumbe ekaya ra tata wakwe, ku nga laha nkhuvo wa vukati a wu ta khomeriwa kona. Hi nkarhi wa mucato, munghana wa muteki a a tsaka loko a twa muteki a ri karhi a burisana ni mutekiwa hikuva sweswo a swi kombisa leswaku u wu endle kahle ntirho wakwe. Yohane Mukhuvuri u tifanise ni ‘munghana wa muteki.’ Emhakeni leyi, Yesu a ri muteki kasi vadyondzisiwa va fanekisela mutekiwa. Leswaku a lunghiselela ndlela ya Mesiya, Yohane Mukhuvuri u tivise ntlawa wo sungula wa “mutekiwa” eka Yesu Kreste. (Yh 1:29, 35; 2Ko 11:2; Ef 5:22-27; Nhl 21:2, 9) Endzhaku ka loko ‘Munghana wa muteki’ a tivise muteki eka vanhu, xiavelo xakwe a xi fika emakumu. Hilaha ku fanaka, loko Yohane a vulavula hi Yesu u te: “Yena u fanele ku kula, kambe mina ndzi fanele ku tsongahala.”—Yh 3:30.
(Yohane 4:10) Yesu a n’wi hlamula a ku: “Loko a wu yi tiva nyiko ya mahala ya Xikwembu ni loyi a vulaka eka wena a ku, ‘Ndzi nyike ndzi nwa,’ a wu ta va u kombele eka yena, kutani a a ta va a ku nyike mati lama hanyaka.”
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 4:10 eka nwtsty
mati lama hanyaka: Xiga lexi xi kombetela eka mati lama khulukaka kumbe mati lama tengeke lama humaka exihlobyeni. Mati lawa ma hambanile ni mati ya le xihlobyeni lama nga khulukiki. Eka Lv 14:5, xiga xa Xiheveru lexi nge “ematini lama khulukaka” hi ku kongoma xi vula “mati lama hanyaka.” Eka Yr 2:13 na 17:13, Yehovha u hlamuseriwa tanihi “xihlovo” xa “mati lama hanyaka” ku nga mati yo fanekisela lama nyikaka vutomi. Loko Yesu a ri karhi a vulavula ni wansati wa Musamariya, u tirhise xiga lexi nge “mati lama hanyaka” hi ndlela yo fanekisela, kambe swi tikomba onge eku sunguleni wansati wa Musamariya a ehleketa leswaku Yesu a vulavula hi mati ya xiviri.—Yh 4:11, 14; vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 4:14.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yohane 4:1-15) Kutani, loko Hosi yi lemuka leswaku Vafarisi a va swi twile leswaku Yesu a a endla vadyondzisiwa vo tala ni ku va khuvula ku tlula Yohane— 2 hambileswi, entiyisweni, Yesu a a nga khuvuli kambe a ku khuvula vadyondzisiwa vakwe— 3 yi suka eYudiya ivi yi tlhelela eGaleliya. 4 Kambe a yi fanele ku hundza hi le Samariya. 5 Hikwalaho yi fika emutini wa Samariya lowu vuriwaka Sikari ekusuhi ni nsimu leyi Yakobe a yi nyikeke Yosefa n’wana wakwe. 6 Entiyisweni, xihlovo xa Yakobe a xi ri kwalaho. Kutani Yesu, leswi a a karharisiwe hi riendzo, a a titshamele exihlobyeni. A ku ri kwalomu ka awara ya vutsevu. 7 Wansati wa le Samariya a ta a ta ka mati. Yesu a ku eka yena: “Ndzi nyike ndzi nwa.” 8 (Hikuva vadyondzisiwa vakwe a va ye emutini va ya xava swakudya.) 9 Hikokwalaho wansati wa Musamariya a ku eka yena: “Ha yini wena, hambileswi u nga Muyuda, u kombela leswaku ndzi ku nyika u nwa, kasi mina ndzi wansati wa Musamariya?” (Hikuva Vayuda a va tirhisani ni Vasamariya.) 10 Yesu a n’wi hlamula a ku: “Loko a wu yi tiva nyiko ya mahala ya Xikwembu ni loyi a vulaka eka wena a ku, ‘Ndzi nyike ndzi nwa,’ a wu ta va u kombele eka yena, kutani a a ta va a ku nyike mati lama hanyaka.” 11 A ku eka yena: “Nkulukumba, hambi ku ri khuwana ro ka mati a wu na rona, naswona xihlovo xi entile. Hikokwalaho, xana mati lama hanyaka u ma kuma exihlobyeni xihi? 12 Tata wa hina Yakobe a wu n’wi tluli hi vukulu, loyi a hi nyikeke xihlovo, loyi yena swin’we ni vana vakwe va majaha ni swifuwo swakwe va nweke eka xona, a hi swona ke?” 13 Yesu a n’wi hlamula a ku: “Un’wana ni un’wana loyi a nwaka mati lawa u ta tlhela a twa torha. 14 Mani na mani la nwaka mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona a nge he tlheli a twa torha, kambe mati lawa ndzi nga ta n’wi nyika wona ma ta va nseledyana wa mati lama pfelelaka ma nyika vutomi lebyi nga heriki.” 15 Wansati a ku eka yena: “Nkulukumba, ndzi nyike mati ya kona, leswaku ndzi nga ha twi torha kumbe ndzi tshamela ku ta endhawini leyi ndzi ta ka mati.”
SEPTEMBER 17-23
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOHANE 5-6
“Landzela Yesu Hi Xikongomelo Lexinene”
(Yohane 6:9-11) “Hi loyi mufana lontsongo la nga ni swinkwa swa maxalana swa ntlhanu ni tinhlampfi timbirhi letitsongo. Kambe swi nga endla yini eka vanhu vo tala swonghasi?” 10 Yesu a ku: “Lerisani vanhu leswaku va vurhama tanihi loko va ri eku dyeni.” Kutani a ku ri ni byanyi byo tala endhawini yoleyo. Hikokwalaho vavanuna va vurhama, va endla nhlayo ya kwalomu ka 5000. 11 Hiloko Yesu a teka swinkwa, kutani loko a nkhensile, a swi avela lava vurhameke, a endla hilaha ku fanaka ni hi tinhlampfi letitsongo, hi mpimo lowu a va lava wona.
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 6:10 eka nwtsty
vavanuna va vurhama, va endla nhlayo ya kwalomu ka 5 000: I rungula ra Matewu ntsena leri loko ri boxa singita leri ra Yesu ri nge, “ku nga hlayiwi vavasati ni vana lavatsongo.” (Mt 14:21) Swi nga ha endleka leswaku nhlayo ya vanhu lava phameriweke eka singita rero a yi tlula 15 000.
(Yohane 6:14) Hikwalaho loko vanhu va vona masingita lawa a ma endleke, va ku: “Hakunene loyi hi yena muprofeta loyi a a fanele ku ta emisaveni.”
(Yohane 6:24) Hikokwalaho loko ntshungu wu vona leswaku Yesu a a nga ri kona ni vadyondzisiwa vakwe a va nga ri kona, wu khandziya mabyatso ya wona lamatsongo wu ya eKapernawume wu ya lava Yesu.
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 6:14 eka nwtsty
Muprofeta: Vayuda vo tala va hi lembe-xidzana ro sungula C.E. a va ehleketa leswaku muprofeta wo tanihi Muxe, loyi ku vulavuriweke ha yena eka Dt 18:15, 18, a ku ta va yena Mesiya. Laha xiga lexi nge ku ta emisaveni xi kombetela eka ku ta ka Mesiya loyi a languteriwile. I Yohane ntsena loyi a tsaleke hi swiendlakalo leswi ku vulavuriwaka ha swona eka ndzimana leyi.
(Yohane 6:25-27) Kutani loko wu n’wi kuma entsungeni wa lwandle, wu ku eka yena: “Rabi, xana u fike rini laha?” 26 Yesu a wu hlamula a ku: “Ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, A mi ndzi laveli leswi mi nga vona masingita, kambe hileswi mi dyeke swinkwa mi xurha. 27 Mi nga tirheli swakudya leswi helaka, kambe tirhelani swakudya leswi tshamaka, leswi nyikaka vutomi lebyi nga heriki, leswi N’wana wa munhu a nga ta mi nyika swona; hikuva Tatana, ku nga Xikwembu, u veke eka yena mfungho wakwe wa ku n’wi amukela.”
(Yohane 6:54) Loyi a dyaka nyama ya mina a tlhela a nwa ngati ya mina u ni vutomi lebyi nga heriki, naswona ndzi ta n’wi pfuxa hi siku ro hetelela;
(Yohane 6:60) Hikokwalaho vo tala va vadyondzisiwa vakwe, loko va twa leswi, va ku: “Mhaka leyi yi tsema nhlana; i mani la nga yi yingisaka?”
(Yohane 6:66-69) Hikwalaho ka sweswo vo tala va vadyondzisiwa vakwe va tlhelela eka swilo swa le ndzhaku naswona va nga ha fambi na yena. 67 Hikokwalaho Yesu a byela lava 12 a ku: “N’wina a mi swi lavi ku famba, a hi swona ke?” Simoni 68 Petro a n’wi hlamula a ku: “Hosi, xana hi ta ya eka mani? Hi wena u nga ni marito ya vutomi lebyi nga heriki; 69 naswona hi khorwile ni ku tiva leswaku u Mukwetsimi wa Xikwembu.”
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 6:27, 54 eka nwtsty
swakudya leswi helaka . . . swakudya leswi tshamaka leswi nyikaka vutomi lebyi nga heriki: Yesu u swi xiyile leswaku vanhu van’wana a va nga n’wi landzeli hi xikongomelo lexinene, a va lava ku vuyeriwa hi swilo leswi a va endlela swona. Tanihi leswi swakudya swi endleka leswaku vanhu va kota ku hanya, Rito ra Xikwembu ri endla leswaku vanhu va va ni ntshembo wo hanya hilaha ku nga heriki. Yesu u khutaze ntshungu wolowo leswaku wu tirhela . . . ku kuma “swakudya leswi tshamaka, leswi nyikaka vutomi lebyi nga heriki,” leswi vulaka leswaku a wu fanele wu endla matshalatshala yo va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu ni ku kombisa ripfumelo eka leswi a wu swi dyondza.—Mt 4:4; 5:3; Yh 6:28-39.
loyi a dyaka nyama ya mina a tlhela a nwa ngati ya mina: Ndzimana leyi yi kombisa leswaku lava dyaka nyama ni ku nwa ngati ya Yesu va swi endla hi ndlela yo fanekisela, ku nga ku kombisa ripfumelo eka Yesu Kreste. (Yh 6:35, 40) Yesu u vule marito lawa hi 32 C.E., hikwalaho a nga vulavuli hi Xilalelo xa Hosi lexi a ta xi simeka endzhaku ka lembe. Yesu u vule marito lawa emahlweninyana ka “Paseka, ku nga nkhuvo wa Vayuda” (Yh 6:4), swi nga endleka leswaku vayingiseri vakwe a va tsundzuka nkhuvo lowu a va ta va na wona ku nga ri khale ni nkoka wa ngati ya xinyimpfana leyi poniseke Vaisrayele hi vusiku lebyi va humeke ha byona aEgipta (Eks 12:24-27). Kahlekahle, Yesu a vula leswaku ngati yakwe yi ta endla leswaku vadyondzisiwa vakwe va kuma vutomi lebyi nga heriki.
Hi Ta Famba Hi Vito Ra Yehovha Xikwembu Xa Hina
13 Kambe mintshungu yi sale Yesu endzhaku kutani yi ya n’wi kuma “entsungeni wa lwandle,” hilaha Yohane a vulaka hakona. Ha yini vanhu va n’wi landzelerile endzhaku ka loko a ale leswaku va n’wi endla hosi? Vo tala a va ri ni vonelo ra nyama, tanihi leswi va vulavuleke ngopfu hi swakudya leswi Yehovha a swi nyikeke tiko emananga enkarhini wa Muxe. Leswi a va vula swona hileswaku Yesu a a fanele a hambeta a va nyika swakudya. Yesu u lemuke minsusumeto ya vona leyi hoxeke, a sungula ku va dyondzisa tidyondzo ta moya leti a ti ta ololoxa miehleketo ya vona. (Yohane 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Hiloko van’wana va n’wi dzumadzumela, ngopfu-ngopfu loko a va byela xifaniso lexi nge: “Hakunene ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Loko mi nga dyi nyama ya N’wana wa munhu mi tlhela mi nwa ngati yakwe, a mi na vutomi. Loyi a dyaka nyama ya mina a tlhela a nwa ngati ya mina u ni vutomi lebyi nga heriki, naswona ndzi ta n’wi pfuxa hi siku ro hetelela.”—Yohane 6:53, 54.
14 Hakanyingi swifaniso swa Yesu a swi susumetela vanhu ku kombisa loko va swi rhandza hakunene ku famba ni Xikwembu. Ni lexi xi ve tano. Xi tlhontlhe mimpfi. Ha hlaya: “Vo tala va vadyondzisiwa vakwe, loko va twa leswi, va ku: ‘Mhaka leyi yi tsema nhlana; i mani la nga yi yingisaka?’” Yesu u ye emahlweni a hlamusela leswaku marito yakwe va fanele va ma twisisa hi tlhelo ra moya. U te: “Moya hi wona lowu nyikaka vutomi; nyama a yi tirhi nchumu nikatsongo. Marito lawa ndzi mi byeleke wona i moya ni vutomi.” Nilokoswiritano, vo tala a va rhandzanga ku yingisa, kutani xiviko xi ri: “Hikwalaho ka sweswo vo tala va vadyondzisiwa vakwe va tlhelela eka swilo swa le ndzhaku naswona va nga ha fambi na yena.”—Yohane 6:60, 63, 66.
Endla Ndzavisiso
(Yohane 6:44) Ku hava munhu loyi a nga taka eka mina handle ka loko Tatana, loyi a ndzi rhumeke, a n’wi koka; naswona ndzi ta n’wi pfuxa hi siku ro hetelela.
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 6:44 eka nwtsty
a n’wi koka: Hambileswi riendli ra Xigriki leri nge, “koka” ri kombetelaka eka ku koka rikoka ro phasa tinhlampfi (Yh 21:6, 11), a ri vuli swona leswaku Xikwembu xi kokela vanhu eka xona hambiloko va nga swi lavi. Ri endli leri ri nga ha tlhela ri vula ku “ku koka rinoko.” Kumbexana laha Yesu a kombetela eka marito lama nga eka Yr 31:3, loko Yehovha a byela Vaisrayele a ku: ‘Ndzi mi koke hi musa wa rirhandzu.’ (laha Septuagint yi tirhise riendli leri fanaka ra Xigriki.) Yh 12:32 yi kombisa leswaku hi hala ku fanaka, Yesu u kokela vanhu va mixaka hinkwayo eka yena. Matsalwa ma kombisa leswaku Yehovha u nyike vanhu ntshunxeko wa ku tihlawulela loko va lava ku n’wi tirhela kumbe va nga swi lavi. (Dt 30:19, 20) Xikwembu xikoka vanhu lava swi tsakelaka hi mbilu hinkwayo ku xi tirhela. (Ps 11:5; Swiv 21:2; Min 13:48) Yehovha u endla tano hi ku tirhisa Bibele ni moya wakwe lowo kwetsima. Vuprofeta lebyi nga eka Yh 6:45 lebyi tshahiweke eka Esa 54:13, byi kombetela eka lava va kokiweke hi Tatana.—Ringanisa na Yh 6:65.
(Yohane 6:64) Kambe ku ni van’wana va n’wina lava nga kholwiki.” Hikuva ku sukela eku sunguleni Yesu a a va tiva lava nga kholwiki ni loyi a a ta n’wi xenga.
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 6:64 eka nwtsty
Yesu a a n’wi tiva . . . loyi a a ta n’wi xenga: Yesu a a vulavula hi Yudasi Iskariyota. Emahlweni ko va Yesu a hlawula vaapostola vakwe va 12, u hete vusiku hinkwabyo a ri karhi a khongela eka Tata wakwe. (Lk 6:12-16) Eku sunguleni, Yudasi a tshembekile eka Xikwembu. Vuprofeta lebyi nga eMatsalweni ya Xiheveru, hi byona lebyi pfuneke Yesu a tiva mhaka ya leswaku a ta xengiwa hi munghana wakwe. (Ps 41:9; 109:8; Yh 13:18, 19) Leswi Yesu a kotaka ku tiva leswi munhu a swi ehleketaka, u swi xiyile leswaku Yudasi se a ngheniwe hi moya wo biha. (Mt 9:4) Tanihi leswi Xikwembu xi kotaka ku vona swilo ka ha ri emahlweni, a xi swi tiva leswaku Yesu a ta xengiwa hi munghana wakwe lonkulu. Loko hi languta timfanelo ta Xikwembu ni ndlela leyi xi tirhisaneke ni vanhu ha yona, swi le rivaleni leswaku a xi nga swi kunguhatanga leswaku Yudasi hi yena a a ta xenga Yesu.
eku sunguleni: Xiga lexi a xi kombeteli eka ku velekiwa ka Yudasi kumbe nkarhi lowu a hlawuriweke ha wona leswaku a va muapostola, leswi endlekeke endzhaku ka loko Yesu a hete vusiku hinkwabyo a ri eku khongeleni. (Lk 6:12-16) Kambe xi kombetela eka nkarhi lowu Yesu a sunguleke ku swi xiya ha wona leswaku Yudasi u ngheniwe hi moya wo biha. (Yh 2:24, 25; Nhl 1:1; 2:23; vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 6:70; 13:11.) Leswi swi kombisa leswaku Yudasi, se a ku ri khale a ri karhi a pulana mhaka leyi, a ku ngo va mhaka ya xiwelo. Nhlamuselo ya rito leri nge “eku sunguleni” (hi Xigriki, ar·kheʹ) eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki ri tirhisiwa hi ku ya hi mongo wa mhaka leyi ku vulavuriwaka ha yona hi nkarhi wolowo. Hi xikombiso, eka 2Pe 3:4, rito leri nge “eku sunguleni” ri kombetela eku sunguleni ka ntumbuluko. Eka swiyimo swo tala, ri tirhisiwe hi ndlela leyi fanaka. Hi xikombiso, Petro u vule leswaku moya lowo kwetsima wu xikele eka vanhu Vamatiko “hilaha wu endleke hakona ni le ka hina eku sunguleni.” (Min 11:15) Petro a nga kombeteli eka nkarhi lowu a velekiweke ha wona kumbe loko a va muapostola. Ku ri na sweswo, a kombetela eka siku ra Pentekosta ya 33 C.E., laha moya lowo kwetsima wu chuluriweke ‘ro sungula’ hi xikongomelo xo karhi. (Min 2:1-4) Swikombiso swin’wana swa ndlela leyi rito leri nge “eku sunguleni,” ri tirhisiweke ha yona hi ku ya hi mongo swi kumeka eka Lk 1:2; Yh 15:27; 1Yh 2:7.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yohane 6:41-59) Hikokwalaho Vayuda va sungula ku n’wi n’unun’utela hikuva u te: “Hi mina xinkwa lexi xikaka hi le tilweni”; 42 hiloko va ku: “Xana loyi a hi Yesu n’wana wa Yosefa, loyi tata wakwe ni mana wakwe hi va tivaka? Xana u vurisa ku yini sweswi a ku, ‘Ndzi xike hi le tilweni’?” 43 Yesu a va hlamula a ku: “Tshikani ku n’unun’uta. 44 Ku hava munhu loyi a nga taka eka mina handle ka loko Tatana, loyi a ndzi rhumeke, a n’wi koka; naswona ndzi ta n’wi pfuxa hi siku ro hetelela. 45 Ku tsariwe leswi eka Vaprofeta, ‘Kutani hinkwavo va ta dyondzisiwa hi Yehovha.’ Un’wana ni un’wana loyi a tweke Tatana a tlhela a dyondza u ta eka mina. 46 Ku nga ri swona leswaku ku ni munhu la voneke Tatana, handle ka loyi a humaka eka Xikwembu; yena u n’wi vonile Tatana. 47 Hakunene ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Loyi a kholwaka u ni vutomi lebyi nga heriki. 48 “Hi mina xinkwa xa vutomi. 49 Vatata wa n’wina va dye manna emananga kambe va file. 50 Lexi i xinkwa lexi xikaka hi le tilweni, leswaku un’wana ni un’wana a xi dya, a nga fi. 51 Ndzi xinkwa lexi hanyaka lexi xikeke hi le tilweni; loko munhu a dya xinkwa lexi u ta hanya hi masiku; naswona entiyisweni, xinkwa lexi ndzi nga ta xi nyikela i nyama ya mina hikwalaho ka vutomi bya misava.” 52 Hikokwalaho Vayuda va sungula ku kanetana, va ku: “Xana wanuna loyi a nga hi nyika nyama yakwe hi dya hi ndlela yihi?” 53 Hikwalaho Yesu a ku eka vona: “Hakunene ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Loko mi nga dyi nyama ya N’wana wa munhu mi tlhela mi nwa ngati yakwe, a mi na vutomi. 54 Loyi a dyaka nyama ya mina a tlhela a nwa ngati ya mina u ni vutomi lebyi nga heriki, naswona ndzi ta n’wi pfuxa hi siku ro hetelela; 55 hikuva nyama ya mina i swakudya swa ntiyiso, ni ngati ya mina i swakunwa swa ntiyiso. 56 Loyi a dyaka nyama ya mina a tlhela a nwa ngati ya mina u tshama a ri ni vun’we na mina, na mina ndzi va ni vun’we na yena. 57 Tanihi leswi Tatana la hanyaka a ndzi rhumeke ni leswi ndzi hanyaka hikwalaho ka Tatana, ni loyi a ndzi dyaka, u ta hanya hikwalaho ka mina. 58 Lexi i xinkwa lexi xikeke hi le tilweni. A swi fani ni le nkarhini lowu vatata wa n’wina va dyeke ha wona, va fa. Loyi a dyaka xinkwa lexi u ta hanya hi masiku.” 59 Swilo leswi u swi vule a ri karhi a dyondzisa enhlengeletanweni ya tiko eKapernawume.
SEPTEMBER 24-30
LESWI HI SWI DYONDZAKA EBIBELENI | YOHANE 7-8
“Yesu U Vangamise Tata Wa Yena”
(Yohane 7:15-18) Hikokwalaho Vayuda va sungula ku hlamala, va ku: “Xana munhu loyi u ti tivela kwihi tinhlanga, kasi a nga dyondzanga eswikolweni?” Kutani, 16 Yesu a va hlamula a ku: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke. 17 Loko munhu a navela ku endla ku rhandza ka Yena, u ta tiva hi ku ya hi dyondzo ya kona loko yi huma eka Xikwembu kumbe loko ndzi vulavula hi ku tisungulela. 18 Loyi a vulavulaka hi ku tisungulela u lava ku tivangamisa; kambe loyi a lavaka ku vangamisa loyi a n’wi rhumeke, u ni ntiyiso, naswona vubihi a byi kona eka yena.
“Ku Tsariwile”
5 Yesu a a lava leswaku vanhu va tiva lomu rungula ra yena ri humaka kona. U te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Siku rin’wana u te: “A ndzi endli nchumu hi ku tisungulela; kambe ndzi vulavula swilo leswi hilaha Tatana a ndzi dyondziseke hakona.” (Yohane 8:28) U tlhele a ku: “Swilo leswi ndzi mi byelaka swona a ndzi swi vuli hi ku tisungulela; kambe Tatana la tshamaka a ri ni vun’we na mina u endla mintirho yakwe.” (Yohane 14:10) Yesu a a tshamela ku tshaha Rito ra Xikwembu leri tsariweke, ku komba leswaku hakunene i ntiyiso leswi a a swi vula.
6 Loko hi kambisisa rungula ra Yesu leri tsariweke, hi kuma leswaku u hlamusele kumbe ku tshaha hi ku kongoma eka hafu ya tibuku ta Matsalwa ya Xiheveru. Eku sunguleni, sweswo swi nga ha ku hlamarisa. U nga ha tivutisa leswaku ha yini eka malembe manharhu ni hafu ya ku chumayela ni ku dyondzisa ka yena erivaleni a nga ti tshahanga hinkwato tibuku leti huhuteriweke leti a ti ri kona. Entiyisweni, swi nga endleka a ti tshahile. U nga rivali leswaku a ri talanga ngopfu rungula ni swiendlo swa Yesu leswi tsariweke ehansi. (Yohane 21:25) Entiyisweni, marito lama vuriweke hi Yesu kumbexana u nga ma hlaya hinkwawo ka wona hi rito leri twakalaka u ma heta hi tiawara ti nga ri tingani ntsena. Kutani ehleketa u ri karhi u vulavula hi Xikwembu ni hi Mfumo wa xona tiawara ti nga tingani ntsena kambe u swi kota ku tshaha tibuku to tlula hafu ta Matsalwa ya Xiheveru! Ku tlula kwalaho, minkarhi yo tala Yesu a a vulavula a nga tamelanga tibuku-nsongwa. Loko a vulavula eka Dyondzo ya yena leyi dumeke ya le Ntshaveni u tshahe Matsalwa yo tala ya Xiheveru, man’wana u ma tshahe hi ku kongoma man’wana a ma hlamusela kunene—hinkwawo a a ma tshaha hi nhloko!
(Yohane 7:28, 29) Hikokwalaho Yesu a huwelela loko a ri karhi a dyondzisa etempeleni a ku: “Mina ma ndzi tiva ni lomu ndzi humaka kona ma ku tiva. Naswona a ndzi tanga hi ku tisungulela, kambe loyi a ndzi rhumeke i wa xiviri, naswona a mi n’wi tivi. 29 Mina ndza n’wi tiva, hikuva ndzi muyimeri la humaka eka yena, naswona ndzi rhumiwe hi Yena.”
(Yohane 8:29) Naswona loyi a ndzi rhumeke u na mina; a nga ndzi tshikanga ndzi ri swanga, hikuva nkarhi hinkwawo ndzi endla swilo leswi n’wi tsakisaka.”
Amukelani Moya Wa Xikwembu Ku Nga Ri Wa Misava
19 Yingisa Yehovha hi ku helela. Minkarhi hinkwayo Yesu a a endla swilo leswi tsakisaka Tata wakwe. Minkarhi yin’wana a swi nga n’wi oloveli Yesu ku endla leswi Tata wakwe a a lava swona. Kambe, u byele Tata wakwe hi ku tiyiseka a ku: “Ku nga endleki ku rhandza ka mina, kambe a ku endleke ka wena.” (Luka 22:42) Tivutise, ‘Xana ndzi yingisa Xikwembu hambiloko swi nga ndzi oloveli?’ Ku yingisa Xikwembu i swa nkoka leswaku hi kuma vutomi. Hi fanele hi xi yingisa hi ku helela hikuva hi xona lexi xi hi vumbeke, i Xihlovo xa vutomi bya hina naswona hi xona xi hi hlayisaka. (Ps. 95:6, 7) Ku hava nchumu wo antswa ku tlula ku yingisa. Xikwembu a xi nge hi amukeli loko hi nga xi yingisi.
Endla Ndzavisiso
(Yohane 7:8-10) N’wina tlhandlukelani enkhubyeni; mina a ndzi si tlhandlukela enkhubyeni lowu, hikuva nkarhi wa mina lowu faneleke a wu si fika hi ku helela.” 9 Kuteloko a heta ku va byela swilo leswi, a tshama eGaleliya. 10 Kambe loko vamakwavo va tlhandlukerile enkhubyeni, hiloko na yena a tlhandlukela kona, kambe a famba exihundleni ku nga ri eku vonakaleni.
Ha Yini U Fanele U Vulavula Ntiyiso?
Xana Yesu Kreste u veke xikombiso xihi malunghana ni mhaka leyi? Siku rin’wana Yesu a a vulavula ni vanhu van’wana lava a va rhandza ku nghenelela etimhakeni ta ku famba-famba ka yena. Va n’wi tsundzuxile va ku: “Hundza u ya eYudiya.” Xana Yesu u va hlamule njhani? “N’wina tlhandlukelani enkhubyeni [eYerusalema]; mina a ndzi si tlhandlukela enkhubyeni lowu, hikuva nkarhi wa mina lowu faneleke a wu si fika hi ku helela.” Endzhakunyana ka sweswo, Yesu u yile enkhubyeni le Yerusalema. Ha yini a hlamule hi ndlela yoleyo? A va nga ri na mfanelo ya ku tiva vuxokoxoko bya lomu a nga kona. Kutani, hambileswi Yesu a nga vulangiki mavunwa, u va nyike nhlamulo leyi kayivelaka leswaku a nga tikumi a tivangele khombo kumbe a pete valandzeri vakwe ekhombyeni. Sweswo a ku nga ri ku hemba, hikuva muapostola Petro u tsale malunghana na Kreste a ku: “A nga xi endlanga xidyoho, hambi vuxisi a byi kumiwanga enon’wini wakwe.”—Yohane 7:1-13; 1 Petro 2:22.
(Yohane 8:58) Yesu a ku eka vona: “Hakunene ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Abrahama a nga si va kona, mina a ndzi ri kona.”
vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 8:58 eka nwtsty
a ndzi ri kona: Vayuda lava a va kaneta Yesu a va lava ku n’wi khandla hi maribye hikwalaho ka leswi a vuleke leswaku u “vone Abrahama,” hikuva a va vula leswaku ‘ni malembe ya 50 a nga si va na wona.’ (Yh 8:57) Kahlekahle Yesu a va byela leswaku u hanye etilweni tanihi ntsumi Abrahama a nga si velekiwa. Van’wana va vula leswaku ndzimana leyi yi kombisa leswaku Yesu u ringana ni Xikwembu. Va vula leswaku xiga xa Xigriki lexi tirhisiweke laha, lexi nge e·goʹ ei·miʹ (lexi eTibibeleni tin’wana xi hundzuluxeriweke xi va “Ndzi yena”), xi fana ni lexi tirhisiweke hi Septuagint eka Eks 3:14 naswona va vula leswaku tindzimana leti hatimbirhi a ti fanele ti hundzuluxeriwe hi ndlela leyi fanaka. (Vona tinhla leti engetelekeke ta Yh 4:26.) Hambiswiritano, riendli ra Xigriki leri tirhisiweke laha leri nge ei·miʹ ri sungule ku tirhisiwa “Abrahama a nga si va kona” naswona ri hambete ri tirhisiwa na loko se a ri kona. Hikwalaho, swa fanela leswi rito leri ri hundzuluxeriweke ri va “a ndzi ri kona” ematshan’weni ya “ndzi yena” naswona vuhundzuluxeri byo hlayanyana bya khale ni bya manguva lawa byi tirhisa rito leri fanaka leri nge “a ndzi ri kona.” Riendli leri fanaka ra Xigriki ri tirhisiwe ni le ka Yh 14:9, loko Yesu a ku: “Ndzi ve na n’wina nkarhi wo leha swonghasi, kambe, Filipi, xana a wu si ndzi tiva?” Vuhundzuluxeri byo tala byi ri hundzuluxele hi tindlela to hambanahambana rito leri nge ei·miʹ, hi ku ya hi mongo wa kona ku kombisa leswaku a ku na nawu lowu sivelaka ku hundzuluxeriwa ka rito leri tanihi “a ndzi ri kona.” (Swikombiso swin’wana swo hundzuluxela riendli leri ra Xigriki ri va eka nkarhi wa sweswi kumbe lowu hundzeke swi kumeka eka Lk 2:48; 13:7; 15:29; Yh 1:9; 5:6; 15:27; Min 15:21; 2Ko 12:19; 1Yh 3:8.) Nakambe, marito ya Yesu lama nga eka Yh 8:54, 55 ma kombisa leswaku ku ni ku hambana exikarhi ka yena ni Tata wakwe.
Ku Hlaya Ka Bibele
(Yohane 8:31-47) Kutani Yesu a byela Vayuda lava n’wi kholweke a ku: “Loko mi tshama eritweni ra mina, hakunene mi vadyondzisiwa va mina, 32 naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” 33 Va n’wi angula va ku: “Hina hi vana va Abrahama naswona a hi si tshama hi va mahlonga ya munhu wo karhi. Xana u vurisa ku yini u ku, ‘Mi ta ntshuxeka’?” 34 Yesu a va hlamula a ku: “Hakunene ndzi tiyisile ndzi ri eka n’wina, Muendli un’wana ni un’wana wa xidyoho i hlonga ra xidyoho. 35 Ku tlula kwalaho, hlonga a ri tshami endyangwini hi masiku; n’wana yena u tshama hi masiku. 36 Hikokwalaho loko N’wana a mi ntshunxa, mi ta ntshunxeka hakunene. 37 Ndza swi tiva leswaku mi vana va Abrahama; kambe mi lava ku ndzi dlaya, hikuva rito ra mina a ri endli nhluvuko eka n’wina. 38 Mina ndzi vulavula swilo leswi ndzi swi voneke eka Tatana; hikokwalaho, n’wina mi endla swilo leswi mi swi tweke eka tata wa n’wina.” 39 Va n’wi hlamula va ku: “Tata wa hina i Abrahama.” Yesu a ku eka vona: “Loko mi ri vana va Abrahama, endlani mintirho ya Abrahama. 40 Kambe sweswi mi lava ku ndzi dlaya, mina munhu loyi a mi byeleke ntiyiso lowu ndzi wu tweke eka Xikwembu. Abrahama a nga swi endlanga sweswo. 41 Mi endla mintirho ya tata wa n’wina.” Va ku eka yena: “Hina a hi velekiwanga hi vumbhisa; hi ni Tatana un’we, ku nga Xikwembu.” 42 Yesu a ku eka vona: “Loko Xikwembu a xi ri Tata wa n’wina, a mi ta ndzi rhandza, hikuva ndzi ta hi le ka Xikwembu, kutani ndzi kwala. Naswona a ndzi tanga hi ku tisungulela ka mina nikatsongo, kambe xona xi ndzi rhumile. 43 Ha yini mi nga swi tivi leswi ndzi swi vulaka? Hikuva a mi ri yingisi rito ra mina. 44 N’wina mi huma eka tata wa n’wina Diyavulosi, naswona mi navela ku endla ku navela ka tata wa n’wina. Yena a a ri mudlayi wa vanhu ku sukela eku sunguleni, naswona a nga yimanga a tiyile entiyisweni, hikuva ntiyiso a wu kona eka yena. Loko a vulavula vunwa, u vulavula hi ku landza mboyamelo wa yena, hikuva i muhembi ni tata wa mavunwa. 45 Hikuva loko ku ri mina, ndzi vulavula ntiyiso, a mi ndzi kholwi. 46 I mani exikarhi ka n’wina loyi a ndzi vonaka ndzi ri ni xidyoho? Loko ndzi vulavula ntiyiso, ha yini mi nga ndzi kholwi? 47 Loyi a humaka eka Xikwembu u yingisa marito ya Xikwembu. Hi yona mhaka leyi mi nga yingisiki, hikuva a mi humi eka Xikwembu.”