U Nga Va Munghana Wa Xikwembu Hambiloko U Dyuharile
Hi ku vula ka Olavi J. Mattila
“Xana a wu swi tiva leswaku u nga kuma vutivi lebyi kongomeke malunghana ni Muvumbi?” Mbhoni yin’wana ya Yehovha yi ndzi vutise xivutiso xexo, naswona swi ndzi endle ndzi anakanyisisa hi xona. Hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni malembe yo tlula 80, naswona se a ndzi tiva vanhu va ndhuma hambi ku ri varhangeri va tipolitiki. Hambiswiritano, xana ndzi nga swi kota ku tiva Xikwembu ndzi tlhela ndzi va munghana wa xona hambileswi se ndzi dyuhaleke?
NDZI velekiwe hi October 1918 eHyvinkää, le Finland. Ndzi sungule ku endla mintirho yo hambana-hambana epurasini ndza ha ri ntsongo. Vatswari va mina a va fuwe tihomu, tihanci, tihuku ni masekwa. Ndzi dyondze ku gingiriteka ni ku tinyungubyisa hi ntirho wa mina.
Loko ndzi ri karhi ndzi kula, vatswari va mina va ndzi khutaze ku yisa tidyondzo ta mina emahlweni. Xisweswo, loko ndzi kurile ndzi ye ekholichi. Nakambe ndzi nghenele eka mintlangu yo tsutsuma naswona ndzi sungule ku tolovelana ni mutshama-xitulu wa Nhlangano wa Vamatsambu wa le Finland, ku nga Urho Kekkonen. A ndzi nga swi tivi leswaku Nkulukumba Kekkonen u ta va holobye-nkulu wa le Finland, nileswaku eku heteleleni u ta va presidente wa tiko ku ringana malembe ya kwalomu ka 30. Ku tlula kwalaho, a ndzi nga swi ehleketi leswaku u ta va ni nkucetelo wo karhi evuton’wini bya mina.
Vutomi Byo Lava Ku Va Ni Xikhundla Ni Ku Va Murhangeri
Hi 1939, rivengo ri tinyike matimba exikarhi ka tiko ra Finland ni ra Soviet Union. Hi November wa lembe rero, ndzi lerisiwe ku ya tirha evusocheni. Eku sunguleni, a ndzi ri muleteri wa masocha naswona hi ku famba ka nkarhi ndzi ve murhangeri wa ku tirhisiwa ka swibalesa leswikulu. Nyimpi a yi lweriwa eKarelia, ku nga xifundzha lexi nga endzilakaneni wa le Finland na Soviet Union. Hi ximumu xa 1941, loko hi ri enyimpini ekusuhi ni doroba ra Vyborg, ndzi vavisiwe hi swipetlu swa ku buluka ka tibomo naswona ndzi yisiwe exibedlhele xa masocha. Timbanga ta mina ti endle leswaku ndzi nga ha tlheleli enyimpini.
Hi September 1944 ndzi ntshunxiwile evusocheni kutani ndzi tlhelela ekholichi. Ndzi ye emahlweni ni mintlangu yo tsutsuma. Ndzi ve nghwazi ya tiko kanharhu, kambirhi eka mphikizano lowu switsutsumi swa kona swi cincanaka ni kan’we eka mphikizano lowu switsutsumi swi tsutsumaka swi ri karhi swi tlula swihinga leswi vekiweke. Ndzi tlhele ndzi kuma digri ya le yunivhesiti eka dyondzo ya thekinoloji ni ya economics.
Hi nkarhi wolowo, Urho Kekkonen se a a ri ni matimba swinene etimhakeni ta tipolitiki. Hi 1952, hi nkarhi lowu a ri holobye-nkulu, u ndzi kombele leswaku ndzi va muyimeri wa tiko eChayina. Loko ndza ha ri kwalaho, ndzi hlangane ni varhangeri vo tala va tihulumendhe, ku katsa na Mao Tse-tung, murhangeri wa le Chayina. Kambe munhu wa nkoka swinene loyi ndzi nga hlangana na yena i phyembye leri vitaniwaka Annikki, leri a ri tirha eka Ndzawulo ya Timhaka ta Matiko Mambe ya le Finland. Hi November 1956 u ve nsati wa mina.
Eka lembe leri landzeleke, ndzi rhumeriwe eArgentina leswaku ndzi ya va muyimeri wa tiko ra Finland. Loko ha ha ri etikweni rero, hi kume vana va hina vo sungula, ku nga majaha mambirhi. Hi January 1960, hi tlhelele eFinland. Endzhakunyana ka sweswo, hi kume n’wana wa vunharhu wa nhwanyana.
Ndzi Va eSwikhundlheni Swa Le Henhla Swinene Swa Mfumo
Hambileswi a ndzi nga si tshama ndzi va xirho xa ntlawa wa tipolitiki, hi November 1963, Presidente Kekkonen u ndzi kombele leswaku ndzi langutela timhaka ta mabindzu ta le matikweni mambe. Eka malembe ya 12 lama nga landzela, ndzi tirhe eka tindzawulo ta tsevu naswona kambirhi ndzi tirhe tanihi holobye wa timhaka ta matiko mambe. Hi nkarhi wolowo, a ndzi tibyela leswaku swiphiqo leswi nga kona laha misaveni swi ta herisiwa hi vutlhari bya munhu. Kambe swi nga si ya kwihi, ndzi sungule ku vona ndlela leyi vanhu va swi lwelaka ha yona swikhundlha. Ndzi tivonele hi ya mina vuyelo byo biha lebyi vangiwaka hi ku nga tshembeki ni mavondzo.—Eklesiasta 8:9.
Nakambe ndzi tlhele ndzi swi xiya leswaku ku ni vanhu vo tala lava ringetaka hi matimba ku antswisa swilo. Kambe hambi ku ri varhangeri lava tiyimiseleke ku endla leswinene, va hetelela va tsandzekile ku fikelela tipakani ta vona.
Hi ximumu xa 1975, varhangeri va matiko ya 35 va hlengeletane le Helsinki eka Nhlengeletano ya Nsirhelelo ni Ntirhisano eYuropa. Hi nkarhi wolowo, a ndzi ri holobye wa timhaka ta matiko mambe naswona a ndzi ri mutsundzuxi-nkulu wa Presidente Kekkonen. Ndzi nyikiwe vutihlamuleri byo hlela nhlengeletano yoleyo naswona ndzi hlangane ni varhangeri hinkwavo va matiko lava a va ri kona.
Hi nkarhi wolowo, vuswikoti bya mina byi kamberiwile ku fika eka mpimo wo karhi. A ku ri ntlhontlho ku endla leswaku swirho hinkwaswo swi tshama hi ku hleleka! Nilokoswiritano, a ndzi vona onge nhlengeletano leyi swin’we ni tin’wana leti a ti ta va kona ti hoxe xandla eku antswiseni ka timfanelo ta vanhu ni ku endla leswaku ku va ni ntirhisano exikarhi ka varhangeri va matiko.
Ku Vilela Hi Xilaveko Xa Mina Xa Moya
Hi 1983, ndzi tshike ntirho kutani ndzi rhurhela eFurwa laha n’wana wa mina wa nhwanyana a a tshama kona. Endzhaku ka sweswo, ndzi weriwe hi khombo. Hi November 1994, Annikki u khomiwe hi khensa ya vele. Hi lembe rero ndzi tikume ndzi phasekile hi ku tirhisana ni vavekisi va timali va vukanganyisi. Ndzi tirhe hi matimba vutomi bya mina hinkwabyo leswaku ndzi va ni vito lerinene. Kambe ku rhetemuka kan’we ntsena swi onhe ndhuma ya mina.
I khale ndzi ti tiva Timbhoni ta Yehovha. A ndzi swi tsakela leswaku ti ndzi endzela naswona a ndzi amukela timagazini ta tona, kambe a ndzi tshama ndzi khomekile naswona a ndzi nga ri na wona nkarhi wa swilo swa moya. Hambiswiritano, hi 2000 a ndzi khathalela Annikki loyi a a ha karhatiwa hi khensa. Siku rin’wana hi September 2002, ndzi endzeriwe hi Mbhoni ya Yehovha. Yi ndzi vutise xivutiso lexi boxiweke eku sunguleni ka xihloko lexi. Ndzi tivutise leswi: ‘Xana swa koteka ku tiva ntiyiso malunghana ni Xikwembu? Xana swa koteka ku va munghana wa xona?’ Ndzi pfukule Bibele ya mina leyi se a ku ri khale ndzi nga yi hlayi kutani ndzi sungula ku hamba ndzi burisana ni Timbhoni hi Matsalwa.
Hi June 2004, nsati wa mina loyi a ndzi n’wi rhandza u file naswona ndzi sale ndzi ri ni xivundza. Vana va mina va ndzi chavelerile. Kambe a ndza ha ri ni swivutiso malunghana ni leswi endlakaka hi hina loko hi fa. Ndzi vutise vaprista va kereke ya Lutere swivutiso leswi a ndzi ri na swona. Va ndzi hlamule va ku: “Swivutiso leswi swa nonon’hwa.” A ndzi nga enerisekanga hi nhlamulo ya vona. Ndzi sungule ku lava ku tiva swo tala malunghana ni Xikwembu.
Loko ndzi ri karhi ndzi dyondza Bibele ni Timbhoni, ndzi ye ndzi va ni vutivi lebyi a ndzi byi lava. Hi xikombiso, Bibele yi vula leswaku loko munhu a file swi fana ni loko a titivarile kumbe a etlele naswona vafi va ta pfuxiwa leswaku va tlhela va hanya laha misaveni. (Yohane 11:25) Leswi swi ndzi nyike ntshembo swi tlhela swi ndzi chavelela swinene.
Swi nga si ya kwihi, ndzi hlaye Bibele hinkwayo. Tsalwa leri ndzi tsakiseke i ra Mikiya 6:8, leri nge: “Xana Yehovha u kombela leswaku u n’wi tlherisela yini, loko ku nga ri ku kombisa vululami ni ku rhandza musa ni ku titsongahata loko u famba ni Xikwembu xa wena?” Vutlhari ni ndlela leyi ndzimana leyi yi twisisekaka ha yona swi ndzi tsakisile. Yi tlhele yi paluxa rirhandzu ni vululami bya Yehovha Xikwembu.
Ntshembo Malunghana Ni Vumundzuku
Loko ndzi ri karhi ndzi dyondza ntiyiso hi Xikwembu, ripfumelo ra mina ri ye ri tiya swinene eka xona. Ndzi ye ndzi va ni vunghana bya xiviri ni Muvumbi! Ndzi tsakisiwe hi marito yakwe lama tsariweke eka Esaya 55:11, lama nge: “Hikwalaho ni rito ra mina leri humaka enon’wini wa mina ri ta endlisa sweswo. A ri nge tlheleli eka mina ri nga ri na vuyelo, kambe kunene ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.” Hakunene, Xikwembu xi hetisisa switshembiso swa xona naswona xi ta endla tano ni le nkarhini lowu taka. Xi ta hetisisa leswi tihulumendhe ta vanhu ni minhlangano ya tipolitiki swi tsandzekaka ku swi fikelela. Hi xikombiso, Pisalema 46:9 yi ri: “U herisa tinyimpi ku ya fika emakumu ya misava.”
Ndzi vuyeriwile swinene hi ku ya emihlangan’weni ya Timbhoni ta Yehovha. Kwalaho ndzi tivonele hi ya mina rirhandzu ra xiviri ra Vakreste, ku nga mfungho wa valandzeri va Yesu va ntiyiso. (Yohane 13:35) Rirhandzu leri ri tlula ni ndlela leyi vanhu va rhandzaka tiko ra rikwavo ha yona naswona rirhandzu leri a ri kumeki eka swa tipolitiki ni swa mabindzu.
Lunghelo Ra Nkoka Swinene
Sweswi se ndzi ni malembe yo tlula 90 naswona ndzi swi teka ku ri lunghelo lerikulu ku va Mbhoni ya Yehovha. Swilaveko swa mina swa moya swi enerisiwile. Ndzi ve ni lunghelo ro tiva xikongomelo xa vutomi ni ntiyiso malunghana ni Xikwembu.
Ndza tsaka leswi ndza ha swi kotaka ku hlanganyela eka mintirho ya Vukreste hambileswi ndzi nga dyuhala. Hambileswi ndzi nga hlangana ni vanhu vo duma swinene ni ku byarhisiwa vutihlamuleri byo tala, lunghelo ro tiva Yehovha Xikwembu, la nga Muvumbi ni ku va munghana wakwe a ndzi ri ringanisi na nchumu. Ndza n’wi nkhensa swinene naswona ndzi lava ku n’wi dzunisa hikwalaho ko va ‘mutirhi-kulobye wakwe.’ (1 Vakorinto 3:9) Hakunene u nga va munghana wa Muvumbi, ku nga Yehovha Xikwembu hambiloko u dyuharile!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Ndzi ri na Presidente Kekkonen na Presidente Ford wa le U.S.A eka nhlengeletano leyi khomeriweke eHelsinki hi 1975
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Ndzi ri na Presidente Kekkonen na Presidente Brezhnev wa le Soviet
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Ndzi hlanganyela hi xitalo eka mintirho ya Vukreste
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 25]
Lower left: Ensio Ilmonen/Lehtikuva; lower right: Esa Pyysalo/Lehtikuva