Jehova i rangela a ntiro wa hina wa kugonzisa misaveni yontlhe

1. Zikarato muni lezi a maKristu ma kumeneko nazo ntirweni wa kuxumayela masikwini ya hina?

KUMBHELENI ka va 1800 ni kusanguleni ka va 1900, a Zigonzani za Bibliaa zi kumene ni zikarato zo tala. A ku fana ni maKristu ya zana ga malembe go sangula, va wa kanela mahungu ma nga tolovelekangiko ka votala. Va wa hi va tsongwani, niku a tiko gi wa nga va woni kota vanhu va gonzileko nguvu. Tlhatakumbiri, hi kufamba ka xikhati va wa ta lwisana ni ‘zanga ya hombe’ ya Satani Diabolus. (Kuv. 12:12) Niku a ntiro wabye wa kuxumayela wu wa ta mahiwa “masikwini yo gumesa,” lawa ma nga wa tava “zikhati za zikarato.” — 2 Tim. 3:1.

2. Zini lezi Jehova a mahako kasi ku yisa mahlweni a ntiro wa kuxumayela masikwini ya hina?

² Hambulezo, a kungo ga Jehova hi lezaku a vanhu vakwe va xumayela nguvu a mahungu yo saseka masikwini ya hina, niku a ku na nchumu wu nga mu valelako ku tatisa kungo gakwe. A ku fana ni lezi a nga tlhatlhisa a tiko ga Israeli le Babuloni, Jehova wa tlhatlhisa malanza yakwe nyamutlha ka “Babuloni loyi wa Hombe,” ku nga mufumo wa misava yontlhe wa wukhongeli ga mawunwa. (Kuv. 18:1-4) I hi gonzisa lezi zi hi vunako, a hi katekisa hi kurula, a tlhela a hi vuna ku hunzisela vanwani a gonziselelo yakwe. (Gonza Isaya 48:16-18) Lezo a zi wuli lezaku Jehova o tirisa wutlhari gakwe ga ku wona zilo na ka ha hi mahlweni kasi ku tiva ni ku wonelela a zilo zontlhe zi mahekako misaveni na a fela ku yisa mahlweni a ntiro wa ku xumayela Mufumo. Ku na ni ziyimo zi tshukako zi olovisa a ntiro wa hina wa kuxumayela, kanilezi a xivuno xa Jehova hi xona xi mahako hi zi kota ku timisela a tixanisa ni zikarato zinwani zi mahako lezaku zi hi karatela ku tatisa a ntiro wa hina tikweni legi gi nga ntanwini wa Satani. — Isa. 41:13; 1 Joh. 5:19.

3. A ‘wutivi ga lisine’ gi enzelekisa kuyini?

³ Jehova i lo pimisela muprofeti Danieli kuva a profeta lezaku a ‘wutivi ga lisine’ gi wa ta enzeleka xikhatini xa magumo. (Gonza Danieli 12:4.) Jehova i lo vuna a Zigonzani za Biblia a ku zwisisa a lisine la Mitsalo leli ku nga hunza xikhati xo leha na li fihlilwe hi tigonzo ta wuKristu ga mawunwa. Zalezi i tirisa vanhu vakwe kasi ku tivisa a wutivi ga lisine misaveni yontlhe. Inyamutlha, ha ku wona a kutatiseka ka xiprofeto xa Danieli. Ku na ni xipimo xa 8 wa timiliyoni ta vanhu va khomelelako ka lisine la Biblia lava zalezi va li xumayelako misaveni yontlhe. Hi zihi zilo zo kari zi mahako lezaku a ntiro lowu wa kuxumayelwa misaveni yontlhe wu koteka?

LEZI A KUHUNZULUSELWA KA BIBLIA KU HI VUNISAKO ZONA

4. A Biblia gi wa hunzuluselwe hi tirimi tingani ka zana ga malembe ga wu 19?

⁴ A xinwe xa zilo zi olovisako a ntiro wa hina wa ku xumayela a mahungu yo saseka hi lezi a kutala ka vanhu va nga ni Biblia. Hi mazanazana ya malembe, a varangeli va wuKristu ga mawunwa va lo zama ku godolisa ni ku beletela vanhu a ku lera Biblia, laha ko tlhela va nyikela vahunzuluseli vo kari va gona lezaku va dawa. Kanilezi, ka zana ga malembe ga wu 19, a tihlengeletano ta maBiblia ti lo sangula ku humesa a Biblia, hi zipanze kutani gontlhe, hi xipimo xa 400 wa tirimi. Kumbheleni ka zana lego ga malembe, a vanhu vo tala va wa hi nago a Biblia kanilezi va wa nga hi na wutivi ga lisine xungetano hi tigonzo ta Mitsalo.

5. I ntiro muni lowu a Timboni ta Jehova ti wu mahako mhakeni ya ku hunzulusela a Biblia?

⁵ A Zigonzani za Biblia zi wa zi tiva lezaku zi fanele ku xumayela, niku zi lo tlhamusela vanhu a Biblia hi kuhiseka. Tlhatakumbiri, a vanhu va Jehova va tirisile ni ku avela maBiblia yo hambanahambana. Kusukela 1950 va humesa a Tradução do Novo Mundo das Escrituras Sagradas, gontlhe kutani zipanze za gona hi tirimi to hunza 120. A wugandli ga 2013 ga Tradução do Novo Mundo hi xiNgiza gi ta maha lezaku zi nga karati nguvu ku gi hunzulusela hi tirimi tinwani. Hi ndlela leyo, a ku tirisa a Biblia go dlunyateka, gi olovako ku lera zi hi vuna ku tatisa a ntiro wa hina wa kuxumayela.

LEZI A KURULA KU HI VUNISAKO ZONA

6, 7. a) Tiyimpi muni ti ngave kona masikwini ya hina? b) A kurula loku ku nga hi kona matikweni yo kari ku vunisile kuyini a ntiro wa hina wa ku xumayela?

⁶ Kuzilava u nga ha wutisa uku: ‘Xana ku tshukile kuva ni kurula ko nyawula misaveni?’ Hi xikombiso ka zana ga malembe ga wu 20 ku delwe timiliyoni ta vanhu tiyimpini, nguvunguvu ka tiyimpi timbiri ta misava. Kanilezi laha a Yimpi ya Wumbiri ya Misava yi nga hisa hi 1942, Nathan Knorr, loyi a nga rangela a Timboni ta Jehova xikhatini lexo, i lo veka kanelo ka gotsovanyano yi nga hi ni hloko ya mhaka: ‘Xana a kurula ku ta tshuka ku pinzuka?’ A kanelo leyi yi lo komba hi ku tirisa a xipimo 17 xa Kuvululelwa lezaku a yimpi leyo yi wa nga ta neha Har–Magedoni, kanilezi yi wa ta neha xikhati xa kurula. — Kuv. 17:3, 11.

⁷ A kumbhela ka Yimpi ya Wumbiri ya Misava a ku nehangi kurula ko mbhelela. A kambisiso wo kari wu kombile lezaku kuve ni 331 wa tiyimpi xikari ka 1946 ni 2013. Ku lo dawa timiliyoni ta vanhu. Hambulezo, nzeni ka malembe lawo a matiko yo tala mave ni kurula ko kari, niku a vanhu va Jehova va lo lonzowota a xiyimo lexo kasi ku xumayela a mahungu yo saseka. Hi gihi wuyelo ga kona? Hi 1944, a vahuweleli va Mufumo va nga hi kona misaveni yontlhe va wa nga chikeli 110.000. Inyamutlha ku na ni xipimo xa 8 wa timiliyoni ta vona! (Gonza Isaya 60:22.) Xana a hi bongi loku hi zi kota ku xumayela a mahungu yo saseka ka ziyimo za kurula?

LEZI A MAFAMBELA YO MAHEKA MA HI VUNISAKO ZONA

8, 9. Kuanza muni ku vileko kona ka zilo zo famba hi zona, niku zi hi vunisa kuyini ntirweni wa hina?

⁸ A kuanza ka zilo zo famba hi zona ka olovisa ntiro wa kuxumayela. Hi 1900 — anzhako ka xipimo xa 21 wa malembe na ku gandlilwe A Murinzeli wo sangula hi xiNgiza — i 8.000 wa mimova ntsena yi nga tsalelwe tikweni gontlhe ga Estados Unidos, niku ku wova ni maruwa ya ku ringana mazana ma tsongwani ya tikilometro ntsena ma nga ringana ku famba ka wona hi mova. Zalezi, ku na ni mimova yo hunza khihlanya ga biliyoni yi tsalelweko misaveni yontlhe ni timiliyoni ta tikilometro ta maruwa ya ma nene. A mimova ni maruwa zi vuna votala xikari ka hina lezaku va famba ni mahungu yo saseka ka vanhu va hanyako ka matshamu ya le kule. Kanilezi, hambu loku hi nga hi na zilo za zi nene za ku enza hi zona, na ku laveka lezaku hi famba mipfhuka ya hombe hi milenge, hi maha mizamo leyo kasi ku maha vapizani. — Mat. 28:19, 20.

⁹ Ku na ni zilo zinwani kambe zo famba hi zona zi hi vunako ntirweni wa hina. A mikamiyawu, zitimela za mati ni za xiporo zi hi vuna ku yisa mabhuku ma seketelwako ka Biblia ka matshamu ya le kule hi maviki ma tsongwani. A zihaha-pfhuka zi vuna a vawoneleli va xipanze, ziro za Kometi ya Ravi, varumiwa, ni vanwani lezaku va enza hi kuhatlisa vaya migotsovanyanweni kutani ku khatalela ziavelo zinwani za moya. Ahandle ka lezo, a ziro za Hubye yi Fumako ni vamakabye vanwani va le tsinza ga misava yontlhe va haha vaya ka matiko yo tala kasi ku ya tiyisa ni ku gonzisa makholwa-kulori. Hi ndlela leyo, a kuanza ka zilo zo famba hi zona ku vuna ku vuvumisa a wumunwe xikari ka vanhu va Jehova.— Tis. 133:1-3.

LEZI A LIRIMI LI HI VUNISAKO ZONA

10. Hikuyini ku nga wuliwako lezaku a xiNgiza lirimi la matiko manyingi?

¹⁰ Ka zana ga malembe go sangula, ku wa wulawuliwa nguvu a xiGreki xa Koine Mufunweni wa Roma. Nyamutlha ke, li kona lirimi li wulawuliwako nguvu? A votala va nga ha wula lezaku a xiNgiza xa wulawuliwa nguvu hakunene. A bhuku English as a Global Language (A xiNgiza kota lirimi la misava yontlhe) gi ngalo: “Loku ho avanyisa vahanyi va misava hi mune wa mitlawa, a wunwe wu wa tava wa vanhu va sinako va wulawula khwatsi kutani va xi kotako xiNgiza.” A lirimi li gonzisiwako matikweni yo tala xiNgiza, lexi xi tirisiwako ka mabhulo ya matiko manyingi timhakeni ta mabhinzu, politika, siensia, ni tekinolojiya.

11. A xiNgiza xi vunisa kuyini a ku yisa mahlweni a wukhozeli ga lisine?

¹¹ A kutiriswa ka hombe ka xiNgiza ku hi vuna ku yisa mahlweni a wukhozeli gi basileko. Hi malembe, A Murinzeli ni mabhuku ma seketelwako ka Biblia ma wa gandliwa hi xiNgiza basi. Hi lona lirimi tshinya li tirisiwako le tsinza ga misava yontlhe ga Timboni ta Jehova. Niku a ku tala ka zikhati hi lona li tirisiwako ka zikola zi mahiwako laha Tsinza ka Gonziselelo ya Watchtower le Patterson, Nova York, Estados Unidos.

12. A malanza ya Jehova ma hunzulusela mabhuku ma seketelwako ka Biblia hi tirimi tingani, niku a tekinolojiya yi ma vunisa kuyini ntirweni lowo?

¹² Kota lezi hi nga ni lungelo ga ku xumayela mahungu yo saseka ya Mufumo ka vanhu va matiko wontlhe, hi hunzulusela mabhuku hi xipimo xa 700 wa tirimi. A kuanza ka tekinolojiya ya tikomputadori, a ku patsa ni kuwumbiwa ka MEPSb, za hi vuna ntirweni lowu wa hombe. A mizamo leyo yi hi vuna ku hangalasa a mahungu ya Mufumo yi tlhela yi vuvumisa a wumunwe xikari ka hina misaveni yontlhe. Kanilezi hi kuma kubohana ko hlawuleka nguvu hi ku wulawula a ‘lirimi li basileko’ la lisine la Mitsalo leli li nga lona la lisima nguvu. — Gonza Zefania 3:9.

LEZI A MILAYO YI HI VUNISAKO ZONA

13, 14. Masikwini ya hina, a maKristu ma vunekisa kuyini hi milayo ni ziboho za tihubye?

¹³ Kota lezi hi zi wonileko ka nzima yi hunzileko, a maKristu yo sangula ma vunekile hi nayo wa Roma, lowu wu nga kari wu tira mufunweni wontlhe wa Roma. A maKristu ya masiku ya hina wonawo ma vuneka hi malulamiselo ya nayo. Hi xikombiso, le Estados Unidos — ku nga tsinza ga hina ga misava yontlhe — a nayo wa tiko wa seketela a kutlhatlheka ka wukhongeli, ku wulawula, ni ku tlhangana. Lezi zi maha vamakabye va hina le Estados Unidos va tlhatlheka ku maha mitlhangano ni ku bhulisana hi Biblia va tlhela va bhulela vanwani lezi va gonzako. Kanilezi, ku lavekile lezaku a kutlhatlheka loko mayelano ni tifanelo to kari ku bohiwa hi nayo lomu tihubyeni. (Fil. 1:7) Laha a nayo wu nga vukela vanhu va Jehova le Estados Unidos, ku lo yiswa mhaka ka tihubye to tlakuka, leti hi kuphindaphinda ti nga seketela fanelo yabye ya kuva vahuweleli va Mufumo.

¹⁴ A tihubye ta matiko manwani tonawo ta seketela a kutlhatlheka ka hina ka ku khozela ni fanelo ya kuxumayela kubaseni. Ka matiko yo kari, ha tshuka hi hluliwa tiyimpini ta ku lwela tifanelo, kanilezi hi yisa zikombelo za hina ka tihubye ta matiko manwani. Hi xikombiso, hi Junho wa 2014, a Hubye ya le Europa ya ku lwela a tifanelo ta vanhu yi hi lwele ka matiko wontlhe ma wonelelwako hi yona. Hambu lezi hi ‘vengiwako hi matiko wontlhe,’ a tihubye ta matiko yo tala ti seketela lezaku hi na ni fanelo ya ku maha wukhozeli ga lisine. — Mat. 24:9.

ZILO ZINWANI ZI HI VUNAKO NTIRWENI WA HINA WA KUGONZISA

15. Kuanza muni ku ngava kona ka michini yo gandla, niku lezo zi hi vunisa kuyini?

¹⁵ A kuanza ka michini ya ku gandla ka hi vuna kuxumayeleni ka mahungu yo saseka misaveni yontlhe. Hi mazana ya malembe, a michini yo gandla a yi cicangi zahombe ka magandlela ma vangilweko hi Johannes Gutenberg kwalomo ka va 1450. Kanilezi, ka 200 wa malembe lawa ma ha hi ku hunzako, kuve ni kucica ka hombe ka michini ya ku gandla. Ku sangulile ku mahiwa michini yo gandla ya hombe, yo tsutsuma, ni yo chanza. A ku maha maphepha ni ku fasela mabhuku zonawu a za ha duri nguvu. A ntiro wa hina wu khumbiswa kuyini hi zontlhe lezo? Ehleketa hi lezi: A Murinzeli wo sangula (hi Julho wa 1879) i gandlilwe 6.000 wa tikopiya, na a nga hi na zithombe, lezo hi lirimi linwe ntsena — ku nga xiNgiza. Inyamutlha, anzhako ka 136 wa malembe, ku gandliwa ni ku avelwa xipimo xa 50 wa timiliyoni ni ku hunza ta tikopiya ta Murinzeli munwe ni munwani. I sasekiselwe hi zithombe za mivala yo hambanahambana niku i gandliwa hi 200 wa tirimi ni ku hunza.

16. Zilo muni za masikwana lawa zi hi vunako ku xumayela misaveni yontlhe. (Wona mufota kusanguleni ka nzima.)

¹⁶ Wona zilo zo kari zi vangilweko nzeni ka 200 wa malembe lawa ma ha hi ku hunzako, lezi zi tiriswako hi vanhu va Nungungulu kuxumayeleni ka mahungu yo saseka. Hi wulawulile hi zitimela, mimova, ni zihaha-pfhuka, kanilezi ku na ni mibhasikeni, michini yo tsala hi mandla, michini ya xiBraile, matelegrafo, titelefone, michini ya ku susa zithombe, michini yo thepa magezu kutani vidiyu, radu, televizawu, zithombe zo fambafamba, tikomputadori, ni Internet. A zilo lezo za hi vuna hi tindlela to tala a ku tatisa a ntiro wa hina wa ku maha vapizani. Kota kutatiseka ka xiprofeto xa lezaku a vanhu va Jehova va wa ta “anwa a mafi ya matiko,” hi tirisa hi wutlhari a titshomba ta matiko, to kota tekinolojiya ya masikwana lawa, kasi ku humesa a Biblia ni mabhuku ma seketelwako ka gona hi tirimi to tala. — Gonza Isaya 60:16.

17. a) Zini zi wonekako ziku dlunya hi kuya hi lezi hi zi wonileko? b) Hikuyini Jehova a hi vumelelako kuva “zitiri-kulobye” zinwe naye?

¹⁷ Zi la su dlunya lezaku Jehova wa katekisa a ntiro wa hina. Kunene, Jehova a nga khegeli ka xivuno xa hina kasi ku tatisa makungo yakwe. Hambulezo, a Dadani wa hina wa liranzo wa le tilweni wa hi vumelela kuva “zitiri-kulobye” zinwe naye, a hi nyika lungelo ga ku kombisa liranzo la hina hi yena ni muakelane. (1 Kor. 3:9; Mar. 12:28-31) Ngha hi lonzowota a malungelo wontlhe hi ma kumako ya ku kanela mahungu ya Mufumo, wu nga wona ntiro wa lisima ka yontlhe misaveni. Ngha hi maha zontlhe hi zi kotako kasi ku kombisa kubonga ka hina hi kuva Jehova a hi rangela ni ku hi katekisa ntirweni wa hina wa kugonzisa!