Ripfumelo Ra Mina Ri Ndzi Pfunile—Ku Hanya Ni Vuvabyi Bya ALS

HI KU VULA KA JASON STUART

“Nkul. Stuart, ndzi ku khomele mahungu yo biha. U khomiwe hi vuvabyi bya ku tsana ni ku fa ka misiha (amyotrophic lateral sclerosis [ALS]) kumbe ALS, leyi nakambe yi tiviwaka tanihi vuvabyi bya Lou Gehrig.”a Endzhaku ka sweswo dokodela yoloye u ndzi byele mahungu lawa yo vava: Ku nga ri kungani a ndzi nge he swi koti ku famba kumbe ku vulavula, naswona vuvabyi lebyi byi ta hetelela byi ndzi dlele. Hiloko ndzi vutisa dokodela ndzi ku: “Xana ndzi ta hanya nkarhi wo tanihi kwihi?” Kutani u hlamule a ku: “Kwalomu ka malembe manharhu ku ya eka ntlhanu.” A ndzi ri ni malembe ya 20. Hambiswiritano, ndzi titwe ndzi katekile hi tindlela to tala hambileswi ndzi byeriweke timhaka leti to vava. I nge ndzi ku chumbutela.

NDZI velekiwe hi March 2, 1978 eDorobeni ra Redwood, eCalifornia, le U.S.A., ndzi n’wana wa vunharhu eka vana va mune va Jim na Kathy Stuart. Vatswari va mina a va xi rhandza swinene Xikwembu, naswona va dyondzise mina ni vamakwerhu, Matthew, Jenifer na Johnathan—ku xixima ngopfu swilo swa moya.

Lexi ndzi xi tsundzukaka ntsena hileswaku endyangwini wa ka hina ntirho wa nsimu, ku dyondza Bibele ni ku ya eminhlanganweni ya Vukreste a ku ri swilo leswi ndyangu wa ka hina a wu swi endla nkarhi hinkwawo. Ku kurisiwa hi ndlela yoleyo ya moya swi ndzi endle leswaku ndzi va ni ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha Xikwembu. A ndzi nga lorhi leswaku siku rin’wana ripfumelo ra mina ri ta ringiwa hi ndlela leyi.

Leswi A Ndzi Swi Navela Ku Sukela eVutsongwanini Swi Humelela

Hi 1985 tatana u hi yise eNew York, hi endzele Brooklyn, laha ku nga ni Bethele, ku nga yindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha. Hambileswi a ndzi ri na malembe ya nkombo hi vukhale, a ndzi swi vona leswaku ku ni nchumu wo karhi lowu hlawulekeke hi Bethele. Un’wana ni un’wana a a vonaka a tsakile entirhweni wakwe. Ndzi tibyele ndzi ku, ‘Loko ndzi kula ndzi ta ta eBethele ndzi ta pfuna ku endla Tibibele ta Yehovha.’

Hi October 18, 1992 ndzi kombise ku tinyikela ka mina eka Yehovha hi ku khuvuriwa ematini. Endzhaku ka malembenyana loko ndzi ri ni malembe ya 17 hi vukhale, tatana u tlhele a ndzi vhakisa eBethele. Leswi se a ndzi kurilenyana, ndzi kote ku wu twisisa ngopfu nkoka wa ntirho lowu a wu endliwa kwalaho. Loko ndzi vuya, a ndzi tiyimisele ku ya eBethele.

Hi September 1996, ndzi sungule ku tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo kumbe muchumayeri wa nkarhi hinkwawo. Leswaku ndzi tshama ndzi langute pakani ya mina, ndzi tinyiketele eka swilo swa moya. Ndzi engetele nkarhi wa mina wo hlaya Bibele ni dyondzo ya mina n’wini. Nimadyambu a ndzi yingisela tinkulumo leti rhekhodiweke ta Bibele. Tin’wana ta tinkulumo leti a ti vulavula hi mintokoto ya Vakreste lava va langutaneke ni rifu va ri ni ripfumelo leri tiyeke eka Paradeyisi leyi taka ni le ku pfuxiweni ka vafi. (Luka 23:43; Nhlavutelo 21:3, 4) Ku nga ri kungani a ndzi nhlokohate tinkulumo teto hinkwato. A ndzi nga swi tivi hi nkarhi wolowo leswaku rungula rero leri akaka a ri ta va mpfuno lowukulu swinene eka mina ku nga ri khale.

Hi July 11, 1998, ndzi kume papila leri a ri huma eBrooklyn. Ina, papila rero a ri ndzi rhamba ku ya tirha eBethele. Endzhaku ka n’hweti a ndzi ri eBethele. Ndzi averiwe ku ya tirha laha tibuku ti endliwaka kona. Ndzi kote ku fikelela pakani ya mina ya le vutsongwanini. A ndzi ri eBethele ‘ndzi endla Tibibele ta Yehovha’!

Vuvabyi Byi Sungula Ku Ndzi Hlasela

Kambe, ka ha sele nkarhi wa kwalomu ka n’hweti ndzi nga si ya eBethele, ndzi xiye leswaku a ndzi nga swi koti ku tshambuluta ritiho ra mina ra sasankambana. Hi nkarhi lowu fanaka, a ndzi hatla ndzi karhala ngopfu loko ndzi ri karhi ndzi endla ntirho wa mina wo basisa madamu yo hlambela. Ndzi ehlekete leswaku kumbexana ndzi ngheniwa hi vulolo. Phela, ndzi tshame ndzi tirha mintirho leyi a yi tika swinene ndzi nga karhatiwi hi nchumu.

Ku nga si hela mavhiki ma nga ri mangani ndzi ri eBethele, swikombiso swa vuvabyi swi sungule ku nyanya emirini wa mina. A ndzi nga swi koti ku fambisana ni majaha-kulorhi loko va gonya ni ku ehla hi switepisi. Ntirho wa mina a wu katsa ku tlakula swikatsa swa maphepha lama nga si nameketiwaka ma va tibuku. A ndzi hatla ndzi karhala naswona voko ra mina ra xinene a ri nga ololoki kahle. Naswona ritiho ra mina ri sungule ku khwanyana kutani ndzi nga ha swi koti ku ri tirhisa.

Endzhaku ka tin’hweti timbirhi ndzi ri eBethele, exikarhi ka October, dokodela u vule leswaku ndzi khomiwe hi vuvabyi bya ALS. Loko ndzi huma eka dokodela, ndzi sungule ku tsundzuka tinkulumo ta Bibele leti ndzi ti nhlokohateke. Ndzi ehleketa leswaku moya wa Yehovha a wu ri na mina hikuva ku tiva leswaku ndzi ta fa a swi nga ndzi chavisi. Ndzi lo huma ndzi ya yimela movha lowu a wu ta ndzi yisa eBethele. Ndzi khongele leswaku Yehovha a tiyisa ndyangu wa ka hina loko ndzi va byela timhaka leti.

Tanihi laha se ndzi vuleke hakona, ndzi titwe ndzi katekile. A ndzi yi fikelerile pakani ya mina ya le vutsongwanini ya ku lava ku ya eBethele. Madyambu wolawo ndzi fambe ehenhla ka Buloho ra le Brooklyn, ndzi nkhensa Yehovha hileswi a ndzi pfuneke ku fikelela pakani ya mina. Ndzi tlhele ndzi n’wi kombela hi mbilu ya mina hinkwayo leswaku a ndzi pfuna ku tiyiselela vuvabyi lebyi byo chavisa.

Vanghana va mina vo tala va ndzi bele riqingho va ndzi chavelela ni ku ndzi khutaza. Ndzi ringete ku tshama ndzi tsakile ni ku va ni langutelo lerinene hi mhaka leyi. Hambiswiritano, endzhaku ka vhiki ndzi byeriwe timhaka leti, loko ndzi ri karhi ndzi vulavula na manana hi riqingho, u ndzi byele leswaku i swinene leswi ndzi nga ni xivindzi xonghasi kambe a swi bihanga ku rila. A a nga si heta ni ku vulavula loko ndzi sungula ku mpfikula. Ndzi sungule ku xiya leswaku leswi swi vula leswaku ndzi ta lahlekeriwa hi swilo hinkwaswo leswi ndzi swi fikeleleke.

Mama na Papa a va nga ha lavi ku yima-yima, a va lava ku ndzi yisa ekaya, hiloko va ta ku humelele, siku rin’wana ni mixo eku heleni ka October, va gongondza enyangweni wa mina. Emasikwini ma nga ri mangani lama landzeleke, ndzi va kombe kaya ra Bethele ni ku va tivisa eka vanghana va mina ni swirho swa ndyangu wa Bethele leswi nga ni nkarhi wo leha. Masiku lawa ndzi ma heteke ndzi ri ni vatswari va mina eBethele hi man’wana ya masiku lawa ma ndzi tsakisaka swinene loko ndzi ma tsundzuka evuton’wini bya mina.

Mikateko Leyi Ndzi Veke Na Yona

Ku sukela enkarhini wolowo Yehovha u ndzi katekise hi tindlela to tala. Hi September 1999, ndzi nyikele nkulumo ya mina ya le rivaleni ro sungula. Ndzi kote ni ku nyikela tin’wana eka mavandlha yo hambana-hambana, kambe ndzi sungule ku nghanghamela lerova ndzi tshike ku nyikela tinkulumo.

Nkateko wun’wana lowu ndzi veke na wona i rirhandzu ni nseketelo lowukulu lowu va ka hina xikan’we ni vamakwerhu va moya va ndzi kombiseke wona. Loko milenge ya mina yi ya yi tsana, vanghana va mina a va ndzi khoma hi mavoko leswaku ndzi kota ku ya ensin’wini. Van’wana a va ta ni le kaya va ta pfuna hi ku ndzi khathalela.

Wun’wana wa mikateko leyikulu leyi ndzi veke na yona i nsati wa mina Amanda. Loko ndzi vuya hi le Bethele hi sungule ku va vanghana naswona ndzi tsakisiwe hi leswi a a wupfile hi tlhelo ra moya. Ndzi n’wi hlamusele hinkwaswo mayelana ni vuvabyi bya mina bya ALS ni leswi dokodela a ndzi byeleke swona. Hi hete nkarhi wo tala swin’we ensin’wini hi nga si sungula ku gangisana. Hi August 5, 2000, hi tekanile.

Amanda u ri: “Leswi a swi ndzi tsakisa hi Jason hi leswi a a rhandza Xikwembu ni ku hisekela swilo swa moya. Vanhu lavakulu ni lavatsongo a va n’wi tsakela. Mina ndzi munhu wo timiyelela hi ntumbuluko kambe yena a a ri munhu wa migingiriko. Havumbirhi bya hina a hi rhandza mafenya, leswi a swi endla leswaku hi tshama hi file hi mafenya loko hi ri swin’we. A ndzi titwa ndzi ntshunxekile loko hi ri swin’we onge i khale ndzi n’wi tiva. Jason u ndzi byele kahle leswaku u khomiwe hi yini nileswaku i yini leswi nga ta landzela. Kambe ndzi tibyele leswaku hi ta tiphina hilaha hi nga kotaka hakona loko swa ha pfumela. Phela, eka mafambiselo lawa ya swilo, a wu swi tivi leswaku mundzuku u ta humeleriwa hi yini. ‘Nkarhi ni xiendlakalo lexi nga languteriwangiki’ swi wela ni lava nga ni rihanyo lerinene.”—Eklesiasta 9:11.

Ku Kuma Tindlela Ta Ku Vulavurisana

Tanihi leswi mavulavulelo ya mina a ma nga ha twali, Amanda u sungule ku va toloki ya mina. Loko ndzi nga ha swi koti ku vulavula hi ku helela, hi sungule ndlela yo hlawuleka leyi a hi vulavurisana ha yona. Amanda a a vula marito ya tialfabete, kutani loko a fika eka leri ndzi ri lavaka, a ndzi tsopeta. A a nhlokohata letere rolero kutani hi ya emahlweni eka leri landzelaka. Hi ndlela yoleyo a ndzi kota ku peleta xivulwa hinkwaxo. Mina na Amanda hi hetelele hi ri ni vutshila byo vulavula hi ndlela leyi.

Sweswi, hikwalaho ka thekinoloji ya manguva lawa, ndzi ni khompyuta leyi ndzi pfunaka ku vulavula. Ndzi thayipa leswi ndzi lavaka ku swi vula, kutani khompyuta yi hlaya hi rito leri twalaka marito lawa ndzi ma thayipeke. Leswi ndzi nga ha swi kotiki ku tirhisa mavoko, ku ni rivoni leri layiteke tinhlaya ta mina ni ku vona loko ndzi jika-jikisa tinhlaya. Ku ni bokisi leri nga ni maletere ya tialfabete ekhoneni ya xikrini xa khompyuta. Kutani loko ndzi jikisa tinhlaya ta mina ndzi kota ku hlawula letere leri ndzi lavaka ku ri tirhisa kutani ndzi tsala marito hi ndlela yoleyo.

Hi khompyuta leyi ndzi kota ku va tsalela mapapila lava tsakelaka ku dyondza Bibele—lava nkatanga a va kumaka loko a chumayela. Hi ku tirhisa rito ra khompyuta ya mina, ndzi kota ku chumayela hi yindlu ni yindlu rungula leri ndzi ri rhekhodeke ekaya ni ku dyondzela vanhu Bibele. Hi ku tirhisa tindlela leti ndzi swi kotile ku ya emahlweni ndzi tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo. Ku nga ri khale, ndzi tlhele ndzi swi kota ku nyikela tinkulumo ni ku endla swiavelo swin’wana swa ku dyondzisa evandlheni, laha ndzi nga nandza wa vutirheli.

Ku Va Ni Misavu

Ku ve ni nkarhi laha hi langutaneke ni swiyimo swo tika swinene. Loko milenge ya mina yi ya yi tsana, a ndzi tshamela ku wa. Ndzi we ko tala hi xikosi, ndzi vaviseka enhlokweni. Minkarhi yin’wana misiha ya mina a yi nga tirhi, kutani ndzi wa onge ndzi saka ra mazambhana. Lava a va ri ekusuhi na mina a va chuha kutani va tsutsuma va ta ndzi pfuna. Kambe hakanyingi a ndzi ba fenya leswaku va ntshunxeka. Ndzi ringeta ku tshama ndzi ri ni misavu. Phela a ku ri hava xin’wana lexi ndzi nga xi endlaka! A ndzi nga nyangatseka hileswi vutomi bya mina a byi tika kambe sweswo a swi nga ta ndzi pfuna nchumu!

Madyambu man’wana loko mina na Amanda xikan’we ni vanghana va hina vambirhi hi ri karhi hi biwa hi moya, ndzi lo na swipfuketana ndzo wa hi xikosi. Ndzi tsundzuka loko hi vunharhu bya vona va ndzi langutisa hi mbilu yo vava kutani un’wana wa vona a ndzi vutisa loko ndzi nga vavisekanga.

Hiloko ndzi ku: “A ndzi vavisekanga, kambe ndzi vona tinyeleti.”

Kutani munghana wa mina a ku: “Xana u tiyisile?”

Ndzi kombetele exibakabakeni kutani ndzi ku: “Ndzi tiyisile, vonani ku saseka ka tona.” Kutani hinkwavo va hleka.

Ku Langutana Ni Mintlhontlho Ya Siku Ni Siku

Loko misiha ya mina yi ya emahlweni yi khwanyana, ndzi sungule ku langutana ni mintlhontlho yo tala swinene. A swi ndzi tikela swinene naswona swi ndzi pfilunganya ku endla swilo leswi toloveleke swo fana ni ku dya, ku hlamba, ku tirhisa xihambukelo ni ku kunupela tikunupu ta swiambalo swa mina. Sweswi xiyimo xa mina xi nyanye lerova a ndza ha swi koti ni ku tshuka-tshuka, ku dya kumbe ku hefemula ndzi nga pfuniwi. Ndzi ni thumbu leri hoxiweke ekhwirini ra mina naswona ndzi dyisiwa swakudya leswi gayiweke swi va mati hi ku tirhisa thumbu leri. Ndzi ni muchini wo pfuneta ku hefemula lowu tlhomeriweke enkolweni wa mina kutani wu ndzi pfuna ku hefemula.

Hambileswi a ndzi tiyimiserile ku tikhathalela hilaha ndzi nga kotaka hakona, Amanda u tshama a lunghekele ku ndzi pfuna. Hambileswi ndzi nga ha kotiki nchumu, Amanda u ndzi endla ndzi titwa ndzi ri wanuna. U ndzi kombisa xichavo lexi faneleke nkarhi hinkwawo. Ntirho lowu a wu endlaka wa ku ndzi khathalela wa hlamarisa hakunene, kambe ndza swi tiva leswaku a wu olovi.

Amanda u phofula ndlela leyi a titwaka ha yona, u ri: “Jason u hohloka hakatsongo-katsongo kutani ndzi dyondza ku n’wi khathalela hi ku ya hi xiyimo lexi a vaka eka xona. Leswi sweswi a hefemulaka hi ku tirhisa muchini, u lava nkhathalelo vusiku ni nhlikanhi. Ku ni marhimila ni marha lawa ya talaka emahahwini yakwe, kutani ya lava ku tswongiwa hi muchini wo tswonga. Hikwalaho ka sweswo, swa tika leswaku mina kumbe yena, hi etlela kahle nivusiku. Minkarhi yin’wana ndzi titwa ndzi ri ni xivundza naswona ndzi pfilunganyekile. Hambileswi hi tshamaka hi ri swin’we, swa tika ku vulavurisana. A a ri munhu wa migingiriko kambe sweswi u vona vutomi ematihlweni ntsena. Wa ha ndzi tsakisa naswona miehleketo ya yena ya ha kariha. Kambe ndzi hulukela rito ra yena. Naswona ndzi hulukela ku angarhiwa hi yena ni ku ndzi khoma hi voko.

“Minkarhi yin’wana vanhu va ndzi vutisa leswaku ndzi swi kotisa ku yini. Phela, maxangu lawa ma ndzi dyondzise nkoka wo titshega hi Yehovha. Loko ndzi titshemba, ndzi wa mapa naswona ndzi heleriwa hi moya. Xikhongelo xa pfuna hikuva Yehovha hi yena ntsena la ndzi twisisaka ni ku twisisa maxangu ya mina. Vatswari va Jason va ndzi pfunile swinene. Va tshama va ri kona loko ndzi lava ku wisa kumbe ndzi lava ku ya ensin’wini. Ndzi wu tlangela swinene mpfuno lowu vamakwerhu evandlheni va hi nyikaka wona. Xin’wana lexi ndzi pfunaka ku tiyisela i ku tsundzuka leswaku maxangu hinkwawo lawa hi langutanaka na wona sweswi i ya ‘nkarhinyana naswona ya vevuka.’ (2 Vakorinto 4:17) Ndzi ringeta ku anakanya hi misava leyintshwa leya ha taka leyi eka yona Yehovha a nga ta ololoxa swilo hinkwaswo. Ndzi tshemba leswaku ndzi ta hleka ni ku rila hi nkarhi wun’we, loko Jason wa mina a tlhelele exiyin’weni xakwe xa ntolovelo.”

Ku Lwa Ni Ntshikilelo

Ndza pfumela leswaku minkarhi yin’wana ndzi hela matimba tanihi wanuna, ku tikuma ndzi tshame exitulwini lexi xa lava lamaleke, ku ri hava lexi ndzi nga xi endlaka. Ndzi tsundzuka siku rin’wana hi hlanganile tanihi ndyangu, hi ri ekaya ka sesi wa mina. A ndzi nga si dya nchumu, xisweswo xivambalana a xi buba. Hinkwavo a va dya sangweji ni swifaki. Loko ndzi va hlalela va ri karhi va dya ni ku tlanga ni vana, swi ndzi tshikilerile swinene sweswo. Ndzi tibyele ndzi ku: ‘Leswi swa vava! Hikwalaho ka yini ndzi fanele ku kayivela eka swilo leswi?’ A ndzi nga lavi ku onhela van’wana ntsako wa vona, kutani ndzi kombele Yehovha leswaku a ndzi pfuna ndzi nga tenga-tengisi mihloti.

Ndzi titsundzuxe leswaku hi ku tshama ndzi tshembekile, ndzi nga nyika Yehovha nkarhi wo va a ‘angula Sathana loyi a n’wi tlhontlhaka.’ (Swivuriso 27:11) Leswi swi ndzi nyike matimba hikuva ndzi xiye leswaku ku na swilo swa nkoka swinene ku ri ni ku dya swifaki kumbe ku tlanga ni vana.

Ndza swi xiya leswaku swa olova leswaku xihota xo fana na mina xi nga tshamela ku titshandza. Kambe ndzi vone swi vuyerisa ku “va ni swo tala swo swi endla entirhweni wa Hosi.” (1 Vakorinto 15:58) Hi ku tshama ndzi khomekile evutirhelini, a ndzi na wona nkarhi wa ku vilela hi maxangu ya mina. Ku tshama ndzi langutele ku pfuna van’wana leswaku va va ni ripfumelo eka Yehovha swi ndzi endle leswaku ndzi tsaka.

Ku ni xin’wana nakambe lexi ndzi pfuneke leswaku ndzi lwa ni ntshikilelo lowu. Ndzi tikhutaza hi mintokoto ya vamakwerhu vo tshembeka lava va nga tshama va pfaleriwa, van’wana va pfaleriwa va ri swavo hikwalaho ka leswi va aleke ku tshika ku chumayela hi Mfumo wa Xikwembu. Ndzi teka kamara ra mina ri ri khotso ra mina naswona ndzi khotseriwe ripfumelo ra mina. Ndzi ehleketisisa hi swiyimo swa mina leswinene leswi antswaka ku tlula swa vona. Ndzi kota ku kuma minkandziyiso ya Bibele. Ndzi kota ku ya eminhlanganweni ya Vukreste, ndzi ya hi ku kongoma kumbe hi riqingho. Ndzi chumayela ndzi ntshunxekile. Naswona ndzi na xiluva xa mina lexi tshamaka na mina. Ku anakanyisisa hi ndlela leyi swi ndzi pfuna ku vona leswaku ndzi katekile hakunene.

Ndzi ma rhandza ngopfu marito ya muapostola Pawulo lama nge: “A hi tshiki, hambiloko munhu loyi hi nga yena ehandle a hlakala, hakunene munhu loyi hi nga yena endzeni wa pfuxetiwa siku ni siku.” Hakunene ndzi wanuna la hlakalaka ehandle. Kambe ndzi tiyimiserile leswaku ndzi nga heli matimba. Ndzi tiyisiwa hi ku tshama ndzi langute hi mahlo ya mina ya ripfumelo eka “swilo leswi nga voniwiki,” ku katsa ni mikateko leyi ya ha taka ya misava leyintshwa laha ndzi tivaka leswaku Yehovha u ta ndzi endla ndzi va lontshwa nakambe.—2 Vakorinto 4:16, 18.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Tinhla Ta Nkoka Mayelana Ni Vuvabyi Bya ALS

◼ ALS i yini? ALS i vuvabyi bya ku tsana ni ku oma ka swirho (amyotrophic lateral sclerosis) i vuvabyi lebyi nyanyaka hi xihatla naswona byi hlaselaka tisele leti pfunaka ku fambisa rungula (motor neurons) elongweni ni le hansinyana ka byongo. Tisele to fambisa rungula hi tona leti fambisaka rungula ku suka ebyongweni ku ya eka misiha ya miri hinkwawo. Vuvabyi lebyi byi endla leswaku tisele leti fambisaka rungula ti tsana kumbe ti fa, leswi endlaka leswaku munhu a lamala hakatsongo-tsongo.b

◼ Hikwalaho ka yini vuvabyi bya ALS byi tlhela byi vitaniwa vuvabyi bya Lou Gehrig? Lou Gehrig a a ri mutlangi wa ndhuma wa le Amerika loyi hi 1939 ku tshuburiweke leswaku u khomiwe hi vuvabyi lebyi kutani a lova hi 1941 a ri na malembe ya 38 hi vukhale. Ematikweni man’wana ALS yi vitaniwa leswaku i vuvabyi bya tisele leti fambisaka rungula, ku nga vuvabyi lebyi katsaka ni ALS. Minkarhi yin’wana ALS yi vitiwa leswaku i vuvabyi bya Charcot, vito leri a ku ri ra dokodela wa misiha wa le Furwa loyi a a vitaniwa Jean-Martin Charcot, loyi ku nga yena a sunguleke ku byi tiva hi 1869.

◼ Xana vuvabyi bya ALS byi vangiwa hi yini? A nga kona la tivaka leswaku byi vangiwa hi yini. Hi ku ya hi lava endlaka ndzavisiso, ku ehleketeriwa leswaku byi nga ha va byi vangiwa hi switsongwatsongwana, ku pfumaleka ka tiphroteyini, ku tsana ka tisele ta xitekela (ngopfu-ngopfu eka ALS leyi vangiwaka hi xitekela), thyaka leri vangiwaka hi swilo leswi endliweke hi nsimbi, chefu emisiheni (ngopfu-ngopfu eka ALS ya le Guam), masocha ya mirhi lama nga riki kahle ni ku pfumaleka ka protheyini leyi vitiwaka nhombe.

◼ Xana munhu la khomiweke hi vuvabyi lebyi u ta helela kwihi? Loko vuvabyi lebyi byi ya byi tinyika matimba misiha ya tsana naswona munhu wa kona u sungula ku khwanyana swirho. Eku heteleleni vuvabyi lebyi byi tsanisa misiha leyi lawulaka ku hefemula kutani muvabyi u boheka ku hanya hi ku tirhisa muchini wo pfuneta ku hefemula. Hikwalaho ka leswi vuvabyi lebyi byi dlayaka tisele leti fambisaka rungula ntsena, a byi tsanisi miehleketo, vumunhu, dzano kumbe ku kavanyeta matimba yakwe yo tsundzuka swilo. Naswona a byi tsanisi switwi swa munhu—muvabyi wa swi kota ku vona, ku nun’hweta, ku nantswa, ku twa ni ku twa loko a khumbiwa. Vuvabyi bya ALS byi tala ku dlaya munhu ku nga si hela kwalomu ka malembe manharhu ku ya eka ntlhanu ku sukela enkarhini lowu a voneke swikombiso swa vuvabyi hi wona, kambe kwalomu ka khume ra tiphesente ta vavabyi van’wana va kota ku hanya malembe ya khume kumbe ku tlula.

◼ Xana vuvabyi lebyi byi tshunguriwa njhani? A wu si kumeka murhi wo tshungula ALS. Dokodela a nga ku nyika ntsena mirhi leyi nga ku pfunaka leswaku u huhata ku vava kun’wana loku vangiwaka hi vuvabyi lebyi. Muvabyi a nga ha pfuneka hi ku tirhisana ni lava kotaka ku pfuna munhu la vabyaka leswaku a hlakarhela ni ku vulavula, ku katsa ni ku olola swirho ni ku n’wi pfuna leswaku a kota ku tiendlela swin’wana swa swintirhwana leswi tolovelekeke ni swin’wana switirhisiwa leswi nga pfunaka, swi titshege hileswaku vuvabyi lebyi byi n’wi hlasela njhani nileswaku byi ni nkarhi wo tanihi kwihi byi n’wi khomile.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xihlovo Xa Kona]

Lou Gehrig: Photo by Hulton Archive/Getty Images

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Hi valanga eBethele hi 1985

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26, 27]

Ndzi ri na Amanda hi siku ra hina ra mucato

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Khompyuta yo hlawuleka leyi ndzi pfunaka ku vulavula ni van’wana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28, 29]

Ndzi nyikela nkulumo evandlheni ra ka hina