Ndlela Yo Sirhelela Vana Va Wena

“Vatswari hi vona va nga le xiyin’weni lexinene ngopfu xo sirhelela vana eku tirhisiweni ka swidzidzirisi hi ndlela yo biha. Va fanele va va xikombiso lexinene eka vana va vona, va tlhela va va dyondzisa.”—DONNA SHALALA, MATSALANA WA NDZAWULO YA RIHANYO NI YA KU PFUNA VANHU YA LE UNITED STATES.

VATSWARI, hi n’wina vo rhanga eku lweni ka nyimpi leyi ya swidzidzirisi. Lexi vavisaka, a hi vatswari hinkwavo va vonaka nkoka wa vutihlamuleri bya vona. Ireneu, muntshwa wa le Brazil u ri: “Tata wa mina a a tshama a khomekile. A a nga vi na bulo ro nyawula na hina. A hi si tshama hi lemukisiwa malunghana ni swidzidzirisi.”

Ku hambana ni leswi, xiya leswi Alecxandros, muntshwa wa le Brazil a swi vulaka: “Loko eka TV ku tshuka ku va ni minongonoko leyi vulavulaka hi vanhu lava godzomberiweke hi swidzidzirisi, tatana a a ndzi vitana mina ni vamakwerhu leswaku hi yi hlalela. U hi kombise xiyimo xo biha lexi vanhu lava godzomberiweke hi swidzidzirisi va nga eka xona. Minkarhi yin’wana a a pfa a hi vutisa loko hi tshame hi va vona vantshwa van’wana exikolweni va tirhisa swidzidzirisi. Hi ndlela leyi, a a hi lemukisa malunghana ni makhombo yo tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha.”

Xana u tshame u bula ni vana va wena hi makhombo ya swidzidzirisi? Leswaku u swi kota ku bula na vona, swi nga ha lava leswaku u endla ndzavisiso malunghana na swona. Vatswari lava nga Vakreste va fanele va tsundzuxa vana va vona leswaku ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha swa va dlaya hi tlhelo ra moya. Bibele yi hi khutaza leswaku hi tshama hi basile, emirini ni le moyeni. (2 Vakorinto 7:1) Ku dyondza Bibele nkarhi ni nkarhi ni vana va wena, swi nga va sirhelela swinene.a

‘Munghana Lonkulu’

Nakambe i swa nkoka ku hlakulela leswaku vana va wena va ku tshemba. Yehovha i ‘munghana lonkulu’ wa vana vakwe va laha misaveni. (Yeremiya 3:4) Xana u munghana lonkulu wa vana va wena? Xana wa n’wi yingisa hakunene n’wana wa wena? Xana n’wana wa wena u titwa a ntshunxekile ku tisa swiphiqo swakwe eka wena? Xana u hatlisela ku nyika ndzayo ku ri ni ku bumabumela? Tinyike nkarhi wo tiva n’wana wa wena. Xana n’wana wa wena u na vona vanghana? I va mani? Phela, Bibele ya lemukisa: “Vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka.” (1 Vakorinto 15:33) U nga chavi ku veka swipimelo leswi nga hundzukiki kumbe ku nyikela ndzayo hi ndlela ya rirhandzu. Bibele yi ri: “Bana n’wana wa wena, kutani u ta ku wisisa, naswona u ta wu tsakisa swinene moya-xiviri wa wena.”—Swivuriso 29:17.

Ku tlula kwalaho, u nga ma tekeli hansi makhombo lama n’wana wa wena a langutaneke na wona. Vatswari van’wana va nga ha swi tekela hansi, va ehleketa leswaku vana va vona a va nge swi tirhisi swidzidzirisi, hi mhaka ya leswi va humaka endyangwini lowu xiximiwaka. Kambe, Dok. José Henrique Silveira u ri: “Muxavisi wa swidzidzirisi u rhandza ku endla vunghana ni vana lava humaka emindyangwini leyi fuweke, hikuva sweswo swi ta endla leswaku bindzu ri famba kahle.” Ina, loko muntshwa la xiximiwaka a yengiwa leswaku a tirhisa swidzidzirisi, hakanyingi vantshwa lavan’wana va nga ha landzela.

Kutani ke, u nga tixisi. Tiva swikombiso swo sungula leswi vaka kona eka lava tirhisaka swidzidzirisi. Hi xikombiso, xana n’wana wa wena se u sungule ku va nconge yin’we, u ni gome, wa kariha kumbe a nga vi na ntirhisano? Xana u lo na swipfuketana a nga ha va lavi khale ka vanghana vakwe kumbe swirho swa ndyangu? Loko swi ri tano, sungula ku endla vulavisisi.

Khombo ra kona, hambiloko vatswari va tikarhata ku pfuna vana va vona, vantshwa van’wana va hluriwe hi nkucetelo wa tintangha kutani va sungula ku tirhisa swidzidzirisi. Xana u fanele u endla yini loko n’wana wa wena a sungula ku endla leswi?

Loko Muntshwa A Tirhisa Swidzidzirisi

Ireneu u ri: “Loko vatswari va mina va sungula ku swi lemuka, makwerhu se a a ri ni tin’hweti to hlayanyana a ri karhi a tirhisa swidzidzirisi. Leswi a va nga swi rindzelanga leswaku un’wana wa vana va vona a nga godzomberiwa hi swidzidzirisi, va fikeriwe hi ku chava loko va twa mhaka leyi. Loko a ha ku swi twa, tatana a a ehleketa ntsena ku bukutela makwerhu.”

Loko vatswari va ha ku heta ku twa mhaka ya leswaku n’wana u tirhisa swidzidzirisi, va nga ha hlundzuka, va pfilunganyeka ni ku tivona va tsandzekile ku n’wi kurisa kahle. Kambe, rungula leri humaka eka Ndzawulo ya Dyondzo ya le United States ri ri: “U nga chuhi! Naswona u nga tivoni nandzu. Nchumu wa nkoka sweswi i ku ehlisa moya [kutani] u ringeta ku kuma leswaku ku humelela yini. . . . Ku tirhisa swidzidzirisi i mukhuva lowu nga papalatiwaka. Ku godzomberiwa hi swidzidzirisi i ntungu lowu tshungulekaka.”

Ina, vana ni musa naswona u tiyisa voko leswaku xiyimo xi nga ha yi emahlweni xi biha ngopfu. Ku hlundzuka kumbe ku pfilunganyeka ku tlula mpimo naswona ku nga endla n’wana a nga hlakarheli hi ku hatlisa. Nakambe, u lava ku pfuna n’wana wa wena leswaku a kula a va munhu lonkulu la nga ni vutihlamuleri. Hikwalaho, tinyike nkarhi wo anakanyisisa kahle ni muntshwa loyi, leswaku u n’wi endla a vona vuyelo bya ku tshika ku tirhisa swidzidzirisi. Ringeta ku kuma leswaku i yini leswi nga embilwini ya n’wana la hambukaka, naswona u yingisa.—Swivuriso 20:5.

Ireneu u ya emahlweni a ku: “Hi ku famba ka nkarhi, vatswari va mina va cince ndlela leyi a va endla ha yona kutani va sungula ku nyika makwerhu ndzayo, va n’wi vekela swipimelo malunghana ni laha a nga yaka kona, va n’wi cinca tlilasi leswaku a nga ha hlangani ni vanghana vakwe va le xikolweni siku ni siku. Va sungule ku n’wi hlawulela vanghana lava a nga vaka na vona ni ku n’wi nyika nyingiso lowukulu yena ni ndyangu hinkwawo.”

Vona ndlela leyi vatswari van’wana va ngheneleleke kahle ha yona loko va kuma leswaku vana va vona va tirhisa swidzidzirisi.

Ku Nghenelela Loku Veke Ni Vuyelo Lebyinene

Marcelo, wanuna la tshamaka le São Paulo, eBrazil, u ri: “A hi nga si tshama hi weriwa hi nchumu wo tanihi lowu. Mina na nkatanga a hi nga soli nchumu eka vana va hina vambirhi va vafana. A va tala ku famba va ya dya eswitolo ni ntlawa wa vantshwa lava a hi anakanya leswaku hi va tiva kahle. Hi hele mongo loko munghana a hi byela leswaku vafana va hina havambirhi va dzaha mbangi. Hambiswiritano, loko hi va vutisa, va pfumerile, a va jikajikanga.”

Xana Marcelo u langutane njhani ni swiendlo swa vana vakwe va vafana? U ri: “Mina ni nghamu ya mina a hi tsandzeka ku tumbeta gome leri a hi ri na rona. Kambe, hambileswi a hi nga yi lavi mhaka ya ku tirhisa ka vona swidzidzirisi, a hi kalanga hi va endla va titwa va nga ri nchumu. Hi endle ntwanano wa leswaku ku sukela sweswi pakani ya hina i ku pfuna vana va hina leswaku va tshika ku tirhisa swidzidzirisi. Hi va byele kahle leswi hi tiyimiseleke ku swi endla, naswona havumbirhi bya vona va pfumelelane ni leswi a hi swi kunguhatile. A va ta ya emahlweni va nghena xikolo naswona va tirha. A va nga ha ta famba va ri voxe. Siku ni siku a hi va kombisa leswaku ha va rhandza, ku nga ri hi swiendlakalo swo hlawuleka ntsena. Leswi ndzi tirhaka ku aka, a ndzi tala ku famba na vona. Hi sungule ku tiphina swinene, hi heta nkarhi wo tala hi vulavula hi ta nkarhi lowu taka ni xilaveko xa ku va ni tipakani letinene evuton’wini.” Hi ku endla leswi, Marcelo ni nsati va swi kotile ku pfuna vana va vona leswaku va tshika swidzidzirisi.

Hi lowu ntokoto wa tatana un’wana wa le Brazil. N’wana wakwe wa jaha, la vitaniwaka Roberto u ri: “Loko tatana a twa leswaku makwerhu se u tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha, Tatana a nga n’wi holovelanga kumbe ku n’wi xupula, kambe u tiendle munghana wakwe, a endla leswaku makwerhu a n’wi tshemba. U sungule ku tiva vanghana va makwerhu ni tindhawu leti a a tala ku ya eka tona naswona u sungule ku vulavurisana ni makwerhu, a n’wi endla a vona leswaku a swi lulamanga ku tirhisa swidzidzirisi swin’we ni ku va ni vanghana va muxaka lowu. Tatana u n’wi byele leswaku a nga swi lavi ku tshama a ri karhi a hlotana na yena nivusiku.” Mana wakwe wa vumbirhi u seketele nuna wakwe swinene leswaku va pfuna n’wana loyi la nge khombyeni. Havambirhi va swi vonile leswaku leyi i mhaka ya xihatla, hiloko va endla xiboho xa ku n’wi pfuna a ri ekaya.—Vona bokisi leri nge “Ku Kuma Mpfuno.”

U Nga Lan’wi!

Ku kurisa vana eka “minkarhi [leyi] ya mangava” swi nga ha tika swinene. (2 Timotiya 3:1) Kambe, u nga tshuki u honisa swilaveko swa wena swa mintlhaveko ni swa moya. (Matewu 5:3) Swivuriso 24:10 ya vurisa loko yi ku: “Xana u tikombise u hele matimba hi siku ra maxangu? Matimba ya wena ma ta va matsongo.” Munhu a nga kuma matimba yo tala hi ku va exikarhi ka Vakreste va ntiyiso. Eminhlanganweni leyi nga eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha, u nga kuma nseketelo ni xikhutazo.—Vaheveru 10:24, 25.

Ina, ku dyondzisa ndyangu wa wena leswaku wu va ni ripfumelo eka Xikwembu, swi nga wu sirhelela eku tirhiseni ka swidzidzirisi. Ina, Xikwembu a xi va sindzisi vantshwa leswaku va hanya hi ndlela yo karhi. Kambe xi va nyika xitsundzuxo lexinene. Hilaha swi tsariweke hakona eka Pisalema 32:8, Xikwembu xi ri: “Ndzi ta endla leswaku u va ni ku twisisa naswona ndzi ku letela hi ndlela leyi u faneleke u famba ha yona. Ndzi ta ku tsundzuxa ndzi veke tihlo ra mina ri ri ehenhla ka wena.” Leswi Xikwembu xi nga Tatana la nga ni rirhandzu, wa le matilweni, xi lava ku sirhelela vantshwa emintlhavekweni, enyameni ni le moyeni. (Swivuriso 2:10-12) Tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta va pfuna naswona xi ta va seketela vatswari lava tiyimiseleke ku kurisa vana “hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.”—Vaefesa 6:4.

Hambiswiritano, ku kurisa vana ehansi ka swiyimo leswi nga kona namuntlha swi nga ha tika swinene. Xana xiyimo xi ta kala xi antswa?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

“Ku tirhisa swidzidzirisi i mukhuva lowu nga papalatiwaka. Ku godzomberiwa hi swidzidzirisi i ntungu lowu tshungulekaka.”—NDZAWULO YA DYONDZO YA LE UNITED STATES

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

Ku Kuma Mpfuno

Vatswari van’wana va nga ha vona swi antswa ku tirhisa vutshunguri leswaku va pfuna vana ku tshika swidzidzirisi. Leswaku vatswari va tirhisa vutshunguri bya njhani, yoleyo i mhaka ya vona. Kambe, leswi mahlayiselo ya vanhu etitliniki ta muxaka lowu ma hambanaka swinene, vatswari va fanele va endla ndzavisiso hi rixaladza va nga si amukela vutshunguri byo karhi. Hi ku ya hi dokodela wa mianakanyo, Arthur Guerra de Andrade, profesa wa le Yunivhesiti ya São Paulo, le Brazil, i vanhu va tiphesente ta 30 ntsena lava pfunekaka eka lava tshunguriwaka vuvabyi bya ku godzomberiwa hi swidzidzirisi eka titliniki leti. Xisweswo, vatswari va fanele va va ni xandla eku pfuneni ka vana va vona leswaku va tshunguleka, hambiloko madokodela ma pfuna.

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Mpfuno Eka Lava Navelaka Ku Tshika Ku Tirhisa Swidzidzirisi Hi Ndlela Yo Biha

Xana u muntshwa la ringetaka ku tshika ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha? Loko swi ri tano, u ta kuma leswaku ku hlaya Bibele ni ku tirhisa leswi u swi hlayaka swi nga ku pfuna leswaku u hlakarhela. U nga ha kuma swi pfuna ngopfu-ngopfu ku hlaya buku ya Tipisalema, tanihi leswi yi kandziyisaka mintlhaveko yo tala leyi vavaka leyi u nga vaka u yi twa sweswi. Ku khongelela hi mbilu hinkwayo eka Xikwembu, u phofula leswi nga embilwini, swi ta ku pfuna na swona. (Vafilipiya 4:6, 7) U ta sungula ku swi vona leswaku xa ku khathalela hakunene nileswaku xi lava ku ku vona swi ku fambela kahle. Kambe, tanihi leswi Xikwembu xi nga sindzisiki munhu leswaku a endla nchumu wo karhi, i swa nkoka leswaku ku tshika swidzidzirisi ku va nchumu lowu wena u wu navelaka hakunene. Mupisalema Davhida, la kumeke nseketelo wa Xikwembu ko tala, u te: “Ndzi tshemba Yehovha hi mbilu ya mina hinkwayo, kutani u voyamisele ndleve yakwe eka mina, a yingisa loko ndzi kombela ku pfuniwa. U tlhele a ndzi humesa emugodini lowu vombaka, a ndzi humesa endzhopeni wa makhukhuri. Kutani a yimisa milenge ya mina ehenhla ka ribye; a simeka milenge ya mina yi tiya.” (Pisalema 40:1, 2) Ninamuntlha, Xikwembu xi va seketela hi ndlela leyi fanaka lava va navelaka ku tibasisa ni ku xi gandzela.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

‘Tatana a a hi lemukisa malunghana ni makhombo’—Alecxandros

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Tinyike nkarhi wo lemukisa vana va wena hi makhombo ya nyama ni ya moya ya ku tirhisa swidzidzirisi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Xiya vanghana va n’wana wa wena

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8, 9]

Ku tamela timhaka hi moya wo rhula ku nga endla leswaku timhaka ti nga bihi ku tlula mpimo