Janeiro

A kugumesa ka tiko legi ku laha kusuhani nguvhu. A vanhu vo biha vaya va tala. Vo “hluka khwatsi i byanyi”. (Lis. 92:7) Hikwalaho a hi hlamali loku a vanhu vo tala va ala lezvi Nungungulu a nge hi zvona zva zvi nene. Pawule i byelile maKristu aku: ‘Mahani zvihlangi ka zvakubiha, mu maha madhota kupimeni.’ (1 Kor. 14:20) Hi nga zvi mahisa kuyini? A hlamulo hi wu kuma ka cipandze co kari ca mutsalo wa nyamutlha ci nge: ‘Lava va hlotako Jehovha va pima zvilo zvontlhe.’ Lezvo zvi wula ku va zvi zwisisa zvontlhe lezvi zvi lavekako kasi ku tsakisa Jehovha. Ka Mavingu 2:6-9, hi gondza kambe lezvaku Jehovha wa va nyika wutlhari lava va mahako zva zvi nene. Hikwalaho, va zvi kota ku zwisisa ‘a kululama ni kulamula, . . . ni tindlela tontlhe ta zvinene’. Nowa na Dhaniyeli na Joba va wa hi nago a wutlhari lego gi tako hi ka Nungungulu. (Ezek. 14:14) A vanhu va Nungungulu nyamutlha vonawu va nago. Wena ke? U nago a wutlhari gi tako hi ka Nungungulu? Kasi ku zwisisa a ‘zvilo zvontlhe’ zvi lavekako kasi ku tsakisa Jehovha, u fanele ku mu tiva khwatsi. w18.02 9-10 ¶¶1-3

A ku na munhu a faneleko ku kurumeta n’wanana kutani cigondzani ca Bhibhiliya lezvaku ci bhabhatiswa. Jehovha a nga kurumeti munhu lezvaku a mu tirela. (1 Joh. 4:8) A cikhati hi gondzisako van’wani, hi fanele ku va vhuna ku zwisisa a lisima la ku ti karatela kuva ni wuxaka gi nene na Jehovha. Maku, loku hakunene a cigondzani ca Bhibhiliya ci xalala hi ku tiva lisine xungetano hi Nungungulu ci tlhela ci lava ku maha zvontlhe lezvi zvi lavekako ka maKristu ya lisine, ci ta bhabhatiswa. (2 Kor. 5:14, 15) A ku bhabhatiswa a zvi yi hi tanga. Hina vanhu hi hambene. Ku na ni zvigondzani zvi hatlisako nguvhu ku kula ni zvin’wani zvi nonokako. A siku legi a munhu a bhabhatiswako hi gona i siku ga kutsaka ka hombe. Cikhati ca ku ehleketa nguvhu kambe xungetano hi lezvi zvi patsekako laha ka ku ti hendleleta ni ku bhabhatiswa. A ku maha zvontlhe lezvi zvi rindzelwako ka maKristu ya lisine a zvi olovi. A vapizani va Jesu va fanele va tsika ku ti hanyela, ‘va hanyela loyi a ngafa a tlhela a vhuka hi kota ya vona’. — 2 Kor. 5:15; Mat. 16:24. w18.03 7-8 ¶¶14-17

U tshuka u tsika ku rurela van’wani hi ku chava ke? Loku zvi hi tano, u luzile thomo ga ku tsaka ni van’wani ni ku kuma vanghana va kala kupindzuka. A ku rurela van’wani yin’we ya tindlela ta ku daya ciwundza. Maku, hikuyini a vokari va kanakanako ku rurela van’wani? Ku ngava ni zvigelo zvo kari. A cin’we ca kona hi lezvaku a vanhu va Jehovha va tshama va khomekile niku va na ni mitiro yo tala. A vokari va nga ha ti wona na va nga hi na cikhati kutani ntamu wa ku rurela van’wani. Loku u ti wonisa lezvo, kuzvilava u fanele ku cica zvokari kasi u vhumela ku rambiwa ni ku rurela van’wani. Lezvo zva lisima hakuva a Bhibhiliya gi hi kuca kuva hi rurelana. Hikwalaho, zva laveka ku hi rurela van’wani. Kanilezvi kasi ku rurela van’wani zvi nga ha lava ku u hungula cikhati u ci mbhetako na u maha zvilo zvo kala zvi nga hi zva lisima. w18.03 18 ¶¶13-14

Ka vanhu vontlhe va hanyileko misaveni, Jesu hi yena cikombiso ca hombe ca munhu a nga ni kupima ka moya. Wutomini gakwe ni ntirweni wakwe wa kuchumayela, i kombile zviku dlunya lezvaku i wa lava ku pimanyisa Papayi wakwe. Lezvi a nga zvi pimisa, ni lezvi a nga ti zwisa zvona, ni lezvi a nga maha zvi wa yelana khwatsi ni matshamela ya Jehovha. I mahile kurandza ka Nungungulu a tlhela a kombisa cichavo hi milayo yakwe. (Joh. 8:29; 14:9; 15:10) Hi cikombiso, wona lezvi Isaya a nga wula xungetano hi tipswalo ta Jehovha, u guma u zvi fananisa ni lezvi Marku a nga wula xungetano hi Jesu. (Isa. 63:9; Mar. 6:34) Xana ha mu pimanyisa Jesu hi ku ti karatela ku kombisa tipswalo ka lava va lavako civhuno ke? Ha rangisa a ntiro wa ku chumayela ni ku gondzisa a ku fana na Jesu ke? A vanhu va nga ni kupima ka moya va zwela van’wani va tlhela va ti karatela ku va vhuna. w18.02 20 ¶¶12

A ku wundla vana a zvi olovi nguvhunguvhu tikweni legi hi hanyako ka gona. (2 Tim. 3:1-5) Loku a n’wanana a ha pswaliwa a nga zvi tivi ku hambanisa zva zvi nene ni zvo biha niku a livhalo lakwe a li se gondzisiwa. Hikwalaho, i fanele ku gondzisiwa. (Rom. 2:14, 15) A tlhari yo kari ya ku tlhamusela Bhibhiliya yi wulile lezvaku a gezu ga ciGreki gaku “kulaya” gi nga wula ku gondzisa n’wanana lezvaku a kula na a tiva. Loku a vapswali va laya vana vabye hi ndlela ya lirandzo, a vanana va tizwa khwatsi. Zvi va vhuna ku zwisisa lezvaku a kutlhatlheka ku na ni mimbhingano niku ni cihi va ci mahako ci na ni wuyelo ga cona. Hikwalaho, zva lisima nguvhu ku a vapswali va maKristu va tsumba wutlhari ga Jehovha kasi ku wundla vana vabye. A magondzisela ma nene ya vanana ma hambana hi kuya hi lomu va hanyako kona niku ma tshama hi ku cica. Hambulezvo, a vapswali va ingisako Nungungulu a zvi va karateli ku tiva co maha, ne a va tsumbi a wutlhari kutani mawonela ya vanhu. w18.03 29-30 ¶¶8-9

Kota muswa u nga muKristu u bhabhatisilweko u fanele ku lwela wunghana ga wena na Jehovha hi wece. Hikuyini zvi nga zva lisima ku alakanya mhaka leyi? Hiku zvalezvi u nga ka tanga yo sangula ku ti tshotshota, a mbilu ya wena yi ta sangula ku navela zvin’wani niku u ta kumana ni zvikarato zva zviswa. A nhanyana wo kari wa tanga leyo i te: “A kutala ka zvikhati a n’wanana a ngazi a xukuvala loku a ngagi bholu ya ku alakanya masiku ya kupswaliwa le cikoleni hi kota ya lezvi a nga Mboni ya Jehovha. Kanilezvi andzhako ka malembe yo kari — a cikhati leci a kunavela ka masango ku kulako — zvi lava ku a tiyiseka khwatsi lezvaku a ku ingisa milayo ya Jehovha hi zvona zva chukwana.” Hambu lava va bhabhatiswako na va hi va hombe, a kukholwa kabye ka ringwa hi tindlela to kala va nga ti rindzelangi. Zvi ngava zviringo zva kungazwanani ka nuna ni sati, mababyi, kutani ntiro wa kutihanyisa. Kani hi vanana kani hi va hombe, hontlheni hi fanele kulwa kasi ku simama hi tsumbekile ka Jehovha ka zviyimo zvo hambanahambana. — Jak. 1:12-14. w17.12 22 ¶¶4-5

A kutala ka vanhu a va se tshuka va mahelwa kubiha ka hombe a ku fana na Dhavhidha. Hambulezvo, a munghana loye wa Nungungulu a nga kukutelangi hi zanga. I tsalile lezvi: ‘Khawula zanga, u tsika khulo; u nga zangari, hakuva zvi vanga kubiha ntsena.’ (Lis. 37:8) A cigelo ca hombe ca ku “khawula” kutani ku tsika zanga, hi ku hi lava ku pimanyisa Jehovha. ‘A nga hi maheli nchumu hi lipimo la zviwonho zva hina.’ Wa hi tsetselela. (Lis. 103:10) Kanilezvi ku na ni mabhindzu man’wani ya ku tsika zanga. Hi cikombiso, a zanga yi nga maha nkhata wu tsutsuma nguvhu yi tlhela yi vhala cifuva, a munhu a nga hefemuli khwatsi. Yi nga wonha a civindzi ni livengwa, yi tlhela yi vanga zvikarato lomu ka nyakhwari. Loku hi zangarile, a mapimo wonawu a ma tiri khwatsi. Hi nga maha kutani ku wula zvilo zvi bayisako van’wani, niku lezvo zvi nga hi vangela gome hi cikhati co leha. I chukwana ku tshama hi rulile. A Bhibhiliya gi li: “A mbilu ya kurula yi nyika wutomi nyameni.” (Mav. 14:30) Makunu hi nga maha yini loku a van’wani va hi khunguvanyisa, niku hi nga vhuxisa kuyini kurula ni makabye wa hina? Hi nga maha lezvo hi ku landzela wusungukati ga wutlhari gi nga lomu ka Bhibhiliya. w18.01 6 ¶¶14-15

A hi ku khwatsi Dhavhidha i wo ti byela ku a nga ta tshuka afa aya Xeyoli, kutani cilahleni. A Mhaka ya Nungungulu yi zvi veka kubaseni lezvaku Dhavhidha i khosahele a gumesa afa, a ‘etlela zvin’we ni vararu vakwe, a lahliwa le mutini wa Dhavhidha’. (1 Tih. 2:1, 10) Makunu, a vhesi legi gi wula mani? Andzhako ka mavhiki matsongwani na Jesu a file a tlhela a vhuxiwa, Pedro i wulawulile ni makume ya mazana ya vaJudha ni makholwa ya ciJudha. (Miti. 2:29-32) I va alakanyisile lezvaku Dhavhidha i wa file a tlhela a lahliwa. A Bhibhiliya a gi kombi ku i kona a nga kaneta a cikhati leci Pedro a ngaku Dhavhidha i no ‘wona hi mahlweni, a kanela hi kuvhuka’ ka Mesiya. Pedro i seketele mhaka leyo hi ku tshaha magezu ya Dhavhidha ma nga ka Lisimu 110:1. (Miti. 2:33-36) A tlhamuselo wakwe wu vhunile cidlemo leco ca hombe a ku kholwa lezvaku Jesu i “Hosi ni Kristu”. A vanhu va zvi zwisisile lezvaku a Lisimu 16:10 li tatisekile a cikhati leci Jesu a nga vhuxiwa hi ka vafileko. w17.12 11-12 ¶¶10-12

A Hubye yi Fumako yi tirisa minyikelo hi kutsumbeka ni wutlhari. (Mat. 24:45) A vamakabye lavo va kombela Jehovha lezvaku a va vhuna ku maha zviboho zva zvi nene, va tlhela va ehleketa khwatsi hi lezvi a mali leyo yi to tirisiswa zvona. (Luka 14:28) Andzhako ka malembe yo tala, mupostoli Pawule i hlengisele mali kasi ku vhuna vamakabye va le Judhiya. I mahile zvontlhe kasi ku lava va nga heleketa mali leyo va ‘chela kota hi zvilo zvi nene [‘va tsumbeka ka zvontlhe’, Tradução do Novo Mundo], na ku nga hi mahlweni ka [Jehovha] ntsena, kanilezvi ni mahlweni ka vanhu’. (2 Kor. 8:18-21) Inyamutlha, a hlengeletano ya hina yi pimanyisa Ezra na Pawule niku yi tirisa a minyikelo hi wukheta. (Ezra 8:24-33) Ka masikwana ma nga hundza, ku vile ni mitiro yo tala ya yiswa. Hikwalaho, a ku fana ni ngango, a hlengeletano yi hlota tindlela ta ku popara mali ni ku olovisa ntiro kasi a minyikelo ya hina yi maha zvotala hi laha zvi kotekako hi kona. w18.01 18 ¶¶12-13

A lirandzo ni wunene zvi nga hi vhuna ku tsetselelana. Loku a wokari a wula kutani ku maha nchumu wu hi bayisako, hi nga alakanya makhati lawa hina hi nga wula kutani ku maha zvilo zva hava ka van’wani, va hi tsetselela. A hi no ku bonga hi lezvi va nga hi komba lirandzo lelo ni wunene! (Mutsh. 7:21, 22) Ha bonga hi lezvi Kristu a vekako kuzwanana cikari ka vakhozeli va lisine. Hontlheni hi randza Nungungulu yaloyi wa mun’we, hi chumayela mahungu man’we, hi tlhela hilwa ni zvikarato zvo fana. Loku hi kombisa lirandzo ni wunene, hi tsetselelana, a bandla gi ta bohana nguvhu gi tlhela gi tshama na gi alakanya nchachazelo. A ciluse ci nga hi vhalela ku kuma nchachazelo. A zvikombiso zva lomu ka Bhibhiliya zvi hi vhuna ku wona lezvi a ciluse ci nga bihisa zvona. Hi cikombiso, Kana i lusele Abheli a mu daya. Kora na Dhatani na Abhiramu va lusele Mosi va mu vhukela. Hosi Sawule i lusele Dhavhidha a zama ku mu daya. w17.11 29 ¶¶9-10

Loku a madhota ma hi ka kometi ya wulamuli, ma fanele ku hlola khwatsi kasi ku tiva ku a munhu loye wa ti sola kutani ahihi. Lezvo a zvi tali ku olova. Zvi patsa ku tiva lezvi a munhu loye a zvi wonisako zvona lezvi a nga maha ni lezvi zvi nga mbilwini yakwe. (Kuv. 3:3) A muwonhi i fanele ku mahelwa wuxinji ntsena loku a ti sola. Jehovha na Jesu va zvi tiva lezvi a munhu a zvi alakanyako ni lezvi a ti zwisako zvona hakuva va zvi kota ku wona mbilu. Kanilezvi a madhota a ma zvi koti. Makunu loku u hi dhota, u nga zvi tivisa kuyini ku a munhu loyi hakunene wa ti sola? Co ranga, khongela u kombela wutlhari ni kupimisisa. (1 Tih. 3:9) Ca wumbiri, tirisa Mhaka ya Nungungulu ni mabhuku ma tako hi ka nandza gi tsumbekileko ni go tlhariha kasi u tiva ku hambanisa a “wusiwana ga misava” ni ‘wusiwana legi a gi randzako Nungungulu’, ku nga kutisola ka lisine. (2 Kor. 7:10, 11) Cuwuka lezvi a Bhibhiliya gi wulako hi lava va nga ti sola ni lava va nga kala ku ti sola, u wona lezvi va nga ti zwisa zvona, lezvi va nga zvi pimisa, ni lezvi va nga maha. w17.11 19 ¶¶16-17

A kutala ka mabhuku, mafilmi, ni milongoloko ya televhizawu zvi maha ku khwatsi a ku tsika ku ingisa vapswali zvilo zva ntumbuluko niku a zvi bihangi. Kanilezvi a lisine hi ku a kungaingisi ku hohlota ngango, wu nga tshinya ga kuzwanana ka vanhu. A mhaka leyo zva kale nguvhu na yi tiviwa hi vanhu. Hi cikombiso, le Grekiya wa kale, loku a munhu aba vapswali vakwe i wa woniwa kota cilo leco lomu cipandzeni. A nayo wa Roma wu waku loku munhu aba papayi wakwe i wa tsayisiwa ku khwatsi hi loku a dele munhu. A Mitsalo ya ciHebheru ni ya ciGreki yi laya vana lezvaku va kombisa cichavo ka vapswali vabye. (Ekso. 20:12; Efe. 6:1-3) Cini ci nga vhunako vanana lezvaku va ingisa vapswali vabye hambu loku a vanana-kuloni va nga ingisi? A cin’we ca zvona ku ehleketa hi zvilo zvontlhe zva zvi nene lezvi a vapswali vabye va va mahelako. Lezvo zvi ta maha ku va va bonga va tlhela va xuva ku va ingisa. A ku zwisisa lezvaku Nungungulu, a nga Papayi wa hina hontlheni, i lava lezvaku va ingisa vapswali vabye zvonawu zvi nga va vhuna. Loku a vaswa va wulawula khwatsi hi vapswali vabye, va ta vhuna vanghana a ku kombisa cichavo hi vapswali va vonawu. w18.01 29 ¶¶8-9

Inyamutlha, loku a muKristu a mahileko ciwonho ca hombe a lava ku vhuxa wunghana gakwe na Jehovha, i fanele ku ya bhula ni madhota kasi ma mu vhuna. Hikuyini lezvo zvi nga zva lisima? Co ranga hi ku hi Jehovha a nga veka lulamiselo ga ku a madhota ma lamula a timhaka ta zviwonho zva hombe. (Jak. 5:14-16) Ca wumbiri, a madhota ma lava ku vhuna vawonhi va ti solako lezvaku va tlhela va tsakelwa hi Nungungulu ni ku kala va nga ha phindi ciwonho leco. (Gal. 6:1; Mah. 12:11) Ca wunharu, a madhota ma leletelwa ma tlhela ma gondzisiwa ku tiyisa vawonhi va ti solako ni ku va vhuna ku rula nandzu wabye. Jehovha i ma vitana lezvaku ‘wuponelo ka cingulo’. (Isa. 32:2) Legi gin’we ga malulamiselo lawa Nungungulu a hi mahelako hi wona wuxinji. A malandza yo tala ya Nungungulu ma sala ma pepa andzhako ka ku bhula ni madhota ma tlhela ma vhuniwa. w17.11 11 ¶¶8-9

Hambu lezvi zvi bayisako nguvhu loku a wokari hi mu randzako a susiwa bandleni, hi fanele ku vhumela wurangeli ga Jehovha ga ku “nga mahi wunghana” naye. A ku maha lezvo a zvi olovi. Kanilezvi hi fanele ku potsa ku bhula navo hambu hi telefone, timesaji, mapapilo kutani tindlela tin’wani. Hambulezvo u nga mbhelelwi hi kutsumba! A lirandzo ‘li tsumba zvilo zvontlhe’. Hikwalaho, hi rindzela lezvaku a maxaka ya hina ni vanghana va tlhelela ka Jehovha. (1 Kor. 13:7) Loku u wona lezvaku a xaka ga wena ga cica zvokari ka mahanyela ya gona, u nga gi khongelela ka Jehovha lezvaku gi kuma ntamu hi ku gondza Bhibhiliya gi tlhela gi vhumela cirambo cakwe caku: “Tlhelela ka mina.” (Isa. 44:22) Jesu i te hi fanele ku mu randza nguvhu ku hundza ni wihi munhu. Jesu i wa tiyiseka lezvaku a vapizani vakwe va wa tava ni kutiya-hlana loku ku lavekako kasi va simama va tsumbeka kakwe hambu loku a maxaka ma va vhukela. Hikwalaho, loku a maxaka ya wena ma ku vhukela hi lezvi u landzelako Jesu, tsumba Jehovha. Mu kombele lezvaku a ku vhuna ku timisela. (Isa. 41:10, 13) Tsaka hi ku tiva lezvaku Jehovha na Jesu va xalala nguvhu hi wena niku va ta ku katekisa hi kota ya kutsumbeka ka wena. w17.10 14 ¶¶19-21

Loku hi wona vanhu na va xanisiwa hi mababyi kutani hi wukhosana, ha va zwela wusiwana. Hi xuva ku wona zvikarato lezvo na zvi mbhela, hikwalaho hi kombela a Mufumo wa Nungungulu lezvaku wuta. Na ha ha rindzela cikhati leco, hi maha zvontlhe hi zvi kotako kasi ku vhuna lava va babyako ni va khosaheleko. A mutsali wo kari wa mabhuku i tsalile lezvaku ka siku go kari a mamani wakwe a khosaheleko, a nga hi ni mababyi ya Alzheimer, i ti gohele na a nga zvizwi. Na a kari a zama ku ti basisa, ku chikele vamakabye vambiri va cisati va nga tolovela ku mu endzela vaku: ‘Hi nga ku vhuna ke?’ A wasati loye i te: “Zva wisa tingana, hambulezvo ndzi vhuneni.” A vamakabye lavo va se mu vhuna ku basisa, va gumesa va longisela caya va mu nyika anwa na va bhula. A n’wana wa wasati loye i va bongile nguvhu a tlhela aku a Timboni “ta maha lezvi ti gondzisako.” Wena ke, xana a tipswalo ta wena hi lava va babyako ni va khosaheleko ta ku kuca ku maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku va vhuna? — Filp. 2:3, 4. w17.09 10, 13 ¶¶5, 14

Hi fanele ku randza ku mahela van’wani a zvilo zva zvi nene zva ku zvi nga ta tshuka zvi tiviwa hi munhu. (Mat. 6:1-4) Nyika wudzundzo van’wani. (Rom. 12:10) Jesu i va nyikile wudzundzo a vapostoli vakwe a cikhati a nga va hlambisa mikondzo. (Joh. 13:3-5, 12-15) Hinawu hi fanele ku ti karatela kuva vanhu vo ti koramisa, hi tirela van’wani. A vapostoli a va tekelangi ku zvi zwisisa ku hikuyini Jesu a nga va hlambisa mikondzo, kala laha va nga amukela a moya wa ku basa. (Joh. 13:7) Hi nyika wudzundzo van’wani hi ku kala hi nga alakanyi ku hi chukwana ku hundza vona hi lezvi hi nga gondza nguvhu, hi nga ganya, kutani hi nga ni malungelo yo hlawuleka. (Rom. 12:3) A hi luseli van’wani loku va dzundziwa, kanilezvi hi tsaka navo hambu loku hi alakanya ku hinawu hi wa fanele ku dzundziwa. w17.10 5 ¶¶9-10

A votala va polile lezvaku a ku tirisa Mhaka ya Nungungulu zvi na ni ntamu wa hombe ka lava hi va chumayelako. Hi cikombiso, a wanuna wo kari i wa hi ni malembe na a lera marevhista ya hina. Kanilezvi ka siku go kari, a makabye loyi a nga tolovela ku mu nyika marevhista lawo, i bohile ku lera mutsalo wutshan’wini ga ku mu nyika Murinzeli basi. I gondzile 2 Kor. 1:3, 4, a wulako lezvaku Jehovha i Papayi “wa wuxinji ni Nungungulu wa kuchavelela kontlhe, loyi a hi chavelelako kuxanisekeni ka hina kontlhe”. A magezu lawo ma mu khumbile nguvhu wanuna loye laha ka kuza a kombela makabye wa hina lezvaku a lera kambe. Hi kulandzela, i wulile lezvaku yena ni sati wakwe va zvi lava nguvhu ku chavelelwa. A mutsalo lowo wu mu mahile a lava ku tiva zvo tala hi Bhibhiliya. Wa zvi wona ku a ku tirisa Mhaka ya Nungungulu ntirweni wo chumayela zvi na ni ntamu nguvhu? — Miti. 19:20. w17.09 23 ¶¶9-10

Kuzvilava lezvi Sathani a nga wula zvi mahile ku a malandza wontlhe yo tsumbeka ya Nungungulu le tilweni ma karateka, ma zangara, hambu ku sola. Hambulezvo, Jehovha a nga vhindlukangi a maha zvilo hi matloti. Kanilezvi i hlamulile hi ndlela yi faneleko. I nonoka ku zangara, a khoma mhaka leyo hi ndlela yo lulama. (Ekso. 34:6; Joba 2:2-6) Hikuyini a mahako lezvo? I tsika cikhati ci hundza hakuva a nga lavi lezvaku ku lova ni mun’we munhu. Kanilezvi i ‘randza lezvaku vontlhe va hundzuluka.’ (2 Ped. 3:9) A cikombiso ca Jehovha ci hi gondzisa lezvaku a hi faneli ku maha zvilo hi matloti, niku hi fanele ku ranga hi ku pimisa na hi nga se wula nchumu. Hikwalaho, loku u lava ku maha ciboho ca lisima, ti nyike cikhati co pimisa. Khongela u kombela wutlhari kasi u tiva co wula kutani ku maha. (Lis. 141:3) Loku hi kwatile, zva olova ku hi maha zvilo zvo huma ndleleni. Hi caleco ci mahako ku a vanhu vo tala va gumesa va ti laya hi zvilo va nga wula kutani ku maha na va nga rangangi hi ku pimisa! — Mav. 14:29; 15:28; 19:2. w17.09 4 ¶¶6-7

Xana lezvo zvi wa maha ku a Mupristi wa Hombe Joxuwa ava hosi ke? Ahihi. Joxuwa i wa nga hi wa pswalo wa Dhavhidha, hikwalaho zvi wa nga faneli ku ava hosi. A ku bohiswa cidlodlo zvi wa komba lezvi zvi nga wa ta maheka cikhatini ci tako ka hosi ni mupristi wa pindzukelwa, a vitaniwako lezvaku i Hluke. A Bhibhiliya gi komba lezvaku Hluke loye hi Jesu Kristu. (Isa. 11:1; Mat. 2:23) Jesu i Hosi tlhelo Mupristi wa Hombe. Hi yena a rangelako mabutho ya tingilozi niku i tira nguvhu kasi ku vhikela vanhu va Nungungulu tikweni legi go biha. (Jer. 23:5, 6) Na ku nga hi kale, Jesu i ta hlula matiko kasi ku seketela wuhosi ga Nungungulu ni ku vhikela vanhu vakwe. (Kuv. 17:12-14; 19:11, 14, 15) Kanilezvi na gi nga se chikela siku lego, Jesu kutani Hluke, i na ni ntiro wa hombe wa ku wu maha. w17.10 24-25 ¶¶12-14

U ngaku yini loku wo pola lezvaku a tinguwo ta wena ti chakile niku ta nuha? A wu nge tshami nato u hlwela. Hi kufanana, loku hi pola lezvaku ha maha zvilo zvi vengiwako hi Jehovha, hi fanele ku zvi tsika hi cihatla. Pawule i wulawulile hi zvilo lezvo zvo biha, aku: ‘Tsikani zvontlhe.’ A cin’we ca zvilo zvi nga kumbukiwa hi Pawule zvi vengiwako hi Jehovha wubhayi. (Kol. 3:5-9) Lomu ka Bhibhiliya, “a wubhayi” gi patsa kuva a vanhu va hlengela masango na va nga chadhangi hi nayo kota nuna ni sati. Pawule i wulile lezvaku a maKristu ma fanele ku ‘daya zviro’ zva wona laha ka wubhayi. Lezvo zvi wula ku hi fanele kulwa nguvhu kasi ku hlongola kunavela ka hava. A ku maha lezvo zvi nga tshuka zvi karata, kanilezvi zva koteka! w17.08 16 ¶¶5-6

Muphrofeti Mika i timisele zviyimo zvo bindza zvo kota lezvi hi kumanako nazvo nyamutlha. I hanyile cikhatini ca kufuma ka Hosi Ahaza, loyi a nga hi hosi yo biha nguvhu. A tiko gi wa tele nguvhu hi wubihi, laha ka kuza a Bhibhiliya gi wula lezvaku a vanhu va ‘tlharihile ku maha zvobiha’. (Mika 7:1-3) Mika i wa zvi tiva ku a nga na ku cica nchumu ka lezvo. Loku hi hi ni kukholwa ko fana ni loku ka Mika, hi ta rindzela zvitsumbiso zva Jehovha na hi tsakile. Kasi ku kombisa, ehleketa hi cibochwa ci rindzelako siku ga ku dawa. A ci gi doneli mari siku lego; co kurumeteka ku rindzela. Kanilezvi a ciyimo ca hina ci hambene nguvhu ni leco! Hina hi rindzela Jehovha na hi tsakile hakuva ha zvi tiva ku hi cikhati ci faneleko, i ta tatisa citsumbiso cakwe ca ku hi nyika wutomi ga pindzukelwa! Hikwalaho, hi ‘tiyisela ni ku timisela zvin’we ni ku tsaka.’ (Kol. 1:11, 12) A cikhati hi rindzelako, hi fanele ku ti wonela ku ngurangura hiku Jehovha wa hlwela. Loku hi maha lezvo, a nga ta tsaka. — Kol. 3:12. w17.08 4 ¶¶6-7

Hi nga ci kumisa kuyini a civhuno ca Jehovha? Hi fanele kuva ni kuzwanana ko tiya naye. Kasi hi zvi kota lezvo hi fanele kuva vanhu vo ti koramisa. (Zef. 2:3) A vanhu vo ti koramisa va tsumba Jehovha ni ka cihi ciyimo. Va zvi tiva lezvaku hi yena yece a zvi kotako ku lulamisa ni gihi wubihi va mahelwako a tlhela a mbheta kuxaniseka kabye. Jehovha wa xalala hi vanhu lavo. Hi tlhelo gin’wani, Nungungulu ‘wa hoxa a vakubiha lahasi.’ (Lis. 147:6b) Hina a hi zvi lavi ku lezvo zvi hi humelela. Hi lava lezvaku Nungungulu a hi komba wuxinji gakwe. Hikwalaho, hi fanele ku venga lezvi a zvi vengako. (Lis. 97:10) Hi cikombiso, hi fanele ku venga wubhayi. Lezvo zvi wula ku hi fanele ku potsa ni cihi leci ci nga hi mahako hi wela wubhayini, a ku patsa ni zvithombe zva ku vhuxa manyawunyawu ya masango. (Lis. 119:37; Mat. 5:28) Lezvo zvi ngava yimpi ya hombe, kanilezvi zva lisima hakuva hi ta kuma makatekwa ya Jehovha. A hi nge hluli yimpi leyo hi ntamu wa hina venyi. Hi fanele ku tsumba Jehovha. Hi fanele ku simama hi kombela Jehovha lezvaku a hi vhuna a tlhela a hi tlhatlhisa ka gome ga hina. w17.07 18-19 ¶¶11-13

Hi kombisa “wutlhari” kambe loku hi tirisa a zvilo lezvi hi nga nazvo kasi ku vhuna van’wani ntirweni wa kuchumayela. Loku hi maha lezvo, hambu loku hi nga zvi koti ku nghenela ntiro wa cikhati contlhe kutani ku rura hiya lomu ku nga ni cilaveko ca hombe, hi ta simama hi vhuna van’wani. Hi cikombiso, a minyikelo ya hina yi vhuna ku longisela mabhuku ni ku seketela a ntiro wa kuchumayela ka matiko ya wusiwana nguvhu lomu a vanhu vo tala va nghenako lisineni. Ka matiko yo kota Kongo, Madagaskar, ni Ruwanda, a maBhibhiliya ma tshuka ma dhura nguvhu. A Bhibhiliya gin’we ga tshuka gi xavisiwa hi mali yo ringana muholo wa vhiki kutani wa hweti yontlhe. Hi malembe yo tala, a vamakabye va hina va wa kurumeteka ku hlawula cin’we cikari ka ku xavela zvakuga mingango yabye ni ku xava Bhibhiliya. Hi kota ya minyikelo ya van’wani ni lezvi a ‘pfuno wa vokari wu vhunako kuvhumala ka van’wani,’ a hlengeletano ya Jehovha inyamutlha yi hundzulusela ni ku avela maBhibhiliya mahala ka ciro cin’we ni cin’wani ca ngango ni ka zvigondzani zva Bhibhiliya. — 2 Kor. 8:13-15. w17.07 6 ¶11

Lezvi zvi humeleleko Joba zvi nga hi chavelela hakuva zvi komba lezvaku a ku kumana ni zvikarato a zvi wuli ku Jehovha i no hi zangarela. Kanilezvi zvi hi vhululela ndlela ya ku seketela wuhosi ga Jehovha. Loku hi simama hi tsumbekile ka zviyimo lezvo, hi ta tsakisa Jehovha niku a kukholwa ka hina ka zvitsumbiso zvakwe ku ta tiya nguvhu. (Rom. 5:3-5) Lezvi zvi humeleleko Joba zvi hi komba ku Jehovha i “tele hi ku zwela wusiwana ni wuxinji”. (Jak. 5:11) Loku hi seketela wuhosi ga Jehovha, i ta hi chachazela. A ku tiva lezvo zvi hi vhuna a kuva ‘hi tiyisela ni kutimisela hi kutsaka.’ (Kol. 1:11) Lisine ku zvi nga tshuka zvi karata ku veka kupima ka kutiyiswa ka fanelo ya Jehovha ya ku fuma loku hi lwisana ni zvikarato wutomini. Hikwalaho hi fanele ku tshama hi ku ti alakanyisa a lisima la ku seketela wuhosi ga Nungungulu hambu loku hi kumana ni zvikarato zvo tshamisa kuyini. w17.06 19 ¶¶15-16

A vanhu vo tala nyamutlha a va lavi ku sala ndzhako ka zvilo zvo kota tinguwo, tiselulari, mikomputadhori, ni zvilo zvin’wani zva ha hi ku humesiwako. Va thapelwe hi moya wa ku randza titshomba, gi nga hanyela gi nyikako nguvhu lisima a titshomba ni mali ku hundza zvilo zvontlhe lezvi zvin’wani. Kota muKristu, cini ci nga ca lisima nguvhu ka wena? Ti wutise lezvi: ‘Xana ndza mbheta cikhati co leha na ndzi ehleketa hi mimovha ya ha hi ku humesiwako kutani timodha ta tinguwo a ku hundza leci ndzi ci mbhetako na ndzi longisela mitlhangano ya bandla? Xana ndza khomeka nguvhu hi mitiro ya siku ni siku laha ka kuza ndzi salelwa hi cikhati citsongwani ca ku khongela kutani ku lera Bhibhiliya ke?’ Loku hi nga ti woneli, a ku randza titshomba zvi nga tshuka zviva zvona zva lisima nguvhu ka hina a ku hundza ku randza Kristu. Hi fanele ku ehleketa hi magezu ya Jesu ma nga ka mutsalo wa nyamutlha. Jesu i wulile lezvaku ‘a ku na munhu a zvi kotako ku tirela tihosi timbiri.’ A tlhela aku: ‘A mu zvi koti ku tirela Nungungulu ni Mamona,’ kutani titshomba. A zvi koteki ku tirela Jehovha hi ntamu wa hina wontlhe na hi kari hi hlongolisela titshomba. (Mat. 6:24) Kota lezvi hi nga mbhelelangiko, hi fanele ku simama hilwa ni ‘kunavela ka nyama ya hina,’ a ku patsa ni ku randza titshomba.— Efe. 2:3. w17.05 25-26 ¶¶15-16

Hi kota ya ku kala ku mbhelela, hi fana ni zvibya zva wumba. Kanilezvi a mahungu lawa hi chumayelako ma fana ni tshomba ya lisima hakuva ma nga hi maha hi kuma wutomi ga pindzukelwa — hina ni lava va hi ingisako. Mupostoli Pawule i wa ti karata nguvhu kasi ku gondzisa vanghana xungetano hi Mufumo wa Nungungulu. (Rom. 1:14, 15; 2 Tim. 4:2) A ku randza mahungu yo saseka zvi mu vhunile ku simama a chumayela hambu loku a xanisiwa. (1 Tes. 2:2) Hi nga li pimanyisisa kuyini a lirandzo leli Pawule a nga hi nalo hi ntiro wa kuchumayela? A yin’we ya tindlela leti Pawule a nga komba hi tona lezvaku wa wu randza a ntiro wa kuchumayela ku londzowota ni gihi lungelo a nga gi kuma kasi ku bhula ni vanhu. A ku fana na Pawule ni maKristu yo sangula, hinawu hi chumayela a mahungu yo saseka hi muti ni muti, ni lomu ku fambafambako vanhu, ni kontlhe lomu kun’wani va kumekako kona. (Miti. 5:42; 20:20) Hi hlota tindlela ta ku chumayela vanhu vo tala nguvhu hi laha zvi kotekako hi kona. Loku hi zvi kota, hi nga tira kota maphayona yo vhunetela kutani ya cikhati contlhe. Hi nga gondza lirimi lin’wani kambe, hi tlhela hi rura hiya ka tiko gin’wani kutani hiya ka cipandze cin’wani kwalomu tikweni ga hina. — Miti. 16:9, 10. w17.06 11 ¶¶8-9

A kutala ka wubihi gi mahiwako nyamutlha a giti hi ka vanhu, gi vangiwa hi tihlengeletano. A tihlengeletano ta wukhongeli ti khohlisa vanhu vo tala nguvhu. Ti hemba mawunwa xungetano hi Nungungulu, ti wula lezvaku a Bhibhiliya a gi tsumbeki, ti tlhela ti khohlisa vanhu xungetano hi wumandziko ga misava ni vanhu. A mifumo yo biha yi kucetela vanhu kulwa tiyimpi ni ku vhukela vanhu va hlonge yin’wani yi tlhela yi xanisa zvisiwana ni vanhu va kalako va nga hi na wo va vhikela. A mifumo leyo yi kuma titshomba ni ntamu hi ku tirisa cihlawulela ni ku vhumela ku xavelelwa. A tikoponi ti kalako ti nga khatali hi van’wani ti chakisela a moya, ti wonhetela misava, ti tlhela ti xolola vanhu kasi a van’wani va ganya. A Bhibhiliya gi wula lezvaku a mifumo ni tontlhe tihlengeletano leti tin’wani ti kalako ti nga seketeli a Mufumo wa Nungungulu ti ta loviswa.— Jer. 25:31-33. w17.04 12 ¶¶7-8

Jehovha, loyi a ringako timbilu, i kombisile tipswalo ka Ahabhi. (Mav. 17:3) A cikhati leci a maxaka ya Nabhote ni vanghana vakwe va ngazwa lezvaku a maxaka ya Ahabhi ma nga ta tsayisiwa kala afa Ahabhi, kuzvilava zvi ringile a kukholwa kabye ka Nungungulu. Kanilezvi a kutikoramisa ku wa ta va vhuna ku vhikela a kukholwa kabye. Hikuyini? Loku va ti koramisa, va wa ta simama va khozela Jehovha, na va tsumba lezvaku Nungungulu a nga tshuki a maha zvilo zvi kalako zvi nga lulamangi. (Dhewu. 32:3, 4) Cikhatini ci tako, a maxaka ya Nabhote ma tava ni makatekwa ya ku wona varandzekako va wona na va vhuka hi ka vafileko. Nabhote ni vana vakwe va ta mahelwa kululama ko mbhelela. (Joba 14:14, 15; Joh. 5:28, 29) A munhu wo ti koramisa wa zvi tiva ku ‘Nungungulu i ta yisa a mitiro yontlhe kulamuleni, ni zvontlhe lezvi zvi fihlilweko, hambu zvi sasekile, kutani zva kubiha’. (Mutsh. 12:14) Jehovha i chela kota hi zvin’wani zva ku hina a hi zvi tivi. Hikwalaho, a kutikoramisa ka hi vhikela ku luza a kukholwa loku hi nga nako hi Jehovha. w17.04 22-23 ¶¶8-9

Hi kota ya ciyimo ca tiko, a vamakabye va hina vo tala va mahile valuveli. Lezvo zvi nga tshuka zvi karata nguvhu. Hi nga alakanyela a zvilo lezvi ku rindzelwako lezvaku va zvi gondza hi khati gin’we: lirimi liswa, mikhuwo yiswa, milayo yiswa xungetano hi zvilo zvo kota mikhupo, ku gondza cikola, hambu magondzisela ya vanana! Xana u ngava ni lihlazva-mbilu u vhuna vamakabye va wena va kumanako ni zvikarato zvo kota lezvo ke? (Filp. 2:3, 4) Ka zvikhati zvin’wani, a mifumo ya bindzisela vamakabye va hina va valuveli a kuya mitlhanganweni ya bandla. A tihlengeletano to kari ta mufumo ti va dzukisela tiku ti ta nyima ku va vhuna loku vaya mitlhanganweni. Ti nga ha wula lezvaku ti nga ta va vhumelela ku hanya tikweni ga tona loku va ala ntiro wu va vhalelako kuya mitlhanganweni. Hi ku chava ni ku kala va nga tivi co maha, a vokari va vhumela mitiro leyo. Hikwalaho, hi fanele ku hatlisa hi vhuna vamakabye va hina va valuveli neti va chikela. Va fanele ku zvi wona lezvaku ha va khatalela. A kukhatala loko ni civhuno leci hi va nyikako zvi nga tiyisa a kukholwa kabye. — Mav. 12:25. w17.05 5 ¶¶9-10

A cikhati leci Jesu a nga hi laha misaveni, i tlhamusele lezvi zvi nga wa ta vhuna vanhu ku tiva lezvaku va hanya ‘kugumeseni ka tiko.’ A cin’we ca kona cive caku: ‘A lirandzo la vanyingi li ta titimela.’ (Mat. 24:3) A vaJudha va zana ga malembe go sangula va wa ti wula lezvaku vanhu va Nungungulu, hambulezvo va wa tsikile a lirandzo labye hi Nungungulu li titimela. Kanilezvi, a kutala ka maKristu ya cikhatini leco ma wa hi ni mawonela yo hambana. Ma wa chumayela hi kuhiseka a mahungu yo saseka xungetano hi Kristu ma tlhela ma kombisa lirandzo hi Nungungulu, ni vakhozeli-kulobye, ni lava va nga kala va nga se gondza lisine. A maKristu lawo ma wa hlayisa a lirandzo la wona hi Nungungulu lezvaku li tshama na li tiyile. (Miti. 2:44-47; 5:42) Hambulezvo, leci ci nga tsakisiko hi ku ma kona maKristu ya cikhatini leco ma nga tsika lirandzo la wona hi Nungungulu li titimela. Hi zvi tivisa kuyini lezvo? Jesu i byelile a maKristu yo sangula lawa ma nga hanya le Efesusi aku: ‘Mu tsikile a lirandzo la n’wina lo sangula.’ (Kuv. 2:4) Kuzvilava a maKristu ya le Efesusi ma wa no thapelwa hi mawonela ya vanhu lava va nga va randzele va nga lava ku ti tsakisa basi. — Efe. 2:2, 3. w17.05 15 ¶¶1-3

Jefta i wa hi murangeli wo tiya hlana niku i wa hi nhenha ya hombe. Hana i wa hi wasati wa kutikoramisa a nga khatalela khwatsi a muti wakwe ni nuna wakwe. Hi wumbiri gabye va wa khozela Jehovha. Kanilezvi ku na ni nchumu wun’wani kambe wu nga va maha va fana. Hi wumbiri gabye, Jefta na Hana va mahile cifungo ka Jehovha va tlhela va ci tatisa. Zvikombiso zva zvi nene ka vavanuna ni vavasati nyamutlha lava va hlawulako ku maha zvifungo ka Jehovha. Lomu ka Bhibhiliya, a cifungo citsumbiso ca hombe ci mahiwako ka Nungungulu. Hi cikombiso, a munhu a nga tsumbisa Jehovha lezvaku i ta mu mahela kutani ku mu nyika zvokari, ku nghenela ntiro wo kari, kutani ku ti tsona zvokari. A munhu i maha cifungo hi kuzvirandza, na a tirisa a kutlhatlheka kakwe ko hlawula. I hava a kurumetwako ku maha cifungo. Kanilezvi loku a munhu a hlawula ku maha lezvo, Jehovha i wona a cifungo cakwe kota citsumbiso leci a faneleko ku ci komba cichavo a tlhela a ci tatisa. Lomu ka Bhibhiliya, a cifungo ca lisima a ku fana ni cihlambanyo. A cihlambanyo magezu lawa a munhu a wulako na a hlambanya lezvaku i ta maha a nchumu wo kari kutani ahihi. — Gen. 14:22, 23; Mah. 6:16, 17. w17.04 3 ¶¶1-2