Vatswari Sirhelelani Vana Va N’wina!

SWI fanerile loko vatswari lava khathalaka va vutisa, va ku: “Ha yini vantshwa vo tala va nwa maphilisi lama nga riki ya vona vatswari va vona va nga swi tivi?” Tinhlamulo ta hambana. Vantshwa van’wana va ehleketa leswaku ku nwa maphilisi lama nga riki ya vona swi ta va tisela ntsako. Van’wana va lava maphilisi lama nga ta va pfuna leswaku va hlaya kahle kumbe ku rivala swiphiqo swa vona. Hambiswiritano, van’wana va nga ha va va karhatiwa hi mavabyi yo karhi kumbe va lava ku titwa kahle. I ntiyiso leswaku vana lavatsongo ngopfu lava nga ni malembe ya 12 va sungule ku ma tirhisa hi ndlela yo biha maphilisi yo huma eka dokodela, kumbexana va ma oda eka madzana ya ti-Web site leti endlaka leswaku swi olova ku kuma maphilisi yo tano, leti nga vutisiki leswaku i mani loyi a ma lavaka. Van’wana va xave maphilisi eka vanhu lava xaviselaka vana maphilisi leswaku va ma tirhisa hi ndlela yo biha. Loko u ri mutswari, xana u nga endla yini leswaku u sirhelela vana va wena?

Vulavula na vona hi ku ntshunxeka mayelana ni makhombo yo nwa maphilisi, lama humaka eka dokodela kumbe swidzidziharisi. Nakambe veka maphilisi lama humaka eka dokodela endhawini leyi sirhelelekeke, kumbexana u lotlela ndhawu leyi mi vekaka eka yona maphilisi. Tiyiseka leswaku wa ma tiva maphilisi lawa u nga na wona ekaya naswona u tiva leswaku se ku tirhisiwe mangani. Loko maphilisi ma nga ha tirhisiwi, ma cukumete ekule. Loko n’wana a nwa murhi wa mukhuhlwana niloko se a horile, n’wi vutise leswaku ha yini a ya emahlweni a wu nwa. Nakambe tshama u veke n’wana wa wena tihlo loko a ri karhi a tirhisa Internet ni leswi a swi xavaka hi khadi ra swikweleti ni swilo leswi a swi rhumelaka ni ku rhumeriwa swona. Xo hetelela, xiya ku cinca kun’wana ni kun’wana ka vanghana va yena, ku languteka ka yena, mahanyelo kumbe loko a sungula ku ka a nga ha tirhi kahle exikolweni.

Loko N’wana A Tirhisa Maphilisi Hi Ndlela Yo Biha

Loko n’wana wa wena a tirhisa maphilisi hi ndlela yo biha kumbe u ehleketa leswaku u na xiphiqo xolexo, xana u nga endla yini? U fanele u vulavula na yena malunghana ni swilo leswi a swi endlaka leswi ku karhataka, vulavula na yena hi ndlela ya rirhandzu ni ya musa. Bibele yi ri: “Makungu ya mbilu ma fana ni mati lama nga exihlobyeni lexi enteke, kambe wanuna [kumbe wansati] la tlhariheke wa swi kota ku ma ka.” (Swivuriso 20:5, The New American Bible) Ku kuma ntiyiso eka n’wana loyi u ehleketaka leswaku u na xiphiqo xo tirhisa maphilisi hi ndlela yo biha swi nga fana ni ku tlakula bakiti ra mati hi ntambhu yo leha. Loko u yi koka hi ku hatlisa, hi ku kariha kumbe hi ku hlundzuka, u nga ha tsema ntambhu yo fanekisela ya ku vulavurisana ka n’wina. Tsundzuka, tipakani ta wena i timbirhi. Yo sungula, u lava ku kuma loko n’wana wa wena xiphiqo xo tirhisa maphilisi hi ndlela yo biha. Nakambe, ya vumbirhi, loko a ri na xona, u lava ku tiva xivangelo xa leswaku ha yini a ma tirhisa. Hakanyingi swivangelo swoleswo swi katsa yinhla yin’we kumbe to tala leti landzelaka.

◼ Vanghana vo biha ni ntshikilelo wa tintangha. Vakorinto vo Sungula 15:33 yi ri: “U nga endli xihoxo, vanghana vo biha va onha timfanelo letinene ta munhu.” (The New English Bible) Hikwalaho, vatswari lava tlhariheke, va ta pfuna vana va vona leswaku va vona khombo ro va ni vanghana vo biha, lava nga ha vaka ni nkucetelo wo biha. Vatswari lava tlhariheke va ta pfuna vana va vona leswaku va hlawula vanghana lavanene. (Swivuriso 13:20) Kumbexana Tatana na Manana va nga pfuna vana va vona hi ku rhamba vanghana lavanene ekaya kumbe va famba na vona loko va ya titsakisa tanihi ndyangu.

◼ Ntshikilelo. Emisaveni ya namuntlha vanhu va ni ntshikilelo wo lava leswaku swilo swi va fambela kahle evuton’wini, naswona minkarhi yin’wana vatswari va nyanyisa timhaka hi ku sindzisa vana leswaku va tikarhata.a Xana wa swi xiya swilo leswi vana va wena va kotaka ku swi endla ni leswi va tsandzekaka ku swi endla? Xana u va vekela tipakani leti fikelelekaka ni ku va pfuna leswaku va kota ku ti fikelela? Xana wa swi papalata hi ku helela ku heta n’wana wa wena matimba hi ku n’wi fanisa ni vana van’wana, ku nga leswi nga ta n’wi siya a tshikilelekile? I ntiyiso leswaku loko vana va wena va titwa va nga khathaleriwi ekaya, va ta ya kun’wana leswaku va kombiwa rirhandzu ni ku khathaleriwa. Vatswari lava tlhariheke va tlhela va tikarhatela ku endla leswaku ekaya ku endliwa swilo leswi fambisanaka ni ku gandzela Xikwembu, kumbexana va endla tano hi ku hlaya Bibele ni vana va vona. Yesu Kreste u te: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.”—Matewu 5:3.

◼ Ku pfumala mahanyelo hikwalaho ko ka va nga vekeriwi milawu. Vantshwa van’wana va tirhisa maphilisi hi ndlela yo biha hikwalaho ka leswi vatswari va vona va va tshikaka va hanya hi ndlela leyi va yi rhandzaka. Swivuriso 29:15 yi ri: “Mufana [kumbe nhwanyana] la tshikiweke a ntshunxekile u ta n’wi khomisa tingana mana wakwe.” Mhaka ya xiheri hileswaku vana va yi tlangela milawu leyi twisisekaka leyi va endlaka leswaku va titwa va sirhelelekile ni ku rhandziwa, hambiloko va nga pfumelelani na yona. Hikwalaho Bibele yi khutaza vatswari leswaku va vekela vana va vona milawu leyi va nga ta kota ku yi landzela, va tlhela va va vekela xikombiso lexinene. (Vaefesa 6:4) Nakambe Bibele yi tshama yi ri karhi yi khutaza vatswari leswaku va tiyisa voko loko swi laveka. “Ina wa n’wina a a vule Ina, naswona E-e wa n’wina, a va E-e.”—Yakobo 5:12.

Entiyisweni loko u kuma leswaku n’wana wa wena u tirhisa maphilisi hi ndlela yo biha, u ta va u tlharihile loko u vulavula na dokodela hi mhaka leyi. Loko munhu a godzomberiwile hi nchumu wo karhi swa tika leswaku a wu tshika naswona swi nga lava leswaku a pfuniwa hi lava nga ni vutshila. Nakambe, loko ndyangu wa wena wu ri Timbhoni ta Yehovha, u fanele u lava mpfuno eka vakulu va le vandlheni ra ka n’wina. (Yakobo 5:13-16) Vakulu volavo va nga ha kota ku ku pfuna leswaku u tirhisa misinya ya milawu ya le Bibeleni leyi nga ta pfuna n’wana wa wena leswaku a hatla a hlakarhela.

Xihloko lexi landzelaka xi ta vulavula hi misinya yin’wana ya milawu naswona xi ta tlhela xi tlhuvutsa ntshembo lowunene lowu hi nga vaka na wona wa vumundzuku lebyinene ngopfu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 7]

“Makungu ya mbilu ma fana ni mati lama nga exihlobyeni lexi enteke, kambe wanuna la tlhariheke wa swi kota ku ma ka.”—Swivuriso 20:5, New American Bible

[Bokisi leri nga eka tluka 7]

SWIKOMBISO SWA VANTSHWA LAVA NGA EKHOMBYENI

◼ Loko endyangwini ku tshame ku va ni xirho lexi tirhiseke maphilisi hi ndlela yo biha kumbe ku nwa ngopfu byala

◼ Va ni ntshikilelo kumbe va titwa va ri swikangalafula

◼ Va titwa va nga faneleki ku va exikarhi ka van’wana nileswaku a va nga rhandziwi

◼ Nkarhi ni nkarhi va titwa va loloha naswona va ri ni nkelunkelu

◼ Va kariha, va delela vanhu lava nga ni vulawurib

[Nhlamuselo ya le hansi]