Ta Rivala
◼ Hi 2007 tiko ra Chayina a ri ri ni “van’wankumi va 106 hi ku ya hi tidolara ta le United States, loko va ringanisiwa ni 15 wa vona [hi 2006] kasi hi 2002 a va nga ri kona.”—CHINA DAILY, CHAYINA.
◼ “Maindiya lama nga riki na mhaka ni vatswari va wona lava dyuhaleke ma nga ha pfaleriwa ejele hi ku ya hi nawu lowuntshwa [lowu] kombisaka leswaku nhluvuko lowu endlekaka hi ku hatlisa . . . wu endla leswaku vanhu va nga ha vi na mhaka ni ku tshama swin’we ni vatswari va vona lava dyuhaleke.”—REUTERS, INDIYA.
◼ “Namuntlha, ku nga ha va ku ri ni vanhu vo tala lava nga Mamoslem le Nghilandhi ku ringana ni lava nga Ma-anglican.”—THE ECONOMIST, BRITAIN.
Swicelwa Swa Risima Leswi Kumekaka eTimitswini Ta Mirhi Ya Le Siberia
Magazini wa le Rhaxiya lowu vuriwaka Vokrug Sveta wu vika leswaku le makhwatini ya le Siberia “swa koteka ku kuma nsuku emirhini leyi boleke.” Van’wasayense va le Ulan-Ude, Irkutsk ni le Novosibirsk va kume leswaku mirhi leyi tshamaka yi ri ya rihlaza leyi mileke endhawini leyi nga ni ntsopfu le Siberia yi tswonga ntsopfu lowu n’okeke emisaveni. Loko mirhi leyi yi fa kutani yi bola, ntsopfu wu sala ehenhla ka misava eka masalela ya murhi. Van’wasayense va le Siberia va kume tigiramu ta ntlhanu ta platinum, kwalomu ka 200 wa timiligiramu ta nsuku ni tikhilogiramu tinharhu ta silivhere, eka thani yin’we ya masalela ya mintsandza ya mirhi leyi leyi boleke.
Vutshunguri Bya Xihatla eMinkosini
Le swilahlweni swa le Australia vanhu lava hlaseriweke hi vuvabyi bya mbilu va nyikiwe muchini wun’wana lowu pfunaka leswaku mbilu yi tlhela yi ba. Ha yini va nyikiwe muchini lowu? Phepha-hungu leri vuriwaka Sun-Herald ra le Sydney ri vika leswaku xikongomelo xa kona i ku pfuna vanhu lava rilaka enkosini lava hlaseriwaka hi vuvabyi bya mbilu leswaku va tlhela va hefemula. Sisenanda Santos, loyi a nga muvulavuleri wa xisati wa nhlangano wa St. John Ambulance, lowu langutelaka nongonoko wa kona u hlamusela leswaku “swilahlo i tindhawu leti nga ni khombo swinene laha vanhu va hlaseriwaka hi vuvabyi bya mbilu. Vanhu va va va tele swinene, va tshikilelekile naswona minkarhi yo tala va va va ambale ngopfu kasi ka hisa.” Muchini lowu wa ku pfuneta ku ba ka mbilu wu ni rungula leri kotaka ku nyika munhu loyi a wu tirhisaka swiletelo naswona wu kota ku endla leswaku mbilu ya munhu yoloye yi tlhela yi ba loko ntsena wu kuma swikombiso swo karhi swa leswaku u hlaseriwe hi vuvabyi bya mbilu.
Ku Dlaya Vukati Swi Onha Mbango
Ku andza ka nhlayo ya vanhu lava dlayaka vukati emisaveni hinkwayo swi onha mbango, hikuva swi endla leswaku ku tirhisiwa rifuwo ro tala ra misava kasi se ra kayivela. Nkambisiso wun’wana lowu kandziyisiweke eka Proceedings of the National Academy of Sciences wu vula leswaku ku dlaya vukati ku endla leswaku ku va ni mindyangu yo tala, ku va ni vanhu vatsongo lava tshamaka endlwini yin’we ni ku tirhisiwa ka rifuwo ro tala ra misava. “Vanhu lava dlayeke vukati le [United States] a va ta va va hlayise makamara yo tlula 38 wa timiliyoni, 73 wa tibiliyoni ta matimba ya gezi ni 2 400 000 000 000 wa tilitara ta mati hi 2005 ntsena loko a va lo tirhisa swilo leswi ku fana ni vanhu lava nga byi dlayangiki vukati.” Hi lembe ra 2000, a ku ri ni “xilaveko” xa 6,1 wa timiliyoni ta vanhu lava lavaka ndhawu yo tshama eUnited States.
Bibele Leyi Kandziyisiweke Eka Nchumu Lowutsongo Ngopfu
Phepha-hungu rin’wana leri kumekaka eka Internet leri vuriwaka Science Daily ri vika leswaku van’wasayense va le Israyele lava tirhaka hi swilo leswitsongo ngopfu leswi voniwaka hi makhiroskopu va swi kotile ku kandziyisa “Testamente Ya Khale” hinkwayo hi Xiheveru eka nchumu lowutsongo ngopfu “ku tlula ni nhloko ya neleta.” Va kote ku endla sweswo hi ku nghenisa rungula eka swinsimbana leswitsongo swinene leswi vuriwaka gallium ion, leswi nga ni xifunengeto xa nsuku. Profesa Uri Sivan wa le Technion-Israel Institute of Technology u ri: “Leswi hi nga kota ku nghenisa rungula hinkwaro ra le Bibeleni eka nchumu lowutsongo ngopfu hi langutane ni ntirho wo tsongahata swilo.” Sweswo swi tlhele swi hi pfulela ndlela yo “hlayisa rungula ro tala eka swilo leswitsongo ngopfu.”
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 30]
AP Photo/Ariel Schalit