Nzi lo suka nzi yima kota Mamani lomu Israeli

DEBORA i wa cuwuka lomu mareveni a wona masochwa lawa ma nga tsombene lahehla ka xitsunga xa Tabora. Zi wa mu khumba nguvu a ku va wona na va hi laho. Ni mixo wa kona, Debora i lo wona kutiya-hlana kabye ni kukholwa ka murangeli wabye Barake. Hambu lezi va nga hi 10.000 wa vavanuna va ntamu, a kukholwa ni kutiya-hlana kabye ku wa ta ringiwa nguvu ka siku lego. Va waya va yalwa ni nala wo biha nguvu, lezo na va hi vatsongwani niku va wa nga hlomangi va mbhelela. Hambulezo, va lota laho — nguvunguvu hi kota ya kutiyisiwa-hlana hi wasati loye wa munwe.

Alakanyela Debora, a tinguwo takwe na ti haha-haha a xikhati lexi yena na Barake va nga hi laha xitsungeni. A xitsunga xa Tabora xi wa fana ni xirenzelekwani, lahasi ni le magumo ka xona. Loyi a nga hi le hehla ka xona i wa zi kota ku wona Nkova wa Esdrelom, lowu wu nga famba kala dzongeni niku a xitsunga lexo xi wa hi kwalomo ka 400 wa timetro kuya hasi. A Congo wa Kixoni wu wa famba hi lomu ka byanyi wuya ka Bimbi ga Hombe hi Xitsunga xa Karmeli. Kuzilava ka mixo leyo a congo wu wa pswhile, kanilezi ku lo woneka a zilo zinwani zo hatima ka nkova lowo wo anama. A butho ga Sisera gi wa kari gi tshinela kusuhani, na ku woneka a kuhatima ko chavisa ka ziketse. Zi wata ni butho gi hlomileko khwatsi ga Sisera — ku nga hi 900 wa tikareta ti nga kokiwa hi mahaxi, leti kuzilava ti nga hi ni tisupado ta ziketse ti nga mahilwe hi tisimbi ta ku fambisa maroda. Sisera i wa xuva ku daya vaIsraeli vo tala nguvu hi xikhatanyana.

Debora i wa zi tiva lezaku Barake ni vavanuna vakwe va wa rinzela xikombiso xo kari kutani gezu gakwe. Ku wa hi yena yece wasati laho? I wa zi wonisa kuyini a ku rwala ntiro lowo wontlhe ka xiyimo lexo? Xana i wa ti wutisa ku zini a nga kari a maha laho? Zi laha kubaseni lezaku ahihi! Jehova, a Nungungulu wakwe, i wa mu byelile lezaku a sangula a yimpi leyo, i wa mu tlhamusele kambe lezaku i ta tirisa a wasati kasi ku hlula yimpini leyo. (Valamuli 4:9) Zini lezi Debora ni masochwa lawo yo tiya-hlana va hi gonzisako xungetano hi kukholwa?

‘FAMBA U YA KANZIHA XITSUNGA XA TABORA’

Ka khati go sangula a Biblia gi kumbukako Debora, gi komba lezaku “muprofeti” wa xisati. A ntiro lowo wu mahile Debora a ngave wo toloveleka lomu ka Biblia kanilezi wu wa nga hi wona woce.a I wa hi ni ntiro wunwani. Zi wonekisa ku khwatsi i wa tlhela a tsema maphikizana ya vanhu hi ku nyika hlamulo wa Jehova ka timhaka ti nga tshuka ti humelela. — Valamuli 4:4, 5.

Debora i wa tshama le xitsungeni xa ka Efraime, xikari ka doropa ga Beteli ni Rama. I wa tshama lahasi ka sinya ya cinzu a tirela vanhu hi kuyelana ni lezi Jehova a nga mu leletela. Hi lisine a xiavelo xa Debora xi wa karata, kanilezi i wa nga tsemeki hlana hi zona. A munhu wa ku maha a ntiro lowo i wa laveka nguvu. Hi lisine, hi nzhako ka xikhati yenawu i lo patseka laha ku nga tsaliwa a lisimu li pimisilweko, niku ka lisimu lelo ku na ni magezu lawa xungetano hi vanhu vakwe vo kala kutsumbeka: “Va wa ti hlawulela vanungungulu vaswa, zonake ku lwiwa lomu tinyangweni.” (Valamuli 5:8) Hi kota ya lezi a vaIsraeli va nga tsika Jehova va tirela vanungungulu vanwani, i lo va tsika mandleni ya valala vabye. Jabina a Hosi ya muKanani i lo va fumela, hi ku tirisa Sisera, a nduna yakwe ya hombe.

Sisera! A vito legi gi lo vanga kuchava ni pfilupfilu ya hombe lomu Israeli. A mudawuko ni wukhongeli ga vaKanani gi wa hi ga xapi, niku va wa maha miphahlo hi zivanana va tlhela va maha wubhayi lomu tempeleni. Gi wa tshamisile kuyini a tiko gi nga fumelwa hi nduna ya muKanani ni butho ga yona ke? A lisimu la Debora li komba lezaku a ku enza lomu tikweni zi wa karata nguvu niku zi wa wonekisa ku khwatsi ku wa nga ha hanyi munhu lomu doropeni. (Valamuli 5:6, 7) Hi nga ha alakanyela a vanhu na va fihlala lomu ka tisinya ni lomu ka zitsunga ni ku chava ku hanya laha kubaseni lomu madoropeni, na va chava ku enza hi maruwa ya hombe lawa ma nga wa ta va maha va woniwa va vukelwa, va tekelwa vana vabye ni ku pfinyelwa a vasati vabye.b

A kuchava loko ka hombe ku lo simama hi xipimo xa 20 wa malembe, kala laha Jehova a nga wona lezaku a vanhu vakwe vo nonoha timbilu va wa ti yimisele ku cica, kutani kota lezi a lisimu li pimisilweko la Debora na Barake li wulako: ‘Kala nzi suka mina Debora, nzi yima kota mamani lomu Israeli.’ A hi zi tivi lezaku xana Debora, loyi a nga hi sati wa wanuna wa ku hi Lapidota, i wa pswele vana futsi, kanilezi a mawulawulela lawa ma wa hi yo fananisa. Hi lisine, Jehova i lo nyika Debora a xiavelo xa ku vikela tiko a ku fana ni mamani. Jehova i lo mu ruma lezaku a vitanisa mulamuli Barake, a wanuna wa ntamu ni wa kukholwa, zonake a mu kongomisa a ku yalwa na Sisera. — Valamuli 4:3, 6, 7; 5:7.

Hi ku tirisa Debora Jehova i lo leletela lezi: ‘Famba u ya kanziha xitsunga xa Tabora.’ Barake i wa fanele ku tsombanyisa a 10.000 wa vavanuna va tixaka timbiri ta ka Israeli. Debora i lo chiketa xitsumbiso xa Nungungulu xa lezaku va wa ta hlula Sisera ni 900 wa tikareta takwe! Handle ko kanakana a xitsumbiso lexo xi mu hlamalisile nguvu Barake. A vaIsraeli va wa nga hi na butho niku va wa hi ni matlhari ya ma tsongwani nguvu. Hambulezo, Barake i lo vumela kuya yimpini — kanilezi ntsena loku Debora yenawu a famba naye le Xitsungeni xa Tabora. — Valamuli 4:6-8; 5:6-8.

A vokari va alakanya lezaku kota lezi Barake a nga lava ku famba zinwe na Debora, lezo zi komba ku i wa nga hi na kukholwa. Kanilezi, lezo a hi lisine. A ku hunza zontlhe, Barake a nga kombelangi Nungungulu lezaku a va engetelela matlhari. A kuhambana ni lezo, kota wanuna wa kukholwa, Barake i lo wona lisima la kuva ni muyimeli wa Jehova kasi a tiyisa yena ni vavanuna vakwe. (Maheberu 11:32, 33) Jehova i lo hlamula a xikombelo lexo. I lo vumelela Debora lezaku a famba, kota lezi Barake a nga kombele. Hambulezo, Jehova i lo tlhela a mu ruma ku profeta lezaku hi magumo a wudzunzo ga kuhlula yimpini leyo gi wa nga taya ka wanuna. (Valamuli 4:9) Nungungulu i wa bohile lezaku Sisera, a munhu wo biha, i wa ta dawa hi wasati wo kari!

Tikweni legi hi hanyako ka gona inyamutlha, a vavasati va mahelwa wubihi, tihanyi va tlhela va xanisiwa nguvu. A vavasati a va toloveli ku nyikwa wudzunzo legi Nungungulu a lavako lezaku va nyikwa. Hambulezo, Nungungulu i nyika lisima la leli la linwe ka vavasati ni vavanuna, niku vontlhe va nga amukeleka mahlweni kakwe. (Va Le Roma 2:11; Va Le Galatia 3:28) A xikombiso xa Debora xi hi alakanyisa lezaku Jehova kambe wa katekisa a vavasati hi ku va nyika malungelo ni ziwoniso za ku komba ku va tsumba kakwe ni ku xalala hi vona. Za lisima a kuva hi nga tshuki hiva ni livengo li tolovelekileko nguvu ka tiko legi.

“A MISAVA YI LO TSEKATSEKA, A MATILO MA DONA”

Barake i lo famba a ya rangela a butho gakwe. I lo tlhanganyisa a 10.000 wa vavanuna lava va nga hi tinhenha leti ti nga ringana a ku yalwa ni butho go chavisa ga Sisera. Laha Barake a nga famba ni vavanuna vakwe le Xitsungeni xa Tabora va lo tsaka hi lezi va nga hi ni xo va engetela kutiya-hlana. Hi gonza lezi: ‘Debora i lo kanziha zinwe navo.’ (Valamuli 4:10) Hi nga alakanyela lezi zi nga ma tiyisisa zona a masochwa lawo a ku wona a wasati loye wa nhenha na a hi zinwe navo na vaya Xitsungeni xa Tabora, na a tiyimisele a ku nyikela a wutomi gakwe tlhelweni gabye hi kota ya kukholwa kakwe ka Jehova Nungungulu!

Laha Sisera a nga tiva lezaku a vaIsraeli va tsombene va wumba butho ga ku mu vukela, i lo maha xo kari hi xihatla. A tihosi to tala ta vaKanani ti lo ti patsa ni masochwa ya Hosi ya Jabina, loyi kuzilava ku nga hi yena wa hombe ku hunza vontlhe xikari kabye. Zonake a butho ga hombe ga Sisera ga tikareta ta hombe gi lo tsekatsekisa misava laha va nga kari vata hi nkova. A vaKanani va wa alakanya lezaku va na ni ntamu wa hombe a ku hunza a masochwa ya vaIsraeli niku va wa alakanya lezaku va wa ta va hlula yimpini leyo hi kuhatlisa. — Valamuli 4:12, 13; 5:19.

Zini lezi Barake na Debora va mahileko a xikhati lexi va nga kari va tshinelelwa hi valala vabye? Loku va wa no simama laha kusuhani ka Xitsunga xa Tabora, kuzilava na va vile ni xo kari xa ku va vuna ku hlula masochwa ya vaKanani, hakuva kasi a tikareta leto ti famba khwatsi ku wa laveka lezaku ti famba hi lomu ka wutshamu ga kululama. Kanilezi, Barake i loya yimpini kota lezi Jehova a nga mu leletele, hikwalaho i lo rinzela a gezu hi ka Debora. Hi ku gumesa, a xikhati xi lo chikela. Debora i lo byela Barake aku: “Suka, hakuva nyamutlha hi gona siku legi Jehova a nyikeleko Sisera canjeni ga wena! Jehova a nga ku rangelangi mahlweni ke? Zinghaho Barake i lo relela hi le xitsungeni xa Tabora ni 10.000 wa vavanuna.” — Valamuli 4:14.c

A masochwa ya ka Israeli ma lo relela maya hasi ka xitsunga, ka wutshamu ga kubasa na gi hi xisapa, na va yela tinhenha leto ta yimpi na ti hi to chavisa. Xana Jehova i va rangele, kota lezi Debora a nga tsumbisile? A hlamulo wu lo tekela kuta. Hi gonza lezi: “A misava yi lo tsekatseka, a matilo ma dona.” A masochwa ya matshanza ya Sisera ma lo sangula a pfilupfilu. Ku tlhela ku sangula kuna vula! Zi wonekisa khwatsi a mati lawo ma lo fenengeta misava leyo hi xihatla. Zalezo a tikareta leto ta ziketse ti wa nga ha zi koti a ku famba khwatsi. Va lo mbombomela lomu ka madhaka. — Valamuli 4:14, 15; 5:4.

Barake ni vavanuna vakwe va wa nga karateki hi kota ya pfilupfilu leyo. Va wa zi tiva ku zi wata hi kwihi lezi zi nga kari zi maheka. Va lo tekela ku tsutsumela a masochwa ya vaKanani. Na va tirisiwa hi Nungungulu kota valovisi, a vaIsraeli a va siyangi ne munwe wa butho ga Sisera na a hanya. A Congo wa Kixoni wu lo tala, zonake wu kukuleta a zirumbi zabye wu ya zi hoxa ka Bimbi ga Hombe. — Valamuli 4:16; 5:21.

Inyamutlha, Jehova a nga ha rumeli a malanza yakwe lezaku ma yalwa yimpi ya xiviri. Hambulezo, i kombela a vanhu vakwe lezaku valwa a yimpi ya moya. (Mateu 26:52; 2 Va Le Korinte 10:4) Loku hi zama ku ingisa Nungungulu ka tiko legi ga nyamutlha, hi kari hilwa a yimpi leyo ya moya. Zi lava kutiya-hlana, hakuva lava va yimako tlhelweni ga Nungungulu inyamutlha va nga ha yimisana ni kukanetiwa ka hombe. Kanilezi Jehova a nga cicangi. Wa ha simama ku vikela a vanhu vo fana na Debora, Barake, ni masochwa ya kale ya vaIsraeli lawa ma nga hi ni kutiya-hlana, lava va nga kombisa kukholwa ni ku tsumba Jehova.

“A DZUNZIWE XIKARI KA VAVASATI”

A munwe wa vaKanani loyi a nga hi nala i lo pona — loyi a nga bihile ku hunza vontlhe! Sisera a muxanise wa hombe wa vanhu va Nungungulu, i lo tsutsuma laha kulweni. Na a tsikile vavanuna vakwe va dawa lomu madhakeni, i lo tsutsuma a hunza masochwa ya vaIsraeli aya ka misava yo tiya, aya ka munghana wakwe wa laha kusuhani loyi a nga mu alakanyela lezaku i ta mu vuna. I lo tsutsuma pfhuka wa hombe ka wutshamu ga fusi. Na a chava ku khonwa hi masochwa, i lo tsutsumela tendeni ga Hebera, a muKeni loyi a nga ti hambanyisile ni vanhu va lixaka lakwe va nga hanya hi kufambafamba, aya le dzongeni zonake a maha xivumelwano xa kuzwanana na Hosi Jabina. — Valamuli 4:11, 17.

Na a karele nguvu, Sisera i lo chikela ka matenda ya Hebera. I lo kuma lezaku Hebera i wa nga hi kona. Kanilezi ku wa hi ni sati wakwe, Jaeli. Zi wonekisa ku khwatsi Sisera i alakanyile ku Jaeli i wa ta nyika wudzunzo a nuna wakwe ni ka Hosi Jabina. Kuzilava zi wa hi kule naye a ku alakanya lezaku a wasati loye i wa ta tshuka a maha kutani ku alakanya zo hambana ni nuna wakwe. Zi te dlunya lezaku Sisera i wa nga mu tivi Jaeli. Zi laha kubaseni kambe lezaku Jaeli i wa ku wonile a kubiha ku nga mahiwa hi vaKanani loku ku nga kari ku xanisa tiko; kuzilava i tlhelile a wona lezaku i wa fanele ku hlawula xokari kwalaho. I wa ta vuna a wanuna loye wa kubiha kutani ku teka tlhari na a yimela Jehova a daya nala loye wa vanhu Vakwe. Kanilezi zini lezi a nga wa ta maha? Xana a wasati i wa ta zi kotisa kuyini a ku hlula a wanuna loye wa ntamu, na a hi nhenha ya hombe ya yimpi?

Jaeli i wa fanele ku alakanyela hi xihatla. I lo nyika Sisera a wutshamu ga ku humula kona. Sisera i lo leletela Jaeli lezaku a mu vikela ni ka wihi munhu loyi a nga wa tata na a hlota yena. I lo mu fenengeta a xikhati lexi a nga etlele niku a xikhati lexi a nga mu kombela a mati, i lo mu nyika masi. Zalezo Sisera i lo etlela wurongo ga hombe. Ka xikhati xalexo Jaeli i lo teka zilo zimbiri za laha mutini lezi a vavasati lava va nga hanya lomu matendeni va nga tolovela ku zi tirisa hi wutlhari — xikhongwani xa tenda ni hamela. I lo khizama laha kusuhani ka hloko ya Sisera. Makunu i wa yimelwe hi ku maha ntiro wo chavisa wu nga yimela kulovisa ka Jehova. Hambu kutsanzeka kutsongwani kutani kukanakana hi xikhatanyana zi wa tava mhango. Xana i alakanyile a vanhu va Nungungulu ni lezi a wanuna loye a nga va xanisisa zona hi malembe yo tala? Kutani ku i alakanyele a lungelo gakwe ga ku yimela Jehova? A matimu a ma wuli nchumu hi lezo. Ho tiva ntsena lezaku i mahile xo kari hi kuhatlisa. Sisera i wa file! — Valamuli 4:18-21; 5:24-27.

Hi nzhako ka xikhati, Barake i lo hlota a nala wakwe. A xikhati lexi Jaeli a nga mu komba xirumbi na xi belelwe xikhongwani xa tenda laha ka hloko ya Sisera, i lo tekela ku zi tiva lezaku a xiprofeto xa Debora xi wa tatisekile. A wasati i wa dele Sisera, a nhenha ya ntamu! A vasolasoli va masikwini ya hina va vitana Jaeli hi mavito yo biha, kanilezi Barake na Debora va wa mu wona kota munhu wa mu nene. Ka lisimu labye, va lo pimiselwa ku dzunza Jaeli hi ku wula lezaku “a dzunziwe xikari ka vavasati” hi kota ya ntiro wakwe wa kutiya-hlana. (Valamuli 4:22; 5:24) Wona a moya wa kudzunza lowu Debora a nga hi nawo. A nga nyikelangi a wudzunzo lego na a nga zi lavi; a kuhambana ni lezo, i wa veka kupima ntsena ka gezu ga Jehova gi nga tatisekile.

Lezi Sisera a nga file, Hosi Jabina i wa nga ta ha xanisa vaIsraeli. A kuxaniseka ku nga nehiwa hi vaKanani ku wa mbhelile. Ku lova ni kurula hi xipimo xa 40 wa malembe. (Valamuli 4:24; 5:31) Hi nga alakanyela lezi Debora, Barake, na Jaeli va nga katekisiswa zona hi kota ya kukholwa kabye ka Jehova Nungungulu! Loku hi pimanyisa a kukholwa ka Debora, hi yima tlhelweni ga Jehova hi tlhela hi kuca vanwani lezaku va mahawo lezo, Jehova i ta hi katekisa hi zi kota kuhlula — hi tlhela hiva ni kurula ka pinzukelwa.