Maio

Kasi ku hi vhuna ku mu tiva khwatsi Jesu, Jehovha, i kombisile lirandzo hi ku lomu ka Mhaka yakwe a patsa matimu ya wutomi, ni ntiro wa Jesu laha misaveni. A matimu lawo hi ma kuma lomu ka bhuku ga Matewu, Marku, Luka, na Johani. A matimu lawa ma hi komba lezvi Jesu a nga wula, lezvi a nga maha, ni lezvi a nga ti zwisa zvona ka zviyimo zvokari. A mabhuku lawa ya mune ma hi vhuna ku ‘alakanya’ cikombiso ca Jesu. Hi nga zvi wulisa ku, ma na ni nkondzo lowu Jesu a wu siyileko. Hikwalaho, loku hi gondza tiIvhangeli, hi ngaya hi mu tiva khwatsi Jesu. Lezvo zvi ta hi vhuna ku hi wu landzela khwatsi a nkondzo wakwe. Kasi hi vhuneka hi mabhuku lawa ya tiIvhangeli a hi faneli ku ma lera basi. Hi fanele ku ti nyika cikhati ca ku ma gondza khwatsi hi tlhela hi ehleketa khwatsi hi lezvi hi gondzako. (Wona mongo wa Joxua 1:8.) Ehleketa khwatsi u tlhela u zama ku wona ni kuzwa lezvi zvi mahekako ka matimu lawo. Kasi ku ku vhuna ku maha lezvo, kambisisa lomu ka mabhuku ya hlengeletano ya Jehovha. w21.04 4-5 ¶¶11-13

Na ka ha kiyela malembe yo tala nguvhu kasi Jesu ata laha misaveni, Jehovha i wa sina a phrofetile lomu ka Mhaka yakwe lezvaku Mesiya i wa ta tokometiwa hi 30 wa zvingerengere zva silivha. (Zak. 11:12, 13) Loyi a nga wa ta mu jikela i wa tava mun’we wa vanghana vakwe lava a ngaga navo. (Lis. 41:9) Muphrofeti Zakariya i wulile lezvi kambe: ‘Bana murisi, a tiyivhu ti ta hangalaka.’ (Zak. 13:7) A ku wona lezvo na zvi tatiseka ka Jesu, zvi fanele ku ngha zvi tiyisile kukholwa ka vanhu va timbilu ti nene, wutshan’wini ga ku va vhalela ku va mu landzela. Hambulezvo, a ku va kona ni nyamutlha va jikelako a vanhu va Jehovha? Ina, va kona. Masikwini ya hina, ku ni Vakustumunyu vo kari va nga jikela lisine, vava vahluwuki, va guma va zama ku koka van’wani va huma lisineni. Va hangalasa mahungu yo hi chakisa, yo kala ma nga hi lisine khwatsi, ni mawunwa yo kongoma futsi xungetano hi Vakustumunyu va Jehovha hi ku tirisa majornali, radhu, televhizawu ni Internet. Hambulezvo, a vanhu va timbilu ti nene a va tsiki ku tirela Jehovha hi kota ya lezvo. Kanilezvi, vo tekela ku zvi wona ku zvo tatiseka lezvi zvi nga phrofetilwe. — Mat. 24:24; 2 Ped. 2:18-22. w21.05 11 ¶12; 12-13 ¶¶18-19

A Bhibhiliya gi zvi veka kubaseni lezvaku a vanhu va Nungungulu va wa nga ta tekela ku li zwisisa khwatsi lisine lontlhe hi khati gin’we, va wa ta li zwisisa hi kufamba ka cikhati. (Kol. 1:9, 10) Jehovha i vhuna vanhu vakwe a ku zwisisa lisine hi kutsongwani-kutsongwani; niku hi fanele ku ti yimisela ku rindzela kala hi li zwisisa khwatsi. Loku lava va rangelako va pola lezvaku lezvi hi yi zwisisako zvona a mhaka yo kari xungetano hi lisine zvi fanele ku chukwatisiwa, a va zvi maheli mihoni, vo tekela ku cica futsi. A tichichi to tala nyamutlha ti cica kasi ku tsakisa vanhu kutani kasi va nga hambani ni tiko. Kanilezvi, a vanhu va Jehovha va cica kasi ku tsakisa Nungungulu ni ku ti zwananisa ni lezvi Jesu a nga khozelisa zvona. (Jak. 4:4) Lezvi hi cicako a hi cici hi ku a mawonela ya vanhu ma cicile kutani hi ku landza lezvi a votala va zvi lavako; kanilezvi, hi cica hi kuya hi lezvi hi yi zwisisako zvona mitsalo. Phela ha li randza lisine! — 1 Tes. 2:3, 4. w21.10 22 ¶12

Zvini u nga mahako loku uzwa ciwundza? Veka kupima ka lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona. (Lis. 55:22) Lezvo zvi ta ku vhuna ku wona ku a wu wece. Ehleketa kambe hi lezvi Jehovha a va vhunisako zvona a vamakabye van’wani va nga ni zvikarato. (1 Ped. 5:9, 10) Horácio, loyi a nga yece lisineni laha ngangweni wabye, i wula lezvi: “A ku tiva lezvaku a mun’we ni mun’we iwa a vhuka na a maha lezvi a zvi kotako kasi ku tirela Jehovha, zvi nga hi tiyisa hina hi nga hoce lisineni.” Ahandle ka lezvo, khongela, u lera Bhibhiliya, uya mitlhanganweni — zvontlhe u zvi maha hi kukhandzakanya. Byela Jehovha lezvi hakunene u ti zwisako zvona. Zva lisima nguvhu a ku lera Bhibhiliya hi kukhandzakanya, u ehleketa hi matimu yo kari ma ku vhunako ku wona ku Jehovha wa ku randza. A maKristu yo kari ma zama ku hlayisa mitsalo yi va chavelelako nguvhu, yo kota Lisimu 27:10; na Isaya 41:10. A van’wani ve a ku ingisela mahungu ma gravharilweko ya lomu ka saite ya hina zva va chavelela va ngazwi nguvhu ciwundza. w21.06 9-10 ¶¶5-8

U felwe hi munhu u nga mu randza ke? Ti nyike cikhati ca ku tiyisa kukholwa ka wena hi ku lera matimu ya Bhibhiliya ya lava va nga vhuxiwa hi ka vafileko. Wa karateka hi lezvi a xaka go kari gi nga susiwa bandleni? Gondza nguvhu kasi u ti tiyisekisa lezvaku contlhe cikhati Jehovha i tsayisa hi ndlela ya yi nene. Ni wihi ndzhingo u kumanako nawo, londzowota ku tiyisa kukholwa ka wena. Khongela ka Jehovha u mu byela lezvi u ti zwisako zvona. U nga fambeli kule ni vamakabye; randza ku ti tlhanganisa navo. (Mav. 18:1) Maha mitiro yi to ku vhuna ku timisela, hambu loku wa ha rila loku u alakanyela lezvi zvi nga maheka. (Lis. 126:5, 6) Simama kuya mitlhanganweni, kuchumayeleni, ni ku lera Bhibhiliya. Tshama hi ku alakanya makatekwa lawa Jehovha a to ku nyika cikhatini ci tako. Laha u to wona lezvi Jehovha a ku vhunisako zvona, u taya u mu tsumba nguvhu u tlhela u kholwa ka yena. w21.11 23 ¶11; 24 ¶17

A vapizani va Jesu va fana ni “lava vatsongwani” hi ndlela muni kambe? Alakanyela lava a tiko gi va wonako na va hi va lisima! Hi vahi va kona? A hi lava vo ganya, va nduma, ni tihosi ke? A vapizani va Jesu, hi “lava vatsongwani”, hi ku va wonekisa ku khwatsi vanhu va nyalidede, vo kala lisima. (1 Kor. 1:26-29) Kanilezvi Jehovha a nga va wonisi lezvo. Kona hikuyini Jesu a ngaza a wulawula hi “lava vatsongwani”? A vapizani vakwe va no mu wutisa ku: “Himani loyi hakunene a nga wahombe Mufun’weni wa matilo?” (Mat. 18:1) A kutala ka vaJudha va wa randza ku woniwa va hi va lisima ku hundza van’wani. A tlhari yo kari yi te: “A vanhu va wafa va vhuka hi ku lava wudzundzo, nduma, kutsakelwa hi van’wani, ku woniwa va hi va lisima, ni ku kombisiwa cichavo.” Jesu i wa zvi tiva ku a vapizani vakwe zvi wa ta lava ku va kulula va n’watseka kasi ku rundzuwula moya wa mapalisana timbilwini tabye, lowu wu nga zimile timitsu cikari ca vaJudha kambe. w21.06 20 ¶2; 21 ¶6, ¶8; 22 ¶9

Kota dhota, mupostoli Pawule i hi vekele cikombiso ci nene. Hi cikombiso, laha a vamakabye va le Tesalonika zvi nga lava ku va nyikiwa wusungukati, a nga zvi belangi mihoni. Hambulezvo, ka mapapilo lawa a nga va tsalela, i sangulile hi ku va dzundza hi ntiro wabye va nga wu maha hi kutsumbeka ni lirandzo, ni kutimisela kabye. I tlhelile a ehleketa hi zviyimo zvabye, a va tiyisekisa ku wa zvi tiva ku a wutomi ga va bindzela niku va wa simama ku tsumbeka hambu lezvi va nga vhukelwa. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) I zile a va byela ku va wa hi cikombiso ci nene ka maKristu man’wani. (1 Tes. 1:8, 9) Zva koteka ku na va tsakile nguvhu hi lezvi Pawule a nga va dzundza. A zvi kanakanisi a ku Pawule i wa va randza nguvhu a vamakabye. Hi cigelo leco a nga zvi kota ku va nyika wusungukati gi vhunako ka mapapilo lawa a nga tsalela va le Tesalonika. — 1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12. w22.02 15 ¶6

Sathani i tirisa varangeli va wukhongeli ga mawunwa kasi ku lumbeta Jehovha lezvaku i na ni xapi niku hi yena a xanisako vanhu. Ni loku kufa cin’wanana, a van’wani vaza va xinyata vaku hi Nungungulu a nga ci teka hakuva i wa lava ngilozi yin’wani! A wu zvizwi ku i hlamba ya hombe leyo! Kanilezvi hina ha zvi tiva ku Jehovha i Papayi wa lirandzo nguvhu. Hambu loku ho babya zva hombe nguvhu kutani loku hi felwa hi munhu hi mu randzako, a hi tshuki hi lumbeta Jehovha. Wutshan’wini ga lezvo, hi kholwa lezvaku cikhatini ci tako, a vanhu vontlhe va nga ta ha babya niku i ta vhuxa lava va fileko. Makunu, hi nga byela ni wihi a lavako ku zwisa kasi yenawu a zvi tiva ku Jehovha i Nungungulu wa lirandzo la hombe nguvhu. Lezvo zvi maha ku a zvi kota ku hlamula loyi a mu rukako. (Mav. 27:11) Jehovha i Nungungulu wo zwela wusiwana. I zvi nyenya nguvhu a ku hi wona na hi rila hi kota ya zvikarato lezvi zvi hi xanisako — ku ngava ku vhukelwa, mababyi, kutani kungambheleli ka hina. (Lis. 22:23, 24) Jehovha wa ku zwisisa a kubayisa loku hi ku zwako; i lava ku ku mbheta, niku i ta ku mbheta futsi. — Wona ni mongo wa Eksodusi 3:7, 8; Isaya 63:9. w21.07 10 ¶¶9-10

Zvezvanyana a vanhu vo ingisa va tava ni thomo ga hombe ka wontlhe — ku nga ku randza Jehovha ni ku mu khozela kala kupindzuka! Jesu i ta lulamisa zvontlhe zvi wonhekileko a cikhati leci Adhamu na Evha va nga hlawula ku huma ngangweni wa Nungungulu. Jehovha Nungungulu i ta vhuxa vanhu va talela ga cima a va nyika thomo ga ku hanya kala kupindzuka na va nga babyi laha misaveni, yi to ngha yi cicilwe yiva paradhise. (Luka 23:42, 43) Laha a vanhu va tirelako Jehovha laha misaveni va toya va mbhelela, a mun’we ni mun’wani wabye i ta kombisa “kungangamela ni wudzundzo” legi a Bhibhiliya gi wulawulako hi gona. Loku u lumba ntlawa wa “citshungu ca hombe” hakunene u rindzela ku kuma zvilo zva zvi nene nguvhu! (Kuv. 7:9) U nga rivali lezvaku Nungungulu wa ku randza niku i lava ku u lumba ngango wakwe. Hikwalaho, maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku mu tsakisa. Siku ni siku alakanya lezvi Nungungulu a hi tsumbisako u tlhela u xalala hi zvona. Gi nyike lisima a thomo hi nga nago ga ku khozela a Papayi wa hina wa le tilweni, ni ku mu dhumisa kala kupindzuka! w21.08 7 ¶¶18-19

Muphrofeti Jeremiya i mbhetile malembe yo tala na a chumayela vanhu va nga kala va nga lavi nchumu va tlhela va mu vhukela. A valala vakwe va mu ‘rukatele’ va tlhela va mu “hleka” a mbhela ntamu laha ka kuza a lava ni ku zvi tsika ku chumayela. (Jer. 20:8, 9) Kanilezvi Jeremiya a nga tsukulangi! Cini ci nga mu vhuna ku hlula gome lego a kuma litsako ntirweni wakwe? I vekile kupima ka zvilo zvimbiri zva lisima: Co sangula, a mahungu ya Nungungulu lawa a nga kari a chumayela vanhu ma wa va vhuna ku ‘tsumba a masiku ma nga hata’. (Jer. 29:11) Ca wumbiri, Jehovha i wa mu hlawulile kasi ku byela vanhu lezvi a nga zvi lava. (Jer. 15:16) Na hinawu, a mahungu lawa hi chumayelako ma nyika kutsumba niku kota Vakustumunyu va Jehovha, hi vhuna vanhu a ku va mu tiva. Loku hi veka kupima ka zvilo lezvi, hi nga kuma litsako hambu loku a vanhu va nga ma tsakeli mahungu ya hina. Hikwalaho, u nga mbheli ntamu ne u nga reteki loku a cigondzani ca wena ci hlwela ku kula a ku hundza lezvi u nga zvi rindzela. A ku maha vapizani zvi lava lihlazva-mbilu. — Jak. 5:7, 8. w21.10 27 ¶¶12-13

Kani ku hundza cikhati muni na hi tirela Jehovha, hi fanele ku simama ku tiyisa kukholwa ka hina. Hikuyini? Hi ku loku hi nga ti woneli, a kukholwa ka hina ku nga hunguleka. Kota lezvi hi nga zvi wona, a kukholwa zvi yelana ni ku tiyiseka lezvaku lezvi zvi nga wonekiko hakunene zvi kona. Lezvi hi nga zvi woniko zva olova ku zvi rivala. Hi cigelo leco Pawule a ngaku a ku kala kukholwa ciwonho leci zvi olovako a ku ci hi phasa. Makunu, zvini hi nga mahako kasi a kukholwa ka hina ku tshama ku tiyile? (2 Tes. 1:3) Co sangula, tolovela ku kombela moya wo basa ka Jehovha. Hikuyini? Hakuva a kukholwa wun’we wa mihandzu ya moya. (Gal. 5:22, 23) A zvi nge koteki a ku hiva ni kukholwa ku tlhela ku tshama na ku tiyile na hi nga vhuniwi hi moya wo basa. Loku hi tshama hi ku kombela moya wo basa ka Jehovha, i ta hi nyika. (Luka 11:13) Mhakeni leyi, hi nga khongela hiku: “Hi engetele kukholwa.” (Luka 17:5) Ahandle ka lezvo, khandzakanya ku maha cigondzo ca wena wutsumbu ca Bhibhiliya. — Lis. 1:2, 3. w21.08 18-19 ¶¶16-18

A vamakabye va khosaheleko va nga maha zvotala lomu hlengeletanweni ya Jehovha. Hambu lezvi kuzvilava va kalako va nga ha hi na ntamu a ku fana ni kale, va ni wutlhari go tala va gi kumileko ka zvontlhe lezvi va zvi mahileko ka malembe ma nga hundza. Hikwalaho, Jehovha a nga simama ku va tirisa hi tindlela to hambanahambana. Hi cikombiso, a Bhibhiliya gi kumbuka vanhu vo tsumbeka va simamileko va tirela Jehovha hi ku hiseka wukhosaneni gabye. Hi cikombiso, Mosi i wa hi kwalomu ka 80 wa malembe a cikhati leci a nga sangula ku tira kota muphrofeti wa Jehovha ni kuva murangeli wa tiko ga Izrayeli. Hambu a cikhati leci muphrofeti Dhaniyeli a nga hi kwalomu ka 90 wa malembe, Jehovha i simamile ku mu tirisa kota muwulawuli wakwe. Mupostoli Johani yenawu i wa hi kwalomu ka 90 wa malembe a cikhati a nga pimiselwa ku tsala bhuku ga Kuvhululelwa. A ‘kululama ni cichavo’ ca Simeyoni zvi kumbukiwa kutsongwani lomu ka Bhibhiliya, kanilezvi Jehovha i wa zvi tiva lezvi a nga tshamisile zvona, niku i mu nyikile thomo ga ku wona Jesu na a ha hi n’wanana ni ku phrofeta hi lezvi zvi nga wa ta humelela Jesu ni mamani wakwe. — Luka 2:22, 25-35. w21.09 3-4 ¶¶5-7

A vapswali va fanele ku ti wonela nguvhu! A va faneli ku fananisa n’wana mun’we ni mun’wani, ne ku koxa ku a n’wana a maha zvo hundza lezvi a zvi kotako. Loku va maha lezvo, va nga va mbheta ntamu a vana vabye. (Efe. 6:4) A makabye wo kari wa ku hi Sandra i wula lezvi: “Mamani i wa lava ku lomu ka tiprovha ndzi kuma mi 20 basi. Phela lezvo a zvi koteki! Hambu lezvi ndzi nga nyima kale ku gondza, ndza tshuka ndzi ti zwisa ku Jehovha a nga xalali hi lezvi ndzi mahako, hambu ndzi maha zvontlhe zvi nga ntan’wini wa mina.” Hosi Dhavhidha i te i wa nga lavi zvilo zva “hombe” kutani lezvi zvi nga hiko ntan’wini wakwe. A ku ti koramisa ni ku tiva kugumelwa kakwe zvi ‘rulisile muhefemulo wakwe, a wu miyeta’. (Lis. 131:2) Zvini va nga gondzako vapswali ka magezu lawa ya Dhavhidha? Va nga ti koramisa va tlhela va tiva kugumelwa kabye ni ka n’wana wabye. A vapswali va nga tiyisa n’wana wabye hi ku zwisisa, ni ku tiva lezvi a nga ni ntamu wa ku zvi maha, ni lezvi zvi nga hiko ntan’wini wakwe va tlhela va mu vekela mixuvo leyi zvi kotekako ku a yi tatisa. w21.07 21-22 ¶¶5-6

Hi nga rivali lezvaku Jehovha i nyikile a mun’we ni mun’wani wa hina a lungelo ga ku hlawula lezvi a zvi lavako. Lezvo zvi wula ku hi nga hlawula ku mu ingisa kutani ku nga mu ingisi. A vaswa vokari va hlawulile ku tirela Jehovha ni ku simama va tsumbekile kakwe hambu lezvi mbuyangwana a vapswali vabye va nga kala va nga hi zvikombiso zvi nene. Kanilezvi, a van’wani lava a vapswali vabye va nga kulula va n’watseka va va gondzisa ku va randza Jehovha, va gumesile va ku zvi choko, va mu fularela. A mun’we ni mun’wani wa hina i fanele ku hlawula hi yece lezvaku i ta tirela Jehovha kutani ahihi. (Jox. 24:15) Hikwalaho, n’wina vapswali mu karatekako hi lezvi a n’wana wa n’wina a nga tsika Jehovha mu nga tizwi nandzu! Ka zvikhati zvin’wani, a mupswali wa tsika lisine hambu ku tlhela a bhangula ngango futsi. (Lis. 27:10) Lezvo zvi nga va karata nguvhu a vana lava va nga wona vapswali vabye kota cikombiso cinene. N’wina vaswa, loku a mupswali wa n’wina a susilwe bandleni, tiyisekani lezvaku Jehovha wa ku zwisisa a kukarateka ka n’wina. Wa mu randza niku wa tsaka hi lezvi mu simamako ku tsumbeka kakwe. Alakanyani kambe lezvaku a mu na nandzu wa zviboho lezvi a vapswali va n’wina va mahako. w21.09 27 ¶¶5-7

Loku a makabye wo kari a susiwa bandleni, hi nga mu wona kota yivhu yi babyako, leyi yi nga thapelisako mababyi lawo ka tiyivhu leti tin’wani. Wa babya hi tlhelo ga moya. (Jak. 5:14) A kufana ni mababyi yo kari ya miri, a mababyi hi tlhelo ga moya wonawu ma thapela. Hi cigelo leco, ka zvikhati zvin’wani zva laveka ku loyi a babyako hi tlhelo ga moya a tsawukana ni bandla. A tsayisela legi cikombiso ca lirandzo la Jehovha hi tiyivhu leti ti simamako ku tsumbeka laha ntlhambini wakwe, niku lezvo zvi nga khumba mbilu ya loyi a nga wonha zvi tlhela zvi mu kuca ku a ti sola. Loyi a susilweko a ngata mitlhanganweni, laha a to taga hi tlhelo ga moya a tiyisa kukholwa kakwe. Zva koteka kambe a ku a nyikiwa mabhuku kasi a gondza ni ku sixtira tivhidhio ta JW Broadcasting^®. Laha a madhota ma wonako ku wa cica wutomi gakwe, ma ngata na ma mu nyika wusungukati ni ku mu vhuna ku vhuxa wuxaka gakwe na Jehovha kasi a wuyela bandleni kota Kustumunyu ya Jehovha. w21.10 10 ¶9, ¶11

Inyamutlha, hi landzela lezvi a bandla ga maKristu yo sangula gi nga khozelisa zvona. Hi cikombiso, hi xaxametisilwe zvalezvi a maKristu lawo yo sangula ma nga xaxametisilwe zvona. A kufana na vona, hi na ni vawoneleli va zvipandze, madhota, ni malandza yo vhunetela. (Filp. 1:1; Tit. 1:5) A kufana ni maKristu yo sangula kambe, hi kombisa cichavo hi milayo ya Jehovha xungetano hi masango ni wukati, lezvi hi faneleko ku wu tirisisa zvona a nkhata, ni ku vhikela bandla kasi gi nga tshami ni vanhu va nga maha ciwonho va nga ti soli. (Miti. 15:28, 29; 1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10; Mah. 13:4) A Bhibhiliya gi zvi veka kubaseni giku kova ni “kukholwa kun’we”, kutani wukhongeli gin’we basi gi tsakisako Nungungulu. (Efe. 4:4-6) I thomo ga hombe nguvhu a kuva vanhu va Jehovha ni ku tiva lisine xungetano hi lezvi a lavako ku zvi maha. A hi simameni a ku nga kanakani a ku hi le lisineni hi tlhela hi khoma zvi tiya ka lona. w21.10 23 ¶¶15-17

Hosi Jehoxafati i no kumana ni cikarato ca kulela ga cima. A va ngango wakwe ni vanhu vontlhe va wa lava ku dhumelwa hi masochwa ya talela ga cima, ma nga wumbiwa hi vaAmoni, ni vaMowabhi, ni vavanuna va le zvitsungeni zva Seyire. (2 Kro. 20:1, 2) Zvini a nga maha Jehoxafati? I no tsutsumela ka Jehovha kasi a mu tiyisa ni ku mu vhuna. A mukhongelo lowu Jehoxafati a nga ti koramisa a maha, wu tsalilweko ka 2 Kronekele 20:5-12, wu komba khwatsi lezvaku i wa mu tsumba nguvhu Jehovha, a Papayi wakwe wa lirandzo. Jehovha i no hlamula Jehoxafati hi ku tirisa muLevhi wa ku hi Jehaziyeli, a mu byela magezu ya mutsalo wa nyamutlha. Jehoxafati i no tsumba Jehovha hi mbilu yontlhe, a maha lezvi va nga mu byela. Laha a nga huma ni vanhu vontlhe a ku ya tlhangana ni valala vakwe, a nga rangisangi masochwa ma nga zvi tiva khwatsi kulwa; kanilezvi i no rangisa vayimbeleli va tisimu! Jehovha a nga mu dhanisangi Jehoxafati. I no hlula valala vabye. — 2 Kro. 20:18-23. w21.11 15-16 ¶¶6-7

Loku hi kumana ni zvikarato, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i ta hi vhuna ku simama hi tsumbeka ka yena. (2 Kor. 4:7-9) Hi na ni cigelo ca ku tiyiseka lezvaku Jehovha i ta simama ku hi randza ni ka cihi ciyimo hakuva a Bhibhiliya gi hi byela lezvi: ‘A mahlo ya Jehovha ma tsonometa lava va mu chavako, ni lava va tsumbako a wuxinji gakwe’. (Lis. 33:18-22) Na hi nga se sangula ku tirela Jehovha, hi wa kuma lirandzo lakwe leli a kombisako ka vanhu vontlhe; kanilezvi kota vakhozeli vakwe, hi tlhela hi vhuneka hi lirandzo lakwe li nga mbheliko. A lirandzo lelo Jehovha a nga nalo hi hina, li mu kuca ku hi wukarela, a hi vhikela mawokweni yakwe. Contlhe cikhati i tava kusuhani na hina niku i ta hi mahela zvontlhe lezvi a hi tsumbisako. I lava ku hiva vanghana vakwe kala kupindzuka! (Lis. 46:1, 2, 7) Hikwalaho, hambu ho kumana ni cikarato muni, Jehovha i ta hi nyika ntamu wu lavekako kasi hi simama ku tsumbeka ka yena. w21.11 7 ¶¶17-18

A kutala ka hina ha tiva wokari a vekeleko civiti cigondzani-kuloni, mutiri-kuloni kutani xaka gakwe — kuzvilava hi malembe yo tala. Alakanya ku a vamakabye va Josefa va 10 va wa mu vekele civiti, lezvi zvi nga guma zvi va kuca ku va mu mahela zvilo zvo biha. (Gen. 37:2-8, 25-28) Kanilezvi Josefa i khomile vamakabye vakwe hi ndlela yo hambana nguvhu! Laha a nga hi ni wuhosi, laha ka ku na a ci wonile ci hi cikhati ca ku ti photela ka vamakabye vakwe, i no va kombisa tipswalo. Josefa i wa nga va vekelangi civiti. Kanilezvi, i no maha lezvi zvi nga ka Levi 19:18, lezvi zvi tsalilweko hi ndzhako ka cikhati. (Gen. 50:19-21) A maKristu lawa ma lavako ku tsakisa Nungungulu ma fanele ku pimanyisa cikombiso ca Josefa, loyi a nga tsetselela vamakabye vakwe a nga va vekeli civiti a tlhela a nga ti photeli. Jesu i hi kucile aku hi fanele ku tsetselela lava va nga hi wonhela. (Mat. 6:9, 12) Mupostoli Pawule yenawu i ma nyikile wusungukati legi a maKristu-kuloni, aku: “Mu nga ti photeli varandzekako.” — Rom. 12:19. w21.12 11 ¶¶13-14

Ni wusiku hi 14 ka Nisani wa 33 Nguveni ya Hina, Jesu i noya jardhim ya Getsemane. Na a hi kwaseyo, i no chulula mbilu yakwe ka Jehovha hi mukhongelo. (Luka 22:39-44) Kuve ka cikhati caleco co karata nguvhu laha a nga “khongela . . . hi kurila ka hombe ni mihloti”. (Mah. 5:7) Zvini lezvi Jesu a nga zvi khongelela ka wusiku lego go gumesa na a nga se dawa? I kombele ntamu wa ku simama a tsumbekile ka Jehovha ni ku maha kurandza Kakwe. Jehovha i nozwa a kukarateka ka N’wana wakwe, a rumela ngilozi lezvaku yi ya mu tiyisa. Jesu i karatekile hi ku tiva lezvaku zva lisima nguvhu a ku a simama a tsumbekile kasi ku basisa vito ga Papayi wakwe. Jehovha i ingisele mikhongelo ya Jesu a tlhela a yi hlamula. Hikuyini? Hakuva leci Jesu a nga ci lava nguvhu ku simama a tsumbekile ka Papayi wakwe ni ku basisa vito Gakwe. Loku hinawu hi karatekela ku mahala lezvo, Jehovha i ta hlamula mikhongelo ya hina. — Lis. 145:18. w22.01 18 ¶¶15-17

A vanhu vo tala va hi nyenya hi lezvi hi kalako hi nga ti ngheniseli ka politika. Va lava ku hi wona na hi vhota. Kanilezvi, hina ha zvi tiva lezvaku loku hiza hi hlawula munhu kasi a hi fumela, a ka Jehovha zvi komba ku hi ala yena. (1 Sam. 8:4-7) A van’wani va nga zvi wonisa ku hi wa fanele ku aka zvikola, zvipitali, ni ku maha zvilo zvin’wani kasi ku vhuna tiko. Makunu, a va ma tsakeli a mahungu ya hina hi lezvi hi vekako kupima ntirweni wa ku chumayela mahungu ya ma nene, hi nga lweli ku lulamisa zvikarato lezvi zvi nga kona tikweni legi nyamutlha. Hi nga maha yini kasi hi nga tsiki ku landzela Jesu hi kota ya lezvo? (Mat. 7:21-23) Wutomini ga hina, hi fanele ku rangisa ntiro lowu Jesu a hi layileko ku wu maha. A hi faneli ku tshuka hi colopetelwa hi zvikarato zva politika ni zva wutomi ga tiko legi. Lisine ku ha va randza vanhu niku a hi tsaki hi ku va wona na va xaniseka. Kanilezvi, ha zvi tiva ku a ndlela ya yi nene ya ku vhuna vaakelani va hina ku va gondzisa kasi va tiva Mufumo wa Nungungulu ni ku va vhuna kuva vanghana va Jehovha. w21.05 7 ¶¶19-20

Hambu lezvi a kutala ka varangeli va mifumo nyamutlha va ti byelako ku va tirela Nungungulu, a va zvi lavi ku mu tsika a fuma. A ku fana ni masikwini ya Jesu, a tihosi nyamutlha ti vhukela a Totilweko wa Jehovha hi ku xanisa malandza yakwe yo tsumbeka. (Miti. 4:25-28) Makunu, Jehovha i yini? A hlamulo hi wu kuma ka Lisimu 2:10-12, li nge: ‘Tlharihani n’wina tihosi, na n’wina valamuli va misava, ngha muva lava mu lulekilweko. Tirelani Jehovha hi cichavo, mu tsaka hi kururumela. Khizamelani a n’wana kasi a nga zangari, mu lova ndleleni ya n’wina; hakuva a nga zangara lokuloku. Va katekile vontlhe va chavelako ka yena.’ Jehovha mu nene. Hi cigelo leco i va nyika cikhati ca ku va cica mawonela yabye. Zva koteka ku va cica va vhumela a Mufumo wa Jehovha. Hambulezvo, a cikhati ci nga sala ci tsongwani. (Isa. 61:2) Leci hi cona cikhati ca ku a vanhu va gondza lisine va sangula ku tirela Jehovha hakuva a cikhati ci fambile. w21.09 16 ¶¶8-9

Pawule i te hi fanele ku tsaka hi zvalezvi hi nga nazvo. (Filp. 4:12) A ca lisima nguvhu ka zvontlhe hi nga nazvo wunghana ga hina ni Nungungulu wa hina, na ku nga zvilo zva nyama lezvi hi nga nazvo. (Hab. 3:17, 18) Ehleketa hi lezvi Mosi a nga byela vaIzrayeli andzhako ka loku va mbhetile 40 wa malembe na va hi ciwuleni. I te: ‘Jehovha Nungungulu wa wena, i ku katekisile mitirweni yontlhe ya canja ga wena; . . . Lomu ka 40 wa malembe, Jehovha Nungungulu wa wena i wa hi zvin’we na wena; a ku vhumalangi nchumu.’ (Deut. 2:7) Ka malembe lawo ya 40, Jehovha i va nyikile mana vaIzrayeli kasi vaga. A tinguwo tabye — taleti va nga huma nato hi le Gibhite — a ti hlakalangi. (Deut. 8:3, 4) Jehovha i ta tsaka loku hi gondza ku eneliswa hi lezvi hi nga nazvo, hi bonga ni cihi hi nga naco hi tlhela hi ci wona kota makatekwa. w22.01 5 ¶¶10-11

Wena nuna u ni ntiro wa ku hlayisa va ngango wa wena. Hikwalaho, u maha zvontlhe u zvi kotako kasi ku va vhikela ni ku va hlayisa. Loku u kumana ni zvikarato, kuzvilava u nga zvi wonisa ku u nga zvi kota ku zvi lulamisa hi wece. Kanilezvi, ti wonele ku tsumba a ntamu wa wena. Khongela ka Jehovha na u hi wece, u kombela ku a ku vhuna; u tlhela u khongela na u hi ni sati wa wena kambe. Lava wusungukati ga Jehovha hi ku gondza Bhibhiliya ni mabhuku ya hlengeletano u guma u tirisa wusungukati legi u to gi kuma. A van’wani va ta tshuka va nga zvi seketeli a zviboho lezvi u to maha zvi yelanako ni Bhibhiliya. Ahandle ka lezvo, va nga tshuka va ku byela ku a mali ni titshomba zvi ta vhikela a ngango wa wena mu tlhela mu hanya khwatsi. Kanilezvi, alakanya cikombiso ca Hosi Jehoxafati. (2 Kro. 20:1-30) I no tsumba Jehovha a tlhela a kombisa hi mitiro. Jehovha yenawu a nga mu tsikangi a wanuna loyi wo tsumbeka. Wenawu a nga ta ku tsika. — Lis. 37:28; Mah. 13:5. w21.11 15 ¶6; 16 ¶8

Nungungulu i hi vangile hi ndlela ya ku hi zvi kota ku pimanyisa matshamela yakwe. Hikwalaho, hi zvi lava nguvhu a ku wona vanhu na va khomiwa khwatsi. (Gen. 1:26) Hambulezvo, kota vanhu vo kala kumbhelela, hi nga tshuka hi nga lamuli khwatsi zvilo, hambu loku hi pimisa ku hi tiva zvontlhe zvi patsekako. Hi cikombiso, alakanya lezvaku Jona i swirekile nguvhu a cikhati leci Jehovha a nga maha ciboho ca ku kombisa tipswalo ka vaNinivha. (Jona 3:10–4:1) Kanilezvi, wa zvi alakanya ku zvini zvi nga humelela? Ku no pona 120 000 wa vaNinivha ni ku hundza va nga ti sola! Makunu, himani a nga kala ku va lamula khwatsi a vaNinivha? Hi Jona, a hi Jehovha. A zvi bohi ku Jehovha a hi tlhamusela zvontlhe zvi patsekako ka zviboho lezvi a mahako. Lisine ku cikhatini ci nga hundza Jehovha i vhumelele ku a malandza yakwe ma wula lezvi ma nga ti zwisa zvona hi zviboho zvokari a nga mahile kutani a nga lava ku maha. (Gen. 18:25; Jona 4:2, 3) Ka zvikhati zvokari, i tlhamusele ku hikuyini a nga maha ciboho co kari. (Jona 4:10, 11) Hambulezvo, a zvizi zvi lava ku Jehovha hi mu vhumeleta ku maha ciboho co kari kutani loku a mahile. — Isa. 40:13, 14; 55:9. w22.02 3-4 ¶¶5-6

Loku hi ‘wona van’wani kota va chukwana ku hundza hina,’ ho maha ku khwatsi hi ‘tindzisana’. (Filp. 2:3) Laha hi ti karatelako kuva ni mawonela lawo, zvi ta kala a ku hi khunguvanyisa van’wani. Vontlhe a vamakabye va hina ku ni leci va hi hundzako hi cona. Lezvo a zvi karati ku zvi wona loku hi veka kupima ka matshamela yabye ya ma nene. Hi fanele ku chela kota hi wusungukati legi Pawule a nga nyika va le Korinte, laha a ngaku: “Himani a ku mahako uva wa chukwana ku hundza mun’wani? Kona cini u nga naco u nga kala ku nyikiwa? Makunu loku ku hi lezvaku u no nyikiwa, hikuyini u ti kukumukisako a ku khwatsi hi loku u nga nyikiwangi ke?” (1 Kor. 4:7) Hi fanele ku ti wonela kasi hi nga ti kokeli wudzundzo kutani ku ti wona na hi hi va lisima a ku hundza van’wani. Loku a makabye wo kari a tolovela ku veka tikanelo to hisa kutani a makabye wo kari wa cisati a hi ni wutlhari ga ku sangula zvigondzo zva Bhibhiliya, zvi lava ku va ti karatela ku zvi zwisisa ku va fanele ku yisa wudzundzo gontlhe ka Jehovha. w21.06 22 ¶¶9-10

Ka matshamu yo kari zva karata nguvhu a ku a vahuweleli va kuma vanhu lomu mitini yabye. A vahuweleli vo kari va chumayela lomu a tiyindlu ni matshamu zvi karatako ku nghena hakuva ku gadhiwa zva ku cima a wu se zvi wona. Laha nyangweni ya Peredhu kutani ya wutshamu lego, va nga ha kuma guarda gi nga vhumeliko a ku ku nghena munhu wo kala a nga rambiwangi. Ka matshamu man’wani, a vahuweleli va kuma vanhu va tsongwani lomu mitini kutani va chumayela lomu ku nga ni vanhu va tsongwani. Va nga famba pfhuka wa hombe nguvhu na va yela munhu mun’we basi — loku va ya ku swe, ne a nga kona! Loku hi kumana ni zvikarato lezvo, hi nga tsukuli. Lavetela vanhu hi zvikhati zvo hambanahambana. Hi nga kuma vanhu vo tala loku hi va lavetela hi cikhati leci va tolovelako kuva laha kaya. A mhaka yo tiya hi ku loku a vanhu va huma laha kaya a va fambeli teto, ku ni cikhati leci va wuyako hi cona. A vamakabye vo tala va zvi wona zvi vhuna ku chumayela ni gambo kutani ni wusikwana hakuva va tolovela ku kuma vanhu vo tala. Ahandle ka lezvo, ka cikhati leco, a vanhu u nga va kuma na va hi ka ciyimo ci nene na va longile ku bhula kambe. w21.05 15 ¶5, ¶7

A cikarato leci ci kona ni nyamutlha ke? Ina ci kona. A vanhu vo tala va karateka loku a Vakustumunyu va Jehovha va nga ti patsi navo ka mikhuwo yo kala yi nga yelani ni Mitsalo, yo kota ku alakanya siku legi a munhu a nga pswaliwa hi gona ni Khisimuso. A van’wani va zangara loku a Vakustumunyu va Jehovha va nga ti patsi navo ka tiferiyadho ta tiko kutani loku va nga landzeli mikhuwo ya marilo yi lwisanako ni Mhaka ya Nungungulu. Lava va swirekako hi ku wona vanhu va Jehovha na va nga mahi lezvi vona va zvi mahako, zva koteka ku na va kholwa hi mbilu yontlhe a ku lezvi va khozelisako zvona zva mu tsakisa Nungungulu. Hambulezvo, a va nge mu tsakisi Nungungulu loku va landzela mikhuwo ya tiko va tsika zvilo zvo dlunyateka lezvi a Bhibhiliya gi zvi gondzisako. (Mar. 7:8, 9) Hi nga maha yini kasi hi nga tsiki ku landzela Jesu hi kota ya lezvo? Hi fanele ku ti karatela ku randza milayo ya Jehovha ni matshinya ya kona. (Lis. 119:97, 113, 163-165) Loku hi mu randza Jehovha, hi nga ta maha ni wihi mukhuwo wu nga mu tsakisiko. Hi nga ta tsika nchumu wuva wa lisima ku hundza lirandzo la hina hi Jehovha. w21.05 6 ¶¶15-16

Hi nga gi tirisisa kuyini a wusungukati legi ga mupostoli Pawule? Hi fanele ku tiyisa kukholwa ka hina hi ku gondza ni ku khongela hi ku khandzakanya, ni ku tshama hi khomekile ntirweni lowu Jehovha a hi nyikileko. (2 Tim. 4:4) Loku hi hi ni kukholwa, hi nga ta karateka loku hizwa mahungu ya hava hi malandza ya Jehovha. (Isa. 28:16) A ku randza Jehovha, ni Mhaka yakwe, ni vamakabye, zvi ta hi vhuna ku hi nga tsiki ku tirela Jehovha hi kota ya lava va tsikileko lisine. Masikwini ya Jesu, a vanhu vo tala a va xalalangi hi zvokari; va no guma va tsika ku mu landzela. Hambulezvo, ku ni votala va nga mu landzela. A ntlawa lowo wu patsa ciro cin’we ca Tribhunali ya Hombe ya vaJudha, hi wutsongwani ga kona, “ni citshungu ca hombe ca vapristi”. (Miti. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43) Ni nyamutlha, ku na ni vanhu vo tala va kalako va nga tsiki ku landzela Jesu. Hikuyini? Hi ku va li tiva lisine li nga lomu ka Mitsalo va tlhela va li randza. A Mhaka ya Nungungulu yi wula lezvi: ‘Va na ni kurula ka hombe lava va randzako nayo wa wena, a ci kona co va khunguvanyisa.’ — Lis. 119:165. w21.05 13 ¶¶20-21

Mupostoli Pawule i wa zvi zwisisa ku zvontlhe a nga maha i zvi kotile hi ku vhuniwa hi Jehovha, a nga zvi mahangi hi ntamu wakwe. Jehovha i mu nyikile ntamu Pawule hi ku tirisa a moya wakwe wo basa, a zvi kota ku simama a chumayela, hambu lezvi a nga xanisiwa, a vhalelwa paxweni a tlhela a kumana ni zvikarato zvin’wani. Timote yenawu — a jaha gi nga tira na Pawule — zvi lavile ku a tsumba ntamu wa Nungungulu kasi a simama ku chumayela. Timote i fambile mipfhuka yo leha na Pawule kota murumiwa. Ahandle ka lezvo, Pawule i mu rumile ka tipfhumba tin’wani aya vhuxela mabandla ni ku ma tiyisa. (1 Kor. 4:17) Zva koteka ku Timote na a ti wonile na a nga ringanelwi. Kuzvilava hi zvezvo zvi nga maha ku Pawule a mu byela ku: “U nga tsiki munhu a ku kanyisa hi lezvi u nga jaha.” (1 Tim. 4:12) Ndzeni ka cikhati leco kambe, Timote i wa hi ni cikarato cakwewo — ku nga hi ku ‘tala ku babya-babya’. (1 Tim. 5:23) Hambulezvo, Timote i wa zvi tiva lezvaku a moya wa ntamu wa Jehovha wu wa ta mu nyika ntamu lowu wu nga laveka kasi a chumayela mahungu ya ma nene a tlhela a tirela vamakabye. — 2 Tim. 1:7. w21.05 21 ¶¶6-7

A tshinya ga nayo gi nga ka Jakobe 1:19 ga tira nguvhu ka lava va nyikako wusungukati. Jakobe i tsalile lezvi: “A mun’we ni mun’wani i fanele ku hatlisa kuzwa, a nonoka ku wulawula, a tlhela a nonoka ku zangara.” A dhota gi nga ti byela ku ga zvi tiva zvontlhe zvi patsekako; kanilezvi a ciwutiso ku: Hakunene wa zvi tiva zvontlhe ke? Mavingu 18:13 i hi alakanyisa lezvi: “Loyi a hlamulako mhaka na a nga se ku yizwa, i kombisa wupumbu gakwe, a ti wisa tingana.” I chukwana nguvhu a ku tsika yena n’winyi a tlhamusela lezvi zvi mu humelelako. Lezvo zvi lava ku u ranga hi ku ingisela khwatsi na u nga se wulawula. A dhota gi nga mu wutisa ku: “Zvikarato muni u lwisanako nazvo?” “Ndzi nga ku vhunisa kuyini?” Loku a madhota ma ti nyika cikhati ca ku tiva zvontlhe zvi patsekako, ma ta zvi kota ku vhuna ni ku tiyisa vamakabye. A ku nyika wusungukati ga gi nene zvi hundza ku lera mitsalo yo kari basi kutani ku nyika wonela gin’we kutani mambiri. Zvi lava ku a vamakabye va zvi wona ku ha khatala hi vona, ha va zwisisa, niku hi lava ku va vhuna. w22.02 17 ¶¶14-15