Novembro

Lezvi hi nga tiviko zvontlhe xungetano hi ciyimo ca Jona, hi nga tshuka hi alakanya ku i wa hi munhu wo kala ku tsumbeka ni wo kala ku ingisa. I wa nyikilwe a cileletelo co kongoma hi Jehovha ca kuya huwelela a mahungu ya kulamula le Ninivha. Kanilezvi wutshan’wini ga ku ingisa, Jona i no khilela ngalava yi ngaya ka tlhelo go hambana, ‘kule ni nghohe ya Jehovha’. (Jona 1:1-3) Loku ku wa hi wena, u wa ta mu ruma kambe kasi a maha ntiro lowo? Zva kanakanisa. Hambulezvo, Jehovha i wonile zvigelo zva ku mu ruma kambe. (Jona 3:1, 2) Jona i kombile lezvi hakunene a nga tshamisile zvona ka mukhongelo wakwe. (Jona 2:1, 2, 9) Handle ko kanakana Jona i khongele ka Jehovha makhati yo tala. A wun’we wa mikhongelo leyo wu hi vhuna ku zwisisa lezvaku Jona i wa hi munhu wa mu nene. Hambu lezvi a nga tsutsuma ciavelo, a mukhongelo wakwe wu komba lezvaku i wa ti koramisa, i wa bonga niku i wa ti yimisele ku ingisa Jehovha. Hikwalaho, a zvi hi hlamalisi lezvi Jehovha a nga kala ku veka kupima ka cihoxo ca Jona. Kanilezvi i hlamulile mukhongelo wakwe a tlhela a simama ku mu tirisa kota muphrofeti! Kunene, zva lisima nguvhu a ku a madhota ma ranga hi ‘kuzwa’ na ma nga se nyika wusungukati! w20.04 15 ¶¶4-6

A vapizani va zana ga malembe go sangula va vhumelile a tigondzo ta wuKristu va tlhela va tsumba lezvaku a moya wo basa wu ta va vhuna kuzwisisa Mhaka ya Nungungulu. Va wa hlola kasi va tiyiseka lezvaku a tigondzo leto ti wa seketelwa lomu ka Mitsalo. (Miti. 17:11, 12; Mah. 5:14) A va seketelangi a kukholwa kabye ka lezvi va nga ti zwisa zvona basi ne va wa nga tireli Jehovha hi kota ya lezvi va nga tsaka hi kuva zvin’we ni vamakabye. Kanilezvi, va wa seketela a kukholwa kabye ka “ku mu tiva khwatsi Nungungulu.” (Kol. 1:9, 10) A lisine la Mhaka ya Nungungulu a li cici. (Lis. 119:160) Hi cikombiso, a li cici loku a muKristu-kuloni a hi khunguvanyisa kutani a maha ciwonho. A li cici kambe loku hi kumana ni zvikarato. Hikwalaho, hi fanele ku ti tiva khwatsi a tigondzo ta Bhibhiliya hi tlhela hi tiyiseka lezvaku a tigondzo leto lisine. A kukholwa ka hina ko tiya ka Mhaka ya Nungungulu ku ta hi vhuna a ku simama hi tiyile loku hi ringiwa, a ku fana ni lezvi a cirikhiso, kutani fero, ci nga nyimisako ngalava yi tiya loku bimbi gi zangarile. w20.07 9 ¶¶6-7

Jesu i wona lezvi hi mahelako a vamakabye vakwe va totilweko a ku khwatsi hi loku hi mahela yena. (Mat. 25:34-40) A ndlela ya lisima ya ku seketela a vatotilweko ku hlengela khwatsi ntirweni lowu Jesu a leleteleko a vapizani vakwe lezvaku va wu maha wa ku chumayela ni ku maha vapizani. (Mat. 28:19, 20) A vamakabye va Kristu va nga zvi kota a ku maha a ntiro wa kuchumayela lowu wu mahiwako misaveni yontlhe ntsena loku va vhuniwa hi lava va “tiyivhu tin’wani”. (Joh. 10:16) Loku u hi wa tiyivhu tin’wani, khati ni khati u mahako a ntiro lowu u komba lezvaku wa va randza a vamakabye va Kristu na Jesu wutsumbu. Hi tlhela hi wumba wunghana na Jehovha zvin’we na Jesu hi ku maha minyikelo kasi yi seketela a ntiro lowu vona va wu rangelako. (Luka 16:9) Hi cikombiso, hi nga maha minyikelo ya ku seketela a ntiro wa misava yontlhe. A minyikelo leyo yi tiriselwa ku vhuna lava va welwako hi timhango ta ntumbuluko. Hi nga tlhela hi humesa a minyikelo kambe kasi ku seketela a zvilaveko zva bandla ga hina ni ku vhuna lava hi tivako lezvaku va lava ku vhuniwa. — Mav. 19:17. w20.04 24 ¶¶12-13

A hosi ya le n’walungu yi no tatisa ciphrofeto leci hi ku nga ‘khataleli a vanungungulu va vapapayi vakwe’. Hi ndlela muni? A União Soviética, i no zama ku gi mbheta ntamu a wukhongeli legi gi nga hi kona hi kale, na a lava ku lovisa wukhongeli gontlhe lomu tikweni. Kasi a kungo lego gi tatiseka, hi 1918, a mufumo wa União Soviética wu no veka nayo lowu wu nga maha ku lomu zvikoleni ku sangula ku gondzisiwa lezvaku Nungungulu a nga kona. A hosi leyi ya le n’walungu yi ‘khozele a nungungulu wa makhokhola’ hi ndlela muni? A União Soviética i gastarile mali yo tala nguvhu na a tiyisa a butho gakwe ni ku maha zvibhamu zvo tala zva ntamu nguvhu. A hosi ya le n’walungu ni hosi ya le dzongeni ti no guma ti hlengeleta zvibhamu zva ntamu zvo ringana ku daya a tibhiliyoni ta vanhu! A hosi ya le n’walungu yi no tirisana ni hosi ya le dzongeni kasi ti maha a nchumu wa hombe, ku nga ku “yimisa a nchumu wa manyalataniso wu vangako a mbangalakasa” — a nchumu lowo wa “manyalataniso” ma Nações Unidas. — Dan. 11:31. w20.05 6-7 ¶¶16-17

Himani a nga lavetelako lava va holileko hi tlhelo ga moya? Hontlheni — a madhota, ni maphayona, ni zviro zva mingango yabye, ni vahuweleli laha bandleni — hi nga vhunetela a ku va kuma. U na ni munghana kutani xaka gi holileko hi tlhelo ga moya? U tshukile u kuma munhu a holileko hi tlhelo ga moya na u chumayela hi muti ni muti kutani laha kubaseni? Tlhamusela a munhu loye lezvaku loku a tsakela a ku endzelwa u wa ta tsaka hi ku nyikela a numero yakwe ka madhota ya bandla ga wena. A dhota go kari ga ku hi Tomás gi wula lezvi: “A kusangula ndzi wutisa vamakabye lezvaku va tiva lomu ku nga ni vahuweleli va holileko. A zvikhati zvin’wani ndzi wutisa vahuweleli lezvaku ku ni wokari va mu tivako a kalako a nga hati mitlhanganweni ke. Loku ndzi endzela vamakabye va holileko ndzi va wutisa kuvhuka ka vana vabye ni ka maxaka yabye. A vahuweleli vo kari va holileko va wata mitlhanganweni ni vana vabye, niku a vana lavo va vile vahuweleli hi cikhati co kari. Vonawu va nga vhuniwa ku tlhelela ka Jehovha.” w20.06 24 ¶1; 25 ¶¶6-7

Ka zvivangwa zvontlhe zva laha misaveni, a vanhu hi vona voce va zvi kotako a ku gondza a mahanyela hi ku alakanya lezvi zvi va humeleleko ka cikhati ci hundzileko va tlhela va gondza cokari ka zvona. Kota wuyelo ga gona, ha zvi kota ku gondza mahanyela ya ma nene hi tlhela hi cica a mawonela ya hina ni lezvi hi hanyisako zvona. (1 Kor. 6:9-11; Kol. 3:9, 10) Hi lisine, hi nga gondzisa livhalo la hina kasi li tiva ku hambanisa a zva zvi nene ni zva hava. (Mah. 5:14) Hi nga gondza ku kombisa lirandzo, kuzwela wusiwana, ni wuxinji. Hi nga gondza ni ku pimanyisa a kululama ka Jehovha. A yin’we ya tindlela hi nga kombako hi yona lezvaku ha ci bonga a cinyikiwo ca mapimo, ku zama a ku alakanya a makhati wontlhe lawa Jehovha a hi vhunileko a tlhela a hi chavelela cikhatini ci hundzileko. Lezvo zvi ta tiyisa a kutsumba ka hina ka lezvaku i ta tlhela a hi vhuna ni cikhatini ci tako. (Lis. 77:12; 78:4, 7) A yin’wani ndlela ku alakanya a zvilo zva zvi nene lezvi a van’wani va hi mahelako hi tlhela hi kombisa kubonga. A vakambisisi va polile lezvaku lava va kombisako kubonga va tolovela kuva vanhu vo tsaka. w20.05 23-24 ¶¶12-13

Hi nga ehleketa hi lezvi Mosi a nga ti zwisa zvona a cikhati a nga hi lomu ka mhako ya ribye a wona a muwoniso wa kungangamela ka Jehovha na ku hundza. Lezvo kuzvilava zvi vile zvilo zvo hlamalisa nguvhu zva ku a nga kona mun’wani a zvi wonileko mahlweni ka ku Jesu ata misaveni. Hi kulandzela, Mosi i nozwa a magezu lawa kuzvilava na ma wuliwa hi ngilozi: ‘Jehovha, Jehovha, Nungungulu wa wuxinji ni tipswalo, loyi a nonokako ku zangara, loyi a teleko hi wuxinji ni kutsumbeka; loyi a nga ni wuxinji ka khume ga mazana, loyi a tsetselelako munhu wa kubiha, ni wa kuhambuka ni kuwonha.’ (Ekso. 33:17-23; 34:5-7) Kuzvilava contlhe cikhati Mosi a nga tirisa a vito ga Jehovha, a ku fana ni laha ka magezu ya mutsalo wa nyamutlha, i wa alakanya a zvilo lezvi a nga zvi wonile. A cikhati hi ehleketako hi vito Jehovha, hi maha khwatsi hi ku tlhela hi ehleketa hi n’winyi wa gona. Hi fanele ku ehleketa hi matshamela yakwe, yo kota ntamu wakwe, wutlhari gakwe, kululama kakwe, ni lirandzo lakwe. A ku ehleketa hi matshamela lawa ni man’wani zvi ta hi maha hiva ni cichavo ca hombe hi yena. — Lis. 77:11-15. w20.06 8-9 ¶¶3-4

Jesu i wulile lezvaku a vapizani vakwe va wa ta tiviwa hi ku randzana. (Joh. 13:34, 35) Kanilezvi, kasi hiva ni kukholwa ko tiya ku laveka zvo hundza lezvo. A kukholwa ka hina a ku faneli ku seketelwa ntsena ka lirandzo leli a vanhu va Nungungulu va li kombisako. Hikuyini? Hi ku loku a kukholwa ka hina ku seketelwa ntsena ka lirandzo lelo zvi nga olova nguvhu a ku ku mbhela. Hi cikombiso, hi nga tsika ku tirela Jehovha loku a makabye wo kari kuzvilava wa phayona kutani dhota, a maha ciwonho ca hombe. Kuzvilava hi nga tlhela hi tsika ku tirela Jehovha loku a makabye wo kari a hi khunguvanyisa kutani ku a maha muhluwuki a wula lezvaku lezvi hi zvi kholwako a hi lisine. Hikwalaho loku hi lava kuva ni kukholwa ko tiya hi fanele ku ku seketela ka wuxaka go tiya na Jehovha. Lezvi u ti zwisako zvona hi Jehovha ni vanhu vakwe zvi nga ku vhuna ku tiyisa kukholwa ka wena. Kanilezvi zva lisima kambe a ku u gondza Bhibhiliya, u zwisisa lezvi u zvi gondzako u tlhela u kambisisa kasi u tiyiseka lezvaku lezvi u gondzako xungetano hi Jehovha lisine futsi. — Rom. 12:2. w20.07 8 ¶¶2-3

A matshango yo tala ma komba lezvaku a tingilozi ta hi vhuna ku kuma lava va holileko va lavako ku tlhelela ka Jehovha. (Kuv. 14:6) Hi cikombiso, a makabye wo kari wa ku hi Silvio wa le Equador, i khongelile nguvhu na a lava ku vhuniwa ku tlhelela bandleni. Na a ha maha mukhongelo, ku no biwa a campainha. A madhota mambiri ma wa hi laha nyangweni yakwe. Ka liendzo lelo, ma tsakile nguvhu hi ku sangula ku mu vhuna. Hi ta tsaka nguvhu hi ku vhuna lava va holileko lezvaku va tlhelela ka Jehovha. Wona lezvi a makabye wo kari wa ku hi Salvador, a nga phayona gi khatalako nguvhu hi lava va holileko, a wulako: “Ka zvikhati zvin’wani, a ndzi ti koti hi ku tsaka. Ndzi tsaka nguvhu hi ku tira na Jehovha kasi ku vhuna malandza yakwe lezvaku ma huma tikweni ga Sathani ma wuya bandleni.” Loku u holile hi tlhelo ga moya, u nga tiyiseka lezvaku Jehovha wa ha ku randza. Jehovha i kari a ku rindzela hi mahlo yo pswhuka niku i ta ku amukela hi litsako. w20.06 29 ¶¶16-18

Kota Mugondzisi wa Hombe, Jehovha i hi nyika zvikombiso zvi nga ka Mhaka yakwe kasi ku hi gondzisa. (Isa. 30:21) Loku hi lera hi tlhela hi ehleketa hi matimu ma nga lomu ka Bhibhiliya ya vanhu va kombisileko matshamela ma tsakisako Nungungulu ha gondza cokari. Loku hi hlola lezvi zvi humeleleko lava va nga kala ku kombisa matshamela lawa ya ma nene, ha gondza cokari kambe. (Lis. 37:37; 1 Kor. 10:11) Ehleketa hi lezvi zvi nga humelela Hosi Sawule. Kusanguleni i wa hi jaha ga ku ti koramisa. A cikhati leci a nga hi mufana i wa ku tiva kugumelwa kakwe niku ka khati go kari i alile wutihlamuleli. (1 Sam. 9:21; 10:20-22) Hambulezvo, hi ku famba ka cikhati Sawule i nova ni matshandza a tlhela a maha a zvilo a nga kala a nga hi na fanelo ya ku zvi maha. I sangulile kuva ni matshandza na ko hundza cikhati citsongwani na a yimisilwe kota hosi. Ka khati go kari i no mbhelelwa hi lihlazva-mbilu a cikhati leci a nga rindzela muprofeti Samuweli, a hisa miphahlelo hambu lezvi a nga zvi tiva lezvaku i wa nga hi na fanelo ya ku zvi maha. Kota wuyelo ga kona, Sawule a nga ha tsakelwangi hi Jehovha, niku Jehovha i wa nga ha tsakisiwi hi wuhosi gakwe. (1 Sam. 13:8-14) Hi maha khwatsi loku hi gondza cokari ka cikombiso leci co biha ca Sawule hi tlhela hi potsa ku maha zvilo hi nga hiko ni fanelo ya ku zvi maha. w20.08 10 ¶¶10-11

Lisine lezvaku hi ku tirisa Jesu, Jehovha wa nyika “vanhu kota zvinyikiwo” lomu bandleni gakwe. (Efe. 4:8) A “vanhu kota zvinyikiwo” va patsa a zviro zva Hubye yi Fumako, vavhuneteli va Hubye yi Fumako, zviro zva Kometi ya Ravi, va woneleli va zvipandze, vagondzisi va zvikola zva Bhibhiliya, madhota ya bandla, ni malandza yo vhunetela. Vontlhe vamakabye lavo va yimisilwe hi moya wa ku basa kasi va khatalela a tiyivhu ta lisima ta Jehovha, ni ku khatalela a zvilaveko zva bandla. (1 Ped. 5:2, 3) A vamakabye va yimisilweko hi moya wo basa va na ni mitiro yo hambanahambana. A ku fana ni zvipandze zva miri, zvo kota mawoko ni minenge, zvi tirako kasi ku vhuna miri wontlhe, a vamakabye va yimisilweko hi moya wo basa va tira hi ku ti karata kasi va vhuna bandla gontlhe. A va tiri kasi va nyikiwa wudzundzo. Kanilezvi, va tira hi kutikarata kasi va aka ni ku tiyisa a vamakabye vabye. (1 Tes. 2:6-8) Ha mu bonga nguvhu Jehovha hi kota ya lezvi a yimisileko a vamakabye lavo va khatalelako nguvhu a zvilaveko zva van’wani a ku hundza lezvi zvabye! w20.08 21 ¶¶5-6

A cin’we ca zvigelo zvi hi kucako ku chumayela hi ku a vanhu va “xaniseka ni ku pepetseka” na va lava ku tima tora va nga nago hi lisine la Mufumo. (Mat. 9:36) Jehovha i lava lezvaku a vanhu va tixaka tontlhe va li tiva khwatsi a lisine va tlhela va ponisiwa. (1 Tim. 2:4) Loku hi alakanya lezvaku a ntiro wa hina wa kuchumayela wu nga ponisa vanhu, zvi ta hi kuca ku chumayela. (Rom. 10:13-15; 1 Tim. 4:16) Zvi lava ku hiva ni feramenta ya kona kambe hi tlhela hi zvi tiva khwatsi a ku yi tirisa. Jesu i va nyikile zvileletelo zvo dlunyateka a vapizani vakwe kasi va zvi kota ku chumayela mahungu ya ma nene: I va byelile leci va nga fanele ku teka, lomu va nga fanele ku chumayela kona, ni lezvi va nga fanele ku wula. (Mat. 10:5-7; Luka 10:1-11) Inyamutlha, a hlengeletano ya Jehovha yi hi nyika a Feramenta ya ku gondzisa hi yona, leyi hi humelelako khwatsi kuchumayeleni loku hi yi tirisa. Hi tlhela hi gondzisiwa ku tirisa a Feramenta leyo. Lezvo zvi maha ku hi susa kuchava hi tlhela hiva ni wutlhari gi lavekako kasi hi humelela ntirweni wa hina. — 2 Tim. 2:15. w20.09 4 ¶¶6-7, ¶10

Hi nga alakanyela a litsako leli mupostoli Johani a vileko nalo a cikhati a ngazwa lezvaku lava a nga va vhunile a ku tiva lisine va wa ha simama ku tirela Jehovha hi ku tsumbeka! Va wa kumana ni zvikarato zvo tala, niku Johani i wa ti karata kasi ku tiyisa a kukholwa ka maKristu lawo yo tsumbeka, lawa a nga ma wona kota vana vakwe va moya. Hi kufanana, hinawu ha tsaka nguvhu loku a vana va hina kutani lava hi va vhunileko ku tiva lisine va ti nyikela ka Jehovha va tlhela va simama ku mu tirela. (3 Joh. 3) Kwalomo ka lembe ga 98 Nguveni ya Hina, Johani i no pimiselwa hi moya wa Jehovha lezvaku a tsala mapapilo manharu. A kungo ga mapapilo lawo ku wa hi ku kuca a maKristu yo tsumbeka lezvaku ma simama ku kholwa ka Jesu ma tlhela ma simama ku famba lisineni. Johani hi yena wa ku gumesa kufa ka vontlhe vapostoli. I wa karateka hi kota ya tigondzo ta mawunwa leti ti nga hi kona lomu mabandleni. (1 Joh. 2:18, 19, 26) A vakaneti lavo va wa wula lezvaku va mu tiva Nungungulu kanilezvi va wa nga ingisi milayo yakwe. w20.07 20 ¶¶1-3

Ha kholwa ku a mahungu lawa hi chumayelako lisine. Hikwalaho hi zvi lava nguvhu a ku chumayela vanhu vo tala hi laha zvi kotekako hi kona. Ha zvi kholwa a zvitsumbiso zvi nga ka Mhaka ya Nungungulu. (Lis. 119:42; Isa. 40:8) Ka cikhati leci hi hanyako ka cona, ha wona zviphrofeto zva Bhibhiliya na zvi tatiseka. Ha zvi wona lezvi a ku hanya hi matshinya ya milayo ya Bhibhiliya zvi va vhunisako zvona vanhu a ku chukwatisa wutomi gabye. Lezvo zvi hi maha hi engetela ku kholwa lezvaku a mahungu lawa hi chumayelako ma laveka ka vanhu vontlhe. Ha kholwa ka Jehovha kambe, a N’winyi wa mahungu lawa hi chumayelako. Ha kholwa ka Jesu kambe, loyi Jehovha a mu yimisileko kota Hosi ya Mufumo wa Nungungulu. Hambu loku ho kumana ni cikarato muni, contlhe cikhati Jehovha i ta hi nyika ntamu a tlhela a vhumela ku hi ya fihlala ka yena. (Lis. 46:1-3) Ahandle ka lezvo, ha kholwa lezvaku Jesu wa rangela a ntiro wa kuchumayela hi kwale tilweni a nga kona, na a tirisa wuhosi ni ntamu lowu Jehovha a mu nyikileko. (Mat. 28:18-20) A kukholwa ku maha ku hi nga kanakani lezvaku Jehovha i ta katekisa a mizamo ya hina. w20.09 12 ¶¶15-17

Ka zvikhati zvo kari, a vamakabye va cisati va nga lava wo va vhuna ku wulawula ni vokari loku va kumana ni cikarato. (Isa. 1:17) Hi cikombiso, a makabye a felweko hi nuna kutani a tsikeneko ni nuna wakwe, a nga lava wo mu vhuna ku maha mitiro yo kari yi nga tolovela ku mahiwa hi nuna wakwe. A makabye wa cisati a khosaheleko, a nga lava wo kari kasi a mu bhulela ni dhokodhela. A makabye wa cisati a tirako kota phayona, na a maha mitiro yin’wani hlengeletanweni, a nga lava wokari kasi a mu vhikela loku a van’wani va mu sola hi lezvi a kalako a nga chumayeli a ku fana ni maphayona lawa man’wani. A hi woneni cikombiso ca Jesu. Jesu i wa nga hlweli ku vhikela vamakabye vakwe va cisati loku a van’wani va va sola. Hi cikombiso, i yimelele Mariya a cikhati leci Marta a nga mu sola. (Luka 10:38-42) I no tlhela a vhikela Mariya kambe a cikhati leci va nga mu sola hi lezvi a nga zvi mahile. (Mar. 14:3-9) Jesu i no mu zwisisa Mariya, a mu dzundza. I zile a phrofeta lezvaku a zvilo zva zvi nene lezvi Mariya a nga zvi maha zvi wa ta hlawutelwa “ni kwihi laha ku to chumayelwa a mahungu ya ma nene laha misaveni”. w20.09 24 ¶¶15-16

A murisi wa mu nene wa zvi tiva lezvaku a tiyivhu ti nga tshuka ti lahleka. Loku yi lahleka a nga yi tsayisi loku a yi kuma. Wona a cikombiso ca lezvi Nungungulu a nga vhunisa zvona a malandza yakwe lawa ma nga lahlekile hi cikhati co kari. Muphrofeti Jona i tsutsumile a ciavelo cakwe. Hambulezvo, Jehovha a nga hatliselangi ku mu tsukula. A ku fana ni murisi wa mu nene, Jehovha i no mu wuyisa a tlhela a mu vhuna ku tiya hlanha kasi a tatisa a ciavelo cakwe. (Jona 2:7; 3:1, 2) Hi ndzhako ka cikhati, Nungungulu i no tirisa khungu kasi ku vhuna Jona lezvaku a zwisisa a lisima leli a wutomi ga munhu gi nga nalo. (Jona 4:10, 11) Hi gondza yini? A madhota a ma faneli ku hatlisela ku tsukula lava va holileko. Kanilezvi, ma fanele ku zwisisa leci ci mahileko a yivhu yi ti hambanisa ni ntlhambi. Loku a yivhu leyo yi tlhelela ka Jehovha, a madhota ma simama ku yi kombisa lirandzo ni ku yi khatalela. w20.06 20-21 ¶¶10-12

Andzhako ka kuwa ka União Soviética hi 1991, ka matshamu yo tala a vanhu va Nungungulu va nova ni ‘civhuno citsongwani’ — ku nga cikhati citsongwani na va hi ni kutlhatlheka. Kota wuyelo ga kona, va wa chumayela na va tlhatlhekile ni ku hi kuhatlisa va no talelana vava mazanazana ya vahuweleli matikweni lawa ma nga lumba a União Soviética. Kanilezvi, andzhako ka malembe yo kari, a Rússia ni matiko lawa ma mu seketelako ma nova hosi ya le n’walungu. Kasi a mufumo wo kari wuva hosi ya le n’walungu kutani hosi ya le dzongeni wu fanele ku maha zvilo zvinharu: 1) ku vhukela a vanhu va Nungungulu, 2) ku komba hi mitiro lezvaku wu na ni livengo hi Jehovha ni vanhu vakwe, ni 3) ku lwisana ni mufumo lowu wun’wani. Rússia ni matiko lawa ma mu seketelako va vhukela a vanhu va Nungungulu, va betela a ntiro wa kuchumayela va tlhela va xanisa vamakabye va hina va hanyako lomu ku fumiwako hi vona. Lezvi va zvi mahako zvi komba lezvaku va mu venga Nungungulu ni vanhu vakwe. Va palisana ni hosi ya le dzongeni kambe, ku nga Mufumo wa Misava Yontlhe wa Anglo-América. w20.05 12-13 ¶¶3-4

Kota lezvi ka ku kasi hi maha vapizani hi fanele ku gondzisa, a magondzisela ya hina ma fanele kuva ya ma nene nguvhu. Misaveni yontlhe hi gondzisa vanhu va talela ga cima. Ha li randza a lisine la Mhaka ya Nungungulu leli hi gondzisako. Hikwalaho, hi nga ringwa ku wulawula zvotala loku hi gondzisa. Hambulezvo, kani Cigondzo ca Murindzeli, kani Cigondzo ca Bhibhiliya ca bandla, kutani cigondzo ca Bhibhiliya, loyi a fambisako a nga faneli ku wulawula nguvhu. Kasi loyi a fambisako cigondzo a tsika Bhibhiliya gi gondzisa, i fanele ku tiva ku ti khoma, a nga zami ku tata hloko ya cigondzani hi ku tlhamusela zvontlhe a zvi tivako hi mhaka yo kari kutani ka vhesi go kari. (Joh. 16:12) Hi nga alakanya lezvi u nga zvi tiva a cikhati leci wena u nga bhabhatiswa ni lezvi u zvi tivako zvezvi. Hi alakanya ku u wa nga tivi zvotala zvo hundza zvigondzo zvo sangula. (Mah. 6:1) Zvi lavile a ku ku hundza malembe kasi u gondza lezvi u zvi tivako nyamutlha. Hikwalaho, a cigondzani u nga zami a ku ci chululela a wutivi gontlhe u nga nago hi khati gin’we. w20.10 14-15 ¶¶2-4

Jehovha i mu hlawulele a vapswali va va nene Jesu. (Mat. 1:18-23; Luka 1:26-38) A magezu ya Mariya ya ku huma mbilwini, ma tsalilweko lomu ka Bhibhiliya, ma komba lezvi a nga mu randzisa zvona Jehovha ni Mhaka yakwe. (Luka 1:46-55) Lezvi Josefa a nga ci landzelisa zvona cileletelo ca Jehovha, zvi kombile ku i wa mu randza niku i wa lava ku mu tsakisa. (Mat. 1:24) Wona lezvaku Jehovha a nga hlawulangi a vanhu vo ganya kasi vava vapswali va Jesu. A muphahlo lowu Josefa na Mariya va nga nyikela andzhako ka kupswaliwa ka Jesu, wu komba lezvaku va wa hi zvisiwana. (Luka 2:24) Va wa hanya wutomi go olova, nguvhunguvhu a cikhati leci va ngava ni vana vo tala, a ngango wabye wu kula. (Mat. 13:55, 56) Jehovha i vhikele Jesu ka timhango to kari. Kanilezvi, a nga mu vhikelangi ka zvikarato zvontlhe. (Mat. 2:13-15) Hi cikombiso, a maxaka ya Jesu ma wa nga kholwi kakwe. Hi nga alakanyela lezvi Jesu a nga karatekisa zvona hi ku a va laha ngangweni wabye va sangula hi ku nga kholwi lezvaku hi yena Mesiya! (Mar. 3:21; Joh. 7:5) Zvi wonekisa ku Josefa, a papayi wa Jesu wa ku mu wundla, i file Jesu na a ha hi muswa niku lezvo zvi mu bayisile. w20.10 27 ¶¶4-6

Wa tshuka u tizwa na u hi wece, na u nga hi na munhu wa ku ku vhuna ku lwisana ni zvikarato u tlhanganako nazvo? A votala va ti zwisa lezvo, a ku patsa ni malandza yo tsumbeka ya Jehovha. (1 Tih. 19:14) Loku u tshuka u ti zwisa lezvo, alakanya citsumbiso leci ca Jehovha: “Ndzi nga ta tshuka ndzi ku tsika hambu ku ku fularela.” Hikwalaho, hi nga wula na hi tiyile, hiku: “Jehovha hi yena muvhuni wa mina; ndzi nga ta chava nchumu.” (Mah. 13:5, 6) Mupostoli Pawule i tsalile magezu lawa na a tsalela makholwa kuloni ya le Judhiya kwalomo ka 61 Nguveni ya Hina. A magezu yakwe ma hi alakanyisa lezvi zvi tsalilweko lomu ka Lisimu 118:5-7. A ku fana ni mutsali wa tisimu, Pawule i wa zvi tiva lezvaku Jehovha Muvhuni wakwe hakuva i wa sina a mu vhunile makhati yo tala. Hi cikombiso, malembe mambiri mahlweni ka ku tsala papilo gakwe ka Mahebheru, Pawule i wa ponile ka bhubhutsa ga hombe gi nga veka wutomi gakwe mhangweni laha a nga endza hi citimela lomu bimbini. (Miti. 27:4, 15, 20) Ndzeni ka liendzo lelo ni ka zvin’wani zviyimo lezvi Pawule a nga sina a tlhangene nazvo, Jehovha i kombile lezvaku i wa hi Muvhuni wakwe hi tindlela to hambanahambana. w20.11 12 ¶¶1-2

Hikuyini zvi kalako zvi nga hi wutlhari a ku tshamela ku alakanya lezvaku a kale a wutomi ga hina gi wa hi chukwana? A ku rila wutomi ga kale zvi nga hi maha hi alakanyela zvilo zva zvi nene basi zvi humeleleko. Wona a cikombiso ca vaIzrayeli. Neti va nga huma Gibhite, va no rivakelwa lezvi a wutomi gi nga va bindzelisa zvona seyo. Kanilezvi, va no veka kupima ka zvakuga zva zvi nene lezvi va ngaga le Gibhite. Va te: ‘Hina ha alakanya a zvidluwani lezvi hi nga kari higa kota kurandza ka hina le Gibhite, a mariwa, a makhalavatla, ni soboya, ni sobolinya, ni timbura.’ (Mitse. 11:5) Kanilezvi, ku nga lezvaku hakunene va waga a zvakuga lezvo “kota kurandza” kabye? Ahihi. A vaIzrayeli va wa hakhela kudhura; ka cikhati leco va wa xanisiwa nguvhu kota tikhumbi le Gibhite. (Ekso. 1:13, 14; 3:6-9) Hambulezvo, va no gumesa va rivakelwa tixanisa leto ti tekileko malembe yo tala. Va no veka kupima ka masiku ya ma nene lawa ma nga hundzile, wutshan’wini ga ku veka kupima ka zvilo zva zvi nene lezvi Jehovha a nga ha hi ku va mahela. Jehovha a nga tsakangi hi lezvi a vaIzrayeli va nga maha. — Mitse. 11:10. w20.11 25 ¶¶5-6

Ka zvikhati zvin’wani ha tshuka hi nyima hi ku tse, hi alakanyela lezvi a wutomi ga hina gi nga komisa zvona ni lezvi gi nga talisa zvona “hi zvikarato”. (Joba 14:1) Hikwalaho, zva zwisiseka loku hi tshuka hi mbhela ntamu. Ku ni malandza yo tala ya Jehovha ya cikhatini ci nga hundza ma ti zwisileko lezvo. A vokari va zile va navela ni kufa. (1 Tih. 19:2-4; Joba 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kanilezvi Jehovha — a Nungungulu loyi va nga kari va mu tsumba — i va chavelele a tlhela a va tiyisa hi kuphindaphinda. A matimu yabye ma tsalelwe ku hi chavelela ni ku hi tiyisa. (Rom. 15:4) Wona cikombiso ca Josefa n’wana Jakobe. Hi cikhati citsongwani, a wutomi ga Josefa gi no jima hi hloko: Loyi a nga hi n’wana wo randzeka i nova citiri ca lahasi nguvhu ca nduna ya muGibhite wo khozela zvifananiso. (Gen. 37:3, 4, 21-28; 39:1) A sati wa Potifare i no guma a mu lumbeta ku i zamile ku mu pfinya. Potifare i no khoma Josefa a mu vhalela paxweni ne na a nga rangangi hi ku zama ku tiva ku a mhaka leyo lisine kutani mawunwa, va tlhela va mu boha hi machini. (Gen. 39:14-20; Lis. 105:17, 18) Zva dlunyateka ku Josefa i wa hi ni zvigelo zva ku a mbhela ntamu! w20.12 16-17 ¶¶1-4

Jesu i wulile lezvaku lezvo hi zvona zvi faneleko kuva zva lisima ka mikhongelo ya hina. Kanilezvi ma wula yini a magezu ya Jesu? A ku basisa a nchumu zvi wula ku ci susa a chaka gontlhe. Kanilezvi a van’wani va nga ha ti wutisa ku: ‘Kasi a vito ga Jehovha a gi basangi hi kale ke?’ Kasi ku hlamula a ciwutiso leci, hi fanele ku ehleketa hi lezvi zvi patsekako laha ka vito. A vito ga munhu a hi maletra lawa hi tsalako laha ka phepha kutani lawa hi ma zwako loku hi gi vitana basi. Wona lezvi a Bhibhiliya gi wulako: ‘A vito gi nene gi hundza a tshomba yo tala.’ (Mav. 22:1; Mutsh. 7:1) Hikuyini a vito gi nga ga lisima? Hi ku gi patsa a mahanyela ya munhu ni lezvi a vanhu va zvi pimisako hi n’winyi wa vito lego. Hikwalaho, lezvi gi tsalisiwako zvona kutani lezvi gi vitanisiwako zvona a hi zvona zvi nga zva lisima. Hambulezvo, lezvi zvi nga zva lisima hi lezvi a van’wani va zvi pimisako loku va gi wona kutani loku va gizwa. Loku a vanhu va wulawula mawunwa xungetano hi Jehovha va zama ku maha van’wani va pimisa zva hava hi yena. A cikhati va wonako zvilo zvo biha, va mu nyika nandzu Nungungulu va tlhela va chakisa a vito gakwe. w20.06 3 ¶¶5-7

Loku hi kumana ni zvikarato zvo bindza, hi nga karateka laha ka kuza hi tshama hi ku pimisa zvikarato basi— ne hi nga zvi koti ku pimisa zvin’wani. Hi cikombiso, hi nga karateka hi pimisa ku kuzvilava hi ta tshuka hi vhumala mali ya ku xava zva ku ti hanyisa, kutani hi ta tshuka hi babya hi nga zvi koti ku tira, hambu ku mbhelelwa hi ntiro futsi. Hi nga karateka kambe hi ku alakanya lezvaku kuzvilava hi ta maha ciwonho loku hi tshuka hi ringwa ku nga ingisi milayo ya Nungungulu. A cin’wani kambe, zvezvanyana Sathani i ta kucetela lava a va fumelako lezvaku va dhumela vanhu va Nungungulu. Hikwalaho, hi nga karateka hi ti wutisa ku hi ta zvi kota ku tiya ke. Loku ku hi lezvaku wa karateka hi zvokari, kuzvilava wa ti wutisa ku: ‘Ko a ndzo babya lezvi ndzi karatekako hi zvilo lezvi ke?’ Ha zvi tiva lezvaku Jesu i byelile vapizani vakwe aku: “Tsikani ku karateka.” (Mat. 6:25) Ku ngava lezvaku Jesu i wa lava ku wula ku a hi faneli ku karateka ne ni kutsongwani? Ahihi! Phela ku ni malandza yo kari ya Jehovha yo tsumbeka lawa ma nga karateka; kanilezvi Jehovha i simamile a ma tsakela. (1 Tih. 19:4) Hi lisine, Jesu i wo hi tiyisa. I wa nga lavi lezvaku hi karatekela ku kuma zvo ti hanyisa laha ka kuza hi nga ha rangisi ntiro wa Jehovha wutomini ga hina. w21.01 3 ¶¶4-5

A nuna i ta ti hlamulela ka Jehovha ni ka Jesu hi lezvi a rangelisako zvona a ngango wakwe. (1 Ped. 3:7) Jehovha kota Hloko ya ngango le tilweni ni laha misaveni, i na ni fanelo ya ku yimisa milayo ya lezvi a vana vakwe va faneleko ku hanyisa zvona, ni ku hlola ku va hanya hi yona ke. (Isa. 33:22) Jesu kota hloko ya bandla, yenawu i na ni fanelo ya ku yimisa milayo lomu bandleni ni ku hlola ku ya landzelwa ke. (Gal. 6:2; Kol. 1:18-20) A ku fana na Jehovha na Jesu, a nuna tlhelo papayi yenawu i na ni fanelo ya ku yimisa milayo laha ngangweni wakwe. (Rom. 7:2; Efe. 6:4) Hambulezvo, a nga faneli ku rangela hi kuya hi mawonela yakwe. A milayo leyi a yimisako yi fanele ku zwanana ni matshinya ya milayo ya Mhaka ya Nungungulu. (Mav. 3:5, 6) A nuna tlhelo papayi kambe a nga na fanelo ya ku veka milayo ka lava va nga lumbiko ngango wakwe. (Rom. 14:4) Loku a vana va kula kambe va huma miti, va ta simama ku mu kombisa cichavo; kanilezvi, a va ha rangelwi hi yena. — Mat. 19:5. w21.02 2-3 ¶¶3-5

A yin’we ya tindlela ta ku a nuna tlhelo papayi a komba ku wa wu randza a ngango wakwe ku wu hlayisa hi tlhelo ga nyama. Hambulezvo, i fanele ku tiva lezvaku a ca lisima nguvhu ku vhuna va ngango wakwe lezvaku vava ni wunghana na Jehovha. (Mat. 5:3) A cikhati leci Jesu a nga dawa laha mhandzeni ya hlomulo i no maha lezvi zvi nga laveka kasi Mariya a sala a hlayiseka. Hambu lezvi Jesu a nga kari azwa kubayisa ka zvimbe, i no kombela mupostoli Johani kasi a sala a khatalela Mariya. (Joh. 19:26, 27) A makabye a nga ni ngango a ngava ni mitiro yin’wani ya lisima kambe. I fanele ku nga lolohi ntirweni wakwe wa kutihanyisa kasi a nga chakisi vito ga Jehovha. (Efe. 6:5, 6; Tit. 2:9, 10) Zva koteka ku na a hi ni mitiro yin’wani lomu bandleni, yo kota ku khatalela ni ku tiyisa vamakabye ni ku tlhela a hiseka ntirweni wa kuchumayela. Zva lisima ku a tlhela a gondza Bhibhiliya ni sati wakwe ni vana vakwe hi kukhandzakanya. Loku a maha lezvo, va ta tsaka nguvhu hi lezvi a ti karatako a va hlayisa hi tlhelo ga nyama, a va tiyisa, a va chavelela ni ku va vhuna ku simama va tirela Jehovha. — Efe. 5:28, 29; 6:4. w21.01 12 ¶15; 13 ¶17

A Bhibhiliya ga tlhamusela zvilo zva zvi nene zvi mahiwako hi wasati wo tlhariha. Hi cikombiso, a nga wonelela mitiro ya laha kaya, a xava simu ni ku gi xavisa, ni ku maha mabhindzu. (Mav. 31:15, 16, 18) A sati a hi khumbi yo kala yi nga hi na fanelo yo nyika mawonela. Kanilezvi, a nuna wakwe wa mu tsumba a tlhela a ingisela mawonela yakwe. (Mav. 31:11, 26) Loku a nuna a kombisa wunene ni cichavo ka sati wakwe hi ndlela leyo, a sati i ta mu ingisa na a xalele nguvhu. Hambu lezvi Jesu a mahileko zvilo zva hombe, a nga tizwi na a hi wa lahasi hi ku ti koramisa a ingisa Jehovha. (1 Kor. 15:28; Filp. 2:5, 6) Ni sati loyi a landzelako cikombiso ca Jesu, a nga ta tizwa na a hi wa lahasi loku a ti koramisa a ingisa nuna wakwe. I ta vhunetela nuna wakwe na ku nga hi lezvi a mu randzako basi, kanilezvi nguvhunguvhu hi ku randza Jehovha ni ku mu kombisa cichavo. Hambu lezvi a muKristu a chadhileko a ti koramisako ka nuna wakwe, a nga seketeli nuna wakwe loku a mu kombela ku maha zvilo zvi tshovako matshinya ya milayo ya Bhibhiliya. w21.02 11 ¶¶14-15; 12 ¶19

Kusukela kale, a ku randza Jehovha hi zvona zvi vhunako malandza yakwe a ku timisela tixanisa. Hi cikombiso, a cikhati leci a Tribhunali ya Hombe ya vaJudha yi nga laya vapostoli lezvaku va yima ku chumayela, a lirandzo lelo li va kucile ku “ingisa Nungungulu a ku hundza ku ingisa vanhu.” (Miti. 5:29; 1 Joh. 5:3) A lirandzo lelo lo tiya hi Jehovha hi lona li vhunako vamakabye va hina va xanisiwako hi mifumo lezvaku va nga tsiki ku mu tirela. Loku a tiko gi hi zonda, a hi mbheli ntamu; kanilezvi hi zvi wona kota thomo a ku timisela tixanisa leto. (Miti. 5:41; Rom. 5:4, 5) Loku a maxaka ya hina ma hi xanisa hi ku tirela Jehovha, a cikarato leco ci nga bindza nguvhu a ku ci timisela. Loku a maxaka yo kari ma wona lezvaku ha gondza lisine, ma nga ha zvi wonisa ku khwatsi ho pengisiwa. A van’wani va ngaku ho hlanya. (Wona mongo wa Marku 3:21.) Va nga tshuka va hi rukatela, va hiba, va tlhela va hi xanisa hi tindlela tin’wani. Loku lezvo zvi hi humelela, a ku na cigelo ca ku zvi hi hlamalisa, hakuva Jesu i te: “A valala va munhu va tava va ngango wakwe.” — Mat. 10:36. w21.03 21 ¶¶6-7

Loku a makabye wo kari a ku ramba ku muya fambisa cigondzo, ingisela khwatsi laha a cigondzani ni mugondzisi va wulawulako. Loku u maha lezvo, hi kona zvi to koteka ku u wula zvilo zvi to vhuna, hi cikhati ca kona kambe. Wa zvi tiva ku u fanele ku ranga hi ku ehleketa khwatsi na u nga se wulawula! Hi cikombiso, zvi wa nga ta saseka a ku u wulawula nguvhu, ku colopeta lezvi a mugondzisi a tlhamuselako, kutani ku sangula a mhaka yin’wani. Kanilezvi, u nga mu vhuna ka lezvi a tlhamuselako, hi ku wula magezwana ma tsongwani, mufananiso wo kari, kutani ciwutiso co kari. Zvikhati zvin’wani u nga wona ku a wuna co wula. Kanilezvi, loku wo ndzundza cigondzani, u kombisa ku khatala hi cona, u nga ci vhuna nguvhu a ku ci kula. Loku zvi ringana, u nga mu byelanyana lezvi u nga gondzisa zvona lisine, lezvi u nga hlulisa zvona cikarato co kari, kutani lezvi Jehovha a nga ku vhunisa zvona wutomini ga wena. (Lis. 78:4, 7) Lezvo zvi ngava zvalezvi a cigondzani ci lavako ku zvi tiva futsi kasi a kukholwa ka cona ku tiya kutani kasi ci simama ku kula ci bhabhatiswa. w21.03 10 ¶¶9-10

Himani a faneleko ku dzundziwa loku hi humelela ntirweni wa kuchumayela? Pawule i hlamulile a ciwutiso leci a cikhati a nga tsala a magezu lawa xungetano hi bandla ga le Korinte: “Mina ndzi no byala, Apolosi a chetela mati, kanilezvi hi Nungungulu a nga milisa a tlhela a kulisa. Hikwalaho, loyi a byalako a hi wa nchumu, hambu loyi a chetelako mati, saseka Nungungulu loyi a milisako ni ku kulisa.” (1 Kor. 3:6, 7) A kufana na Pawule, contlhe cikhati hi humelelako ntirweni wa kuchumayela hi fanele ku nyikela a wudzundzo ka kona ka Jehovha. Hi nga kombisa kuyini a kubonga hi lungelo ga ku tira na Nungungulu, na Kristu, ni tingilozi? (2 Kor. 6:1) Hi nga maha lezvo hi ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi bhulela van’wani a mahungu ya ma nene. A hi faneli ku byala timbewu zvi gama kwalaho. Hi fanele ku tlhela hi cheletela mati. Loku a wokari a kombisa ku tsakela, hi fanele ku maha zvontlhe hi zvi kotako kasi hi mu tlhelela hi ya zama ku sangula cigondzo ca Bhibhiliya. Laha a cigondzani ci kulako, hi tsaka nguvhu a cikhati hi wonako lezvi Jehovha a ci vhunisako zvona lezvaku ci cica a maalakanyo ni kutizwa kakwe. w20.05 30 ¶14, ¶¶16-18